1.3.4 Samenvatting Wat moet je kennen? > De belangrijkste onderdelen van een computersysteem > De functie van de belangrijkste onderdelen Wat moet je kunnen? > De verschillende onderdelen in een computerbehuizing kunnen aanwijzen > Een apparaat aansluiten op een USB-poort 1.4 De computer slaat gegevens op 1.4.1 Geleide oefening Marie heeft een uitgebreide fotocollectie. Zij wil een back-up of reservekopie van haar verzameling. Zij weet dat er verschillende opslagmedia bestaan, maar ze weet niet van welke opslagmedia zij gebruik kan maken met haar computer. Marie vraagt jou om advies. Klik op de knop Starten en kies Computer. Bestudeer het scherm en beantwoord de volgende vragen. > Welke verschillende onderverdelingen zie je? > Bij welke onderverdeling staat de harde schijf? > Met welke letter is de harde schijf aangeduid? > Wat is de totale grootte van je harde schijf? > Hoeveel ruimte is er nog beschikbaar? 20
Plaats een cd of dvd in het daartoe voorziene station. Bestudeer het scherm en beantwoord de volgende vragen. > Met welke letter is het cd- of dvd-station aangeduid? > Geef drie voorbeelden van een verwisselbaar medium. > Waarom noemen ze dit een verwisselbaar medium? 1.4.2 Theorie Net zoals afstand uitgedrukt wordt in meter of kilometer en inhoud in liter, wordt de hoeveelheid informatie op een digitale gegevensdrager uitgedrukt in byte. Zowel voor het werkgeheugen als voor de permanente opslag gelden dezelfde eenheden. 1 teken 1 byte 1 B 1 kb 1 kilobyte 1 024 B 1 MB 1 megabyte 1 000 kb 1 GB 1 gigabyte 1 000 MB 1 TB 1 terabyte 1 000 GB In de volgende tabel krijg je een idee van de grootte van bepaalde bestanden en van de opslagcapaciteit van een aantal opslagmedia. 1 p. tekst 3 kb of 3 000 tekens Alle tekst van dit boekje 80 kb of 80 000 tekens Een normale digitale foto 1,5 à 4 MB Een liedje (mp3-bestand) 3 à 6 MB De opslagcapaciteit van een cd 650 à 700 MB De opslagcapaciteit van een dvd 4,7 GB De opslagcapaciteit van een USB-stick 1, 2, 4, 8 tot 32 GB De opslagcapaciteit van een externe harde schijf tussen 120 GB en 1 TB 21
Er bestaan verschillende soorten cd s en dvd s, naargelang je op de schijfjes slechts één keer of een onbeperkt aantal keer kunt schrijven. Tip: draag zorg voor je schijfjes! Bewaar ze in een doosje zodat ze beschermd zijn tegen krassen en stof. Zorg er ook voor dat je de schijfjes niet in de zon laat liggen. Wanneer ze blootgesteld worden aan te hoge temperaturen kunnen ze onleesbaar worden. Wanneer je veel gegevens op je harde schijf hebt staan, kan het handig zijn om de beschikbare ruimte eens te controleren. Dat doe je door de eigenschappen van de harde schijf op te vragen. Op deze manier kun je ook de ruimte op een dvd of USB-stick controleren. > klik op Starten en kies voor Computer; > klik met de rechtermuisknop op Lokaal station (C:); > kies Eigenschappen in het snelmenu; > in het tabblad Algemeen kun je de totale opslagcapaciteit aflezen en ook de gebruikte en beschikbare ruimte. Alle programma s die je opent, komen in het werkgeheugen. Hoe groter het werkgeheugen, hoe meer programma s je tegelijk kunt openen en hoe sneller je pc werkt. De grootte van het werkgeheugen kun je gemakkelijk vinden. 22 > klik op Starten Configuratiescherm; > activeer bovenaan links de klassieke weergave; > open het onderdeel Systeem; > bij Geheugen (RAM) kun je de grootte van het werkgeheugen aflezen.
