Nieuwsbrief van het Nationaal Hepatitis Centrum Jaargang 5, nummer 17, juni 2009 INHOUDSOPGAVE Informatie over de NHC nieuwsbrief Landelijke Hepatitisweek Folder Hepatitis B vaccinatie voor studenten met een beroepsgebonden risico Wereld Hepatitis Dag Zeg nee tegen hepatitis B Hepatitis-campagne onder Turken slaat aan Positief advies Gezondheidsraad algemene vaccinatie hepatitis B Risicogroepenbeleid werkt niet Vaccinatiegraad hepatitis B Rijksvaccinatieprogramma laag Incidentie van virale hepatitis in de Verenigde Staten Goed beschermd op reis Hepatitis E bij varkens Toename hepatitis C onder homoseksuele mannen Hepatitis A onder homoseksuele mannen in Barcelona Patiënten mogelijk besmet door 'vuile' endoscoop Hepatitiszorg in het OLVG Overzicht lopende studies Informatie over de NHC nieuwsbrief De nieuwsbrief van het Nationaal Hepatitis Centrum verschijnt per kwartaal en geeft een overzicht van de recente ontwikkelingen omtrent hepatitis. Uitgebreide informatie kunt u verkrijgen via onze website www.hepatitis.nl of door telefonisch contact op te nemen met de Hepatitis Infolijn: (033) 422 09 88. Al onze materialen zijn te bestellen via de NHC-website en via de Hepatitis Infolijn. Onze publicaties zijn gratis online in te zien en te downloaden. Als u opmerkingen of suggesties heeft, of als u deze nieuwsbrief niet meer wenst te ontvangen, kunt u een e-mail sturen naar: nieuwsbrief@hepatitis.nl. Printversie Nieuwsbrief NHC juni 2009 1/9
Landelijke Hepatitisweek De datum voor de zesde Landelijke Hepatitisweek staat vast! Van 19 tot en met 23 januari 2010 wordt deze gehouden in Congrescentrum Regardz Eenhoorn Amersfoort. Deze dagen zal er met name uitgebreid aandacht besteed worden aan het thema: Medische en sociale gevolgen van hepatitis Voor de concrete invulling van de verschillende congresdagen voor de doelgroepen Eerste- en Tweedelijnszorg (dinsdag 19 januari), Arbozorg (donderdag 21 januari), Patiënten en hun omgeving (zaterdag 23 januari), vragen wij u suggesties, stellingen of subthema s aan te dragen. Wat voor informatie zou u graag in de vorm van een lezing krijgen of over welk onderwerp zou u graag willen discussiëren in een workshop? Heeft u bepaalde ideeën/ervaringen die u graag met anderen wilt delen en/of waarvan u denkt dat anderen daar iets aan hebben? Laat het ons weten! Mail uw suggesties voor 15 juli naar LHW@hepatitis.nl De door u aangeleverde ideeën worden door de Programmacommissie Landelijke Hepatitisweek 2010 als basis gebruikt voor de programmaopzet. Folder Hepatitis B vaccinatie voor studenten met een beroepsgebonden risico Het NHC heeft een speciale folder gemaakt voor studenten die een opleiding volgen waarbij zij een verhoogd risico lopen op hepatitis B. Het is voornamelijk tijdens de stages dat studenten een verhoogd risico lopen om besmet te worden. Vanwege dit beroepsrisico biedt de opleiding of stage-instelling in sommige gevallen hepatitis B vaccinatie aan. In deze folder worden verschillende aspecten van hepatitis B vaccinatie toegelicht. Vanaf nu is deze folder te bestellen via bestelling@hepatitis.nl ook is hij te downloaden via 'brochures voor beroepsgroepen' op www.hepatitis.nl Wereld Hepatitis Dag 19 mei was het Wereld Hepatitis Dag, de dag dat er over de hele wereld aandacht gevraagd wordt voor hepatitis B en C. Het Nationaal Hepatitis Centrum heeft deze dag aangegrepen om opnieuw de aandacht te vestigen op het belang van algemene vaccinatie tegen hepatitis B. Verder is er in een landelijke editie van Metro een paginagrote advertentie geplaatst. Tot 1 juli zullen in deze krant ook korte herhalingsadvertenties (zie onder voor een voorbeeld) worden geplaatst. Op www.aminumber12.org kunt u zien wat er in andere landen wereldwijd op 19 mei georganiseerd is. Printversie Nieuwsbrief NHC juni 2009 2/9
