Stop met leven op de automatische piloot 52 anti-sleurideeën voor meer plezier in je leven Chris Baréz-Brown
stop met Leven op de AutomAtIsche piloot Wake up! 52 AntI-sLeurIdeeËn voor meer plezier In je Leven Chris Baréz-Brown Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen
www.kosmosuitgevers.nl kosmos.uitgevers kosmosuitgevers Oorspronkelijke titel: Wake Up! Escaping Life on Autopilot Oorspronkelijke uitgever: Penguin Life, een imprint van Penguin Random House 2016 Chris Baréz-Brown (The moral right of the author has been asserted) Concept binnenwerk: Hampton Associates, Aberdeen 2017 Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen Vertaling: Jeannet Dekker Omslagontwerp: Anton Feddema Vormgeving binnenwerk: Prezns, Marco Bolsenbroek ISBN 978 90 215 6441 8 NUR 770 Alle rechten voorbehouden / All rights reserved Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze en/of door welk ander medium ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samen gesteld. Noch de maker, noch de uitgever stelt zich echter aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van eventuele onjuistheden en/of onvolledigheden in deze uitgave.
Inhoud Inleiding 7 Ademhalen 32 Leer ademhalen 34 Zet die tv uit 38 Schoon schip 42 Ruimtereis 48 Afstemmen 52 Kijk goed naar wat je ziet 54 Kook je eigen potje 60 Raak de weg kwijt 64 Een goed gesprek 70 Zie ze vliegen 74 Spielzeug 80 Bijtanken 84 De grote boodschap is: bewegen 86 Teken het hele plaatje 90 Aansluiten 96 Eerst tien minuten naar buiten 98 Spreek je waardering uit 102 Draag steeds dezelfde kleren 106 Langzaamaanactie 110 Knuffel een boom 114
Luister naar je lijf 118 Volg je biologische klok 120 Leef van 5 per dag 124 Schrijf een liedje 130 Ga staan 136 Zeg ja 140 Even emotioneel als Elvis 144 Laat brood en zuivel staan 148 Word een ander 152 Lief dagboek 156 Maak tijd. Letterlijk 162 De kracht van muziek 166 Met de muziek mee 168 Theetijd 172 Mijn goede en slechte kanten 176 Dageraad of schemering 182 Weg met geheugenverlies 188 Digitale detox 192 Gooi het eruit 196 Klim in een boom 200 Eet als je honger hebt 206 Deel je verhaal 210
Doe iets nieuws 216 Zeg gewoon nee 222 Dans 226 Maak je dag een uur langer 230 Enthousiasme en dankbaarheid 234 50 miljoen 238 Kijk eens omhoog 244 Leef als een varken 248 Weg met smoesjes 252 Lekker lachen 258 Glimlach 262 Zet iets recht 266 Doe iets groots 270 Guerrillatuinieren 276 Sta stil en laat het doordringen 280 Schrijf een brief aan een dierbare 284 Waarom nu? 290 Onze dagen zijn geteld 294 Wakker worden! 298 Dankwoord 300
Inleiding 7 In de loop der jaren ben ik erachter gekomen dat ik niet mezelf ben. Ik bedoel niet dat ik me niet lekker voel of aan een of ander kwaaltje lijd. Ik bedoel dat een ander mijn leven leidt. Soms voel ik me heel erg verbonden met mezelf, mijn gezin en mijn vrienden, met mijn werk en met de geweldige planeet waarop we leven. Op zulke bijzondere momenten voel ik me volkomen helder, dan ben ik heel erg aanwezig en me bijzonder bewust van alles om me heen. Niets ontgaat me. Sterker nog, alles is perfect. Ik voel dan echt wie ik ben en wat mijn plaats is in dit wonderlijke bestaan dat we leven noemen. Ik ben niet bang en maak me geen zorgen, want alles voelt goed. Op dat soort momenten besef ik dat het leven een fantastisch spel is: leuk, licht en ludiek. Helaas duren die momenten nooit lang. Al snel heb ik weer het gevoel dat ik onbeheerst in het rond word geslingerd, als een balletje in een flipperkast dat alleen punten kan scoren door een toevallige botsing. Vaak besef ik pas een dag, week of zelfs een maand later, als ik weer tot rust ben gekomen, wat er precies was gebeurd. De meeste mensen herkennen het volgende fenomeen wel: je rijdt van A naar B en komt er op de plaats van bestemming achter dat je je grote delen van de reis niet meer kunt herinneren. Je had het voertuig de hele tijd onder controle en bent heelhuids aangekomen,