1.4.3 Oefeningen Opslagpiramide Plaats de volgende opslagmedia op de juiste plaats in de piramide. Bovenaan plaats je het medium met de kleinste capaciteit, onderaan het medium met de grootste capaciteit. (1) Harde schijf, (2) USB-stick, (3) cd-r, (4) geheugenkaart (van digitaal fototoestel), (5) dvd-rw. Het volstaat om enkel de cijfers in de piramide te zetten. Schrijf ook bij elk medium de capaciteit. MB MB GB Capaciteit GB GB 23
Op ontdekking Bekijk de schermafdruk en beantwoord de vragen met juist of fout. Juist Fout Deze computer is uitgerust met een diskettestation. Met deze computer kun je cd s lezen. Met deze computer kun je cd s schrijven. Met deze computer kun je dvd s lezen. Met deze computer kun je dvd s schrijven. Deze computer heeft twee stations waarmee je cd s kunt lezen. Deze computer bevat een verwisselbare schijf die een capaciteit heeft van ongeveer 1 GB. De harde schijf van deze computer heeft een vrije ruimte van 12 GB. Sla je gegevens op Welk opslagmedium kies je? > Je wilt een fotocollectie van je sportclub aanleggen. 24
> Je coach wil je uitgebreide fotocollectie ook weleens bewonderen en je neemt je verzameling mee naar de sportclub. > Je sportclub bestaat 50 jaar. De voorzitter wil alle leden foto s aanbieden met daarop de hoogtepunten van de voorbije 50 jaar. > Op school geef je een spreekbeurt over je sportclub en je maakt daar een PowerPoint-presentatie voor. 1.4.4 Samenvatting Wat moet je kennen? > De verschillende opslagmedia en waarvoor ze nuttig zijn > De capaciteit van de verschillende opslagmedia Wat moet je kunnen? > De vrije ruimte van een opslagmedium bepalen > Het werkgeheugen en de grootte van de harde schijf opzoeken > Zorg dragen voor opslagmedia 1.5 Een netwerk van computers 1.5.1 Geleide oefening Waaraan denk je als je het woord netwerk hoort? Noteer rond het spindiagram een aantal begrippen. NETWERK 25
1.5.2 Theorie In de meeste scholen worden de computers onderling verbonden. Zo krijg je een computernetwerk. Het voordeel daarvan is dat je vanaf elk werkstation kunt surfen en afdrukken naar dezelfde printer. De oefeningen en jouw documenten staan misschien op de centrale netwerkcomputer, ook server genoemd. In een netwerk is er ook een apparaat dat het verkeer tussen de verschillende elementen regelt: de router. Sommige gezinnen hebben thuis meer dan één computer. Ook die kunnen verbonden worden in een klein thuisnetwerk. Dat kan met kabels maar er bestaan ook draadloze routers. Een gigantisch netwerk is het internet. Het bestaat uit miljoenen computers over de hele wereld. De verbinding met het internet gebeurt via een modem. Dat apparaatje verstuurt en ontvangt gegevens via de televisiekabel of via de telefoonlijn. De modem en de router kunnen ook samen in hetzelfde kastje zitten. Voor de toegang tot het internet moet je een abonnement nemen bij een gespecialiseerd bedrijf, de provider. Alles wat je doet op het internet, passeert via de servers van de provider. Belgacom en Telenet zijn de grootste providers in België. 1.5.3 Oefening Vul het kruiswoordraadsel in 1 Wat staat er afgebeeld op foto 1? 2 Computer in een netwerk 3 Wereldwijd netwerk 4 Transportkanaal voor internet 5 Wat staat er afgebeeld op foto 2? 6 Wat staat er afgebeeld op foto 3? 7 Bedrijf dat toegang verleent tot internet 8 Centrale netwerkcomputer 9 Webpagina s bezoeken Foto 1 Foto 2 Foto 3 26