Zeg nee tegen hepatitis B Zoals reeds in de vorige nieuwsbrief werd beschreven loopt in Rotterdam de campagne Zeg nee tegen hepatitis B. Doel van de campagne is om de Chinezen te informeren over hepatitis B, de gevolgen ervan en hoe de ziekte te voorkomen en te behandelen is. Daarnaast worden Chinezen opgeroepen zich te laten testen op hepatitis B. De GGD heeft van eind januari tot eind april op locatie hepatitis B testen aangeboden, tot eind december 2009 wordt er spreekuur gehouden en uiteraard blijft testen bij de GGD mogelijk. De afgelopen maanden zijn in totaal rond de duizend mensen getest, 9% van hen blijkt besmet te zijn met hepatitis B. Dit aantal is conform de verwachting. In Zuidoost Azië is ongeveer 8 tot 10 procent van de bevolking drager van het hepatitis B virus; in China zijn maar liefst 170 miljoen mensen besmet. De kans dat Chinese Nederlanders een chronische hepatitis B infectie hebben is groot, bijvoorbeeld door een besmetting in hun jeugd of tijdens een familiebezoek of vakantie in China. Aan degenen die niet besmet zijn is vaccinatie aangeboden, slecht 8% van hen heeft hier gebruik van gemaakt. Voornaamste oorzaak hiervan is dat de vaccinatie niet gratis is. Op 24 juni worden de definitieve uitkomsten van dit project gepresenteerd. Hepatitis-campagne onder Turken slaat aan De campagne in Arnhem om Turken bewust te maken van het risico dat ze lopen om besmet te raken met het hepatitis B- of C-virus werpt zijn vruchten af. Van januari tot en met mei dit jaar kunnen Turken zich melden bij een prikpost om na te kunnen gaan of zij de leverziekte hebben (gehad) of ooit in aanraking zijn geweest met het virus. Er is gekozen voor deze bevolkingsgroep omdat die in Arnhem ruim vertegenwoordigd is en omdat naar verwachting de ziekte bij Turken vaker voorkomt. Arnhem telt 7.200 inwoners van Turkse komaf. 5.200 zijn ouder dan dertien jaar. Er worden voorlichtingsbijeenkomsten gehouden in buurthuizen, zorgcentra, moskeeën en andere plaatsen waar Turken elkaar ontmoeten. Half mei is er bij 725 mensen bloedonderzoek gedaan. Bij 19 van hen zijn aanwijzingen gevonden dat zij momenteel hepatitis B of C hebben, 189 van de onderzochte Turken hebben ooit hepatitis B of C hebben gehad. Positief advies Gezondheidsraad algemene vaccinatie hepatitis B Op 31 maart heeft de Gezondheidsraad de minister van VWS geadviseerd om alle zuigelingen en gedurende 11 jaar alle 12-jarigen in Nederland te vaccineren tegen hepatitis B. Totnogtoe werden alleen mensen uit specifieke risicogroepen gevaccineerd, dit is onvoldoende effectief gebleken. Door vaccinatie aan te bieden aan alle baby s kunnen de komende 50 jaar 1500 sterfgevallen voorkomen worden. Door het vaccin te combineren met de bestaande kindervaccinaties zijn extra prikken niet nodig. Uiteraard is het Nationaal Hepatitis Centrum erg blij met dit positieve advies waar jarenlang voor gestreden is. Verschillende (recente) onderzoeken, waarvan een aantal ook in deze nieuwsbrief beschreven worden, tonen opnieuw aan hoe belangrijk het is dat ook in Nederland alle kinderen tegen hepatitis B gevaccineerd worden. Het rapport en een uitgebreide samenvatting van het advies is te vinden op de site van de Gezondheidsraad. De minister van VWS beslist voor 1 juli a.s. of hij het advies van de Gezondheidsraad overneemt. Risicogroepenbeleid werkt niet Onderzoek van van Houdt (GGD Amsterdam) over het bereik