Dinsdag 4 augustus Beijing. Om half acht s morgens bevind ik me al op straat. Lopend over de markt in de kleine steegjes (hutongs) word ik natuurlijk van alle kanten aangestaard. Nadat ik als ontbijt een gevuld deegwarenproduct heb genuttigd, probeer ik aan de hand van de plattegrond in de Lonely Planet naar het Tiananmenplein te lopen. Als ik na een uur lopen nog niet precies weet waar ik me bevind, besluit ik de metro te nemen. Deze kost ongeacht de af te leggen afstand 2 Yuan en werkt erg simpel, omdat er slechts twee lijnen zijn. Één van west naar oost en één in een cirkel om het centrum. Ondanks dat de stations ook in het Engels afgeroepen worden, kan ik de Chinese aankondigingen dankzij mijn cursus goed volgen. De metro is goed bevolkt, maar toch zie ik geen enkele buitenlandse toerist. Als ik bij het Tiananmenplein uit de metro stap, komt er meteen een verkoper op mij af, waarbij ik een stadsplattegrond kan kopen waarop de namen zowel in het Chinees als ook in het Engels staan aangegeven. De plattegrond is ook zeer gedetailleerd, want zelfs alle buslijnen met de bijbehorende haltes zijn erop aangegeven. Bovendien staan op de achterkant plattegrondjes van de belangrijkste sights van Beijing. Het Tiananmenplein ofwel Plein van de Hemelse Vrede zoals wij het kennen, blijft indrukwekkend groot. Het is het grootste plein ter wereld en werd oorspronkelijk aangelegd in 1651. In 1958 werd het vier maal zo groot gemaakt en kreeg het zijn huidige afmetingen; 800 meter lang en 500 meter breed. Het plein dankt zijn naam aan de poort aan de noordzijde, waar de ingang naar de Verboden stad is. In het westen kennen we het natuurlijk allemaal van de studentenopstand die in 1989 op bloedige wijze door het Chinese Volksleger werd neergeslagen. Verder wordt het begrensd door de Grote Hal van het Volk, een museum en aan de zuidzijde door de Qian Men. Deze laatste poort is in de 15 e eeuw onder keizer Yong Le gebouwd en mocht alleen door de keizer gebruikt worden. Elk jaar op de dag van de winterzonnewende, ging de keizer door de hoofdpoort om in de Tempel van de Hemel te gaan bidden voor een goede oogst. Midden op het plein bevindt zich het Monument voor de Volkshelden. Deze 36 meter hoge obelisk herdenkt de helden van de Chinese revolutie. Op een reliëf worden belangrijke gebeurtenissen uit de revolutionaire strijd uitgebeeld. Op de zuidkant staat een gedicht van Zhou Enlai gegraveerd en op de noordkant staat een inscriptie in Mao s eigen handschrift: De helden van het volk zijn onsterfelijk. Niet alleen de helden zijn onsterfelijk, maar natuurlijk ook Mao zelf. Als ik op het plein - 17 -
aankom, staat een lange rij tot achter het mausoleum om de grote roerganger te bezichtigen. Het mausoleum is op 9 september 1977, de eerste verjaardag van Mao's overlijden, ingewijd. Het duurt even voordat ik precies weet waar ik mijn rugzak moet achterlaten, maar als dat gelukt is, sluit ik achter in de rij wachtenden aan. De rij is gemiddeld 4 á 5 mensen breed en is constant in beweging. Toch duurt het nog 40 minuten voordat ik bij de ingang ben. Veel Chinezen kopen bloemen en leggen die bij het standbeeld van een zittende Mao in de eerste zaal. Achter dit standbeeld bevindt zich een groot wandkleed, wat het moederland China verbeeldt. De bezoekers worden steeds gemaand door te lopen en als ik van de eerste naar de tweede zaal loop, zie ik op een elektronisch bord dat er vandaag (10.15 uur) al ruim 15.000 bezoekers zijn geweest. Dan nadert het moment dat voor de Chinezen waarschijnlijk het belangrijkste moment uit hun leven is. Het lichaam van Mao ligt opgebaard in een kristallen sarcofaag en is gewikkeld in een Chinese vlag. Bij het zien van Mao bekruipt me het