CO2 prestatieladder Energie Management Plan 2.0

CO2 prestatieladder Energie Management Plan 2.0 Projectnummer: Datum: NEN EN ISO 50001 en ISO 14064-1 1 januari 2015

Energie Management Plan 2.0 CO2 prestatieladder Bezoekadres Dorpsstraat 20 7683 BJ Den Ham Postadres Postbus 12 7683 ZG Den Ham T +31 (0) 546 67 88 88 F +31 (0) 546 67 28 25 E info@roelofsgroep.nl Projectgegevens Naam: Energie Management Plan 2.0 Nummer: NEN EN ISO 50001 en ISO 14064-1 Documentnummer: Status: Definitief/01 Datum: 1 januari 2015 Auteur: E. Spijker Tevens vestigingen in Stadskanaal Steenwijk Veenendaal Roelofs Dorpsstraat 20 Postbus 12 7683 ZG Den Ham Autorisatie Naam: Handtekening: Ing. A.H.M. Grit Datum: 15 januari 2015 Niets uit deze rapportage mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de opdrachtgever. Noch mag het zonder dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. I

Inhoudsopgave Samenvatting... IV 1 Enegie Management Plan 2.0 (2015-2019)... 1 1.1 Beleidsverklaring... 1 1.2 Ondernomen acties en te nemen acties... 1 1.3 Bijsturen... 2 2 3 Communicatiedoelstellingen... 3 CO 2 rapport planning... 4 3.1 Beoogd gebruik... 4 3.2 Verschijningsfrequentie... 4 3.3 Verantwoordelijkheden... 4 3.4 Vorm rapportage... 4 3.5 Geldigheid... 5 3.6 Inhoud... 5 3.7 Verspreiding rapport... 5 3.8 Verificatie... 5 4 Beschrijving organisatie... 6 4.1 Roelofs... 6 4.2 Verantwoordelijkheden... 6 4.3 Definitie bedrijf volgens prestatieladder... 6 4.4 Beschreven periode en basisjaar... 6 5 Organisatiegrenzen... 7 5.1 Organisatorische grenzen... 7 5.2 Operationele grenzen... 7 6 Identificatie en kwantificatie van emissies... 8 6.1 Selectie van kwantificering methode... 8 6.2 Selectie en verzamelen van emissie data... 9 6.3 Selectie en/of ontwikkeling van emissie factoren... 9 6.4 Berekening van emissies... 9 7 Directe GHG emissies (Scope 1)... 10 7.1 Vervoer en transport... 10 7.2 Lease auto s... 10 7.3 Airco en Koeling... 12 7.4 Gas(olie) verbruik... 13 II

8 Indirecte ghg emissies (Scope 2)... 15 8.1 Elektra verbruik... 15 8.2 Elektraverbruik op projecten... 17 8.3 Persoonlijke auto's werk-werk kilometers... 18 9 Indirecte ghg emissies (Scope 3)... 19 9.1 Woon-werk verkeer... 19 9.2 CO2 uitstoot asfalt producent APW... 19 10 Doelstellingen... 21 10.1 Groene stroom... 21 10.2 Groene kantoren... 21 10.3 Personenvervoer (Woon-(werk)-werk) verkeer)... 21 10.4 Onderaannemers - Leveranciers... 21 10.5 Teleconferencing-systeem... 22 10.6 Duurzame initiatieven... 22 10.7 CO2 prestatieladder... 22 10.8 Asfaltproducent APW... 22 10.9 Algehele reductie doelstelling Roelofs... 22 De duurzame leverancier... 25 U15... 25 Het Nieuwe Draaien... 25 Social return... 26 MVO Netwerk Beton... 26 MVO Netwerk Zorg... 26 HISER-project... 26 100% load, 100% lean... 26 Bijlagen III

