B. ALGEMENE WERKING 2002 DOELSTELLING De taak van het proefcentrum (PCG) situeert zich tussen het wetenschappelijk onderzoek en de praktijkvoorlichting. Door diverse praktijkgerichte proeven wordt theoretisch onderzoek vertaald naar concrete kennis, demonstratieve voorlichting en actuele informatie voor de tuinder. Daarnaast worden ook teelttechnische problemen die zich kunnen voordoen op groenteteeltbedrijven onderzocht. Tevens gaat veel aandacht naar onderzoek en voorlichting rond milieunormen en wetgeving. De accenten van het proefcentrum zijn in beperkte mate verschoven. Er wordt tegenwoordig vrij veel aandacht besteed aan rationeel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, meststoffen en water. Dit vertaalt zich bijvoorbeeld in waarschuwingen tegen ziekten en plagen en voorlichting over irrigatie. Ook wordt er veel energie gestoken in smaakonderzoek. Een deel van de serres wordt biologisch beteeld. Onderzoek van biologische teelten in plastiekkoepels zal misschien een volgende stap zijn. Hiermee wordt het PCG het praktijkonderzoekscentrum waar de biologische productiemethode onder beschutting plaatsvindt. Resultaten worden gevulgariseerd door middel van studieavonden, geleide rondgangen, specifieke werkgroepen, cursussen, bedrijfsbezoeken, opendeurdagen, een jaarverslag en publicaties in diverse vakbladen. BETOELAGING Het Proefcentrum is erkend door het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap als proefcentrum voor de groenteteelt en krijgt daarvoor een financiële bijdrage. Het PCG ontvangt als provinciale vzw ook een zeer belangrijke financiële ondersteuning van het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen. Tenslotte wordt een deel van de inkomsten verkregen uit de financiële bijdrage van Veiling REO Roeselare, de gemeenten Kruishoutem en Zulte, de verkoop van groenten, het KMI, van firma s en van de leden beroepstuinders. Het Proefcentrum werkt eveneens mee aan diverse projecten, gesteund door de Europese Commissie, de Vlaamse Gemeenschap (Administratie Land- en Tuinbouw), de Provincie Oost-Vlaanderen, Veiling REO en LAVA. In 2002 werden de investering voorzien in het 5 e investeringsdossier verder uitgevoerd. Deze investeringen dienen gefinaliseerd te zijn tegen augustus 2003. Volgende investeringen zijn voorzien: de afwerking van de loods met burelen, labo, proef- en preparatielokaal voor het smaakonderzoek, vergaderzalen en sanitair, een preiwasmachine, spuitsystemen, automatisering, een bestelwagen, meet- en regelapparatuur voor het labo en het smaaklabo en werden milieu-investeringen zoals een rietveld en een waterzuiveringsinstallatie voor het waswater prei uitgevoerd. Vijftig procent van de financiële middelen kwamen van de Vlaamse Gemeenschap. De rest werd betaald met eigen middelen. SAMENWERKING Het Proefcentrum werkt samen met een aantal instanties, waaronder: - Provincie Oost-Vlaanderen, dienst Land- en Tuinbouw, Gent (PDLT); - ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, dienst Ontwikkeling; - ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, dienst Onderzoek; - ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Administratie Land- en Tuinbouw (ALT); - Faculteit van de Landbouwkundige en Toegepaste Biologische Wetenschappen (RUG); - Koninklijk Metereologisch Instituut (KMI); - LAVA; - Veiling Roeselare (REO); - Mechelse Veilingen; - Veiling Hoogstraten; - Veiling BRAVA; - Centrum voor Landbouwkundig Onderzoek, Gent (CLO); - Provinciaal Onderzoeks- en Voorlichtingscentrum voor Land- en Tuinbouw te Beitem (POVLT); - Interprovinciaal Proefcentrum voor de Biologische Teelt (PCBT) - Proefstation voor de Groenteteelt te Sint-Katelijne-Waver (PST); - Interprovinciaal Proefcentrum voor de Aardappelteelt (PCA); - Proefcentrum voor Sierteelt (PCS) - Proefbedrijf der Noorderkempen te Meerle; - Nationale Proeftuin Witloof vzw.; - Vlaams Centrum voor Bewaring van Tuinbouwproducten te Heverlee (VCBT); - 15 -