van de risicogroepen in de hepatitis B vaccinatie campagne wijst uit dat de risicogroepenbenadering in Nederland niet het gewenste effect heeft. Sinds 2002 worden in Nederland bepaalde risicogroepen gevaccineerd tegen hepatitis B. Data vanaf januari 2003 tot en met december 2007 zijn geanalyseerd en vanaf 2004 zijn ook sera verzameld voor genotypering. Het aantal acute gevallen van hepatitis B is gedaald van 326 gevallen in 2003 naar 220 gevallen in 2007. Seksuele overdracht is hierbij de belangrijkste transmissieroute gebleken. Genotype A en D kwamen het meeste voor. Berekeningen laten zien Printversie Nieuwsbrief NHC juni 2009 3/9
dat slechts 12% van de mensen met een verhoogd risico zich ook daadwerkelijk volledig heeft laten vaccineren. De conclusie luidt dan ook dat deze risicogroepenbenadering geen substantiële daling in het aantal besmettingen bewerkstelligt. Om de incidentie van hepatitis B echt omlaag te brengen is universele vaccinatie aangewezen. Bron: Vaccine 2009, Volume 27, Issue 27: 3530-3535 Vaccinatiegraad hepatitis B Rijksvaccinatieprogramma laag Onderzoek van van Lier et al. wijst uit dat de vaccinatiegraad voor hepatitis B-vaccinatie van kinderen van wie één of beide ouders zijn geboren in een land waar hepatitis B meer dan gemiddeld voorkomt, laag is. Sinds 2003 is vaccinatie tegen hepatitis B onderdeel van het RVP. Het vaccinatiepercentage onder kinderen van dragermoeders (97%) ligt een stuk hoger dan bij kinderen van wie één of beide ouders is geboren in een land waar hepatitis B veel voorkomt (90,7% in 2008). In de grote steden lag het percentage over het algemeen net iets boven het provinciale gemiddelde. In verschillende provincies lag het percentages onder de voor Nederland geformuleerde norm van minimaal 90%. De onderzoekers geven dan ook aan dat het van belang is hier extra aandacht aan te besteden aangezien deze kinderen een grote kans hebben om in aanraking te komen met hepatitis B en daarbij de kans op chronisch dragerschap bij jonge kinderen erg groot is (95% voor zuigelingen en kinderen < 5 jaar). Bron: NTvG 2009, 16 mei;153(20):950-957 Incidentie van virale hepatitis in de Verenigde Staten Dat algehele vaccinatie tegen virale hepatitis zijn vruchten afwerpt blijkt wel uit cijfers in de Verenigde Staten die kort geleden bekend werden gemaakt. Hierin wordt de incidentie van hepatitis A, B en C in de jaren 90 vergeleken met cijfers uit 2007. De incidentie van hepatitis A is met 92% gedaald van 12 gevallen per 100.000 inwoners in 1995 naar 1 geval per 100.000 in 2007. De daling was het grootst onder kinderen en in de staten waar algehele vaccinatie van kinderen is aanbevolen sinds 1999. De verwachting is dat deze daling zal voorzetten omdat sinds 2006 aan alle kinderen tussen 12 en 23 maanden vaccinatie wordt aangeboden. Het aantal acute hepatitis B gevallen is met 82% gedaald van 8,5 gevallen per 100.000 inwoners in 1990 naar 1,5 per 100.000 in 2007. De grootste daling is te zien bij kinderen onder de 15 jaar. In de Verenigde Staten worden sinds 1991 alle kinderen tegen hepatitis B gevaccineerd. De incidentie van hepatitis C is tussen 1992 en 2003 gedaald en is sinds 2003 constant. Net als in Nederland zijn het met name volwassen waarbij hepatitis C wordt geconstateerd en is intraveneus druggebruik de meest voorkomende oorzaak van infectie. Bron: MMWR Vol. 58 / No. SS-3: 1-27 Goed beschermd op reis De zomervakantie komt er weer aan, een tijd waarin veel mensen op reis gaan naar landen waar bepaalde ziekten meer voorkomen dan in Nederland. Veel mensen vergeten bij de voorbereidingen voor deze reis om zich te laten informeren over de gezondheidsrisico s die zij lopen tijdens vakantie. Uit de Schiphol Survey van 2008 bleek dat ruim 60% van de reizigers naar landen met een verhoogd risico op hepatitis A zich niet heeft laten vaccineren. Voor hepatitis B geldt dat slechts een vijfde van de mensen die risico loopt zich heeft laten vaccineren. Vooral alleenreizenden lopen risico op hepatitis B via seksueel contact. 