Controverses tussen grenswaarden De casus benzeen Het duiveltje zit in het detail. Gerard Swaen, Universiteit Maastricht NvT 8 maart 2018

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Controverses tussen grenswaarden De casus benzeen Het duiveltje zit in het detail. Gerard Swaen, Universiteit Maastricht NvT 8 maart 2018"

Transcriptie

1 Controverses tussen grenswaarden De casus benzeen Het duiveltje zit in het detail Gerard Swaen, Universiteit Maastricht NvT 8 maart 2018

2 Wat gaan we doen? 3 benzeen grenswaarden van drie expert commissies vergelijken Waar komt het verschil vandaan? Wie is de beste? Additionele punten Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 2

3 Mijn prior Als commissielid GBBS, epidemiologie Critisch effect is acute lymfatische leukemie Uitgemaakte zaak: op basis van Pliofilm cohort lineair extrapoleren naar 4x10-3 risico =1 extra geval van kanker op 250 werknemers, levenslang Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 3

4 Benzeen: Wat is er bekend? Aromatische ring H6C6 In verleden veel gebruikt als oplos- extractiemiddel Nu eigenlijk alleen nog als bouwstof in gesloten chemische processen Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 4

5 Benzeen: wat is er bekend? Door vroegtijdige herkenning gezondheidsrisico s: Enorm veel toxicologie Enorm veel epidemiologie Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 5

6 Metabolisme van benzeen Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 6

7 Epidemiologie van benzeen Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 7

8 Drie grenswaarden voor de werkplek Ausschuss fuer Gefahrstoffe (DLD) 2012 Leukemie, metaanalyse en lineaire extrapolatie naar 4x10-3 Grenswaarde: 0.6 ppm Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 8

9 Drie grenswaarden voor de werkplek Ausschuss fuer Gefahrstoffe (DLD) 2012 GBBS (NL) 2014 Leukemie, Pliofilm cohort lineaire extrapolatie naar 4x10-3 Hematologische effecten HBROEL: 0.6 ppm 0.2 ppm Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 9

10 Drie grenswaarden voor de werkplek Ausschuss fuer Gefahrstoffe (DLD) 2012 GBBS (NL) 2014 ECHA (EU) 2018 voorstel Leukemie, Pliofilm cohort lineaire extrapolatie naar 4x10-3 Hematologische effecten HBROEL: 0.6 ppm 0.2 ppm 0.1 ppm Hematologische effecten BMD op Lan studie Zie ATSDR Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 10

11 Ausschuss fuer Gefahrstoffe (2012) Kiest voor leukemie als sleutel effect Voert een meta-analyse uit over de epidemiologie (Roller 2006) Berekent een ED10 bij 47 mg/m 3 Kiest voor lineaire extrapolatie naar 4x10-3 risico ED= blootstelling leidend tot 10% extra tumoren Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 11

12 Ausschuss fuer Gefahrstoffe (2012) Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 12

13 Ausschuss fuer Gefahrstoffe (2012) ED10 is bereikt bij 47 mg/m 3 Grenswaarde ligt bij 0.4% extra sterfte =4x10-3 Grenswaarde=0.04x47=1.9 mg/m 3 =0.6 ppm Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 13

14 GBBS 2014 Subcommissie carcinogene stoffen besluit: onvoldoende bewijs genotoxische werking Meest waarschijnlijke mechanismen (topoisomerase remming, adduct vorming, oxidatieve stress, foute DNA repair) hebben alle waarschijnlijk een drempel geen lineaire extrapolatie Epi argument: Pliofilm na 1986 negatief en in cohorten alleen leukemie als ook anemie optrad Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 14

15 GBBS 2014 Dus primair effect is hematologische effecten =bloedcel tellingen Uitgebreide discussie keuze humane studie: Positieve studies in China: vroegere blootstelling, betrouwbaarheid data,gemiste pieken? Negatieve grote studies in VS en EU chemische industrie Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 15

16 GBBS 2014 Uiteindelijk gekozen voor Weight of Evidence approach. Hoe combineer je de positieve studies in China met de negatieve studies in VS en EU, bij lage blootstelling tot iets zinvols? Metaanalyse? Pragmatisch: effect level van 0.6 ppm leidt tot een grenswaarde van 0.2 ppm Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 16

17 ECHA 2018 Industrie levert uitgebreid dossier aan ECHA volgt eigenlijk ATSDR(2007): Sleutel effect: verlaagde bloedcel tellingen Lan 2004 beste studie Bench mark dose benadering: grenswaarde bij BMCL(0.25SD) Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 17

18 ATSDR Benchmark benadering Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 18

19 ATSDR Benchmark benadering Kijk welk BMD model de Lan data het best omschrijft uit aantal modellen Bereken de 0.25 standaard deviatie voor de bloedwaarden in de controle groep Leg hier een (95% BI omheen) Kijk bij welke benzeen concentratie dit (hypothetisch) effect bereikt wordt. Uitkomst: 0.1 ppm Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 19

20 ATSDR Benchmark benadering Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 20

21 Conclusie Keuze genotoxisch mechanisme cruciaal Impact keuze sleutel studie (op basis kwaliteit of grootste effect?) Extrapolatie factoren Extra factor onzekerheid data Meer verschillen bij data arme stoffen Meer discussie bij data rijke stoffen, maar dan kleinere range Alle 3 commissies kiezen voor epidemiologische data Bij benzeen moet de grenswaarde wel onder 1 ppm liggen, kan niet anders Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 21

22 Waardoor verschillen tussen grenswaarden? Keuze voor sleutel effect Keuze voor sleutelstudie (kwaliteit) Andere factoren dier-mens extrapolatie Andere waardering onzekerheden Keuze epidemiologie of dierproeven Expert jugdement geeft doorslag Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 22

23 Wat als NOAEL tussen twee dosisgroepen ligt? Of in de epidemiologie in een brede expositie categorie? Werken de huidige grenswaarden goed? Na implementatie, geen gezondheidseffecten waargenomen mits onderzocht Geldt zowel voor tox grenswaarden als voor epi grenswaarden Dus het systeem werkt Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 23

24 Dank voor uw aandacht Faculty of Health, Medicine and Life Sciences 24

GEZONDHEIDSKUNDIG ONDERBOUWDE GRENSWAARDEN

GEZONDHEIDSKUNDIG ONDERBOUWDE GRENSWAARDEN GEZONDHEIDSKUNDIG ONDERBOUWDE GRENSWAARDEN Waar ligt de grens? Is een grens te bepalen? Grenzen: België-Nederland GEZONDHEIDSKUNDIG ONDERBOUWDE GRENSWAARDEN Hoe deden/doen we het in de GBBS van de Gezondheidsraad?