- Vlaamse Compostorganisatie (VLACO) - de beroepsorganisaties; - Vorm; - Kring groentetelers Gent/Eeklo/Oudenaarde; - De Landbouwvoorlichting (DLV, Nederland); - Bodata (Wageningen, Dordrecht); - SRVP (Nord Pas-de-Calais) Loos-en Gohelle (Frankrijk); - de Hogeschool Gent, Departement Biotechnologische Wetenschappen, Landschapsbeheer en Landbouw; - Schoolhoeve St. Leo (Eeklo); - Hogeschool HIK, Geel; - Instituut voor Land- en Waterbeheer (ILWB, KULeuven); - AMINAL, afdeling Water; - Vlaamse Milieumaatschappij (VMM); - PPO, Lelystad en Horst; PROEFVELDWERKING Het Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen heeft momenteel een terrein van 4,5 ha. Hiervan zijn 2,5 ha voorbehouden voor proeven openluchtgroenten. Om een degelijke voorlichting te kunnen geven, worden jaarlijks, heel wat proeven aangelegd zowel in het proefcentrum als bij tuinders. Bij de openluchtproeven zijn de hoofdteelten prei en bladgewassen zoals andijvie, krulandijvie, sla, alternatieve sla, selder en diverse schermbloemige gewassen zoals peterselie, venkel, kervel, pastinaak, dille, koriander. Verder wordt onderzoek gedaan in wortelen, bloemkool industrieteelt, sluitkool, spruitkool en spinazie. Voor de proeven onder glas beschikt het PCG over een serre van 4000 m². Deze serre is opgedeeld in twee delen, namelijk 6 compartimenten met gangbare teelten en 3 compartimenten waarin biologisch geteeld wordt. In de compartimenten met gangbare teelten worden vooral proeven aangelegd in bladgewassen (veldsla, kropsla, krulandijvie, alternatieve sla, groene selder en peterselie). Dit gebeurt in de serre die in 2000 gebouwd werd. De interesse naar onderzoek en voorlichting in glasgroenteteelt is op het PCG de laatste jaren sterk toegenomen en blijft zich in hoofdzaak richten op bladgewassen. Met de omschakeling naar de biologische productiewijze wordt tegemoet gekomen aan de groeiende belangstelling voor milieuvriendelijke productiemethoden. Maar ook in de gangbare proeven wordt energie gestoken in milieuvriendelijke teeltmethoden. In de afdeling waar biologisch geproduceerd wordt, worden vooral proeven opgezet in de belangrijke vruchtgewassen zoals tomaat, komkommer en paprika. Een ruime inbreng van tuinders in de teeltwerkgroepen en in het Technisch Comité, bepaalt mee de inhoud van het jaarlijkse teeltschema. Daardoor leunt het proefprogramma dicht aan bij de noden die zich in de praktijk voordoen. TEELTWERKGROEPEN Twee teeltwerkgroepen zijn in 2002 actief geweest, namelijk de prei- en de glasslawerkgroep. Deze werkgroepen zijn samengesteld uit telers van een specifiek gewas. Op vastgestelde data worden bezoeken gebracht aan de bedrijven van de leden van de werkgroep waarbij de gewassen door de groep worden opgevolgd. Spuitschema s, rassenkeuze en bemesting zijn items waar frequent over gediscussieerd wordt. In deze werkgroepen wordt soms aan gewas- en arbeidsregistratie gedaan. Dit levert direct bruikbare informatie op voor de tuinders. Ook wordt een adressenbestand bijgehouden waarbij specifieke groepen telers zeer doelgericht worden uitgenodigd voor geleide bezoeken. Dit geldt ondermeer voor