12% van deze reizigers heeft weleens ongepland seksueel contact, in tweederde van de gevallen gaat het om een lokale partner. Lang niet altijd wordt gebruik gemaakt van een condoom, terwijl 40% van de single reizigers geen vaccinatie tegen hepatitis B heeft gehad. Univé-VGZ-IZA-Trias (UVIT) heeft als eerste zorgverzekeraar een contract gesloten met de GGD. Verzekerden bij deze zorgverzekeraars krijgen daarom korting op reizigersadvies, reisvaccinaties en -producten. Dit geldt voor alle verzekeringen, dus ook de basiszorgverzekering van deze verzekeraars. Printversie Nieuwsbrief NHC juni 2009 4/9
Hepatitis E bij varkens Uit onderzoek blijkt dat in Nederland 55 procent van de varkensbedrijven besmet is met hepatitis E. Op dierniveau gaat het om een besmettingspercentage van 30 procent. Volgens onderzoeker Erwin Duizer van het RIVM is dit geen aanleiding om hepatitis E bij varkens te bestrijden. In Nederland worden jaarlijks enkele besmettingen met hepatitis E bij mensen vastgesteld. "Er is geen enkel bewijs dat de mensen besmet raken door de varkens. Daarnaast is het niet duidelijk hoe de varkens besmet raken met het virus. Als je iets zou willen doen, is het dus ook heel lastig om te bepalen wat je moet doen, omdat er te weinig kennis is", aldus Duizer. Uit onderzoek onder zeventien mensen die besmet zijn met hepatits E blijkt dat ze niet meer contact met landbouwhuisdieren hebben gehad dan normaal. Wel consumeerden de patiënten allemaal vlees. "Opvallend is dat het vooral bij mannen met een leeftijd boven de vijftig voorkwam", aldus Duizer. Toename hepatitis C onder homoseksuele mannen De Amsterdamse GGD is uitermate bezorgd over de enorme toename van het aantal geslachtsziekten onder Amsterdammers. Vooral het aantal mensen in Amsterdam dat geïnfecteerd bleek met hepatitis C is in 2008 sterk toegenomen, dat meldt de GGD in Amsterdam. Vooral de toename van hepatitis C onder homoseksuele mannen is een probleem, legt hoofd infectieziekten van de GGD Han Fennema uit.,,we zien de ziekte steeds vaker bij mannen die ook al met hiv geïnfecteerd zijn. Behandeling bij deze groep is maar deels succesvol. Onderzoek laat zien dat vroege behandeling van hepatitis C belangrijk is voor het succes ervan. Hepatitis C kan onbehandeld leiden tot ernstige complicaties waaronder leverkanker; dragers van beide virussen hebben dus een serieus probleem, aldus Fennema. Ook in België worden steeds meer hepatitis C besmettingen onder homoseksuele mannen gezien. Naast hepatitis C is het aantal diagnoses van syfilis en gonorroe ook gestegen. 'De stijging wijst op toenemend onveilig seksueel gedrag met wisselende of anonieme partners. Uit gesprekken met patiënten blijkt dat onder meer in sauna's en clubs minder condooms worden gebruikt, ' zegt Ludwig Apers, arts van het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen. Hepatitis A onder homoseksuele mannen in Barcelona Tussen 1 september 2008 en 9 maart 2009 werden 150 patiënten met een hepatitis A-infectie gerapporteerd in Barcelona. Dit betreft een verdrievoudiging in het aantal meldingen in vergelijking tot dezelfde periode in de 2 voorgaande jaren. Van 137 volwassen patiënten was het overgrote