Architectonische illusies

Architectonische illusies

Colofon Architectonische illusies Product Presentatie 7X660 Docent: A.F.W.M. Davits Auteur: Moossdorff E.S. (Elisa) 0676322 Eindhoven, juni 2015 TU/e

Voorwoord Inhoudsopgave Dit boek werd gemaakt met als doel de tekst en afbeeldingen op een zo goed mogelijke manier te presenteren, niet om daadwerkelijke kennis over... naar buiten te brengen. Het werk is dan ook slechts voor intern gebruik bedoeld en eventuele letterlijk overgenomen teksten zijn dan ook mogelijk. Hoofdstuk 1 Tijd Hoofdstuk 2 Afmetingen Hoofdstuk 3 Perspectief Hoofdstuk 4 Gevels Bronnen 7 13 19 25 31 4 5

Tijd Over het algemeen begint een goede illusie met afleiding. De truc is om zo snel mogelijk te zijn waardoor de toeschouwer het kunstje niet ziet. Bij een architectonische illusie gaat dit niet op. Het gebouw staat er continu en daarom is een snelle truc onmogelijk. De truc moet continu zijn, of de architect moet er tevreden mee zijn dat zijn truc ontmaskerd wordt. Toch kan een architectonische illusie ook de illusie van tijd geven. 6 7

Dag en nacht De eerste illusie van tijd werkt in op het dag en nachtgevoel, wat ook meteen de kortste tijdsperiode is voor een architectonische tijdillusie. Dag en nacht zijn in dit geval omgewisseld, zoals te zien bij Newtons mausoleum (afbeelding 1.1). Deze illusie werkt als volgt: Gedurende de dag, schijnt het licht naar binnen door kleine openingen, waardoor het vanbinnen net een sterrenhemel lijkt. Met dit kleine beetje licht wordt een kristal binnenin opgeladen. Het kristal is vol wanneer het nacht wordt en begint dan te schijnen. Hierdoor is van binnen de boel helemaal verlicht en ook op zo n manier dat het net daglicht is. Newtons mausoleum is ontworpen als (zoals de naam het al aangeeft) graftombe voor Isaac Newton. Newton was onder andere een natuurkundige en gefascineerd door het helal. Zodoende is er in zijn graftombe nog één laatste truc uitgehaald ter ere van hem. Helaas blijft deze illusie een illusie, aangezien het nooit gebouwd is, of gebouwd zal worden. Het kristal wat deze truc zou kunnen uitvoeren, is niet precies genoeg hiervoor, laat staan de hoeveelheid geld die beschikbaar gesteld moet worden om dit te bouwen. Afb 1.1 Newtons mausoleum 8 9

Ander tijdsgevoel De tweede illusie van tijd is het creëren van een ander tijdsgevoel. Deze illusie kan zowel slaan op een ander tijdperk dan op bijvoorbeeld verschillende seizoenen. De illusie speelt in ieder geval in op je gevoel. Deze illusie van een ander tijdperk werkt als volgt: Door de materialen en bouwmethoden af te stemmen op die andere tijd, suggereert het gebouw uit die tijd te komen, echter is dit gebouw niet in deze tijd gebouwd. Astley castle (afbeelding 1.2) lijkt te stammen uit de middeleeuwen, dit gebouw komt echter uit 1990. Het gebouw is compleet afgebrand en hierna weer helemaal opnieuw opgebouwd. Ook kan het tijdsgevoel op kortere termijn worden beïnvloed. Dit door bijvoorbeeld de seizoenen te laten veranderen. Echter is het veranderen van seizoenen een meer algemeen geaccepteerde illusie aangezien vrijwel in ieder gebouw gebruikt wordt door middel van klimaatsystemen. Afb 1.2 Astley castle 10 11

Afmetingen Een andere manier om de bezoeker te misleiden, is door de illusie van andere afmetingen te creëren. Deze illusie wordt voornamelijk gebruikt door grafische kunstenaars, waarbij twee objecten die even groot zijn, niet even groot lijken te zijn. Ook binnen de architecuur is deze illusie zeer goed toepasbaar, aangezien het creëren van ruimte hierin cruciaal is en deze onder andere bepaald wordt door afmetingen. 12 13

