Training Grenswaarden 4. Afleiden bedrijfsgrenswaarde Dr. Ir. Remko Houba Drs. Koen Verbist
Disclaimer De "Training Grenswaarden voor leden NVvA 2014" is ontwikkeld door Arbo Unie op basis van onze huidige kennis en expertise. De training is gesponsord door- en ontwikkeld in opdracht van de Nederlandse Vereniging voor Arbeidshygiëne (NVvA). De inhoud en standpunten zoals vermeld in deze training vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs de standpunten van de NVvA. De cursus materialen worden in goed vertrouwen aan de deelnemers aangeboden. Er worden geen garanties of verklaringen gegeven omtrent de nauwkeurigheid of volledigheid van de materialen. Door Arbo Unie en de NVvA wordt geen aansprakelijkheid geaccepteerd voor schade van enige aard als gevolg van gebruik van of vertrouwen op deze trainingmaterialen of de tijdens de training gegeven uitleg. Kopiëren van het trainingmateriaal is voorbehouden aan leden van de NVvA onder voorwaarde van duidelijke vermelding en erkenning van de bron.
SER-leidraad www.veiligwerkenmetchemischestoffen.nl Ontwikkeld in opdracht van SER in 2008 TNO, Bureau KLB, Royal Haskoning Beheer door projectgroep beheer Leidraad vanuit subcommissie GSW GW vanuit SER database Buitenlandse GW in zomerperiode beoordeeld en verwerkt Niet alle DNELs opgenomen Discussie over kwaliteit DNEL Beperkte menskracht bij SER Binnenkort aanpassingen aan toelichtende teksten Leidraad, inclusief stukje verbetering van de navigatie.
SER-leidraad www.veiligwerkenmetchemischestoffen.nl REACH - DNEL
SER-leidraad 1997 introductie kwaliteitsborging REACH - DNEL
SER-leidraad Stap II Selecteren grenswaarde uit niet NL lijst Categorie Toelichting Voorbeelden A Dosisrespons relaties - zonder haalbaarheidstoets B Dosisrespons met mogelijke technisch / economische haalbaarheidstoets C Onbekend of haalbaarheid een rol heeft gespeeld DFG MAK, ACGIH-TLV, AIHA WEEL, AGS Zweden, SER
SER-leidraad
Afleiden bedrijfsgrenswaarde Data-arme stoffen Bekende R/H-zinnen
Methodes Benaderende methode Administratieve methode (DNEL) Wetenschappelijke methode (GR/SCOEL) DOHSbase kickoff methode ECETOC guidance for data-poor substances Reciprocal Calculation Procedure (RCP)
DOHSbase kick-off Scheffers & Wieling, 2005 http://www.arbeidshygiene.nl/~uploads/text/file/200503_scheffers%20en%20wieling_full%20p aper%20grenswaarden%20voor%20stoffen%20zonder%20grenswaarden.pdf Methode wordt herzien (2014) http://www.arbeidshygiene.nl/~uploads/text/file/nvva%20presentatie%202014%20kick-off- Geert%2020140326.pdf
DOHSbase kick-off Afleiding van grenswaarden op basis van gevaarklasses Indeling gevaarklasses op basis van R-zinnen Verschillende methodes vergeleken HSE COSHH ILO-CCT TRGS440 SOMS ECETOC Klasses uitgezet tegen bijbehorende grenswaarden Vergelijking ondergrenzen klasses met 10 percentiel waarde grenswaarde
TRGS440
Kick-off grenswaarde
Kick-off grenswaarden Startpunt bij ontbreken grenswaarde Obv 649 stoffen met R-zinnen en 8-uurs GW Compromis tussen conservatisme (voorzorgsprincipe) en realisme (haalbaar & meetbaar) 90% kans dat werkelijke grenswaarde niveau (obv NOAEL en dosis-respons relatie) factor 25 2000 hoger ligt dan kick-off niveau Met voorzorg gebruiken van gegroepeerde R-zinnen in gevaarklasses als basis voor grenswaarden
ECETOC TR101 data arme stoffen Gevaarklasse LD50 LC50 Vergelijkbare structuren (Q)SAR Read-across Sensory irritation TTC
Gevaarklasse Gebaseerd op UK-GW uit 2004 Voor 326 stoffen 5 klasses very high voor CMR wordt niet meegenomen! 10-percentiel waarde Twee klasses voor niet geclassificeerde stoffen Obv beschikbaarheid repeated dose studies
Gevaarklasse
LD50 Relatie tussen orale LD50 en MTD (maximum tolerated dose) in 2 jarige rat studie Aanname: relatie acute & chronische effecten RTECS database (http://ccinfoweb.ccohs.ca/rtecs/search.html) Op basis van 315 studies In combinatie met Log K ow Niet toepassen voor verdacht CMR stoffen Niet voor stoffen met acute of lokale effecten The MTD is the highest dose used in chronic toxicity testing that is expected to produce limited toxicity when administered for the duration of the test period.