Samenvatting Roelofs registreert en rapporteer haar CO2 emissies conform de NEN-ISO 14064-1. Het energieverbruik en resulteren emissies zijn opgedeeld in drie groepen. Emissies die direct (benzine, gas etc.), indirect (opgewekte elektriciteit) en overige emissies die worden uitgestoten. Deze onderverdelingen worden scopes genoemd. Gebleken is dat het grootste deel van de uitstoot in scope 1 wordt veroorzaakt door het wagenpark, de post vervoer een transport. Voor scope 2 geven de emissies bronnen een uitstoot die ongeveer gelijk is. Voor scope 3 is de geanalyseerde stroom van de APW groot. In scope 3 zijn echter nog niet alle emissie bronnen opgenomen, deze zullen later worden aangevuld, vooralsnog zijn er twee analyses gedaan die een grote post zijn voor Roelofs. Met behulp van deze inventaris zijn vervolgens doelstellingen opgesteld die invulling geven aan het energiemanagementplan. De resultaten van de inventaris staan in onderstaande tabel en grafieken. CO2 Footprint Roelofs Energiestromen 2009 2014 Scope 1 Vervoer en Transport 705.980 Kg/Co2 689.098 Lease Auto s 153 gramco2/km 103 Airco en Koeling 0 0 Gas(olie) verbruik Zandwinning 114.933 Kg/Co2 150.480 Gas verbruik kantoren 85.029 Kg/Co2 69.817 Scope 2 Elektra verbruik kantoren 35.183 Kg/Co2 52.493 Elektra verbruik Zandwinning 40.951 Kg/Co2 46.908 Persoonlijke auto s werk-werk km 301.840 Kg/Co2 207.672 Scope 3 Woon werk verkeer 114.064 132.758 CO2 uitstoot APW (asfaltcentrale) 663.634 506.911 Totaal 2.204.227 2.055.166 CO2 footprint 2014 (basisjaar) Vervoer en transport Lease auto's Gas(olie) Zandwinning Elektra kantoren Elektra projecten Gasverbruik kantoren Elektra Zandwinning Woon-werk km Werk-werk km IV

Basisjaar 2009 Basisjaar 2014 CO2 uitstoot Scope 1 CO2 uitstoot Scope 1 Vervoer en transport Lease auto's Gas(olie) Zandwinning Gasverbruik kantoren Vervoer en transport Lease auto's Gas(olie) Zandwinning Gasverbruik kantoren CO2 uitstoot Scope 2 CO2 uitstoot Scope 2 Elektra kantoren Elektra projecten Werk-werk km Elektra kantoren Elektra projecten Werk-werk km CO2 uitstoot Scope 3 CO2 uitstoot Scope 3 Woon-werk km APW asfaltcentrale Woon-werk km APW asfaltcentrale V

