Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding

Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding

Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding Uitgave GGD Amsterdam, juli 2014 Tekst P. Kouw, A. Reusken, W. Meijer Statistische bewerking P. Kouw

Inhoud 1) Inleiding 3 2) Gegevens betreffende het werkgebied van GGD Amsterdam/Amstelland 3 3) Medische gegevens 7 Actieve tuberculose 7 Latente tuberculose infectie 13 4) Medisch-technische verrichtingen 15 5) Medewerkers afdeling tuberculosebestrijding in 2013 18 Verklarende woordenlijst 19

1) Inleiding De frontoffice Amsterdam verzorgt de tuberculosebestrijding voor het gehele werkgebied van de GGD Amsterdam/Amstelland. 2) Gegevens betreffende het werkgebied van GGD Amsterdam/Amstelland In 2013 is bij 118 patiënten tuberculose (tbc) vastgesteld onder inwoners van de gemeenten in het verzorgingsgebied van de GGD Amsterdam/Amstelland met een prevalentie van 13 per 100.000 in de gemeente Amsterdam. Deze prevalentie daalt de laatste jaren, net als de prevalentie in heel Nederland een dalende trend vertoont, maar is hoger dan in de rest van Nederland. In de overige gemeenten is de prevalentie lager met 5 per 100.000 in 2013. Tabel 1: Nieuwe gevallen van actieve tuberculose per gemeente Gemeenten Aantal inwoners per 2013 2012 2011 2010 2009 1-1-2013 Amsterdam 799.278 107 130 135 109 143 Diemen 25.218 3 2 0 3 3 Amstelveen 84.379 7 6 14 11 7 Aalsmeer 30.618 0 0 2 0 1 Uithoorn 28.387 1 1 0 1 0 Ouder Amstel 13.249 0 0 0 0 0 Totaal 981.129 118 139 151 124 154 Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 3

Figuur 1: De prevalenties van tuberculose in Amsterdam en de overige gemeenten vanaf 2009 in ziektegevallen per 100.000 inwoners 20 18 16 14 12 10 8 Amsterdam Overige gemeenten 6 4 2 0 2009 2010 2011 2012 2013 Tabel 2: Land van herkomst van de allochtone ziektegevallen Land Aantal Marokko 19 India 12 Somalië 5 Suriname 10 Indonesië 6 Filipijnen 4 Roemenie 4 Brazilie 3 Ethiopie 3 Overige landen 44 Met elk 1 of 2 patiënten per land Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 4

Figuur 2: Tuberculose naar etniciteit over de periode 1994 t/m 2013 in Amsterdam. 1e generatie allochtoon 2e generatie allochtoon Autochtoon 250 200 150 100 50 0 Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 5

Figuur 3: De verdeling van de tuberculosegevallen over de leeftijdsgroepen en etniciteit in de periode 2003-2013 1000 900 800 700 600 500 1e generatie allochtoon 400 2e generatie allochtoon 300 Autochtoon 200 100 0 0-14 15-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65+ Tuberculose blijkt steeds vaker een ziekte te zijn van de 1e generatie allochtonen. Onder autochtonen wordt de ziekte steeds zeldzamer. Vooral bij 1e generatie allochtonen in de leeftijdsgroep tussen 25 en 34 jaar wordt tuberculose regelmatig vastgesteld. Bij de tweede generatie allochtonen komt tuberculose bij de jongere leeftijdsgroepen het meest voor. Deze groep loopt de ziekte op door besmetting door de 1e generatie. Onder autochtonen komt tuberculose onder de 65-plussers relatief frequent voor. Veelal is deze groep in hun jeugd met tuberculose besmet geraakt en openbaart de ziekte zich vele jaren later. Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 6

