Wethouder van Onderwijs, Jeugdzaken en Sport S. Dekker Gemeente Den Haag Retouradres: Postbus 12 600, 2500 DJ Den Haag Aan: de Commissie Jeugd en Burgerschap Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk BOW/2010.25 - RIS170853 Doorkiesnummer 070-353 36 57 E-mailadres Aantal bijlagen Onderwerp Voortgangsrapportage kinderopvang Datum 23 februari 2010 Geachte mevrouw Zandstra, De afgelopen periode is sterk ingezet op de ontwikkeling en de groei van de kinderdagopvang en de buitenschoolse opvang (BSO). In deze brief informeer ik u over de resultaten van de afgelopen periode. Vooral de capaciteit van de kinderdagopvang en de BSO is fors toegenomen. Gemeenten hebben sinds de invoering van de Wet kinderopvang in 2005 met betrekking tot de uitbreiding van de kinderdagopvang en BSO geen wettelijke verantwoordelijkheid. Desondanks vind ik het belangrijk om de groei en ontwikkeling van de kinderdagopvang en BSO als gemeente te stimuleren. Het hebben van voldoende, kwalitatief hoogstaande voorzieningen kinderopvang maakt Den Haag aantrekkelijk voor ouders én bedrijven. Daarnaast draagt kinderopvang in positieve zin bij aan de ontwikkeling van de kinderen zelf én is kinderopvang, met name de buitenschoolse opvang, een essentieel onderdeel van de brede school. De inhoudelijke samenwerking tussen de buitenschoolse opvang en het basisonderwijs stimuleer ik daarom van harte. Convenant kinderopvang Een plek voor ieder kind Om een toename in de capaciteit van de BSO te bereiken en de wachtlijsten in de BSO te verkleinen heb ik in 2007 samen met de instellingen voor kinderopvang een Plan van Aanpak Wegwerken Wachtlijsten BSO gepresenteerd. Dit Plan van Aanpak bevat acht actiepunten. Eén van de actiepunten was het instellen van een gemeentelijke Taskforce BSO in 2007 die bestond uit een viertal Haagse instellingen voor kinderopvang (Stichting 2samen, Stichting DAK Kindercentra, Stichting Rijswijkse Kinderopvang en Zo unltd) en een gemeentelijke vertegenwoordiging. De taak van deze taskforce was het formuleren van een aantal praktische adviezen om de wachtlijsten in de BSO te verkleinen. Inlichtingen bij J.J. ten Berge Postadres: Postbus 12 600, 2500 DJ Den Haag Telefoon: 070-353 3027 Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Fax: 070-353 6210 Internetadres: www.denhaag.nl
BOW/2010.25 2 Een belangrijk actiepunt van de taskforce BSO was het sluiten van een meerjarenconvenant tussen instellingen voor kinderopvang, Haagse schoolbesturen voor basisonderwijs en de gemeente Den Haag. In de tweede helft van 2008 hebben de partijen intensief met elkaar gesproken over hoe in de toekomst de inhoudelijke samenwerking tussen instellingen voor kinderopvang en de schoolbesturen eruit moet zien. Deze gesprekken hebben geleid tot een convenant waarin de samenwerking tussen instellingen voor kinderopvang, de schoolbesturen en de gemeente Den Haag voor de periode 2010 tot en met 2015 is vastgelegd. Ondertekening van dit convenant door 14 instellingen voor kinderopvang, 18 Haagse