1 Enegie Management Plan 2.0 (2015-2019) Roelofs is zich ervan bewust dat het grootste deel van het wereldwijde energieverbruik voorkomt uit fossiele brandstoffen. Dit heeft een enorme impact op het milieu en dus ook op de duurzame bedrijfsvoering van Roelofs. Door middel van een energiemanagementplan (EMP) wordt getracht energiestromen in kaart te brengen en deze te monitoren. Door middel van het EMP wordt een systeem opgezet dat Roelofs faciliteert in het meten, registreren, monitoren en bijsturen van energiestromen. Als basis hiervoor wordt een rapportage van de CO 2 footprint van Roelofs gebruikt. Deze footprint geeft invulling aan het meten en registreren van energiestromen. Daarna volgt echter nog het monitoren en bijsturen hiervan. Dit vertaalt zich in het opstellen van beleid en reductiedoelstellingen. Deze doelstellingen zijn opgesteld door het DMT (directiemanagementteam) en zullen hieronder behandeld worden. Bovendien worden deze ook toegevoegd aan de lijst met doelstellingen van Roelofs onder de categorie Duurzaam energie, water, afval en transport. Op deze manier wordt het EMP een integraal onderdeel van de organisatie en faciliteert het Roelofs in zorgvuldig omgaan met energieverbruik. 1.1 Beleidsverklaring Omdat duurzaamheid hoog in het vaandel staat bij Roelofs zullen voorstellen worden geïmplementeerd die het bedrijf faciliteren in een continue verbetering op het gebied van energiemanagement. Het DMT verklaart daarom onderstaande punten actief uit te voeren: Opstellen van doelstellingen die jaarlijks worden beoordeeld en indien mogelijk herzien Ingrijpen daar waar veel energie verbruikt wordt door: o o o Energieverbruik te meten, registreren, monitoren en periodiek te rapporteren Selecteren van significantie energiestromen voor een evaluatie Deze energiestroom indien mogelijk te reduceren Het communiceren van energieverbruik naar werknemers om zo hen bewust te maken van hun invloed op het milieu en hoe zij hier zelf invloed op kunnen uitoefenen Werknemers motiveren in het zelf aandragen van voorstellen die energiereductie faciliteren Andere organisaties en stakeholders enthousiasmeren in het reduceren van CO2 en om actief deel te nemen aan CO2 reducerende programma s binnen Roelofs. Al deze acties zullen worden ondernomen conform de relevante wetgeving en eisen van autoriteiten op het gebied van energie. Daarnaast zal deze beleidsverklaring zowel intern en extern ter beschikking worden gesteld en zal deze jaarlijks worden beoordeeld en indien nodig aangepast. Directie Roelofs 1.2 Ondernomen acties en te nemen acties Allereerst is een inventarisatie gemaakt van de energiestromen en de bijbehorende emissies middels de CO 2 footprint conform ISO14064, zie ook volgende hoofdstukken. De doelstelling die hieruit voortvloeien voor Roelofs zijn eveneens in dit document opgenomen en worden behandeld in hoofdstuk 10. Daarnaast worden deze doelstelling ook opgenomen in het document Doelstellingen Duurzaam Ondernemen. Hierin is ook aangegeven wie verantwoordelijk is voor de verschillende doelstellingen, wat de mate van realisatie is en wanneer de geplande einddatum is. Deze doelstellingen zijn actief onderdeel van de planning en control cyclus (businessplannen) van Roelofs.

1.3 Bijsturen De opgestelde doelstellingen zullen periodiek worden geëvalueerd en indien nodig bijgestuurd tijdens het uitvoeren en wanneer deze zijn behaald. Dit zal worden meegenomen in de periodieke KAM voortgangsrapportage die wordt voorgelegd aan het DMT. Dit alles valt binnen de Plan, Do, Check, Act cyclus. Ook kan het voorkomen dat het basisjaar 2014 fouten en of/onvolkomenheden bevat, dit wordt aangepast en gerapporteerd.

2 Communicatiedoelstellingen Naast het in kaart brengen van de CO2 uitstoot is het ook belangrijk deze te rapporteren, zowel intern als extern. Intern worden de updates bekend gemaakt via het intranet en de nieuwsbrieven duurzaam ondernemen. Extern wordt dit gedaan middels de website en een jaarlijks uitgebracht jaarverslag met daarin MVO en CO2 als onderwerp. Daarnaast is ook de dialoog met externe partijen van belang. Momenten hiervoor zijn ook opgenomen in het plan. Hiermee worden alle communicatie punten gestructureerd opgenomen met vastgelegde taken, verantwoordelijkheden en de wijze van communicatie. Binnen deze cycli zijn ook de directiebeoordelingen (Management Reviews) een manier van rapporteren. Elk jaar worden reviews opgesteld waarin duurzaamheid en CO2 reductie belangrijke onderwerpen zijn. Onderstaand wordt weergegeven op welke wijze wordt gerapporteerd over duurzaamheid, MVO en CO2 reductie. E.e.a. is vastgelegd in een communicatieplanning 2015. Communicatieplanning Blogs / nieuws Roelofs Corporate 2015 Onderwerp / expertises Verantwoordelijke 2015, Maand Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December Gebiedsontwikkeling G. Schenkel X X Mobiliteit (verkeer en vervoer) T. Adema X X Water Riolering en Ecologie P. Wonink X X X Energie en Milieu G. Hoiting X X Verhardingen en techniek A. Steenbergen X X Grondstoffen / zandwinning B. Krikken X Beheer en Onderhoud G. Woudman X X X Roelofs Academy K. Mackus X X Innovatie / R&D M. Grit X X MVO / C02 prestatieladder E. Spijker / J. Veneberg CO2/MVO update Intranet X X CO2/MVO update Internet X X Nieuwsbrief naar alle medewerkers X X Jaaroverzicht met als onderdeel CO2 reductie X Geintegreerde contractvorming / EMVI M. van der Horst X X S.R.O.I. K.Mackus X X