gevoel dat ik naar een wassenbeeld sta te kijken. Ik zal wel nooit te weten komen of dit klopt, maar de hele entourage is een unieke belevenis. Bij de uitgang van het mausoleum begint natuurlijk het circus van toeristische kraampjes en winkeltjes. Werkelijk honderden verschillende artikelen met de beeltenis van Mao worden hier te koop aan geboden. Weer op het plein aangekomen blijkt de rij wachtenden behoorlijk geslonken te zijn. Vervolgens bezoek ik de Grote Hal van het Volk, waar het Chinese parlement zijn beroemde volkscongressen houdt en buitenlandse delegaties ontvangt. Zag ik twee maanden geleden op de televisie de Nederlandse regeringsdelegatie hier ontvangen worden, nu loop ik hier zelf rond in dit immense gebouw. Het auditorium lijkt op een theater met dit verschil dat er 10.000 houten zitplaatsen zijn en het plafond versierd is met een rode ster. De meeste ontvangstzalen die opengesteld zijn voor het publiek, mag je alleen van buitenaf bezichtigen. Ze zijn vaak voorzien van prachtige wandkleden, maar ook erg slecht verlicht. In de Hong Kong-rememberencezaal merk ik weer hoe lomp sommige mensen kunnen zijn. Een Chinese bezoeker klimt doodgemoedereerd over de afzetting en gaat rustig op een van de officiële stoelen zitten uitrusten. Als hij even - 18 -
later door een suppoost terechtgewezen wordt, kijkt hij verontwaardigd en stomverbaasd op en komt met duidelijke tegenzin overeind. De uitgang van de Hal is zo gemaakt dat de bezoekers weer door de bekende Chinese winkels moeten om bij het plein te komen. Over het plein loop ik naar de Poort van de Hemelse Vrede. Hier riep Mao op 1 oktober 1949 de Volksrepubliek China uit. De poort wordt gedomineerd door zijn portret en de leuzen: 'Lang leve de Volksrepubliek China' en 'Lang leve de eenheid van de volkeren van de wereld'. Bij de ingang van de Verboden Stad nuttig ik als enige Laowai staande tussen tientallen etende Chinezen een kom mie als lunch. Van alle kanten word ik aangestaard en men lijkt vooral benieuwd naar mijn handigheid met de eetstokjes. De Chinezen kunnen echter niet weten dat ik thuis ook vaak met stokjes eet en dus de greep aardig te pakken heb. Zelfs de lange slierten mie leveren me geen enkel probleem op. Wel valt me op dat bij deze kleine eetstokjes de Chinezen een andere handgreep hebben dan ik. Terwijl ik de stokjes halverwege vastpak, gebruiken zij vooral de achterkant als greep. De entreeprijs (30 yuan) valt reuze mee. Vorig jaar moesten buitenlandse toeristen vaak drie maal zo veel betalen dan Chinese bezoekers, maar blijkbaar heeft men de prijzen vanaf dit jaar gelijkgetrokken. Net voor de ingang bezoek ik een echte Chinese attractie. Hier kun je je namelijk verkleden als keizer of keizerin en je vervolgens laten fotograferen. Voor de Chinezen is dit een geliefde bezigheid en zeer serieus maken ze hier ook veel gebruik van. De Verboden stad is het voormalige paleis van de Ming- en Qingdynastieën (1368-1911). Het paleis dankt zijn naam aan het feit dat het vroeger voor het gewone volk verboden was dit paleis te betreden. Met de bouw was al een begin gemaakt voordat de keizers van de Ming-dynastie hun hoofdstad in Beijing vestigden. Het was vooral onder keizer Yong Le (1403-1424) dat het paleis volledig werd herbouwd. Tijdens de Qing-dynastie werd het paleis nog enkele malen gerestaureerd en vergroot, met name door keizer Qian Long (1736-1796). Het complex wordt omringd door een brede gracht en beschermd door een ruim 10 meter hoge muur, met op alle hoeken torens. - 19 -