8 maar toch voelt het alsof er een ander achter het stuur zat. Je weet niet meer hoe je daar bent gekomen, want je reed op de automatische piloot. Dit gebeurt niet alleen tijdens een rit in de auto, maar overal, thuis en op het werk, elke dag weer. Over dit verschijnsel gaat Wake Up! Leven op de automatische piloot Waarom brengen we zo n groot deel van ons leven door op de automatische piloot? Omdat ons brein nu eenmaal zo werkt. Het werkt op twee manieren, bewust en onbewust, en die twee nemen samen een flinke hap uit onze energievoorraad volgens sommige knappe koppen maar liefst 25 procent. We gebruiken ons bewuste brein voor logische, rationele processen en hogere niveaus van cognitieve verwerking. Als we ons bijvoorbeeld afvragen of we een auto moeten kopen of juist leasen, en of we de planeet kunnen redden als we aardwarmte gaan gebruiken, dan gebruiken we ons bewuste brein. Dat kost veel energie en daarom worden we ook zo snel moe van ingewikkelde intellectuele vraagstukken. Het onbewuste brein is daarentegen een veel efficiëntere machine. Het is erg goed in het vinden van patronen en overeenkomsten tussen wat we nu beleven en wat we eerder hebben ervaren. Als een
9 ervaring maar genoeg lijkt op eentje uit het verleden gaat het onbewuste brein ervan uit dat ze hetzelfde zijn en stuurt het ons gedrag zodanig dat we net zo reageren als de vorige keer. Dus als we met twee glazen wijn in onze handen de keuken uit lopen en merken dat de keukendeur niet zoals altijd in het slot valt omdat we de schoot niet horen klikken, dan zullen we zonder nadenken even met onze hak een stootje tegen de deur geven zodat die alsnog dichtvalt. Dat is fijn. Je hoeft er niet over na te denken en dat is het grote voordeel van de automatische piloot. Het is een verbazingwekkend efficiënt proces dat ons heel wat energie bespaart. Zonder dit proces zouden we niet eens kunnen functioneren, want als we ons leven voortdurend en tot in detail bewust zouden moeten aansturen waren we binnen de kortste keren doodop. Denk maar eens aan hoe moeilijk het is om een nieuwe taal te leren, een muziekinstrument te bespelen of de eerste keer een auto te besturen. Het onbewuste brein voorkomt dat we tijdens het uitvoeren van simpele, herhalende taken energie verspillen die we misschien nog nodig hebben voor complexere handelingen. Het onbewuste deel van ons brein denkt sneller en automatischer dan het bewuste, en daar plukken bijvoorbeeld tennissers en beiaardiers de vruchten van. Zij hebben zo vaak geoefend dat hun onbewuste brein de taak overneemt en die veel beter uitvoert dan het langzame, bewust denkende deel van de hersens zou doen. In zulke situaties doet het onbewuste deel van ons brein fantastisch en onmisbaar
10 werk, maar het is belangrijk om het verschil tussen het bewuste en onbewuste deel te kennen. Het lastige is dat je het onbewuste brein niet kunt uitschakelen. We hebben allemaal onze ingesleten gewoonten en veel van de dingen die we doen hebben we al vaker gedaan. Daardoor is de automatische piloot de basisstand in ons leven geworden. Dat zou helemaal niet zo erg zijn als we allemaal tennissers waren, maar de meesten van ons leiden een leven buiten de tennisbaan. Daarom moeten we zorgen voor een betere balans tussen de twee systemen in ons brein. Het is onmogelijk om precies te bepalen wat de ideale balans zou zijn en hoe we ons bewuste brein meer kunnen laten doen, maar we voelen wel instinctief aan dat ons leven kan veranderen als we onszelf wakker kunnen schudden en de automatische piloot kunnen uitschakelen.