Nadere informatie

Samenvatting. Vraagstelling

Samenvatting. Vraagstelling Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale zaken en Werkgelegenheid schat de Commissie Gezondheid en Beroepsmatige Blootstelling aan Stoffen (GBBS) van de Gezondheidsraad het extra

Nadere informatie

Afbakening presentatie Gaat niet zo zeer over technische aspecten, b.v. meetstrategie, representativiteit, adembescherming, retrospectief inschatten v

Afbakening presentatie Gaat niet zo zeer over technische aspecten, b.v. meetstrategie, representativiteit, adembescherming, retrospectief inschatten v Het gebruik van blootstellingsgegevens in epidemiologisch onderzoek Gerard Swaen, Dow 20 november 2008 Afbakening presentatie Gaat niet zo zeer over technische aspecten, b.v. meetstrategie, representativiteit,

Nadere informatie

Samenvatting. Vraagstelling

Samenvatting. Vraagstelling Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en beroepsmatige blootstelling aan stoffen (Commissie GBBS) van de Gezondheidsraad

Nadere informatie

Minerale oliën. Dick Heederik Lid GBBS Gezondheidsraad

Minerale oliën. Dick Heederik Lid GBBS Gezondheidsraad Minerale oliën Dick Heederik Lid GBBS Gezondheidsraad Verschillende soorten oliën niet of matig geraffineerde oliën hooggeraffineerde oliën overige oliën zuivere oliën oplosbare MBV semisynthetische MBV

Nadere informatie

Zwangeren en CMR stoffen

Zwangeren en CMR stoffen Zwangeren en CMR stoffen Gevaar versus risico NVVA symposium april 2018 Ingrid Oirbons Expertisecentrum toxische stoffen Arbo Unie CMR stoffen Blootstelling aan stoffen dient beheerst te zijn voor alle

Nadere informatie

Samenvatting. Vraagstelling

Samenvatting. Vraagstelling Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en Beroepsmatige Blootstelling aan stoffen (GBBS) van de Gezondheidsraad gezondheidskundige

Nadere informatie

Aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Uw kenmerk : DGV/BMO-U-932542 Bijlagen : 2 Datum : 11 november 2014 Geachte minister, Op verzoek van uw voorganger (zie Bijlage A) leidt de Commissie

Nadere informatie

Samenvatting en advieswaarde

Samenvatting en advieswaarde Samenvatting en advieswaarde 1 Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid beveelt de Gezondheidsraad gezondheidskundige advieswaarden aan voor beroepsmatige blootstelling

Nadere informatie

Veiligheid van voeding, chemische producten en medicatie. Twan van den Beucken Department of Toxicogenomics Maastricht University

Veiligheid van voeding, chemische producten en medicatie. Twan van den Beucken Department of Toxicogenomics Maastricht University Veiligheid van voeding, chemische producten en medicatie Twan van den Beucken Department of Toxicogenomics Maastricht University Inhoud Risicofactoren voor kanker Wat zijn carcinogene stoffen? Wetgeving

Nadere informatie

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Misverstanden over de wetgevingen Een paar reacties Regelgeving Chemische stoffen Classificering indeling is gebaseerd op de gevaareigenschap van een stof REACH & CLP Wat is REACH?

Nadere informatie

Zijn jullie nu zo dom of ben Ik nu zo slim?

Zijn jullie nu zo dom of ben Ik nu zo slim? Risicoperceptie Tjabe Smid Zijn jullie nu zo dom of ben Ik nu zo slim? Schattingen van het aantal vroegtijdige doden door luchtvervuiling in Nederland lopen uiteen van 6.700 tot 12.900 per jaar. 298 (193

Nadere informatie

De (eco)toxiciteit van PFOS

De (eco)toxiciteit van PFOS De (eco)toxiciteit van PFOS Wat hebben we geleerd van de Schipholcasus en wat weten we nog niet? Inhoud 1. Waarom doelstellingen voor herstel Schiphol 2. Bouwstenen 3. Doelstellingen voor herstel 4. Conclusies

Nadere informatie

De (eco)toxiciteit van PFOS. Wat hebben we geleerd van de Schipholcasus en wat weten we nog niet?

De (eco)toxiciteit van PFOS. Wat hebben we geleerd van de Schipholcasus en wat weten we nog niet? De (eco)toxiciteit van PFOS Wat hebben we geleerd van de Schipholcasus en wat weten we nog niet? Inhoud 1. Waarom doelstellingen voor herstel Schiphol 2. Bouwstenen 3. Doelstellingen voor herstel 4. Conclusies

Nadere informatie

Protectiefactoren van adembeschermingsmiddelen in de praktijk waar moet je op letten!