Het keizerlijke paleis bestaat uit twee gedeelten. In het eerste gedeelte liggen drie openbare hallen. In het tweede gedeelte drie hoofdpaleizen, enkele kleinere paleizen en de keizerlijke tuinen. Samen met ook nog kleinere gebouwen, omvat het complex 9999 kamers. De keizer verliet het paleis niet, tenzij het absoluut noodzakelijk was. Zo bracht hij tweemaal per jaar een bezoek aan de Tempel van de Hemel om te bidden voor een goede oogst en de volgende keer om te danken voor de oogst. In de zomer ontvluchtte de keizer en zijn gevolg de hitte van de stad en verbleef dan een paar maanden in het Zomerpaleis. Het gevolg bestond uit een groot aantal eunuchen die altijd hebben geprobeerd via kuiperijen en omkoperijen macht te krijgen. Zij kregen deze functie als zij 'ontmand' waren en het bewijs daarvan moest eenmaal per jaar getoond worden. Deze veiligheidsmaatregel was noodzakelijk om te voorkomen dat een concubine zwanger werd van iemand anders dan de keizer. Deze kreeg per jaar 1500 concubines aangeleverd, die werden geselecteerd op goede afkomst, gave huid, kleine voetjes, lang zwart haar, etc. Zij werden in groepen verdeeld en slechts leden van de hoogste groepen hadden een kansje om bij de keizer de nacht door te brengen en van hem zwanger te raken. Dit was de enige manier om het leven in deze 'gevangenis' zo aangenaam mogelijk te maken. De hoofdingang van de Verboden stad wordt gevormd door de Meridiaanpoort of Poort van de Middag. Vanaf de top inspecteerde de keizer vroeger zijn legers en las hij de kalender van het nieuwe jaar af. Over één van de marmeren bruggen loop ik naar de Poort van de Opperste Harmonie. Aan de wanden zijn kalligrafieën aangebracht die de daden en of deugden van de keizer en zijn voorgangers prijzen en aansporingen om nog grotere daden te verrichten. Achter de Poort van de opperste harmonie ligt een grote binnenplaats met aan de andere zijde de Hal van de opperste harmonie. Het is het grootste en hoogste paleisgebouw en werd door de keizer gebruikt voor belangrijke staatszaken, die met veel pracht en praal gepaard gingen. Om er te komen moet ik eerst enkele trappen beklimmen. Dit in tegenstelling tot de keizer, die vroeger in een gesloten draagstoel over de marmeren, met draken en wolken gedecoreerde platen tussen de trappen werd gedragen. De hal is alleen van buitenaf te bezichtigen. Voor de ingang staan tientallen Chinezen te dringen om een blik naar binnen te kunnen werpen. Gelukkig ben ik een kop groter dan de meeste van hen, waardoor ik rustig foto's kan maken zonder dat iemand tegen mijn armen stoot of zijn hoofd voor mijn lens steekt. In het midden van de hal bevindt zich de gouden troon die precies in het midden van het oude Beijing staat. In de gekalligrafeerde plaat boven de troon lag het testament van de keizer met daarin de naam van zijn opvolger. Wilde men hier iets tegen de keizer zeggen, dan moest men eerst negen maal met het voorhoofd de grond raken (kowtow) en dan mocht men via een functionaris die de woorden herhaalde, het woord tot hem richten. - 20 -
Rond de troon staan 18 bronzen wierookbranders die de provincies van het keizerlijke China vertegenwoordigen. Naast een scherm met 9 draken achter de troon staan twee vredesolifanten. Omdat ik vorig jaar voornamelijk de gebouwen op de hoofdas bezocht heb, bekijk ik nu de gebouwen aan de zijkanten, waarvan enkelen zijn ingericht als museum. Bij sommigen moet ik eerst plastic sloffen kopen die over mijn schoenen moeten, voordat ik het museum mag bezoeken. Het nut van deze slofjes is me niet helemaal duidelijk want de meeste bezoekers houden ze ook buiten aan en lopen dan naar het volgende gebouw, waar ze met de 'vieze' slofjes binnengaan. Ook voor het bezichtigen van de Negendrakenmuur zijn de slofjes verplicht. In de Chinese traditie is de draak van oudsher een buitengewoon aardig, zij het zeer machtig fabeldier. China kent een