126 Het plan Vandaag gaan we leven van 5,- afstemmen Natuurlijk is het niet mogelijk om de kosten voor de hypotheek, gas en licht, vervoer en dergelijke in dit bedrag op te nemen, dus die 5,- is bestemd voor je eerste levensbehoeften. Hiervan moet je eten en drinken, vermaak en persoonlijke verzorging betalen. Dat vereist enige planning, maar daardoor leer je wel wat belangrijk is. Misschien besluit je naar een vergadering te lopen in plaats van de auto of de bus te pakken. Vooraf maaltijden in grote hoeveelheden bereiden en invriezen spaart kosten. Je vrienden bij je thuis uitnodigen is natuurlijk veel goedkoper dan uit eten gaan. Hoe kun je zoveel mogelijk doen met zo min mogelijk geld? Voor sommigen is dit een makkie, die doen gewoon wat minder. Als dat ook voor jou geldt, probeer het dan eens een hele week
127 De beloning 5,- per dag lijkt niet veel, maar voor veel mensen is het een fortuin. Als we onze uitgaven noodgedwongen beperken door zo n strak budget aan te houden, leren we wat we echt nodig hebben en wat niet. Ook zien we de waarde in van wat we al hebben. afstemmen Het grootste deel van de tijd hoeven we geen lastige keuzes te maken omdat er zoveel is om uit te kiezen. Is de keuze beperkter, dan wordt het al wat pijnlijker. Dan moeten we bewuster naar onszelf en onze manier van leven kijken. Voor sommigen is dit misschien een beetje onbehaaglijk wakker worden, maar het kan een erg bevrijdende ervaring zijn.
138 Het plan bijtanken Probeer deze week tijdens je werk, of dat nu op kantoor is of thuis, zoveel mogelijk te staan. Ik schrijf dit staand en merk dat ik me daardoor veel beter kan concentreren en meer energie heb. In mijn bedrijf, Upping Your Elvis, vergaderen we vaak tijdens een wandeling; dan krijgen we veel meer gedaan en hebben we veel meer lol. En we zien ook nog eekhoorns. Sommige mensen vinden smartwatches die je bewegingspatroon bijhouden een goede manier om te voorkomen dat je te lang in dezelfde houding blijft zitten. Als dat voor jou ook zo werkt, prima. Doe wat je moet doen om in beweging te blijven en niet vast te groeien aan die stoel.
139 De beloning Regelmatig bewegen houdt ons bewuste brein wakker. We verwerken onze indrukken allemaal op een lichamelijke manier en kunnen veel beter nadenken wanneer we bewegen. Ik werk tegenwoordig met een sta-bureau en merk dat dat grote invloed heeft op mijn productiviteit. Ik ga nooit meer zitten om na te denken. Andere voordelen van staan: je hebt minder last van vermoeidheid, spanningen en depressies. Ook krijg je meer kracht en energie, waardoor je je beter kunt concentreren en je je gelukkiger voelt. Daardoor is het veel gemakkelijker om langer wakker te blijven. bijtanken
Doe iets nieuws
217 Het inzicht Het leven wordt al snel een aaneenschakeling van gewoontes. We halen elke dag bij dezelfde winkel een broodje, lezen dezelfde krant en hebben ons vaste plekje in de bus. Dat is geruststellend, want de mens is nu eenmaal een gewoonte dier. We geloven dat we door elke dag hetzelfde te doen het spook van onzeker heid op een veilige afstand kunnen houden. aansluiten Het probleem is alleen dat de automatische piloot hier wel bij vaart. Als we iets vertrouwds meemaken wordt ons onbewuste brein meteen aan het werk gezet en kan ons bewustzijn ontspannen. Kortom, hoe meer gewoontes we onszelf aanleren, des te minder wakker we zijn. De toekomst zal er grotendeels net zo uitzien als vandaag. Dus maak je niet langer druk over wat er zou kunnen gebeuren (de kans is groot dat dat nooit gebeurt) en ga op zoek naar al die geweldige dingen die je mist als je in je gewoontes blijft hangen. Ga het experiment aan en kies voor een leven vol kleur. Pas dan weet je welke kleur het best bij jou past.
Meer dan 80 procent van onze tijd leven we op de automatische piloot Je kent het gevoel vast wel: je hebt een eind gefietst of met de auto gereden en je bent waar je moet zijn, maar je hebt nauwelijks herinneringen aan de reis zelf. Dat komt doordat we routinematige activiteiten onbewust verrichten om energie te sparen: we doen ze op de automatische piloot. Dit gebeurt echter niet alleen wanneer we ons voortbewegen. Het gebeurt ook op het werk, wanneer je bij je geliefde bent, of gewoonweg als we leven. Dagen gaan soms in een waas voorbij. Maar dat hoeft niet! Wake Up! bevat een serie simpele en grappige ideeën en activiteiten die speciaal bedacht zijn om je los te maken van deze routines. Experimenten zoals een week je tv uitzetten, een lied schrijven, je dag een uur langer maken en een boom inklimmen, kortom speelse uitdagingen die je verbeelding zullen prikkelen en je zintuigen weer op scherp zullen zetten. Ontsnap uit je dagelijkse sleur en geniet meer van het leven NUR 491 Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen www.kosmosuitgevers.nl