Protectiefactoren van adembeschermingsmiddelen in de praktijk waar moet je op letten! Protectiefactoren van adembeschermingsmiddelen in de praktijk waar moet je op letten! NVVK Veiligheidscongres: 2025 Wat ga ik anders doen? 13 maart 2019 Koen Verbist (register arbeidshygiënist) Koen.verbist@cosanta.nl

Nadere informatie

PX-10. Onderzoek naar blootstelling en gezondheidsrisico s bij Defensie personeel

PX-10. Onderzoek naar blootstelling en gezondheidsrisico s bij Defensie personeel PX-10 Onderzoek naar blootstelling en gezondheidsrisico s bij Defensie personeel Prof. dr. ir. Erik Lebret Chief Science Officer RIVM Integrale Risicobeoordeling 1 28 januari 2016 Aanleiding RIVM onderzoek

Nadere informatie

Voeding en personalized prevention

Voeding en personalized prevention Voeding en personalized prevention Dr. Simone G.J. van Breda Afdeling Toxicogenomics, Universiteit Maastricht 17 mei 2018. Inhoud Personalized nutrition Het meten van gezondheid in relatie tot voeding

Nadere informatie

De Legitimiteit Groep. 16 juni 2011 Corpus, Oegstgeest

De Legitimiteit Groep. 16 juni 2011 Corpus, Oegstgeest De Legitimiteit Groep 16 juni 2011 Corpus, Oegstgeest Welkom Robbert Reimering Dagvoorzitter De Legitimiteit Groep Agenda 14.30 uur Welkom, Robbert Reimering 14.35 uur Introductie project, Kevin Zuidhof

Nadere informatie

Radiofrequente velden: risico s en voorzorgbeginsel. L.Reijnders

Radiofrequente velden: risico s en voorzorgbeginsel. L.Reijnders Radiofrequente velden: risico s en voorzorgbeginsel L.Reijnders Soorten velden 4 G: ~ 800 MHz GSM: ~ 900 & 1800 MHz UMTS: ~2100 MHz Bluetooth: 2400-2500 MHz Veldsterkte/flux in relatie tot zendmast voorbeeld:

Nadere informatie

Evaluatie van werkerinhalatie

Evaluatie van werkerinhalatie Evaluatie van werkerinhalatie DNELs Link naar rapport Nicole Palmen (RIVM) Linda Schenk (KTH, Karolinska, Zweden) Evaluatie worker-dnels 19 maart 2015 Introductie Grenswaarden: belangrijke rol in bereiken

Nadere informatie

Meting van PFOA in serum van omwonenden Chemours. Duiding van de uitkomsten. Joke Herremans RIVM

Meting van PFOA in serum van omwonenden Chemours. Duiding van de uitkomsten. Joke Herremans RIVM Meting van PFOA in serum van omwonenden Chemours Duiding van de uitkomsten Joke Herremans RIVM 14-9-2017 Teflon in de pan PFOA in de ban REACH restrictie Geen productie, gebruik en in de handel brengen

Nadere informatie

Luchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest

Luchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest Luchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest Overzicht presentatie Luchtkwaliteit getoetst aan de normen Impact van deze luchtkwaliteit op onze gezondheid Bespreking van stikstofdioxide en fijn stof De nieuwste

Nadere informatie

Samenvatting. Vraagstelling

Samenvatting. Vraagstelling Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en Beroepsmatige Blootstelling aan Stoffen (GBBS) van de Gezondheidsraad gezondheidskundige

Nadere informatie

Nachtwerk en borstkanker: een causaal verband?

Nachtwerk en borstkanker: een causaal verband? Nachtwerk en borstkanker: een causaal verband? Dr.ir. A. Pijpe Afd. Psychosociaal onderzoek en Epidemiologie Heijermanslezing Kanker en Werk 14 juni 2013 Soorten kanker in verband gebracht met ploegendienst

Nadere informatie

Residunormen en MRL s 13/03/2017

Residunormen en MRL s 13/03/2017 Residunormen en MRL s Residunormen en MRL s Imago voedselveiligheid Erkenning en residu-dossier Bepaling van MRL(EU) Overschrijding EU MRL Verklaring Gevolgen Extra residunormen Residuen en imago voedselveiligheid

Nadere informatie

Wereldgezondheidsorganisatie : fijnstof onderschat

Wereldgezondheidsorganisatie : fijnstof onderschat Wereldgezondheidsorganisatie : fijnstof onderschat In deze publicatie http://tiny.cc/3l493w van de regionale afdeling Europa van de WHO, wordt antwoord gegeven op 24 vragen die alle betrekking hebben op

Nadere informatie

Grenswaarde benzeen een factor 5 omlaag

Grenswaarde benzeen een factor 5 omlaag Grenswaarde benzeen een factor 5 omlaag Waar komt dit vandaan? Wat betekent dit voor de arbeidshygiëne? Daan Huizer (PhD) Caesar Consult Nijmegen NVvA symposium, april 2018 Verlaging grenswaarde benzeen

Nadere informatie

Samenvatting. Vraagstelling

Samenvatting. Vraagstelling Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en beroepsmatige blootstelling aan stoffen (GBBS) van de Gezondheidsraad gezondheidskundige

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Datum 7 november 2014 Betreft Schriftelijke antwoorden gebruik PX-10

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Datum 7 november 2014 Betreft Schriftelijke antwoorden gebruik PX-10 > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

Ethanol? Welke wettelijke verplichtingen zijn van toepassing?

Ethanol? Welke wettelijke verplichtingen zijn van toepassing? l Eth l Eth l Eth l Eth l Eth l Eth l Eth l Eth Ethanol? Welke wettelijke verplichtingen zijn van toepassing? Ethanol welke wettelijke verplichtingen zijn van toepassing? Voor het werken met chemische

Nadere informatie

Samenvatting. Vraagstelling

Samenvatting. Vraagstelling Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en beroepsmatige blootstelling aan stoffen (Commissie GBBS; één van de vaste commissies

Nadere informatie

Samenvatting. Vraagstelling

Samenvatting. Vraagstelling Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en beroepsmatige blootstelling aan stoffen (GBBS) van de Gezondheidsraad gezondheidskundige

Nadere informatie

Passie voor arbeidshygiene

Passie voor arbeidshygiene Passie voor arbeidshygiene Oh wat is het toch fijn nú een AH te zijn Leo van der biessen 13 april 2016 Wat ga ik vertellen Waarom ben ik arbeidshygiënist doet arbeidshygiëne ertoe is het nu een mooie tijd

Nadere informatie

28 november 1995 95.23074 jjb/ipw 5 070 3 499 558 Toetsing haalbaarheid voorgestelde MAC-waarde (wettelijke grenswaarde) voor minerale kunstvezels