schoolbesturen en de gemeente Den Haag heeft op 11 december 2008 plaatsgevonden. Het convenant kan beschouwd worden als uniek in Nederland door het grote aantal partijen dat het onderschreven heeft. Kern van het convenant is dat instellingen voor kinderopvang en de schoolbesturen voor basisonderwijs gezamenlijk onderschrijven dat onderwijs en kinderopvang intensief moeten samenwerken om voor alle kinderen van 0 tot 12 jaar doorlopende ontwikkelingslijnen te realiseren. Onderwijs en buitenschoolse opvang streven daarbij per locatie naar een op elkaar afgestemd programma en pedagogisch klimaat. Onderwijs en buitenschoolse opvang groeien op deze manier toe naar verdere, intensieve samenwerking en integratie. Onderdelen van het convenant zijn verder het uitvoeren van een aantal pilots gericht op het invoeren van continuroosters en een opvanggarantie voor ouders vanaf 2012. Dit gaat fasegewijs: ultimo december 2010 zal de capaciteit met 50% zijn toegenomen zodat in 2012 een opvanggarantie kan worden geboden. In 2015 zullen alle basisscholen in Den Haag een koppeling met kinderopvang hebben. In de pilots gaat het om het ontwikkelen van vernieuwende concepten voor dagarrangementen voor kinderen van 0 tot 12 jaar. Schoolbesturen en instellingen voor kinderopvang werken daarbij intensief samen om een doorlopende ontwikkelingslijn te realiseren. In oktober 2009 zijn door mij drie pilots geselecteerd. In deze drie pilots zal geëxperimenteerd worden met: - het realiseren van meer inhoudelijke samenwerking tussen onderwijs en kinderopvang door het inzetten van een combinatiefunctionaris; - het realiseren van het gezamenlijk gebruik van ruimten door de buitenschoolse opvang en het onderwijs en het onderzoeken van de mogelijkheid om op termijn een continurooster in te voeren; - het doorgroeien naar een eenduidig pedagogisch klimaat door het inzetten van een combinatiefunctionaris. Op verzoek van de basisscholen en de instellingen voor kinderopvang is in december 2009 een aanvraagmogelijkheid voor een tweede tranche pilots dagarrangementen gestart. Als voorwaarde is gesteld dat deze pilots een zeer hoog innovatief ontwikkelings- en ambitieniveau moeten hebben. In deze tweede tranche moet in ieder geval geëxperimenteerd gaan worden met het continurooster, gezamenlijk gebruik van ruimten en combinatiefunctionarissen. Bij de combinatiefuncties gaat het om banen waarbij een deel van het werk in het onderwijs plaatsvindt en een ander deel van het werk in de opvang, bijvoorbeeld een leidster in de buitenschoolse opvang die ook deels werkzaam is als onderwijsassistent. Door het verweven van functies groeien onderwijs en opvang meer naar elkaar toe. De beoogde start van deze pilots is voorjaar 2010. De gemeente Den Haag stelt vanaf januari 2009 tot en met juli 2011 op jaarbasis 150.000,00 aan extra middelen ter beschikking voor onder andere het ontwikkelen en coördineren van pilots en overige activiteiten om inhoudelijke samenwerking tussen kinderopvang en onderwijs te stimuleren.