bloemkooltelers en industriebedrijven, veldslatelers, krulandijvietelers, peterselietelers, PROJECTEN Gemeenschappelijke Marktverordening (GMO - verordening 2200/96) in opdracht van REO, gecoördineerd door LAVA In uitvoering van het operationeel programma 2001 'Wetenschappelijk onderzoek naar de verbetering van de kwaliteit van de producten' geeft REO de opdracht om onderzoek te verrichten naar: - Geïntegreerde productie: waarnemings- en waarschuwingssystemen Waarnemingen en waarschuwingen in de preiteelt Waarnemingen en waarschuwingen in kolen - Optimalisatie teelttechnieken Stikstofbepaling Opvolging van de stikstofproblematiek in de belangrijkste vollegrondsgroenten - 16 -
- Onderzoek naar consumentengedrag Smaakonderzoek tomaat Smaakonderzoek witloof Smaakonderzoek komkommer - Gewasbescherming in kleine teelten Generieke steun - Bedrijfsomkadering Dit project wordt betoelaagd door het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Dit project voorziet in de individuele begeleiding op de bedrijven. De bedrijfsvoorlichting gebeurt door middel van werkgroepen, publicaties en informatieverspreiding in het algemeen. Ook wordt er in het kader van dit project aan gewas- en arbeidsregistratie gedaan. Beperking uitspoeling nutriënten bij kropsla door rationele watergift (ALT-demoproject duurzame landbouw 2001-2003) Dit demoproject wordt medegefinancierd door de Europese Unie en de Administratie Land- en Tuinbouw van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. In dit project wordt een beperking van de uitspoeling van nitraatstikstof naar het grondwater bij de teelt van kropsla onder glas nagestreefd via een plantafhankelijke watergift. In verschillende teeltperiodes wordt een watergift berekend met een plantafhankelijk gewasverdampingsmodel vergeleken met een praktijkwatergift. Dit project loopt in samenwerking met het Provinciaal Onderzoeks- en Voorlichtingscentrum voor Land- en Tuinbouw, waar het irrigatiemodel specifiek voor kropsla op punt gesteld is in samenwerking met de Universiteit Gent. Als input voor het verdampingsmodel worden gegevens van de klimaatregistratie van de serre aangevuld met enkele extra sensoren voor het meten van de bladtemperatuur en de kortgolvige en nettostraling. Management stikstofvrijstelling uit oogstresten van groenten (ALT-demoproject duurzame landbouw 2002-2004) Na het inwerken van oogstresten van groenten kunnen hieruit belangrijke hoeveelheden minerale stikstof vrijgesteld worden. Vooral in de wintermaanden is het gevaar groot dat de gemineraliseerde stikstof uitspoelt en zorgt voor nitraataanrijking van het grondwater. Eind 2002 werd daarom door het PCG gestart met velddemoproeven, waarbij technieken worden gedemonstreerd om het verlies van stikstof uit oogstresten te beperken en de benutting van de stikstof door een volggewas te verbeteren. Een eerste demoproef gaat door met oogstresten van bloemkool. Bij het inwerken van de oogstresten werden organisch-biologische reststoffen met hoge C/N toegevoegd om de stikstof vrijgesteld uit de oogstresten vast te leggen. Dit demoproject wordt wetenschappelijk ondersteund door de Vakgroep Bodembeheer en hygiëne van de Universiteit Gent. Het wordt medegefinancierd door de Europese Unie en de Administratie Land- en Tuinbouw van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. KIP ALT ALT demonstratieproject: Mechanische onkruidbeheersing in akkerbouw en tuinbouwgewassen Inzetten van gevogelte ter bestrijding van onkruid in de biologische teelt van vruchtgroenten onder bescherming (i.s.m. PCBT ) In het kader van een ALT demonstratieproject van het PCBT werden in 2002 in het PCG Kruishoutem een aantal soorten gevogelte gedemonstreerd ter bestrijding van onkruid. De eigenlijke demonstratie startte na een voorafgaande studie. In die studie werd nagegaan welke dieren uit experimenten bij de tuinders tot bevredigende resultaten leidden. Van daaruit werd een eerste selectie uitgevoerd om te kunnen concluderen welke dieren toegepast konden worden. In de eigenlijke demonstratie werden op basis van de studie in tomaat, komkommer, paprika één of twee soorten vogels uitgeprobeerd. Indien er veel soorten in de drie teelten toegepast zouden worden, zou het moeilijker zijn om besluiten te trekken m.b.t. de combinatie gevogelte-teelt. Behalve de teelttechnische bijdrage van de vogels, werd ook over het welzijn van de dieren gewaakt. De dieren moeten zich goed voelen in deze habitat. Om voldoende informatie aan de tuinder te kunnen geven, werden aan aantal zaken opgevolgd. - het effect op de dieren. Voelen de toegepaste dieren zich goed, wat is het effect van temperatuur en vochtigheid? - het effect op het gewas en de vruchten wordt opgevolgd. Het kan niet de bedoeling zijn het gewas onkruidvrij te houden, maar gewasschade ten gevolge van scharrelen of pikken in de vruchten te tolereren. - Is de hoeveelheid van de dieren voldoende in het kader van onkruidbestrijding of in het kader van leefomstandigheden? Mogen er meer voorzien worden dan wat blijkt uit de studie of juist minder? - Is de onkruidbestrijding voldoende? Zijn er bepaalde onkruiden die onvoldoende of niet bestreden worden? - 17 -
Labirint-project Het acroniem LABIRINT staat voor 'Landbouw Bibliotheken Referenties In Netwerk-Toepassing'. Het project heeft tot doel een gezamenlijk databankbestand m.b.t. land- en tuinbouwartikels uit te bouwen. In het verleden hield elke landbouwdienst of onderzoeksinstelling afzonderlijk een aantal referenties van belangrijke artikels bij. Soms werden artikels gekopieerd of titels genoteerd op fiches. Soms werden gegevens in een databank ingevoerd. Veel werk gebeurde dubbel. Er was geen standaard. Een drietal jaar geleden besloten de Provinciale Dienst voor Land- en Tuinbouw van Antwerpen, Infodoc van de Boerenbond, de landbouwdiensten van de 5 Vlaamse provincies, (de provincie Antwerpen, de provincie Oost-Vlaanderen, de provincie Vlaams- Brabant, de provincie Limburg en de provincie West-Vlaanderen) en twee onderzoeksinstellingen ( Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen en het Proefcentrum voor de Sierteelt) de krachten te bundelen voor een gezamenlijk databankproject. In 2001 is de 9 e partner, de Biotheek van Bioforum Vlaanderen, bij aangesloten. Daarbij werd een zo actueel en zo volledig mogelijk artikelenbestand op poten gezet, met daarin referenties van praktijkgerichte artikels die verschenen zijn in de landbouwpers. In januari 1998 startten de kernbibliotheken (partners) met het invoeren van de referenties uit een honderd vijftigtal vulgariserende landbouwtijdschriften. Maandelijks sturen de partners de gegevens door naar de Provinciale Dienst voor Land- en Tuinbouw van Antwerpen. Die controleert de invoer en stuurt een aanvulling van alle nieuwe gegevens terug. Vanaf nu is deze databank consulteerbaar in de bibliotheken van de deelnemende partners. Dat zijn: - Provinciale Dienst voor Land- en Tuinbouw, Antwerpen - Provinciale Dienst voor Land- en Tuinbouw, Oost-Vlaanderen - Provinciale Landbouwdienst Limburg - Provinciaal Onderzoeks- en