Ruimte vergroten/verkleinen De eerste illusie met betrekking tot afmetingen is het vergroten of verkleinen van een ruimte. Het vergroten van een ruimte wordt voornamelijk gebruikt in de architectuur, terwijl het verkleinen van een ruimte vaak wordt gebruikt in serieuze tijden. Het vergroten van een ruimte: Dit wordt vrijwel altijd gedaan door middel van spiegelende oppervlakken. In het extreme geval wordt hierbij gekeken naar een spiegelhuis waarbij de ruimte oneindig wordt vermenigvuldigd. Het verkleinen van een ruimte gebeurt eigenlijk altijd wanneer mensen iets te verstoppen hebben. In het ergste geval zoals bij het Anne Frank huis (Afbeelding 2.2). Hierin werden mensen verstopt om ze zo te verbergen en veilig te houden. Het vergroten van een ruimte wordt behoorlijk vaak toegepast. Hierdoor krijgt men het idee dat er nog meer ruimte is. Dit is eigenlijk ook de definitie van architectuur: Het creëren van ruimte. Afb 2.1 Anne Frank huis 14 15

Ames room De tweede illusie die onder afmetingen valt is de Ames room. In deze ruimte lijkt iedereen aan de rechterkant heel groot en aan de linkerkant heel klein. Deze illusie wordt hierdoor ook vaak gebruikt op filmsets om zo mensen groter of kleiner te laten lijken. De illusie werkt als volgt: Door de vloer en het plafond in de ruimte niet waterpas te laten lopen, en de achtergrond hierin mee te laten lopen lijkt het of beide hoeken in de ruimte even groot zijn. Hierdoor ontstaat de illusie dat de persoon heel groot of heel klein is. Om niet te merken dat de achtergrond toeloopt wordt er in de kamer gekeken door slechts één kijkgat. Vanuit dit perspectief wordt de illusie gewekt dat de personen ten opzichte van elkaar enorm verschillen van grote. De Ames room werd uitgevonden door Adelbert Ames in 1934. Ames wilde echter nog een illusie aan de ruimte toevoegen. Hij wilde een metalen bal heuvelopwaarts kunnen laten rollen in de ruimte door gebruik van magnetische velden. Deze illusie is echter verdwenen door de jaren heen. Afb 2.2 Ames room ontmanteld 16 17

Perspectief Het derde type illusie om de toeschouwer te misleiden is door middel van perspectief. De illusie perspectief neigt al meer in de richting van architectuur. Het is een illusie die met kunst te maken heeft. Ook werd deze illusie voornamelijk vroeger toegepast in architectuur. Deze illusie wordt minder gebruikt door de illusionisten, voornamelijk omdat de kijker op exact één punt moet staan waarin het perspectief werkt. Voor een illusionist is dit lastig omdat hierbij de truc snel ontmaskerd wordt door de kijker. 18 19

Één beeld creëren De eerste perspectivische illusie is het creëren van één beeld. Dit wordt meestal gedaan door meerdere vormen vanuit één perspectivisch punt een geheel te laten zijn. Kunstenaars gebruiken deze vorm van perspectief regelmatig om zo hun kijker te misleiden. Één beeld creëren: Kunstenaar Bernard Pras staat bekend om door middel van zijn verstrooide objecten vanuit één punt een geheel te vormen. Voornamelijk gezichten zijn zijn specialiteit. Ook kunstenaar Gordon Matta Clarck creëert graag één beeld. Hij doet dit echter door door verschillende lagen in gebouwen stukken uit te snijden waardoor vanuit het perspectief één vorm wordt uitgesneden. De illusie werkt als volgt: de kunstenaar gaat uit van één gefixeerd punt. Vanuit dit punt wordt alles afgestemd op het eindbeeld, waardoor de toeschouwer vanuit dit punt één totaalbeeld ziet. Afb 3.1 Gordon Matta Clarck 20 21