deel man (126 patiënten); het grootste deel hiervan was homoseksueel. Het Public Health Agency in Barcelona is een vaccinatiecampagne gestart voor homoseksuele mannen. Het genotype dat in deze uitbraak in Barcelona gevonden is, circuleert ook in Nederland. Sinds augustus 2008 is dit type 13 maal gevonden waarbij 4 maal homoseksueel contact als risicofactor is gemeld. Eén van de 4 patiënten rapporteerde een verblijf in Spanje, één in Frankrijk. Van dit genotype is daarnaast bekend dat het ook in Zweden circuleert. Ook in andere delen van Spanje (regio Madrid, Andalusië en Castilla-La Mancha) is een toename van hepatitis A waargenomen; verder onderzoek naar deze toenames loopt nog. Bron: Eurosurveillance Vol. 14, Issue 15, 16 april 2009 Patiënten mogelijk besmet door 'vuile' endoscoop Het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam roept 796 patiënten terug om ze te controleren op besmetting met hepatitis B, C en hiv. De betrokken patiënten zijn inwendig onderzocht met endoscopen waarvan niet zeker is dat ze goed waren ontsmet. ''Hoewel de kans op besmetting zeer gering is, kunnen wij het niet voor de volle 100 procent uitsluiten'', zei een woordvoerster van het ziekenhuis in een toelichting. De instrumenten zijn schoongemaakt met een apparaat, waarvan woensdag 20 mei tijdens een grote onderhoudsbeurt is gebleken dat het defect was. Het ziekenhuis heeft acht van dit soort reinigings- en desinfectiemachines. De andere zeven mankeerden niets. Endoscopen worden gebruikt voor inwendig onderzoek van maag, darm, lever en longen. De Printversie Nieuwsbrief NHC juni 2009 5/9
betrokken patiënten ondergingen zo'n onderzoek in de periode tussen 16 oktober 2008 en 20 mei 2009 op de lokatie Zuider van het Maasstad Ziekenhuis. Een woordvoerder geeft aan dat inmiddels bijna alle patiënten getest zijn, geen van hen is besmet geraakt. 26 personen zijn nog niet getest omdat zij onvindbaar zijn, het ziekenhuis blijft proberen contact met hen te krijgen. Bron: ANP Hepatitiszorg in het OLVG Begin dit jaar heeft het Onze Lieve Vrouwen Gasthuis (OLVG) een fibroscan aangeschaft. De fibroscan wordt met name gebruikt bij patiënten met hepatitis B en C. Dankzij deze scan kan de hoeveelheid littekenweefsel in de lever eenvoudig, snel en pijnloos worden gemeten. Het OLVG is, samen met het Academisch Medisch Centrum, een van de twee ziekenhuizen in de regio Amsterdam met een eigen fibroscan. De andere fibroscans staan in het Universitair Medisch Centrum Utrecht en het Erasmus Medisch Centrum te Rotterdam. Het OLVG biedt elke woensdagmiddag van 13.30 tot 16.30 uur een inloopspreekuur voor hepatitispatiënten die hier onder behandeling zijn. Naast het inloopspreekuur wordt in de nabije toekomst ook een groepsconsult hepatitis C en een standaard vaccinatieprogramma aangeboden. Lopende studies: Hepatitis B: 1. ARES-studie (Erasmus MC) Patiënten die worden behandeld met nucleos(t)ide analogen (virusremmers zoals lamivudine, adefovir, entecavir, telbivudine en tenofovir) moeten deze therapie vaak langdurig voortzetten. Het beëindigen van de behandeling leidt namelijk in het merendeel van de patiënten tot het weer actief worden van het hepatitis B virus. Binnenkort zal er gestart worden met een studie waarbij wordt gekeken of het tijdelijk toevoegen van peginterferon aan de behandeling met entecavir leidt tot een grotere kans op een blijvende onderdrukking van het hepatitis B virus na het stopzetten van de behandeling. Hiervoor worden patiënten óf behandeld met alleen entecavir óf behandeld met een combinatie van entecavir en peginterferon. Patiënten met een