BOW/2010.25 3 Toename capaciteit BSO Eén van de adviezen van de Taskforce BSO was het laten uitvoeren van een gemeentelijke peiling naar de wachtlijsten in Den Haag voor de dagopvang en BSO. Deze wachtlijstpeilingen zijn drie maal uitgevoerd, in april 2008, in november 2008 en in mei 2009. Een laatste peiling zal in het voorjaar van 2010 worden uitgevoerd. Met behulp van de gegevens uit de wachtlijstpeilingen kan er door instellingen voor kinderopvang en gemeente worden gestuurd op de benodigde capaciteitsuitbreiding. Naast de omvang van de wachtlijsten hebben de peilingen ook gegevens opgeleverd met betrekking tot de wachttijden voor ouders op een plek in de dagopvang of BSO in Den Haag. Overzicht wachtlijstgegevens gemeente Den Haag Datum Aantal geregistreerde kindplaatsen dagopvang Wachtlijsten dagopvang Aantal geregistreerde kindplaatsen BSO Januari 2006 6.119 3.587 Januari 2007 6.183 4.143 Januari 2008 6.278 5.281 April 2008 6.230 1.199 5.438 821 September 2008 6.352 5.940 November 2008 6.354 1.241 5.987 899 Januari 2009 6.477 6.117 Mei 2009 6.865 794 6.303 309 Wachtlijsten BSO In bovenstaande tabel staat de stand van de Haagse wachtlijsten per peilmoment vermeld. De peilingen hebben betrekking op circa 75% van de Haagse kinderopvang en zijn daarmee representatief. Er is een systematiek gehanteerd waarbij de bruto-wachtlijsten van de deelnemende instellingen voor kinderopvang geschoond worden op onder meer dubbelingen. Bij de wachtlijstpeiling in mei 2009 is een daling in de wachtlijsten voor zowel de dagopvang als de BSO zichtbaar tot netto 794 kindplaatsen in de dagopvang en netto 309 kindplaatsen in de BSO. Deze daling is opvallend. Vooralsnog laat dit zien dat het ingezette beleid van capaciteitsvergroting succesvol is. Om na te gaan of hier sprake is van een trend of een éénmalige omstandigheid heb ik met de instellingen voor kinderopvang afgesproken om in het voorjaar van 2010 een extra peiling te laten uitvoeren. In juni 2009 is door Regioplan in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap een onderzoek uitgevoerd naar de wachtlijsten en wachttijden in de BSO en de dagopvang. Het landelijke beeld is dat de wachtlijsten in de BSO in de periode december 2008 tot juni 2009 zijn gestegen. Nadere analyse van de resultaten laat voor de dertien 100.000+ gemeenten in het onderzoek in deze periode echter een daling zien. Dit gegeven is in lijn met het Haagse wachtlijstenonderzoek. Inventarisatie uitbreidingsplannen In september 2009 is een inventarisatie verricht naar de uitbreidingsplannen en de capaciteitsvergroting van de BSO. De inventarisatie geeft aan dat het afgelopen jaar de capaciteit van de BSO sterk is toegenomen.
BOW/2010.25 4 Op basis van deze inventarisatie kan geconcludeerd worden dat de doelstelling die is afgesproken in het convenant kinderopvang Een plek voor ieder kind, een uitbreiding van 50% van het aantal BSOplaatsen ten opzichte van de situatie in januari 2008, ultimo 2010 bereikt zal worden Deze cijfers zijn gebaseerd op de uitbreidingsplannen van de instellingen voor kinderopvang. Verschillende voorzieningen moeten nog (deels) gerealiseerd worden. Ervaring heeft geleerd dat door onvoorziene omstandigheden de definitieve ingebruikname van de voorziening snel enkele maanden vertraging op kan lopen. Overzicht groei capaciteit kinderdagverblijven en buitenschoolse opvang vanaf januari 2008 Capaciteit jan 2008 aug 2009 gerealiseerd/ groei dec 2010 prognose Groeipercentage jan 08-dec 10 Kinderdagverblijf 6.278 7.139 + 10,3 % 7.770 23,8% Buitenschoolse opvang 5.281 6.806 + 28,9 % 7.924 50,0% Totaal 11.559 13.945 + 20,7 % 15.694 35,8% Uitbreidingsmogelijkheden kinderdagopvang en BSO in Vinexlocaties Afgelopen periode zijn de wachtlijsten in de Vinexlocaties een apart punt van aandacht geweest. De wachtlijsten