3) Medische gegevens Actieve tuberculose De afgelopen 10 jaar vond er een verschuiving plaats in de verhouding tussen het aantal pulmonale en extra pulmonale vormen van tuberculose. Relatief nam de verhouding tussen extra-pulmonale en pulmonale tuberculose toe. In 2013 lijkt deze trend gekeerd en neemt het aantal gevallen van extra-pulmonale tuberculose af terwijl het aantal pulmonale gevallen meer constant blijft. Dat is van belang omdat de pulmonale tuberculose de besmettelijke vorm van tuberculose is. De GGD stelde in 21% van de gevallen de diagnose middels actieve (met name vanuit contactonderzoek) en passieve opsporing (klachten), de overige patiënten werden gediagnosticeerd middels passieve opsporing (klachten) door klinisch werkzame specialisten (vooral longartsen en infectiologen). MDR-tuberculose is in 2013 bij geen van de patiënten vastgesteld. Tabel 3: Het aantal pulmonale (PTB), extra pulmonale (ETB) tuberculose en gevallen waarbij er zowel van extra pulmonale als pulmonale tuberculose (PTB + ETB) sprake was in de jaren 2009-2013 2013 2012 2011 2010 2009 Aantal gevallen 118 139 151 132 153 PTB 56 58 58 66 71 PTB + ETB 16 13 26 15 18 ETB 46 68 67 51 64 Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 7

Figuur 4: Aantallen pulmonale en extra pulmonale tuberculose, 2004-2013 120 100 80 60 40 20 PTB ETB 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 PTB Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 8

Tabel 4: De bacteriologische parameters van de gevallen van pulmonale tuberculose (PTB) en zowel pulmonale als extra pulmonale (PTB + ETB) tuberculosegevallen 2013 2012 2011 2010 2009 PTB en (PTB + ETB) 72 71 84 81 89 ZN positief 35 44 41 40 43 Alleen Kweekpositief 22 16 31 25 30 Bacteriologisch bevestigd 79% 85% 86% 80% 82% Tabel 5: De bacteriologische parameters van de gevallen van extra-pulmonale tuberculose (ETB) 2013 2012 2011 2010 2009 ETB 46 68 67 51 64 Kweekpositief 35 46 39 26 27 Bacteriologisch bevestigd 58% 68% 58% 51% 42% Tabel 6: De percentages HIV-getesten en HIV-positiviteit onder de tuberculose gevallen 2013 2012 2011 2010 2009 Aantal gevallen 118 139 151 132 153 Percentage bekende HIV-test 85 70 78 52 25 Percentage-HIVpositief 0 6,3 3,3 6,8 6,5 Wederom werd in een hoog percentage van de pulmonale vormen van tuberculose de diagnose bacteriologisch bevestigd. Bij de gevallen van extra-pulmonale tuberculose ligt dit percentage lager omdat bij deze vorm de bacterie moeilijker aan te tonen is. Het percentage patiënten waarbij een HIV test wordt gedaan na het stellen van de diagnose tbc neemt de laatste jaren duidelijk toe en is in het verzorgingsgebied van de GGD Amsterdam beter dan landelijk is vastgesteld. Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 9

Tabel 7: De behandelresultaten van de tuberculosepatiënten, Amsterdam 2009-2013 2013 2012 2011 2010 2009 Totaal begeleid 118 139 124 154 129 Voltooide behandeling 105 (89%) 118 (85%) 116 (93%) 135 (87%) 120 (94%) Dreigend therapieontrouw 34 (29%) 45 (32%) 32 (26%) 58 (38%) 48 (37%) DOT 30 (25%) 31 (22%) 21 (17%) 36 (23%) 30 (23%) Onverzekerde TBC patiënten* 19 (16%) 16 (12%) 15 (12%) 25 (16%) 16 (13%) * Opmerking: Administratief onverzekerd: 7 (37%) Illegaal: 12 (63%) RVA in gang gezet: 11/12 (92%) Tabel 8: De percentages van het aantal patiënten dat de behandeling niet voltooide en de redenen daarvan, Amsterdam 2009-2013 2013 2012 2011 2010 2009 Totaal begeleid 118 139 151 129 154 Niet voltooid 13 (11%) 21 (15%) 18 (12%) 124 (10.5%) 20 (13%) Overleden 4 (3%) 6 (4%) 3 (2%) 13 (2.4%) 8 (5%) Elders voortgezet 1 (1%) 1 (1%) 6 (4%) 3 (4.4%) 7 (5%) Afgebroken/ niet gestart 3* (3%) 12 (9%) 4 (2%) 6 (1.6%) 3 (2%) Onbekend 0 (%) 0 0 2 (0.8%) 2 (1%) Nog onder behandeling 5** (4%) * 2 personen staakten de behandeling wegens ernstige bijwerkingen. 1 persoon is al vertrokken naar het buitenland en onbekend is of hij zijn behandeling daar heeft afgemaakt. ** 5 personen worden langdurig behandeld i.v.m. onderliggend lijden. Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 10