28 november 1995 95.23074 jjb/ipw 5 070 3 499 558 Toetsing haalbaarheid voorgestelde MAC-waarde (wettelijke grenswaarde) voor minerale kunstvezels Subcommissie MAC-waarden Bezuidenhoutseweg 60 Postbus 90405 2509 LK Den Haag Tel. : 070-3 499 499 Fax.: 070-3 832 535 Aan geadresseerde (branche-iorganisatie MAC/860 152-45 Den Haag: Ons kenmerk: Bijlage(n):

Nadere informatie

WELKOM BLOOTSTELLING VAN BENZINEPOMPSTATION MEDEWERKERS AAN BENZEEN, TOLUEEN EN XYLENEN IN SRI LANKA

WELKOM BLOOTSTELLING VAN BENZINEPOMPSTATION MEDEWERKERS AAN BENZEEN, TOLUEEN EN XYLENEN IN SRI LANKA WELKOM BLOOTSTELLING VAN BENZINEPOMPSTATION MEDEWERKERS AAN BENZEEN, TOLUEEN EN XYLENEN IN SRI LANKA Laurie de Werdt Kennismaking Laurie de Werdt Bachelor Gezondheidswetenschappen (Maastricht) Master Biomedische

Nadere informatie

Evidence piramide. Gecontroleerde studies. Welk studie type? 19/02/2013. 3 me ta.eu. Niet dezelfde piramide voor elke vraag. me ta.eu. me ta.

Evidence piramide. Gecontroleerde studies. Welk studie type? 19/02/2013. 3 me ta.eu. Niet dezelfde piramide voor elke vraag. me ta.eu. me ta. Niet dezelfde piramide voor elke vraag Evidence piramide Gecontroleerde studies Welk studie type? 3 1 Effect van roken op longkaner Richard Doll 1951: prospectieve studie 2/3 mannelijke Britse artsen Goede

Nadere informatie

Aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid mr. dr. L.F. Asscher Postbus LV DEN HAAG. Grenswaarde voor 1,3-Butadieen

Aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid mr. dr. L.F. Asscher Postbus LV DEN HAAG. Grenswaarde voor 1,3-Butadieen Aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid mr. dr. L.F. Asscher Postbus 90801 2509 LV DEN HAAG BETREFT Grenswaarde voor 1,3-Butadieen DEN HAAG 30 september 2014 E-MAIL b.hendrikx@ser.nl ONS KENMERK

Nadere informatie

Veilig werken met gevaarlijke stoffen in de industrie - praktijk, uitdagingen en dilemma s. Dirk van Well Stoffenbeleid en Arbeidshygiene

Veilig werken met gevaarlijke stoffen in de industrie - praktijk, uitdagingen en dilemma s. Dirk van Well Stoffenbeleid en Arbeidshygiene Veilig werken met gevaarlijke stoffen in de industrie - praktijk, uitdagingen en dilemma s Dirk van Well Stoffenbeleid en Arbeidshygiene Wettelijk kader CMD en CAD (EU) Arbeidsomstandighedenbesluit Werkgever

Nadere informatie

Samenvatting en advieswaarde

Samenvatting en advieswaarde Samenvatting en advieswaarde Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en Beroepsmatige Blootstelling aan Stoffen (GBBS) van de Gezondheidsraad

Nadere informatie

Het gebruik van alternatieven voor dierproeven ten behoeve van REACH

Het gebruik van alternatieven voor dierproeven ten behoeve van REACH Ref.: ECHA-11-FS-06-NL ISBN-13: 978-92-9217-609-9 Het gebruik van alternatieven voor dierproeven ten behoeve van REACH Een van de hoofdredenen voor het uitwerken en aannemen van de REACH-verordening was

Nadere informatie

Samenvatting. Nederlands onderzoek aanleiding voor vragen aan Gezondheidsraad

Samenvatting. Nederlands onderzoek aanleiding voor vragen aan Gezondheidsraad Samenvatting Nederlands onderzoek aanleiding voor vragen aan Gezondheidsraad In Nederland wordt naar schatting een half miljoen werknemers met enige regelmaat blootgesteld aan organische oplosmiddelen.

Nadere informatie

Risicoschatting emissie PFOA voor omwonenden

Risicoschatting emissie PFOA voor omwonenden Risicoschatting emissie PFOA voor omwonenden Inhoud 1. Aanleiding 2. Risicoschatting 3. Resultaten 4. Conclusie Gezondheidsrisico 5. Aanbevelingen PFOA emissies Dordrecht 5 april 2016 1. Aanleiding voor

Nadere informatie

Samenvatting. Vraagstelling

Samenvatting. Vraagstelling Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid berekent de Commissie WGD van de Gezondheidsraad de concentratieniveaus in de lucht (HBC-OCRV s * ) die samenhangen

Nadere informatie

Predictors of mental health-related sickness absence in Belgium: a sickness absence register study

Predictors of mental health-related sickness absence in Belgium: a sickness absence register study Predictors of mental health-related sickness absence in Belgium: a sickness absence register study A. De Rijk Universitair Hoofddocent, Departement Sociale Geneeskunde, Faculty of Health, Medicine & Life

Nadere informatie

Hoogspanningslijnen en de gezondheid van omwonenden. Effecten van elektromagnetische velden van extreme lage frequenties op de gezondheid van de mens.