in Vinexlocaties zijn niet alleen lang, maar ook hardnekkig: ouders moeten langer dan elders wachten tot een plaats beschikbaar is. In 2007 is geïnventariseerd op welke termijn uitbreidingen in de BSO in Ypenburg, Leidschenveen en Wateringse Veld zijn gepland. Ook is aangegeven welke uitbreidingsmogelijkheden voor de BSO, met name in basisscholen, op korte termijn mogelijk zijn. Ten behoeve van deze inventarisatie is overleg gevoerd met organisaties voor kinderopvang over hun plannen op korte en langere termijn en met directeuren van basisscholen. Hierbij is ook in en rond de scholen gekeken naar mogelijkheden voor BSO. Nadrukkelijk is gefocust op mogelijkheden voor multifunctioneel gebruik van speellokaal, gymzaal, hal, keuken en ICTruimten. Hierbij hebben scholen ook informatie en advies gekregen. De instellingen voor kinderopvang hebben tijdens deze inventarisatie aangegeven dat zij plannen hebben in de periode 2008-2011 circa 900 extra kindplaatsen in de Vinexlocaties te realiseren. De wachtlijsten van afgelopen periode maken duidelijk dat in de Vinexlocaties niet alleen een tekort is aan plekken BSO, maar ook aan opvang voor 0-4 jarigen. In Leidschenveen is met een aantal individuele ondernemers in de kinderopvang een speurtocht gehouden naar mogelijke uitbreidingslocaties voor met name de dagopvang. Dit heeft een drietal mogelijkheden opgeleverd. Daarnaast is de dienst Stedelijke Ontwikkeling alert op locaties waar mogelijkheden zijn om kinderopvang te realiseren. Kinderopvang op sportterreinen In het gemeentelijke 8-puntenplan BSO uit september 2007 is aangegeven dat de samenwerking tussen sportorganisaties en kinderopvang nadrukkelijk gestimuleerd zal worden. Naar aanleiding hiervan is geïnventariseerd waar ruimtegebrek voor BSO is en bij welke sportverenigingen mogelijkheden zijn om bij het oplossen ervan een rol te spelen. De gemeente voert in dit kader een regisserende rol: het bij elkaar brengen van BSO en sportverenigingen en ondersteuning bieden waar nodig. Inmiddels heeft een aantal BSO s en sportverenigingen elkaar gevonden.
BOW/2010.25 5 De stand van zaken per 1 januari 2010 is als volgt: - bij DUNO en HC Wateringseveld zijn nieuwbouwplannen gerealiseerd en zijn BSO en sportvereniging een samenwerking aangegaan; - er zijn circa acht operationele BSO-sportverenigingen in Den Haag, te weten ALO, Hellas, HKV/Ons Eibernest, KVS, Oranjeplein/Postduiven, Storks, SVV Scheveningen en VV Haagse Hout; - met de volgende clubs wordt overleg gevoerd of zijn er incidentele contacten: Celeritas, Dubbel zes, KV Futura, Duno, Rava Houtwijk en SVH, SV Erasmus. Kinderopvang bij nieuwbouw en renovatie van basisscholen Het college heeft op 27 november 2007 het principebesluit genomen om weer huisvesting voor kinderopvang te realiseren. Het gaat daarbij om locaties waarvan het eigendom bij de gemeente ligt of waarbij de gemeente als ontwikkelaar betrokken is. Het kindercentrum zal in verhuur gegeven worden aan een instelling voor kinderopvang die hiervoor een rendabele, kostendekkende huur betaalt. Bij nieuwbouw/renovatie van basisscholen is vanaf 2007 steeds door de gemeente onderzocht of er aanleiding is gelijktijdig ruimte voor buitenschoolse opvang (zonodig in combinatie met dagopvang) te realiseren. Voor dit toekomstbestendig bouwen heeft de gemeenteraad in 2009 besloten een investeringskrediet van 18 miljoen beschikbaar te stellen (rv 104). Hierdoor kan het bouwen van kindercentra door de gemeente worden versneld. In de periode 2009 2013 zullen in het kader van dit toekomstbestendig bouwen ruim 20 projecten worden gerealiseerd. Tegelijkertijd met de bouw van basisscholen zal voorzien worden in de bouw van ruimten voor dag- en buitenschoolse opvang, die langlopend (minmaal 10 jaar) worden verhuurd aan de instellingen voor kinderopvang. Het