Tabel 9: Tuberculose naar wijze van opsporing en diagnosticerende instelling over 2009-2013. 2013 2012 2011 2010 2009 Totaal 118 139 151 131 149 Actief Screening 18 16 24 18 23 Contactonderzoek 14 11 4 11 Dak- en thuisloze 3 0 2 0 1 Harddrugsverslaafde 1 0 3 2 0 Gedetineerde 2 1 2 3 4 Immigranten 4 1 6 5 7 Asielzoeker 0 0 0 2 0 Gezondheidswerker 0 0 0 1 0 Periodiek onderzoek bij LTBI 0 0 0 1 0 Passief Klachten 100 123 124 113 126 Diagnosticerende instelling GGD 23 24 33 23 28 Ziekenhuis AMC 11 18 19 17 18 VUMC 11 14 12 7 13 Lucas Andreas 21 21 27 18 28 Boven IJ 6 7 6 8 8 OLVG 30 38 39 30 35 Amstelland 8 2 7 8 3 Slotervaart 6 9 6 12 12 Elders 2 6 0 4 5 Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 11

Figuur 5: De incidentie van tuberculose in gevallen per 100.000 in de gescreende risicogroepen, 2009-2013. 700 600 500 400 300 200 100 Harddrugsgebruikers Immigranten en Asielzoekers Contactpersonen Dak- en thuislozen Gedetineerden 0 2009 2010 2011 2012 2013 Tabel 10: Resistent tegen Resistentiebepalingen bij de gevallen van actieve tuberculose in Amsterdam, 2013 Aantal patiënten Rifampicine 1 Isoniazide 9 Overig 3 Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 12

Latente tuberculose infectie Latente tuberculose infectie (LTBI) is in 2013 181 keer vastgesteld, waarbij bij 141 personen een profylactische behandeling is gestart. LTBI wordt het meest vastgesteld bij bron- en contactonderzoek rondom een patiënt met actieve tuberculose. De laatste jaren neemt het aantal vastgestelde latente tuberculose infecties sterk toe omdat bij BCG-gevaccineerden en/of bij personen afkomstig uit landen waar tuberculose veel voorkomt, latente tuberculose infecties ook worden opgespoord. Dit heeft te maken met verbeterde mogelijkheden, m.n. door de IGRA-bloedtest, om infecties bij deze personen te kunnen opsporen. Behandeling van een latente tuberculosebehandeling vindt steeds meer plaats middels een regime van 3 maanden isoniazide in combinatie met rifampicine in plaats van monotherapie van 6 maanden isoniazide. Deze therapieën zijn gelijkwaardig aan elkaar. Aan de korte behandeling wordt steeds vaker de voorkeur gegeven omdat vermoed wordt dat deze kuur vaker wordt voltooid. Tabel 11: Vastgestelde latente tuberculose-infecties (LTBI) in Amsterdam, 2009-2013 2013 2012 2011 2010 2009 LTBI 181 136 124 91 104 profylaxe 141 123 110 83 102 Röntgencontrole 23* 10 8 7 2 Onbekend 9** 5 6 1 0 *; in deze groep 5 deelnemers in een studie naar LTBI onder immigranten. **; in deze groep 6 deelnemers in een studie naar LTBI onder immigranten. Tabel 12: De groepen waarbij latente tuberculose-infecties (LTBI) in Amsterdam zijn vastgesteld, 2009-2013 2013 2012 2011 2010 2009 Bron- en contactonderzoek 105 88 89 55 69 Reizigers 2 3 3 0 2 Screening gezondheidszorg 7 0 1 1 3 Immuunsuppressie 10 14 7 7 11 Overige 57* 31 24 28 17 *; In deze groep 20 deelnemers in een studie naar LTBI onder immigranten. Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 13

Figuur 6: De aantallen van de behandelregimes voor latente tuberculose-infecties (LTBI) in Amsterdam, 2009-2013 100 90 80 70 60 50 40 30 3RH 4R 4RH 6H 9H 20 10 0 2009 2010 2011 2012 2013 Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 14