Hoogspanningslijnen en de gezondheid van omwonenden. Effecten van elektromagnetische velden van extreme lage frequenties op de gezondheid van de mens. Hoogspanningslijnen en de gezondheid van omwonenden. Effecten van elektromagnetische velden van extreme lage frequenties op de gezondheid van de mens. Dr. Maurits De Ridder Vakgroep Volksgezondheid Universiteit

Nadere informatie

Samenvatting. Vraagstelling

Samenvatting. Vraagstelling Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en Beroepsmatige Blootstelling aan stoffen (GBBS) van de Gezondheidsraad gezondheidskundige

Nadere informatie

Procedure voor het afleiden van huidgrenswaarden voor stoffen met H-notatie, maar zonder een dermale Derived No Effect Level (DNEL)

Procedure voor het afleiden van huidgrenswaarden voor stoffen met H-notatie, maar zonder een dermale Derived No Effect Level (DNEL) Procedure voor het afleiden van huidgrenswaarden voor stoffen met H-notatie, maar zonder een dermale Derived No Effect Level (DNEL) NVvA-symposium 2019, Woudschoten (Zeist), wo. 10 april Cornelis van Loon

Nadere informatie

Doel van het onderzoek

Doel van het onderzoek Milieufactoren in mijn omgeving Wat betekent dat voor gezondheid? Loes Geelen Symposium Veilig zijn, veilig voelen? Onderzoeker / milieugezondheidkundige 17 februari 2011 Doel van het onderzoek Centrale

Nadere informatie

Aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Uw kenmerk : DGV/BMO-U-932542 Bijlagen : 2 Geachte minister, Op verzoek van uw voorganger (zie Bijlage A) leidt de Commissie Gezondheid en beroepsmatige

Nadere informatie

Toegang tot de Lokale luchtkwaliteit getoetst

Toegang tot de Lokale luchtkwaliteit getoetst Toegang tot de Lokale luchtkwaliteit getoetst Deskundigendag: Dinsdag 31 oktober 2006 Tijd: 10.00 13.00 Agenda 9.30 10.00 Ontvangst, koffie/thee 10.00 10.10 Opening door voorzitter Manon Vaal 10.10 10.20

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING In dit proefschrift worden zowel farmaceutische aspecten als ook anti-tumor activiteit en cardiotoxiciteit van het cytostaticum cyclopentenyl cytosine (CPEC) onderzocht. CPEC is

Nadere informatie

OPGESTELD: HSEW Advisor W. Workum. GECONTROLEERD: Area Lead M. Scholten

OPGESTELD: HSEW Advisor W. Workum. GECONTROLEERD: Area Lead M. Scholten Werkinstructie : HSEW Blz. : 1 van 5 INDEX 1 SCOPE 2 DOEL 3 ALGEMENE INFORMATIE EN EISEN TEN AANZIEN VAN 3.1 Voorwaarden: 3.2 Organisatie: 3.3 Werkwijze: 3.3.1 Omschrijf de werkzaamheden 3.3.2 Inventariseer

Nadere informatie

ERVARINGEN MET REACH UIT DE DAGELIJKSE PRAKTIJK

ERVARINGEN MET REACH UIT DE DAGELIJKSE PRAKTIJK ERVARINGEN MET REACH UIT DE DAGELIJKSE PRAKTIJK Mathieu van Puijvelde Arbeidshygiënist 1 PROFIEL SHELL Actief in meer dan 90 landen Wereldwijd 93.000 medewerkers Ongeveer 43.000 service stations verspreid

Nadere informatie

Gezondheidsraad. Aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Gezondheidsraad. Aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Gezondheidsraad Health Council of the Netherlands Aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Onderwerp : Briefadvies Vergelijking advieswaarde voor zwavelwaterstof Uw kenmerk : G&VW/GW/2009/1078

Nadere informatie

Samenvatting en advieswaarde

Samenvatting en advieswaarde Samenvatting en advieswaarde Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en beroepsmatige blootstelling aan stoffen (GBBS) van de Gezondheidsraad

Nadere informatie

Leukemie door het gebruik van PX-10?

Leukemie door het gebruik van PX-10? Auteurs: Kuilenburg, I.E. van Schram-Bijkerk, D. Publiekssamenvatting van het rapport: Schram-Bijkerk, D.; Tongeren, M. van; Vermeulen, R.C.H. (ed.). Exposure to toxic substances and potential health effects

Nadere informatie

Informatie ten behoeve van de haalbaarheidstoets nieuwe (wettelijke) grenswaarde

Informatie ten behoeve van de haalbaarheidstoets nieuwe (wettelijke) grenswaarde Subcommissie MAC-waarden MAC/3 145 157-13 Informatie ten behoeve van de haalbaarheidstoets nieuwe (wettelijke) grenswaarde Stofnaam: Tetrachloorethyleen (PER) 1. 2. 3. CAS nr.: 127-18-4 Synoniemen: ethyleentetrachloride,

Nadere informatie

Recente ontwikkelingen in verordening en de toelatingspraktijk

Recente ontwikkelingen in verordening en de toelatingspraktijk Recente ontwikkelingen in verordening en de toelatingspraktijk Dr.ir. Luuk van Duijn, Secretaris/directeur Relatiedag Ctgb 2019 13 juni 2019 Inhoud Introductie Hoe verloopt het proces van beoordelen en

Nadere informatie

Alle rapportages van het RIVM zijn publiekelijk beschikbaar. 1-3 Het meest recente rapport

Alle rapportages van het RIVM zijn publiekelijk beschikbaar. 1-3 Het meest recente rapport _0_ Deskundigengesprek_verslag_defv.docx VERSLAG Over Van Datum Verslag van een deskundigengesprek op januari in Eindhoven over de gevolgen van beroepsmatige blootstelling aan het schoonmaakmiddel PX-

Nadere informatie

Health Impact Assessment & Kosten-Baten analyse. Tim Meijster

Health Impact Assessment & Kosten-Baten analyse. Tim Meijster Health Impact Assessment & Kosten-Baten analyse Tim Meijster Samenwerking Nick Warren, Health and Safety Laboratory, UK Dick Heederik, Institute for Risk Assessment Sciences Erik Tielemans, TNO Kwaliteit

Nadere informatie

Gezondheidsraad Leidraad berekening risicogetallen voor carcinogene stoffen

Gezondheidsraad Leidraad berekening risicogetallen voor carcinogene stoffen Gezondheidsraad Leidraad berekening risicogetallen voor carcinogene stoffen Leidraad voor het berekenen van risicogetallen voor genotoxisch carcinogene stoffen met een stochastisch werkingsmechanisme Voorwoord