Diepte De tweede illusie van perspectief is diepte, door middel van perspectief kan diepte worden gecreëerd terwijl dit in werkelijkheid plat is. Met deze illusie kan ook een oneindigheid gecreëerd worden door de architect. Diepte creëren: Hoewel in afbeelding 3.2 duidelijk diepte te zien is, is deze afbeelding compleet plat. Dit is te zien wanneer je naar de afbeelding op bladzijde 22, de linker pagina. Deze illusie werd vroeger vaker gebruikt om zo geen geld uit te geven aan dure koepels. Daarnaast waren de gebouwen door de platte daken minder gevoelig voor instorting. Tegenwoordig wordt deze illusie minder toegepast omdat we nu de techniek bezitten om de koepels steviger te maken maar ook omdat het meer arbeidsloon tegenwoordig hoger is. Ook wordt deze illusie gecreëerd om een ruimte oneindig te laten lijken. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden door de wand door te laten lopen in de vloer, waardoor het lijkt of de ruimte geen vloer heeft. Afb 3.2 Jezuiet kerk 22 23

Gevels De vierde illusie wordt uitgevoerd in de gevels. Binnen de gevels worden diverse trucs uitgevoerd om je zo te misleiden. Deze illusie is alleen mogelijk in de architectuur. Zodoende is dit ook de afsluitende architectonische illusie. Hierdoor heeft de illusie ook iets speciaals. Daarnaast zegt het iets over types in architecuur. Hoe graag wij willen dat de gevel iets zegt over de binnenkant en vooral ook hoe graag de architect daar niet perse iets mee wil doen maar ons soms juist op het verkeerde been wil brengen. Dit is met recht een architectonische illusie. 24 25

Verbergen De eerste gevel illusie is de illusie van het verbergen. Een gevel kan heel goed de achterliggende functie laten zien, of juist verbergen. Ook kan bij deze illusie de gevel juist het hele gebouw verbergen door op te gaan in zijn omgeving. Verbergen: De illusie gecreëerd in afbeelding 4.1 werkt door middel van spiegels, die zo de omgeving spiegelen waardoor het gebouw compleet op gaat in zijn omgeving. Hierdoor wordt het gebouw vrijwel niet herkent. De illusie op bladzijde 26, de linker bladzijde, verbergt de achterliggende functie. Deze illusie is echter zo goed dat zelfs enkele mensen in de straat de illusie niet doorhebben. De gevel is namelijk fake. Er bevindt zich geen woning achter deze gevel. De gebouwen werden gesloopt voor de aanleg van een metrostation. Door de gevels te behouden en dicht te maken, wordt de lelijke achterliggende ruimte niet opgemerkt. Afb 4.1 Sweden mirror treehouse 26 27

Functie De tweede illusie van de gevel en ook meteen de laatste illusie die besproken wordt, is de functie. Met deze illusie kan men de gebruiker compleet op het verkeerde been brengen door een andere achterliggende functie te laten zien dan er werkelijk zit. Andere functie: Het beste voorbeeld voor deze illusie is de glazen boerderij van MVRDV in Schijndel. Deze boerderij stond ooit op deze plek, maar moest gesloopt worden wegens gebrekkig onderhoud. De architecten van dit gebouw hebben deze zelfde boerderij gebruikt voor de nieuwe gevel, alleen is de boerderij nu 1.6 keer zo groot om voldoende ruimte te hebben voor de huidige functies. Om deze illusie in dit geval zo goed te krijgen, is gebruik gemaakt van gezeefdrukt glas. Hierdoor lijkt het of de boerderij er nog staat, terwijl er in werkelijkheid een winkel met terrasgelegenheden in zit. Afb 4.2 Glazen boerderij MVRDV 28 29

Bronnen: Dit boek werd gemaakt met als doel de tekst en afbeeldingen op een zo goed mogelijke manier te presenteren, niet om daadwerkelijke kennis over... naar buiten te brengen. Het werk is dan ook slechts voor intern gebruik bedoeld en eventuele letterlijk overgenomen teksten zijn dan ook mogelijk. 30 31