3 CO 2 rapport planning Hieronder worden een aantal praktische zaken rondom de CO 2 footprint gebaseerd op de ISO 14064-1 besproken. Het gaat hier om zaken waar rekening mee gehouden moet worden bij het schrijven van het daadwerkelijke verslag. 3.1 Beoogd gebruik Het rapport heeft als doel inzicht te krijgen in de uitstoot die Roelofs als organisatie veroorzaakt. Hieraan kunnen dan reductiedoelstellingen gekoppeld worden, om zo een duurzamere bedrijfsvoering te realiseren. Daarnaast wordt de standaard ook gebruikt om een stap verder te komen op de CO 2 prestatieladder van SKAO. Deze ladder eist namelijk een emissie inventaris conform ISO 14064-1 voor het blijven behouden van ons huidige niveau op de ladder. Deze inventaris geeft vervolgens ook de mogelijkheid om de duurzaamheidambitie van Roelofs te communiceren naar belanghebbenden, om zo duidelijk te maken dat duurzaamheid bij Roelofs hoog in het vaandel staat. 3.2 Verschijningsfrequentie Het energiemanagement plan 2.0 gebruik 2014 als basisjaar. Dit jaar is de basis waaruit onze reductiedoelstellingen worden gerelateerd. De ambitie is om het emissie rapport conform de ISO 14064-1 jaarlijks te laten verschijnen, om zo te zien of doelstellingen behaald worden. Intern kunnen de data meer frequent geregistreerd worden om te zien of de resultaten nog in lijn liggen met het beoogde doel. 3.3 Verantwoordelijkheden Om een transparante verslaglegging te krijgen is het belangrijk de verantwoordelijkheden voor het verslag goed op een rij te zetten. Het is belangrijk in kaart te brengen wie verantwoordelijk is voor de data die wordt aangeleverd als input voor de CO 2 footprint, omdat dit dan later altijd te traceren is. Daarnaast is ook degene die de verslaglegging doet verantwoordelijk voor de juistheid van de gebruikte data en eindverslag. Verantwoordelijkheden Eindverantwoordelijk Verslaglegging Data Gasolie Leaseauto s Werk-werk woon-werk km APW Gasverbruik kantoren Elektraverbruik kantoren Elektraverbruik projecten M. Grit E. Spijker A. Steenbergen, A. Timmermans F. Teunissen G. van Engen A. Steenbergen Per locatie georganiseerd Per locatie georganiseerd Op basis van afrekeningen 3.4 Vorm rapportage Het format waarin het rapport verschijnt is een op zichzelf staand document, maar ook worden resultaten meegenomen in het Jaarverslag en de Management Review dat jaarlijks verschijnt. Daarnaast is het ook wenselijk om de resultaten te publiceren op de website van Roelofs evenals in de nieuwsbrieven Duurzaam Ondernemen gepubliceerd door Marketing en Communicatie.

3.5 Geldigheid Het rapport blijft geldig totdat een nieuw rapport van opvolgende jaren beschikbaar komt, het voorgaande rapport blijft dan nog beschikbaar als vergelijkingsmateriaal. Daarnaast vervalt de geldigheid ook als tussentijdse wijzigingen worden toegepast die een significant verschil opleveren in de rapportage. 3.6 Inhoud De inhoud die het rapport moet hebben wordt genoemd in paragraaf 7.3 van de ISO 14064-1 norm. Dit rapport beschrijft al deze aspecten. 3.7 Verspreiding rapport Het rapport zal intern verspreid worden via het intranet. Daarnaast zal ook een stukje in de nieuwsbrief Duurzaam Ondernemen worden opgenomen. Extern wordt het verstrekt aan belanghebbenden en wordt het opgenomen op de website. 3.8 Verificatie Het rapport is niet door een externe partij geverifieerd.