chronische hepatitis B en een positief HBeAg kunnen deelnemen aan deze studie. Voor nadere informatie kan contact opgenomen worden met Jurriën Reijnders via 010-7033037 of via j.reijnders@erasmusmc.nl 2. PILOT-studie (Erasmus MC) Voor patiënten met chronische hepatitis B die al langdurig met virusremmers worden behandeld. In deze studie zal peginterferon worden toegevoegd aan de huidige behandeling met virusremmers om te onderzoeken of een blijvende onderdrukking van het hepatitis B virus na het stopzetten van de behandeling mogelijk is. Voor nadere informatie kan contact opgenomen worden met Jurriën Reijnders via 010-7033037 of via j.reijnders@erasmusmc.nl 3. Tenofovir-studie (Erasmus MC) In deze studie krijgen patiënten met chronische hepatitis B een standaard behandeling met tenofovir. Om meer te weten te komen over de exacte werking van deze behandeling en de werking van het immuunsysteem in de lever, zal op verschillende tijdstippen met een dun naaldje een cytologische punctie van de lever worden genomen. Het betreft een zogenaamde fine needle aspiration biopsy (FNAB), hetgeen niet verward moet worden met een standaard leverbiopt waarbij een relatief veel groter hapje van de lever genomen wordt. Voor nadere informatie kan contact opgenomen worden met Eric Tjwa via 010-7035811 of via e.tjwa@erasmusmc.nl 4. Behandeling van chronische hepatitis B patiënten met Adefovir en Peg-IFN (AMC) Patiënten met chronische hepatitis B en een virale 'load' van meer dan 100.000 cop/ml (17.000 IU/ml) kunnen meedoen met een studie waarbij Adenofir en Peg-IFN in combinatie gegeven worden gedurende een jaar. Voor nadere informatie kan contact opgenomen worden met Bart Takkenberg via 020-566111 (sein 59491) of via r.b.takkenberg@amc.nl Printversie Nieuwsbrief NHC juni 2009 6/9
Informatie AMC studies Informatie over alle AMC-studies kunnen ingewonnen worden per E-mail (leverziekten@amc.nl) of per telefoon (020-5664702) op het secretariaat, waarna U terug gebeld wordt door een van de leverspecialisten. Informatie Erasmus MC studies Voor algemene informatie of vragen over één van de Erasmus-studies kunt u contact opnemen met drs. R. Roomer, drs. M. Claassen, drs. J.F. Bergmann of dr. R.J. de Knegt via 010-7033039, 010-7033036 of 06-12368887. Hepatitis C: 1. Behandeling van leververvetting bij HCV patiënten (VUmc) In het VU medisch centrum start binnenkort een onderzoek naar de effecten van een behandeling van leververvetting voorafgaande aan een behandeling gericht tegen hepatitis C infectie. Voor dit onderzoek worden deelnemers gezocht. Achtergrond Uit onderzoek is gebleken dat chronische hepatitis C infectie (HCV) gepaard kan gaan met vervetting van de lever. Waarschijnlijk speelt een verminderde gevoeligheid van het lichaam voor insuline, een hormoon van belang in de vet- en suikerhuishouding, hierbij een belangrijke rol. Eén van de nadelige gevolgen van deze insuline-resistentie is dat standaard behandeling voor HCV met PEG-interferon en ribavirine minder effectief is. Doel van het onderzoek In deze studie wordt onderzocht of een voorbehandeling van 16 weken met het middel pioglitazon de effectiviteit van PEG-interferon en ribavirine kan verhogen. Wie komen er in aanmerking voor het onderzoek? Voor dit onderzoek komen in aanmerking mannen en vrouwen van 21-65 jaar, met een chronische HCV infectie, genotype 1. Deelnemers hebben al één of meerdere keren een behandeling met interferonen gehad, zonder blijvend effect. Omdat deelnemers een magneetscan (MRI) moeten ondergaan tijdens het onderzoek, is het belangrijk dat ze geen claustrofobie, pacemaker en/of