in verhuur geven van gemeentelijke panden Na het inwerking treden van de Wet kinderopvang per 1 januari 2005, waarbij de subsidierelatie met instellingen voor kinderopvang werd beëindigd, zijn geen gemeentelijke panden meer in verhuur gegeven aan instellingen voor kinderopvang. Gezien het maatschappelijke belang van kinderopvang is eind 2007 besloten om weer gemeentelijke panden te realiseren en te verhuren aan instellingen voor kinderopvang. Voorbeeld hiervan is het pand van de voormalige Vrouwenvakschool (Koningin Emmakade) dat verbouwd wordt tot kindercentrum en in verhuur zal worden gegeven aan Stichting DAK Kindercentra. Leerkansenprofiel Een brede school met het leerkansenprofiel (LKP) verlengt de verplichte onderwijstijd van de leerlingen met zes uur per week. Het accent ligt op het verbeteren van de leerprestaties in de basisvaardigheden taal, rekenen en wereldoriëntatie, het voorkomen en bestrijden van onderwijsachterstanden, het versterken van sociale competenties en het stimuleren van talentontwikkeling. In de afgelopen twee jaar hebben tien Haagse basisscholen het LKP ingevoerd. Door de invoering van het LKP waren de instellingen voor kinderopvang bang dat er een verdringingseffect ten aanzien van de BSO zou optreden en dat daardoor op termijn de exploitatie van BSO-voorzieningen op de leerkansenprofielscholen in gevaar zou komen. Op basis van een in december 2009 en januari 2010 uitgevoerde inventarisatie, blijkt dat dit vooralsnog niet het geval is. Het negatieve effect voor de BSO is minder groot dan verwacht. Het effect van het LKP op de BSO zal nauwkeurig gemonitord worden.
BOW/2010.25 6 Beleidsdoorlichting toezicht en handhaving kinderopvang Het college heeft de directie Financiën in september 2008 opdracht gegeven voor het doen van een onderzoek naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van het toezicht op en de handhaving van de kwaliteit van de kinderopvang in Den Haag. Deze beleidsdoorlichting is in november 2009 afgerond. Reden voor het onderzoek was het feit dat de inspectie onvoldoende capaciteit had om alle kindercentra jaarlijks te inspecteren en er een achterstand bij de handhaving was ontstaan. Naar aanleiding van het onderzoek heeft het college een aantal acties ingezet. Zo zal de capaciteit van het toezicht vergroot worden, zullen door het toezicht niet-juridische instrumenten gebruikt worden opdat minder handhaving nodig is en zullen er (prestatie) afspraken gemaakt worden met de GGD. Conclusie Het collegebeleid met betrekking tot kinderopvang heeft de afgelopen vier jaar de nadruk gelegd op de vergroting van de capaciteit van de kinderdagopvang en de buitenschoolse opvang. Dit beleid is succesvol geweest: er heeft een enorme toename in de capaciteit van de kinderdagopvang en buitenschoolse opvang plaatsgevonden en de wachtlijsten zijn afgenomen. Het stimuleren van de samenwerking tussen de instellingen voor kinderopvang, de Haagse schoolbesturen en de gemeente Den Haag is een tweede belangrijk element van het collegebeleid van de afgelopen vier jaar. Zo is het Plan van Aanpak Wachtlijsten BSO gerealiseerd, de rapportage van de gemeentelijke Taskforce buitenschoolse opvang gepubliceerd en het voor Nederland unieke convenant Een plek voor ieder kind door de instellingen voor kinderopvang, de schoolbesturen en de gemeente afgesloten. Een volgende stap is het intensiveren van de samenwerking tussen onderwijs en kinderopvang. Een begin hiermee is gemaakt door het starten van pilots in het kader van het convenant kinderopvang. De komende twee jaar moeten de resultaten van de pilots verspreid kunnen worden door de stad en zal er actief gewerkt worden aan een intensievere samenwerking tussen opvang en onderwijs. Met vriendelijke groet, de wethouder van Onderwijs, Jeugdzaken en Sport, Sander Dekker