4 Beschrijving organisatie 4.1 Roelofs Roelofs is een familiebedrijf met als hoofdactiviteiten advies en ontwerp bij infraprojecten, wegenbouw, zandwinning en planontwikkeling. Naast het hoofdkantoor in Den Ham zijn er vestigingen in Stadskanaal, Steenwijk en Veenendaal. De ambitie is een toonaangevende middelgrote onderneming te zijn, die op een duurzame, maatschappelijk verantwoorde wijze bouwen infraprojecten ontwikkelt, realiseert en hierin excelleert door nauw en innoverend samen te werken met klanten, medewerkers en eindgebruikers. Met ruim 200 collega s wordt invulling gegeven aan deze ambitie. De regio s en kennisclusters werken intensief met elkaar samen om integrale totaaloplossingen te bieden. Alle disciplines zijn beschikbaar voor het duurzaam ontwikkelen en realiseren van infrastructuur, woningbouw-, recreatie- en bedrijventerreinen. Om te voldoen aan de wensen en verwachtingen van alle belanghebbenden, wordt de bedrijfscontinuïteit gewaarborgd door innovatie, hoge kwaliteit, voortdurende verbetering en een goede langetermijnvisie. Om deze wil van duurzaam ondernemen te communiceren naar klanten is een CO 2 footprint van het bedrijf opgesteld. Deze rapportage is gedaan conform de ISO 14064-1 norm. Deze internationale standaard maakt transparantie tussen de verschillende bedrijven mogelijk. 4.2 Verantwoordelijkheden 4.3 Definitie bedrijf volgens prestatieladder Om de categorie te bepalen waarin Roelofs als organisatie valt, wordt gekeken naar de definitie volgens CO2-Prestatieladder Handboek 3.0, hoofdstuk 4.2 Vaststellen omvang van het bedrijf. Hieruit blijkt dat het bedrijf in een bepaalde categorie valt op basis van de CO 2 emissies van kantoren en bedrijfsruimten en alle bouwplaatsen en productielocaties. Uit de footprint blijkt dat het elektraverbruik en gasverbruik van de kantoren en bedrijfsruimten samen 122.310 Kg CO 2 uitstoten, dit blijft onder de grens van 500 ton. Verder zijn de totale scope 1+2 emissies 1.415.495 Kg CO 2 ) onder de grens van 2000 ton. Dit betekent dus dat Roelofs volgens de categorisering van SKAO een Klein bedrijf (K) is. Hiermee vervallen de volgende eisen voor de organisatie: 5A, 4C, 5C, 4D en 5D. 4.4 Beschreven periode en basisjaar De CO 2 footprint is gebaseerd op het vernieuwde basisjaar 2014. In dit jaar is onze eerste periode van 5 jaar afgerond van de 1.0 versie. Voor dit Energie Management Plan wordt gesproken over de 2.0. De jaren waarnaar wordt gerefereerd zijn 2015-2019 met als basisjaar 2014. Middels dit rapport is de footprint voor dat jaar opgesteld en zijn reductiedoelstellingen opgesteld voor de 5 opvolgende jaren (2015-2016-2017-2018-2019).