metalen implantaten, clips of splinters hebben. Andere belangrijke redenen waarom u niet zou kunnen meedoen zijn het hebben van diabetes, HIV infectie, hepatitis B infectie, hartfalen, verhoogde bloedingsneiging, of het gebruiken van meer dan 2 eenheden alcohol per dag. Wat betekent meedoen? Allereerst vragen wij u deel te nemen aan dit onderzoek, waarbij behandeling met het medicijn pioglitazon (of placebo) gedurende 16 weken, voorafgaat aan een hernieuwde behandeling voor HCV. Pioglitazon wordt in tabletvorm één keer daags toegediend. Zowel voor aanvang als 16 weken na behandeling met de studie medicatie pioglitazon of placebo, als ook 12 weken na de aansluitende behandeling met PEG-interferon/ribavirine, zal een MRspectroscopie, suikerwatertest en leverbiopsie plaatsvinden. Wanneer na de 12 weken behandeling met de combinatie PEG-interferon en ribavirine blijkt dat het aantal virusdeeltjes succesvol is afgenomen, kan besloten worden door te gaan met de behandeling, waarmee de kans om het virus kwijt te raken aanzienlijk is. Meer informatie? Wanneer u meer informatie zou willen, kunt u contact opnemen met een van de onderzoekers: Mw. Drs. N. van Gerven, arts-onderzoeker Drs. B.J. Verwer, arts-onderzoeker Drs. T.C.M.A. Schreuder, MDL-arts/hepatoloog Mw. Dr. C.M.J. van Nieuwkerk, MDL-arts/hepatoloog Telefoon: 020-4440613 E-mail: cmj.vannieuwkerk@vumc.nl Printversie Nieuwsbrief NHC juni 2009 7/9
2. VIRID-studie bij hepatitis C patiënten met genotype 1 of 4 (Erasmus en UMC Radboud) Sinds 2008 loopt in het Erasmus MC en UMC Radboud een studie waarin een dubbele dosis ribavirine wordt vergeleken met de standaarddosering bij de behandeling van hepatitis C. Daarnaast wordt behandeld met PEG-interferon. Om bloedarmoede te voorkomen wordt EPO (erythropoietine) gegeven. De studie wordt uitgevoerd in patiënten met HCV genotype 1 of 4 met een virusload >400.000 IU/mL, omdat bij deze patiënten de standaardbehandeling minder vaak slaagt. De ribavirine-dosering wordt onderzocht in deze studie omdat er aanwijzingen zijn dat met een hogere dosis ribavirine het succespercentage van de behandeling vergroot kan worden. Op de website www.virid.nl staat alle informatie, zowel voor behandelaars als patiënten. Patiënten kunnen zich aanmelden via een van de twee arts-onderzoekers, via email of telefonisch. 3. ENABLE-studie (Erasmus MC, AMC, VUmc) Voor hepatitis C patiënten met alle genotypen die niet eerder behandeld zijn met peginterferon en ribavine en waarbij sprake is van een laag aantal bloedplaatjes. Een laag aantal bloedplaatjes ontstaat vaak als er sprake is van ernstige leverschade (cirrose) waardoor het vaak niet meer mogelijk is de behandeling met peginterferon en ribavirine te starten. In deze studie zal in eerste instantie een nieuw middel (eltrombopag) gegeven worden om de bloedplaatjes te verhogen. Indien dat lukt zal vervolgens de behandeling met de standaard dosering peginterferon en ribavirine gestart worden. Patiënten die eerder zonder succes behandeld zijn met peginterferon en ribavirine maar waarbij een verlaging in dosering noodzakelijk was door een verlaagd aantal bloedplaatjes mogen ook deelnemen aan deze studie. Deze studie vindt ook plaats in Amsterdam (VU) en in Nijmegen (Radboud). Afhankelijk van de woonplaats van de patiënt, wordt de patiënt naar een van de drie centra verwezen. 