4) Medisch-technische verrichtingen Tabel 14: Overzicht van de bezoekers op de afdeling tuberculosebestrijding 2010-2013 2013 2012 2011 Verwezen of op eigen verzoek, wegens lichamelijke klachten 316 337 215 Controle tijdens of na behandeling wegens tuberculose en personen, opgeroepen voor nader onderzoek wegens afwijkingen 558 499 439 op de thoraxfoto Contactonderzoek 1949 2.283 1.873 Onderzoek bij immigranten (op verzoek vreemdelingendienst) 4880 4.759 4.911 Onderzoek drugsgebruikers 1249 1.550 1.708 Onderzoek overige verslaafden 698 643 1.004 Onderzoek wegens beroepsrisico voor tuberculose 542 638 705 Keuringen zeevarenden 482 376 466 Keuringen emigratie 1 2 3 Reizigers naar hoog prevalente gebieden 323* 933** 983*** BCG-vaccinatie < 12 JAAR 2397 2.673 2.163 Onderzoek dak- en thuislozen 625 361 441 Onderzoek asielzoekers ( OC, AZC) 986 876 1.109 Onderzoek penitentiaire inrichting 6350 6.841 7.871 Totaal 21.356 22.771 23.929 * 182 voor de reis en 141 na de reis ** 709 voor de reis en 274 na de reis *** 656 voor de reis en 277 na de reis Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 15

Tabel 15: Verrichtingen vanwege onderzoek op tuberculose 2011-2013 Ziehl-Neelsen onderzoek 2013 2012 2011 Sputum Ziehl-Neelsen 195 163 205 Sputa t.b.v Streeklaboratorium Auramine 42 71 126 Ziehl-Neelsen 45 9 22 Kweek 220 215 273 Röntgenfoto s 17.805 18.357 20.525 Venapuncties 54 58 59 Reflotron 168 229 268 Mantoux 3022 3.472 3.372 IGRA 416 333 240 * onderzoek herhaald op streeklaboratorium Tabel 16: Consulten arts en verpleegkundige in 2013 Verrichtingen Aantal Consult arts 1265 Consult verpleegkundige op GGD Bezoek aan patiënten Lessen en voorlichting aan groepen 3632 454 6 Exclusief 926 DOT consulten Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 16

Tabel 17: Thoraxfoto s in het kader van screening en behandeling in 2013 Categorie Aantal foto s Patiënten 343 Verwezen door huisartsen, of op eigen initiatief, wegens klachten 159 Contactonderzoek 1249 Risicogroepen Asielzoekers 991 Dak- en thuislozen 674 Drugsgebruikers 1584 Overige verslaafden 705 Immigranten 4664 Gedetineerden 6660 Keuringen Emigratie 0 Reizigers 63 Zeevarenden 496 Overige 71 Periodiek onderzoek wegens beroepsrisico 146 Totaal 17805 Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 17

5) Medewerkers afdeling tuberculosebestrijding in 2013 Hoofd afdeling: Wieneke Meijer-Veldman Coördinator: Annet Reusken Tuberculoseartsen: Sytze Keizer Peter Kouw Marlies Mensen (longarts) Wieneke Meijer-Veldman Sociaal-verpleegkundigen: Hetty Blaauw Emma Buurman Maria Knapen Roos Lopes Diaz ( per 1/6-2013 uit dienst) Dennis van Kraaijenoord Annet Reusken Trudy Verhoek Mariëlle Witvoet ( 1/6-2013 t/m 31/12-2013) Medisch technisch medewerkers: Brigitte van Bruggen Brigitte de Rouw Jolanda Buikhuizen (per 1/1-2013 uit dienst) Neomie Erfmann (per 4/2-2013 in dienst) Inge Janssen-Berents Asha van Kerkwijk-Mildenberg Fadmouch Kichou Trudy Roodenburg-de Nijs Najia Tessoudali-Khouchlaa Inge Zweerman Applicatiebeheerder: Trudy Roodenburg-de Nijs Rob Woudstra Kwaliteitsfunctionaris: Angelita Casanovas Gordello Secretariële ondersteuning: Nora Verbauwen Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 18

Verklarende woordenlijst BCG BO DOT ETB FO GGD H HR HRZE IGRA LTBI MDR P PTB R Bacil Calmette Guervin vaccinatie backoffice, centrale locatie in de regio Direct Observed Treatment extra pulmonale tuberculose frontoffice, afdeling van de GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst isoniazide combinatietherapie isoniazide en rifampicine behandeling met isoniazide, rifampicine, pyrazinamide en ethambutol Interferon Gamma Release Assay latente tuberculose infectie multidrug resistance pulmonale tuberculose pulmonale tuberculose rifampicine Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 19

Jaarverslag 2013 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 20

www.gezond.amsterdam.nl