Nadere informatie

Polycyclische aromatische koolwaterstoffen

Polycyclische aromatische koolwaterstoffen 051 1 Polycyclische aromatische koolwaterstoffen Polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK s) vormen een groep van chemisch nauw verwante verbindingen. In de toxicologie heeft het begrip PAK s een

Nadere informatie

Stefaan Van Gool, M.D., Ph.D. Kliniekhoofd kinderhemato-oncologie UZL Buitengewoon Hoogleraar KUL Fundamenteel Klinisch Navorser FWO-V

Stefaan Van Gool, M.D., Ph.D. Kliniekhoofd kinderhemato-oncologie UZL Buitengewoon Hoogleraar KUL Fundamenteel Klinisch Navorser FWO-V Stefaan Van Gool, M.D., Ph.D. Kliniekhoofd kinderhemato-oncologie UZL Buitengewoon Hoogleraar KUL Fundamenteel Klinisch Navorser FWO-V Stefaan Van Gool, M.D., Ph.D. Kliniekhoofd kinderhemato-oncologie

Nadere informatie

Janneke Horn. Calcium Antagonists in Stroke Wasted experiments on humans and animals

Janneke Horn. Calcium Antagonists in Stroke Wasted experiments on humans and animals Janneke Horn Calcium Antagonists in Stroke Wasted experiments on humans and animals Martien Limburg Destijds Established Clinical Investigator Nederlandse Hartstichting Janneke Horn 1994 Artsexamen, cum

Nadere informatie

PSYCHOLOGIE VAN DE ONCO-GENETICA. Stand van zaken & toekomstvisie tot aan Eveline M A Bleiker

PSYCHOLOGIE VAN DE ONCO-GENETICA. Stand van zaken & toekomstvisie tot aan Eveline M A Bleiker KWF werkgemeenschap, Utrecht, 3 oktober 2018 PSYCHOLOGIE VAN DE ONCO-GENETICA Stand van zaken & toekomstvisie tot aan 2025 Eveline M A Bleiker PSYCHOLOGIE VAN DE KLINISCHE GENETICA in het bijzonder de

Nadere informatie

Wat betekent dit voor. van omwonenden?

Wat betekent dit voor. van omwonenden? Emissies van chemische stoffen door ThermPhos Wat betekent dit voor de gezondheid van omwonenden? dr Joost van Rooij - toxicoloog joost.vanrooij@caesar-consult.nl Informatiebijeenkomst omwonenden 1 December

Nadere informatie

Hergebruik en veilige materialen dilemma s voor beleid

Hergebruik en veilige materialen dilemma s voor beleid Hergebruik en veilige materialen dilemma s voor beleid Jurgen van Belle (nj.v.belle@minvws.nl) Hidde Rang (h.rang@minvws.nl) Directie Voeding, Gezondheidsbescherming en Preventie Ministerie van VWS Inhoud

Nadere informatie

TGG 8 uur mg/m 3 (ppm) Zuurstof*** 19 21%

TGG 8 uur mg/m 3 (ppm) Zuurstof*** 19 21% Tipkaart 7 Grenswaarden In deze tabel zijn de grenswaarden 1 opgenomen van gevaarlijke gassen die je in zeecontainers kunt aantreffen. Een deel van deze gassen heeft een wettelijke grenswaarde. Voor stoffen

Nadere informatie

TGG 8 uur mg/m 3 (ppm) 14 (20) 3,25 (1) 1 (0,9) 0,7 (0,1) 7 (1,5) 0,15 (0,1) 0,14 (0,1)

TGG 8 uur mg/m 3 (ppm) 14 (20) 3,25 (1) 1 (0,9) 0,7 (0,1) 7 (1,5) 0,15 (0,1) 0,14 (0,1) Tipkaart 7 Grenswaarden Onderstaande tabel geeft een overzicht van grenswaarden van veel voorkomende gevaarlijke gassen in zeecontainers. Een deel van deze gassen kent een wettelijke grenswaarde. Voor

Nadere informatie

WORKSHOP. Determinanten van doorwerken tot en na de pensioengerechtigde leeftijd: maken ouderen nog kans op de arbeidsmarkt?

WORKSHOP. Determinanten van doorwerken tot en na de pensioengerechtigde leeftijd: maken ouderen nog kans op de arbeidsmarkt? WORKSHOP Determinanten van doorwerken tot en na de pensioengerechtigde leeftijd: maken ouderen nog kans op de arbeidsmarkt? Afdeling Determinanten van doorwerken: TOT de pensioengerechtigde leeftijd NA

Nadere informatie

Training Grenswaarden 2. Grenswaarden & Afleidingsmethodes. Dr. Ir. Remko Houba Drs. Koen Verbist

Training Grenswaarden 2. Grenswaarden & Afleidingsmethodes. Dr. Ir. Remko Houba Drs. Koen Verbist Training Grenswaarden 2. Grenswaarden & Afleidingsmethodes Dr. Ir. Remko Houba Drs. Koen Verbist Disclaimer De "Training Grenswaarden voor leden NVvA 2014" is ontwikkeld door Arbo Unie op basis van onze

Nadere informatie

Mijn RI&E GS. Minder administratie, meer nadruk gedrag medewerkers Betere arbeidsomstandigheden. Huib Arts Arboplaats. Arboplaats

Mijn RI&E GS. Minder administratie, meer nadruk gedrag medewerkers Betere arbeidsomstandigheden. Huib Arts Arboplaats. Arboplaats Mijn RI&E GS Minder administratie, meer nadruk gedrag medewerkers Betere arbeidsomstandigheden Huib Arts Arboplaats Arboplaats Van administratie naar borging 1. Belang gedrag 2. Onderzoeksmodel 3. Mijn

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Eerste Kamer der Staten-Generaal Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2000 2001 Nr. 47c 27 076 Wijziging van de Bestrijdingsmiddelenwet 1962 (landbouwkundig onmisbare gewasbeschermingsmiddelen) NOTA NAAR AANLEIDING VAN HET