4. Studie proteaseremmer (AMC) Vanaf heden kunnen chronische hepatitis C patiënten, die eerder behandeld zijn geweest met Peg IFN in combinatie met Ribavirine, maar bij wie het virus tijdens de behandeling niet is verdwenen, meedoen aan een nieuwe studie in het AMC. Deze nieuwe behandeling bestaat uit een combinatie van een krachtige protease remmer, dit is een stof die enzymen blokkeert die in de levercel betrokken zijn bij de vermenigvuldiging van hepatitis C, in combinatie met Peg IFN en Ribavirine, gedurende 24 weken. Al dan niet gevolgd door 24 weken Peg IFN en Ribavirine. Alle patienten krijgen de krachtige nieuwe protease remmer. Niemand krijgt een placebo. 5. Nieuwe studies in het AMC en Erasmus MC Voor twee onderzoeken naar middelen voor de behandeling van hepatitis C zoekt PRA International in samenwerking met het Academisch Medisch Centrum en het Erasmus Medisch Centrum, patiënten met chronische hepatitis C. Voor dit onderzoek zoeken wij personen die: bereid zijn om - afhankelijk van het type onderzoek - gedurende een periode van 7 dagen (6 nachten) of een periode 8 dagen (7 nachten) in het onderzoekscentrum van PRA International in Groningen te verblijven en daarnaast nog enkele korte bezoeken aan PRA International, het AMC te Amsterdam of het EMC te Rotterdam af te leggen (afhankelijk van het onderzoek waaraan u deelneemt); niet roken of licht tot matig roken; bereid zijn om voorafgaand aan het onderzoek een uitgebreide medische keuring te ondergaan; tussen de 18 en 65 jaar zijn; voor vrouwen geldt als extra criterium dat zij in de overgang zijn geweest en/of zich hebben laten steriliseren. Dit wegens eventuele, nog niet onderzochte, effecten van de middelen op de zwangerschap. Periode onderzoek De onderzoeken worden uitgevoerd in de periode april tot en met juni 2009. Voor de exacte onderzoeksperiodes en onderzoeksdata kunt u contact opnemen met het AMC (telefoon 020 566 684 68) of het EMC (telefoon: 010-703 30 38) of een e-mail sturen naar de hieronder vermelde e-mail adressen. Vergoeding Bij deelname ontvangt u een bruto vergoeding van minimaal 1.232 tot maximaal Printversie Nieuwsbrief NHC juni 2009 8/9
1.251 afhankelijk van het onderzoek waaraan u deelneemt. Daarnaast krijgt u een reiskostenvergoeding van 0,19 netto per km, met een minimum van 12 en een maximum van 160 (840 kilometer) per retourreis, ongeacht de wijze van vervoer. Meedoen of meer weten? Telefoon AMC: 020-5668468 of e-mail: leverresearch@amc.nl Telefoon EMC: 010-7033038 of e-mail: mdlpoli@erasmusmc.nl 6. SCIN-studie (Erasmus MC) Voor hepatitis C patiënten met genotype 1 of 4 die eerder niet hebben gereageerd op antivirale behandeling met (peg)interferon en ribavirine. In deze studie zal interferon continu worden toegediend met een klein pompje. Op deze manier zal worden getracht het virus continu te onderdrukken waardoor er mogelijk wèl een blijvende virologische respons optreedt. Daarnaast verwachten wij minder hevige bijwerkingen door continue toediening. Er zal ook worden behandeld met ribavirine. U kunt niet meer deelnemen aan deze studie. 7. CIRES-studie (Erasmus MC) Voor hepatitis C patiënten met genotype 1, 2 of 3 die niet eerder behandeld zijn met (peg)interferon en ribavirine. In deze studie zal behandeld worden met een standaard dosis peginterferon in combinatie met ribavirine. Om meer te weten te komen over de exacte werking van deze behandeling en de werking van het immuunsysteem in de lever, zal op verschillende tijdstippen met een dun naaldje een cytologische punctie van de lever worden genomen. Het betreft een zogenaamde fine needle aspiration biopsy (FNAB), hetgeen niet verward moet worden met een standaard leverbiopt waarbij een relatief veel groter hapje van de lever genomen wordt. Deze FNAB is dan ook veel minder belastend voor de patiënt. Printversie Nieuwsbrief NHC juni 2009 9/9