1 2 3 4 5 6 7 18 9 1.5.4 Samenvatting Wat moet je kennen? > De begrippen netwerk, werkstation, server, router, modem en provider Wat moet je kunnen? > Beschrijven wat je nodig hebt voor een internetverbinding 1.6 Orde op zaken stellen 1.6.1 Geleide oefening Emiel moet een spreekbeurt geven over ridders. Op woensdagnamiddag trekt hij naar de bibliotheek om informatie te zoeken. In de bieb staan alle boeken als volgt opgesteld: de romans zijn alfabetisch op auteur geklasseerd, de andere boeken zijn ingedeeld in verschillende categorieën: geschiedenis, aardrijkskunde, informatica, sport, strips In de kast geschiedenis zijn de boeken gerangschikt volgens tijdvak. In de subcategorie middeleeuwen vindt Emiel een passend boek. Hij ontleent het boek, leest het en geeft een prima spreekbeurt. Als hij twee weken later het boek terugbrengt naar de bieb, steekt de bibliothecaris het terug op zijn plaats in het gepaste boekenrek. Net zoals de boeken in de bieb moeten alle documenten op je computer netjes geordend zijn. Bekijk aandachtig de volgende schermafbeelding en beantwoord de vragen. 27
> Hoeveel mappen zitten er in de map Desktopper Junior op het eerste niveau? Geef de namen. > Hoeveel bestanden zitten er in de map Dieren? > Hoeveel soorten bestanden staan er in deze map? > Welk bestandstype komt het vaakst voor in deze map? > Welk bestand is het laatst gewijzigd? > Welk bestand neemt het minste schijfruimte in? > Zitten er in de map Planten nog andere mappen? Hoe zie je dat? Duid voor elk computerprogramma aan of het een besturingssysteem of een toepassingsprogramma is. Besturingssysteem Toepassingsprogramma Word Windows Vista Internet Explorer PowerPoint Windows Mail Windows XP Messenger 1.6.2 Theorie Alle documenten op jouw computer moeten op een logische, ordelijke en overzichtelijke manier bewaard worden, zodat je ze snel kunt terugvinden. Je kunt dat door gebruik te maken van mappen en bestanden. Op verkenning 28 Je computer bevat verschillende opslagmedia of stations: de harde schijf, een cd-romstation... Van elk station kun je de inhoud bekijken.
> kies Starten Computer; > dubbelklik op het station waarvan je de inhoud wilt bekijken (1); > De inhoud van het station verschijnt. De gele pictogrammen (2) verwijzen naar mappen, de andere naar bestanden (3); > dubbelklik op een mappictogram (4) om die map te openen; > klik in de werkbalk op Vorige (5) als je opnieuw de map van daarnet wilt oproepen; > klik aan de linkerzijde op Computer (6) als je opnieuw het overzicht van stations wilt tonen. 5 6 1 4 2 3 Bestandstype en extensie Bestanden worden opgeslagen in een map. De map Toetsen bevat bv. de bestanden Wiskunde.doc, Frans.doc Een bestand bestaat altijd uit twee delen met een punt ertussen: > een bestandsnaam (bv. Wiskunde ); > een extensie (bv. doc ). Het eerste deel is de naam die je typt wanneer je het bestand opslaat. Het tweede deel wordt automatisch toegevoegd door het programma waarmee je werkt. Het bestandstype herken je dus aan de extensie. Elk programma heeft een eigen extensie (bv. doc) en een pictogram (bv. ). Extensies zijn vaak onzichtbaar. De eigenschappen van een bestand > klik met de rechtermuisknop op het bestand; > klik op Eigenschappen in het snelmenu. > hier zie je het bestandstype, de grootte en locatie en wanneer het document gemaakt en voor het laatst gewijzigd werd. 29
Een map aanmaken Wil je een nieuwe map aanmaken, dan ga je als volgt te werk. > open het station of de map die je verder wilt opsplitsen; > klik op Organiseren in de menubalk; > kies daarna Nieuw map; > typ een betekenisvolle naam voor de nieuwe map en druk op Enter. Een bestand of een map verplaatsen Als je een bestand op een verkeerde plaats opgeslagen hebt of als je een nieuw klassement maakt, moet je bestanden of mappen verplaatsen. > selecteer het bestand door het 1x aan te klikken (1); > kies Organiseren Knippen (2); > open in het overzicht links de nieuwe locatie (3); > kies Organiseren Plakken (4). 2 4 1 3 30 De werkwijze om een volledige map te verplaatsten is dezelfde als die om een bestand te verplaatsen. Als je een map verplaatst, worden alle bestanden en submappen in die map verplaatst.