Nadere informatie

Ontwikkeling van de nieuwe Verbetercheck Lasrook. Daan Huizer

Ontwikkeling van de nieuwe Verbetercheck Lasrook. Daan Huizer Ontwikkeling van de nieuwe Verbetercheck Lasrook Daan Huizer Inhoud Grenswaarde lasrook Ontwikkeling nieuwe VC Lasrook Doelstelling Aanpak Aansluiting op bestaande VC 25 maart 2010 NVvA symposium, Zeist

Nadere informatie

belangrijke cijfers over hematologische kankersoorten

belangrijke cijfers over hematologische kankersoorten belangrijke cijfers over hematologische kankersoorten Een overzicht van het voorkomen, de behandeling en overleving van hematologische kankersoorten gebaseerd op cijfers uit de Nederlandse Kankerregistratie

Nadere informatie

Risicoperceptie. en reizen. Tjabe Smid

Risicoperceptie. en reizen. Tjabe Smid Risicoperceptie en reizen Tjabe Smid Reizen en risico sterfte Hoeveel mensen uit Nederland overlijden jaarlijks tijdens een buitenlandse reis? ziekenhuisopname overige ziekten en letsel Hoeveel mensen

Nadere informatie

Milieufactoren in mijn omgeving Wat betekent dat voor gezondheid?

Milieufactoren in mijn omgeving Wat betekent dat voor gezondheid? Milieufactoren in mijn omgeving Wat betekent dat voor gezondheid? Loes Geelen Symposium Veilig zijn, veilig voelen? Onderzoeker / milieugezondheidkundige 17 februari 2011 Doel van het onderzoek Centrale

Nadere informatie

REACH. Meetgegevens zijn nuttig onder REACH

REACH. Meetgegevens zijn nuttig onder REACH Meetgegevens zijn nuttig onder REACH Maar... Blootstellingschatting g onder REACH Schatten of meten? Voorkeur kwaliteit Efficientie/gemaki Goede Betrouwbaar Hoog Metingen Representatief Stof zelf Voldoende

Nadere informatie

De kosteneffectiviteit van de bevolkingsonderzoeken in Vlaanderen. Baarmoederhalskanker, Borstkanker en Dikkedarmkanker

De kosteneffectiviteit van de bevolkingsonderzoeken in Vlaanderen. Baarmoederhalskanker, Borstkanker en Dikkedarmkanker De kosteneffectiviteit van de bevolkingsonderzoeken in Vlaanderen. Baarmoederhalskanker, Borstkanker en Dikkedarmkanker Maaike Fobelets Lore Pil Koen Putman Lieven Annemans 5 oktober 2015 1 Algemene principes

Nadere informatie

Technische nieuwsbrief

Technische nieuwsbrief Technische nieuwsbrief January 2018 ESTO werkt mee nieuwe REACH-beperkingen voor instrooimateriaal uit Naar aanleiding van de in de media geuite zorgen over de mogelijke gezondheidsrisico s van het gebruik

Nadere informatie

Bloedwaarden. Wat zeggen ze en wat kunnen we er mee? Landelijke contactdag Stichting Hematon 11 oktober 2014. door Joost Lips

Bloedwaarden. Wat zeggen ze en wat kunnen we er mee? Landelijke contactdag Stichting Hematon 11 oktober 2014. door Joost Lips Bloedwaarden Wat zeggen ze en wat kunnen we er mee? Landelijke contactdag Stichting Hematon 11 oktober 2014 door Joost Lips Aanvraag bloedonderzoek Bloedafname Bewerking afgenomen bloed (1) Kleuren van

Nadere informatie

Hoe stellen we grenswaarden op voor kankerverwekkende stoffen zonder drempelwaarde : Een duivels dilemma?

Hoe stellen we grenswaarden op voor kankerverwekkende stoffen zonder drempelwaarde : Een duivels dilemma? Hoe stellen we grenswaarden op voor kankerverwekkende stoffen zonder drempelwaarde : Een duivels dilemma? Jan Twisk, Industrial Hygiene Technology Leader Dow Chemical Namens Werkgroep Arbeidshygiene VNCI

Nadere informatie

UW PARTNER IN GEZONDHEID

UW PARTNER IN GEZONDHEID UW PARTNER IN GEZONDHEID LOGO-WAASLAND VZW Lokaal Gezondheidsoverleg Waasland Hinder en risico s 8 november 2011 Logo-Waasland vzw Onze-Lieve-Vrouwstraat 26 9100 Sint-Niklaas Telefoon: 03/766 87 78 Fax:

Nadere informatie

Gezondheidsrisico s bij gebruik formaldehyde?

Gezondheidsrisico s bij gebruik formaldehyde? Gezondheidsrisico s bij gebruik formaldehyde? Paulien Oosterveld, arbeidshygiënist Veiligheid, Gezondheid en Milieu Universiteit Leiden en LUMC Doel presentatie Volgende vragen beantwoorden: Hoe is de

Nadere informatie

De impact van verkeer op de gezondheid.

De impact van verkeer op de gezondheid. De impact van verkeer op de gezondheid. 25 juni 2012 Prof. Dr. Dirk Avonts. Universiteit Gent. VERKEER LAWAAI AFSTAND TOT VERKEERSAS LUCHT- VERVUILING AFNAME GROENE RUIMTE Bewijskracht. Cohortstudies,

Nadere informatie

Milieu als oorzaak van kanker

Milieu als oorzaak van kanker Prof. Dr. Luc Hens Vakgroep Menselijke Ecologie - Vrije Universiteit Brussel Laarbeeklaan 103-1090 Brussel Tel: 02/4774281 Fax: 02/4774964 E-mail: Human.ecologgy@vub.ac.be Homepage: http//www/vub.ac.be/meko

Nadere informatie

Inhoud van artikel REACH. Artikel van REACH. Strafrechtelijk optreden. Schriftelijke Waarschuwing alvorens optreden. Bestuursrechtelijk optreden

Inhoud van artikel REACH. Artikel van REACH. Strafrechtelijk optreden. Schriftelijke Waarschuwing alvorens optreden. Bestuursrechtelijk optreden SCHEMA I afdoening artikelen en categorie-indeling WED Artikel Inhoud artikel Art. 5 Verbod om stoffen als zodanig of in preparaten of in voorwerpen te vervaardigen of in de handel te brengen indien zij