zeer groot aantal draken die verschillende vormen hebben. Ze zien eruit als dieren of als mensen, of hebben van allebei iets. Ze kunnen de gedaante aannemen van een wolk of een diepe bron, en ze leven zowel in de hemel als in de zee. Sommige dragen horens of een gewei, andere hebben vleugels, slangenschubben, een vacht of de klauwen van een roofvogel. De lucht die ze uitademen kan de vorm hebben van een wolk, maar ook bestaan uit regen of vuur. Het jaar van de draak is altijd een goed jaar; het staat in het teken van vrede, rijkdom en goede oogsten. De draak is ook het dier van de zonsopgang. Omdat in hem het element Yang overheerst, is hij ook de verpersoonlijking van deze energie. Hij is de verbinding tussen hemel en aarde en draagt bij tot het bewaren van de harmonie. Zijn zaad, afgezet in de ingewanden van de aarde, is daar gestold tot jade; voor de Chinezen het kostbaarste van alle gesteenten. Bij de uitgang van de Verboden stad worden vooral de buitenlandse toeristen belaagd door de talrijke souvenirverkopers en taxichauffeurs. Mijn 'wo bu yao' (=ik niet willen) heeft effect want ik heb weinig last van ze, terwijl ik later van enkele groepsleden hoor dat ze vaak tientallen meters lastig werden gevallen door de opdringerige verkopers. Van de Verboden stad loop ik naar het Beihaipark. Dit is het mooiste park van Beijing. Het in het park gelegen meer is in de 12e eeuw aangelegd, toen Kublai Khan Beijing tot hoofdstad uitriep en hier zijn paleis bouwde. In het midden van het meer ligt het eiland Qionghua (smaragd) dat via een marmeren loopbrug te bereiken is. De gebouwen op het eiland dateren uit 1651 en zijn gebouwd ter ere van het bezoek dat de vijfde Dalai Lama aan Beijing bracht. Het eerste gebouw is de tempel van de eeuwige vrede (Yongansi) met aan de zijkanten een klokke- en een trommeltoren. Het eiland wordt - 21 -
echter gedomineerd door een witte Dagoba, van waar je een prachtig uitzicht hebt. Op het meer is roeien en waterfietsen een zeer geliefde bezigheid voor de Chinezen. Een andere is natuurlijk gefotografeerd worden en hier val het me weer op dat veel Chinezen toch vooral eerst aan zichzelf denken en totaal niet letten op andere mensen. Omdat zij voor iedere bezienswaardigheid gefotografeerd willen worden, is het bijna onmogelijk een foto te maken zonder Chinezen erop. Bovendien lopen de meeste zonder te kijken en Oost-Indisch doof (of misschien beter Chineesdoof) overal voorlangs, zelfs als er in het Chinees gewaarschuwd wordt. In de buurt van het Beihaipark neem ik een stadsbus terug naar het hotel. Op mijn plattegrond staan alle buslijnen duidelijk aangegeven en voor de prijs van een halve Yuan kun je meestal zonder overstappen van noord naar zuid of van oost naar west door Beijing rijden. De eerste bus zit zo stampvol dat zelfs van de tien wachtende Chinezen er slechts 2 instappen. Als de deuren sluiten lijken het net haringen in een tonnetje. Even later stap ik in de volgende bus, maar ondanks de grote drukte is het niet benauwd in de bus. Een stadsbus bestaat bijna altijd uit twee gekoppelde rijtuigen achter elkaar en wordt vaak bestuurd door vrouwen. In ieder gedeelte zit een conducteur die argwanend kijkt of iedere passagier wel een kaartje heeft of koopt. Omdat alle zitplaatsen bezet zijn en ook het hele gangpad volstaat, zijn enkele passagiers gedwongen om op de treeplanken te staan. Als enige Laowai heb ik het gevoel dat de Chinezen mij meer bekijken dan dat ik hun bekijk. Een 'echte' buitenlandse toerist heeft immers toch geld genoeg voor een taxi. Deze zijn voor Westerse begrippen spot goedkoop (ƒ0,40 per kilometer) maar er gaat toch niets boven het proeven van de sfeer in het openbaar vervoer. Chinare - 22 -