LD50 Onderste 90-percentiel waarde van MTD MTD soms gelijk aan NOAEL of aan LOAEL Extrapolatie voor provisional OEL Factor 10 voor LOAEL > NOAEL Factor 4 voor rat > mens (interspecies) Factor 3 > werker (intraspecies)
LC50 Obv LC50 4-uur studies in ratten Aanname: relatie acute & chronische effecten Vergelijking tussen LC50 & OEL (NL/UK) voor 98 stoffen Niet toepassen voor verdacht CMR stoffen Gebruik van de onderste 90% B.I. van de OEL verdeling
(Q)SAR (quantitative) structure-activity relationships: (Q)SARs relate features of a molecular structure to a property, effect or biological activity associated with a particular chemical, in order to generalise this knowledge and extrapolate it to other chemicals for which toxicity data are unavailable Gebruiken in combinatie met aanvullende informatie Beperkte waarde obv evaluatie beschikbare software (2005)
(Q)SAR Vanaf 2008, nu versie 3.2 (te downloaden) 1. Identification of relevant structural characteristics and potential mechanism or mode of action of a target chemical. 2. Identification of other chemicals that have the same structural characteristics and/or mechanism or mode of action. 3. Use of existing experimental data to fill the data gap(s). http://www.oecd.org/env/ehs/riskassessment/theoecdqsartoolbox.htm
Read-across Gericht op groepen stoffen met zelfde actieve groep en vergelijkbare chemisch / toxische functie (bijv. isocyanaten, glycidyl ethers) Vergelijken van OELs binnen deze groep Bij ontbreken van aanvullende info laagste OEL gebruiken Expert judgement! http://chem.sis.nlm.nih.gov/chemidplus/
Sensory irritation Irritatie van ogen, neus en keel (lokaal effect!) Gerelateerd aan fysisch-chemische eigenschappen RD50 (respiratory dose) Octanol-water coëfficiënt (K ow ) Lucht-water coëfficiënt (K aw ) Gebruik van de onderste 90% B.I. van de RD50 Arbitraire assessment factor 10 toepassen
Threshold of toxicological concern Concept ontwikkeld voor voedsel contaminanten Een drempelwaarde opstellen waaronder een zeer kleine kans op een aanvaardbaar gezondheidsrisico Verschillende klasses Genotoxische stoffen Organofosfaten Cramer klasses I-III
Threshold of toxicological concern Class I: 1800 μg/person/day Class II: 540 μg/person/day Class III: 90 μg/person/day
Threshold of toxicological concern Conservatieve schatting om OEL af te leiden corrigeren: Niet voor stoffen met acute of lokale effecten
Evaluatie methodes NB: niet alle waarden zijn te gebruiken check geldigheidsdomein van de methode!
ECETOC TR101 1. Gezondheidseffecten Lokaal / systemisch Irritatie ogen/neus/keel
Reciprocal calculation procedure Toepasbaar voor Vluchtige koolwaterstof oplosmiddelen (alfifatisch, alicyclisch, aromatisch) Complexe stoffen of mengsels Effect van de verschillende stoffen is additief Vergelijkbare toxiciteit individuele componenten OEL voor elke component beschikbaar Vergelijkbaar met additieregel oplosmiddelen
Reciprocal calculation procedure Indien geen OEL beschikbaar
Reciprocal calculation procedure Ketens >C15 niet vluchtig niet meegenomen Afronden van getallen aanbevolen (zie TR101) Voorbeeld uit TR101
GW voor stoffen zonder eigenaar / VIB (AI-31) Magazijnstoffen zonder VIB Houtstof Kwartsstof Meelstof Nanodeeltjes Ontstaan tijdens het werkproces Endotoxinen & mycotoxinen Dieselmotoremissie Formaldehyde (als natuurlijk ontbindingsmiddel) Vaak grenswaarden of referentiewaarden voor bekend
SER-leidraad www.veiligwerkenmetgevaarlijkestoffen.nl REACH - DNEL
Werkplekfactoren Een werkplekfactor in het kader van de Leidraad is een factor die er voor zorgt dat bij gelijke concentratie in de inademingslucht, de schadelijkheid van de stof anders tot expressie komt (bijv. eerder/later of versterkt/verzwakt) [SER-leidraad] Duur van de blootstelling (<4 uur, >8 uur) Gelijktijdige blootstelling via de huid en de luchtwegen Gelijktijdige blootstelling aan meerdere stoffen
Discussie - toepassing in de praktijk Conservatieve (lage) GW Meetbaar? Haalbaar in de praktijk Conservatieve (lage) GW irt (conservatieve) modellen Dubbel conservatief? Haalbaar in de praktijk Andere issues?
Referenties ECETOC, 2006. Guidance for Setting Occupational Exposure Limits: Emphasis on Data-Poor Substances, Technical Report No. 101 http://tinyurl.com/lve6qa6 TtA, 2005-3: Kick-off" grenswaarden voor stoffen zonder grenswaarde. Scheffers & Wieling. http://tinyurl.com/kcdova6 Beslisschema grenswaarden keuze, 2008. TNO, Bureau KLB, Royal Haskoning. http://tinyurl.com/q359vy9
Definities MTD: the highest dose used in chronic toxicity testing that is expected to produce limited toxicity when administered for the duration of the test period. Octanol-Water Partition Coefficient (K OW ) - "A coefficient representing the ratio of the solubility of a compound in octanol (a non-polar solvent) to its solubility in water (a polar solvent). The higher to K OW, the more non-polar the compound. Log K OW is generally used as a relative indicator of the tendency of an organic compound to adsorb to soil. Log K OW values are generally inversely related to aqueous solubility and directly proportional to molecular weight." - U.S. Environmental Protection Agency, 2009
Definities LD 50 : lethal dose-50% LC 50 : lethal concentration-50% Is the dose required to kill half the members of a tested population after a specified test duration RD 50 : respiratory dose-50% Concentration in air which reduces the breathing rate by 50%