Voorlichtingscentrum voor Land- en Tuinbouw, Rumbeke - Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt, Kruishoutem - Proefcentrum voor Sierteelt, Destelbergen - Belgische Boerenbond, Leuven - Provinciale Landbouwdienst Vlaams-Brabant - Biotheek, Bioforum Vlaanderen De databank is ook op internet te raadplegen via www.vilt.be/infomatie/bibliotheek/index.phtml. Momenteel zijn reeds meer dan 100.000 artikelenreferenties opgenomen (waarvan ongeveer een vierde van voor 1998). De maandelijkse aangroei omvat ongeveer 1500 titels uit een 150-tal tijdschriften. In de databank vind je alle sectoren van de land- en tuinbouw terug. Er zijn dus referenties over veeteelt, akkerbouw, tuinbouw, groenteteelt, fruitteelt, champignonteelt, sierteelt, groenvoorziening, wetgeving, landbouweconomie en beleid, smaakonderzoek, biologische teelt, enz. In de LABIRINT databank kan men artikels zoeken op trefwoorden, auteur, tijdschriftgegevens, woorden uit de titel, taal en op datum. OPENINGSUREN Het Proefcentrum is toegankelijk van maandag tot donderdag van 8u00 tot 17u00 en op vrijdag van 8u00 tot 15u30. Wie informatie wenst of de proeven ter plaatse wil komen volgen, kan hiervoor het hele jaar door op het PCG terecht. Groepen kunnen telefonisch of schriftelijk een rondleiding aanvragen. Een documentatiebestand met artikels uit de voornaamste vakbladen staat ter beschikking van de leden. LIDMAATSCHAP Lid worden van het PCG kan door storting van 75 (of 50 exclusief Proeftuinnieuws) op rekeningnummer 103-2046532-94 met vermelding lidgeld 2003. Het is eveneens mogelijk om lid te worden via domiciliëring. Wat omvat het lidgeld? - Een abonnement op Proeftuinnieuws In dit veertiendaags vaktijdschrift vindt u veel actuele informatie over land- en tuinbouw. Regelmatig worden er proefverslagen van diverse proefcentra gepubliceerd, ook van het PCG. In elk nummer verschijnen vaste rubrieken, waaronder specifieke teelttips voor openlucht, glas, kleinfruit en witloof, veilingprijzen, agenda en sectornieuws. - De maandelijkse Nieuwsbrief van het PCG met actuele teeltinfo en informatie over het Proefcentrum. - Het jaarverslag - De mogelijkheid om aan te sluiten bij de teeltwerkgroepen - Persoonlijke uitnodigingen voor alle activiteiten, georganiseerd door het PCG en deelname aan verminderd tarief - Toegang tot het documentatiemateriaal van het PCG - Individueel teelttechnisch advies - Staalanalyse (ph, EC, N) aan 2,50 (excl. BTW) voor de leden. Niet-leden betalen hiervoor 10,00 (excl. BTW) per staal. Analyse per extra element (bv. P) bedraagt 1,50 (excl. BTW). - Korting op individueel milieu- of energieadvies - 18 -
ANDERE ORGANISATIES DIE IN 2002 IN HET PROEFCENTRUM GEHUISVEST ZIJN Interprovinciaal Proefcentrum voor de Aardappelteelt (PCA) Dit is een gezamenlijk initiatief van de Provincies Oost- en West-Vlaanderen. De Westvlaamse afdeling is gevestigd in het Provinciaal Onderzoeks- en Voorlichtingscentrum voor Land- en Tuinbouw te Rumbeke - Beitem. Het PCA heeft als algemene doelstelling de ondersteuning van de aardappelteelt in zijn verschillende facetten. De aardappeltelers kunnen zich tot het centrum richten voor alle informatie in verband met aardappelen. Directeur E. Volckaert, ir. Coördinator M. Goeminne, ir. Waarschuwingen P. Vanhaverbeke, ing. Onderzoeker/voorlichters I. Eeckhout, ir. K. Demeulemeester, ir. Techniekers P. Dupont, F. Van De Cauter, A. Verstraete (loopbaanonderbreking) Secretariaat en boekhouding A. Van Der Heyden, S. Vanthomme Coördinator administratie en boekhouding L. De Munck - 19 -