Nadere informatie

De Commissie dient een voorstel in voor grenswaarden voor de luchtkwaliteit voor benzeen en koolmonoxide

De Commissie dient een voorstel in voor grenswaarden voor de luchtkwaliteit voor benzeen en koolmonoxide IP/98/1049 Brussel, 2 december 1998 De Commissie dient een voorstel in voor grenswaarden voor de luchtkwaliteit voor benzeen en koolmonoxide De Europese Commissie heeft een voorstel voor een richtlijn

Nadere informatie

Werkgerelateerde blootstelling aan enzymen; een introductie

Werkgerelateerde blootstelling aan enzymen; een introductie Werkgerelateerde blootstelling aan enzymen; een introductie Tim Meijster 1,2, Inge Wouters 1, Dick Heederik 1, Jelena Bogdanovic 1, Gert Doekes 1 1 Universiteit Utrecht, Institute for Risk Assessment Sciences

Nadere informatie

Ontwikkeling van genezende medicijnen tegen ouderdomsgerelateerde ziekten. Ad W. van Gorp, oprichter en CEO

Ontwikkeling van genezende medicijnen tegen ouderdomsgerelateerde ziekten. Ad W. van Gorp, oprichter en CEO Ontwikkeling van genezende medicijnen tegen ouderdomsgerelateerde ziekten Ad W. van Gorp, oprichter en CEO Agenda 1. Historie 2. Strategie 3. Projecten 10/28/2013 2 Historie Spin off bedrijf van het Hubrecht

Nadere informatie

Samenvatting. Achtergrond

Samenvatting. Achtergrond Samenvatting Achtergrond Blootstelling aan asbest kan in diverse organen kanker veroorzaken. Het meest voorkomende gevolg is longvlies- en buikvlieskanker (mesothelioom) en longkanker. Omdat beide typen

Nadere informatie

Samenvatting en advieswaarde

Samenvatting en advieswaarde Samenvatting en advieswaarde Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en Beroepsmatige Blootstelling aan Stoffen (GBBS) van de Gezondheidsraad

Nadere informatie

Beslisschema Keuze private grenswaarden

Beslisschema Keuze private grenswaarden Beslisschema Keuze private grenswaarden tbv Leidraad www.veiligwerkenmetchemischestoffen.nl t.scheffers@royalhaskoning.com NVvA symp, 22 maart 2007 Situatie 2007 : Nieuw grenswaarden stelsel 250 MACs ->

Nadere informatie

Naar een Nationaal actieprogramma Nieuwe kansen voor topsector Life Sciences & Health

Naar een Nationaal actieprogramma Nieuwe kansen voor topsector Life Sciences & Health Naar een Nationaal actieprogramma Nieuwe kansen voor topsector Life Sciences & Health Janneke Timmerman Ministerie EZK Programmamanager - Actieprogramma kansen EMA Komst EMA: verschillende effecten 1.

Nadere informatie

Onzekerheid en variabiliteit bij het beoordelen van chemische blootstelling op de werkplek

Onzekerheid en variabiliteit bij het beoordelen van chemische blootstelling op de werkplek Onzekerheid en variabiliteit bij het beoordelen van chemische blootstelling op de werkplek Uncertainty and variability in chemical exposure assessment for the workplace 25e NVvA Symposium, april 2016 Daan

Nadere informatie

Aan de slag met de uitdagingen uit Europa

Aan de slag met de uitdagingen uit Europa Nederland Circulair in 2050 Aan de slag met de uitdagingen uit Europa Recyclingsymposium 25 oktober 2017 Loek Knijff Ministerie van Infrastructuur en Milieu Probleem en aanpak Milieuwetgeving gaat vnl.

Nadere informatie

Onderzoek naar blootstelling aan endotoxinen in de agrarische sectoren van teelt, be- en verwerking en handel

Onderzoek naar blootstelling aan endotoxinen in de agrarische sectoren van teelt, be- en verwerking en handel Onderzoek naar blootstelling aan endotoxinen in de agrarische sectoren van teelt, be- en verwerking en handel drs. Suzanne Spaan ir. Inge Wouters dr. ir. Dick Heederik Institute for Risk Assessment Sciences

Nadere informatie

Welke agentia uit het milieu zijn kankerverwekkend? Prof.Dr.M.van Sprundel Universiteit Antwerpen Epidemiologie en Sociale Geneeskunde

Welke agentia uit het milieu zijn kankerverwekkend? Prof.Dr.M.van Sprundel Universiteit Antwerpen Epidemiologie en Sociale Geneeskunde Welke agentia uit het milieu zijn kankerverwekkend? Prof.Dr.M.van Sprundel Universiteit Antwerpen Epidemiologie en Sociale Geneeskunde Een beetje geschiedenis 18 eeuw : eerste gedocumenteerde studies naar

Nadere informatie

Wetenschappelijke relevantie en irrelevantie van genetische vatbaarheid voor normstelling bij risicobeheersing.

Wetenschappelijke relevantie en irrelevantie van genetische vatbaarheid voor normstelling bij risicobeheersing. Wetenschappelijke relevantie en irrelevantie van genetische vatbaarheid voor normstelling bij risicobeheersing. Beknopt onderzoeksrapport PS/17 ( 1 ) K. Van Damme (coördinator), ( 2 ) A. Collard and (

Nadere informatie

Secundaire arbeidsvoorwaarden van primair belang. Sandra Terwolbeck, Amstelveen 8 oktober 2008

Secundaire arbeidsvoorwaarden van primair belang. Sandra Terwolbeck, Amstelveen 8 oktober 2008 Secundaire arbeidsvoorwaarden van primair belang Sandra Terwolbeck, Amstelveen 8 oktober 2008 Secundaire arbeidsvoorwaarden van primair belang Huidige uitdagingen voor organisaties Veranderd werknemersperspectief

Nadere informatie