Een bestand overschrijven > wanneer je bestanden verplaatst, wordt eerst nagegaan of op de nieuwe locatie al bestanden aanwezig zijn met dezelfde naam. In dat geval verschijnt een waarschuwing en heb je drie keuzemogelijkheden: 1 2 3 > kies de eerste optie als je het reeds aanwezige bestand niet meer nodig hebt. Het wordt vervangen door het bestand dat je verplaatst en waarvan de datum van de laatste wijziging verschijnt; > kies de tweede optie als je het reeds aanwezige bestand, waarvan de grootte en de datum van de laatste wijziging verschijnt, wilt behouden. Er wordt dus niets verplaatst; > kies de derde optie als je beide bestanden wilt behouden. De naam van het verplaatste bestand krijgt het cijfer (2). Een bestand of een map kopiëren Van belangrijke bestanden of mappen maak je best een reservekopie op een ander opslagmedium. > selecteer het bestand door het 1x aan te klikken (1); > kies Organiseren Kopiëren (2); > open in het overzicht links de nieuwe locatie (3); > kies Organiseren Plakken (4). 2 4 1 3 De werkwijze om een volledige map te kopiëren is dezelfde als die voor een bestand. Als je een map kopieert, worden alle bestanden en alle submappen in die map gekopieerd. 31
De naam van een bestand of een map wijzigen Als je niet tevreden bent over de naam van een bestand of map, kun je die aanpassen. > als het bestand geopend is, sluit je het eerst; > klik met de rechtermuisknop op de huidige naam; > kies Naam wijzigen in het snelmenu; > typ de nieuwe naam in en druk op Enter. Opgelet! Als de bestandsextensies zichtbaar zijn, moet je achter de nieuwe bestandsnaam de extensie laten staan. Doe je dat niet, dan is het bestandstype onbekend. Een bestand of een map verwijderen > klik met de rechtermuisknop op de map of het bestand dat je wilt verwijderen; > kies Verwijderen; > klik op Ja om het verwijderen te bevestigen. De werkwijze om een volledige map te verwijderen is dezelfde als die voor een bestand. Als je een map verwijdert, worden alle bestanden in die map ook verwijderd. De verschillende weergaven Je kunt de mappen en bestanden op verschillende manieren weergeven. 32
Pictogrammen Voor elk bestand verschijnt de naam en een pictogram. Afbeeldingen worden verkleind getoond. Je kunt kiezen uit verschillende groottes. Lijst De namen en pictogrammen worden in een overzichtelijke lijst geplaatst. Tegels Voor elk bestand verschijnt de naam, een pictogram en de grootte van het bestand. Details In een lijst verschijnt voor elk bestand de naam, het pictogram, de datum van de laatste wijziging, het bestands type en de grootte. Besturingssystemen en toepassingssoftware Het bekendste besturingssysteem is Windows. Windows Vista is de opvolger van Windows XP. Andere besturingssystemen zijn Linux en Mac OS. Waarom heeft een computer een besturingssysteem nodig? Dankzij het besturingssysteem kun je gegevens van je harde schijf lezen, programma s opstarten, randapparatuur aanspreken (bv. wanneer je wilt printen, zorgt je besturingssysteem voor de communicatie tussen computer en printer). Kortom, zonder besturingssysteem werkt je computer niet. Verder zijn op jouw computer wellicht ook een aantal toepassingen geïnstalleerd. Dat kunnen kantoortoepassingen zijn zoals Microsoft Word of PowerPoint. Ook spelletjes, chat- en mailprogramma s behoren tot de toepassingssoftware. 33
Eenvoudige noodoplossingen Af en toe gebeurt het dat een bepaald programma niet meer reageert of je computer vastloopt. De oorzaken hiervan kunnen heel uiteenlopend zijn maar wat doe je in zo n situatie? > Probeer of je het programma kunt sluiten met het kruisje in de rechterbovenhoek. > Probeer of je via de taakbalk kunt overschakelen naar een ander programma. > Houd de toetsen Ctrl en Alt ingedrukt en druk dan even op de Delete-toets. Kies daarna de optie Taakbeheer starten. Er verschijnt een lijst van de geopende toepassingen. Staat er bij een bepaalde taak Reageert niet (1), dan kun je die beëindigen (2). 1 2 > Als de vorige stappen geen resultaat geven, druk dan op de knop Reset van de systeemkast. Zo start de computer opnieuw op. Is er geen Reset-knop aanwezig op je computer, schakel het toestel dan uit en na een minuutje opnieuw aan. 34