5 Organisatiegrenzen Om een inventaris te kunnen maken volgens de ISO 14064-1 moeten de organisatorische grenzen en operationele grenzen worden bepaald. De organisatorische grenzen gaan in op de onderdelen van de organisatie terwijl de operationele grenzen ingaan op het identificeren van emissies. 5.1 Organisatorische grenzen Een organisatie kan bestaan uit een of meerdere onderdelen en binnen deze onderdelen kunnen verschillende bronnen van emissies zijn. Er zijn in de ISO 140064 twee mogelijkheden om deze emissie te bundelen, namelijk de control aanpak en de equity aanpak. Bij de control aanpak wordt als grens genomen daar waar de organisatie financiële of organisatorische beheer over heeft. Bij de equity aanpak gaat het om het deel dat in eigen bezit is van een organisatie. In het geval van Roelofs is de control aanpak de meest geschikte, omdat het bedrijf volledig in eigen handen is en onder eigen beheer valt. De verschillende business units worden centraal aangestuurd door de directie en zijn geen op zichzelf opererende bedrijven. Als organisatorische grens kan dus het organogram van Roelofs worden gehanteerd. 5.2 Operationele grenzen Binnen de operationele grenzen wordt onderscheidt gemaakt tussen directe emissies (Scope 1), energie indirecte emissies (Scope 2) en andere indirecte emissies (Scope 3). In de figuur hieronder zijn de operationele grenzen vastgesteld. Hierin zijn alle kantoren opgenomen die in eigen beheer zijn alsmede de zandputten in eigen beheer. Stichting H2R Roelofs Beheer Organisatorische grenzen Kantoor Steenwijk Kantoor Ommerweg Kantoor Dorpsstraat Werkplaats Marleseweg Zandput Collendoorn Kantoor Veenendaal Kantoor Stadskanaal Wagenpark Zandput Tynaarlo Overige Zandputten Operationele grenzen Directe en indirecte emissies Figuur 5.1 Operationele en organisatorische grenzen Emissie van zandwinlocaties die niet in eigen beheer zijn worden geplaatst onder scope 3, omdat dit indirecte emissies zijn. Gehuurde panden vallen wel onder scope 2. Verder worden werk-werk km s gemaakt met privé auto s opgenomen in scope 2, conform de eisen van de CO 2 prestatieladder. De scope 3 emissies worden eerst gedeeltelijk meegenomen in de inventaris, omdat dit een grote belasting legt op de organisatie om dit in kaart te brengen. Wel wordt een begin gemaakt met de analyse van scope 3 emissies. Er zullen twee analysen worden gedaan op emissie posten die een grote invloed hebben op de emissies in scope 3.

Scope 3 Scope 2 Scope 1 6 Identificatie en kwantificatie van emissies Om de totale uitstoot van emissies te kunnen bepalen moeten eerst de bronnen in kaart worden gebracht. In tabel 6.1 is dit gedaan voor scope 1, scope 2 en scope 3. Categorie Vervoer en transport Lease auto s Bronnen totale CO2 uitstoot Toelichting Vrachtwagens, kleefauto's, walsen, bedrijfswagens Lease auto's van ontwerpleiders en hoger Airco en Koeling Gas(olie) verbruik Elektra verbruik Elektra verbruik in projecten Ontsnapte koudemiddelen omgerekend naar CO 2 -eq Gas en gasolie verbruik vestigingen en Zandw. Elektra verbruik vestigingen en zandwinlocaties Elektra verbruikt op werken/projecten Privé auto s werk-werk km s Woon-werk verkeer Elektra bij klanten Afvalverwerking Zakelijke km's gemaakt met prive auto's Woon werk km's Elektra verbruik bij klanten Emissies door afvalverwerking Zakelijk OV Uitbestede emissies Emissies door gebruik OV voor zakelijk doeleinden Materieel op zandwinlocatie niet in eigen beheer Onder Vervoer en transport valt alle materieel dat bij Roelofs in gebruik is. Hierbij moet gedacht worden aan de transportwagens, walsen, vrachtwagens, shovels etc., een overzicht is terug te vinden in tabel 7.2. Onder lease auto s vallen alle auto s die door Roelofs worden geleased. Een overzicht hiervan is te vinden in tabel 7.3. Onder airco en koeling vallen de emissies ten gevolge van ontsnapte koudemiddelen. Tot slot de categorie gas en gasolie verbruik. Hier moet gedacht worden aan gas gebruikt voor verwarming van kantoren en gasolie gebruikt bij de zandputten die in eigen beheer zijn, zie ook tabel 7.6 en 7.7. Bij scope 2 draait het ten eerste om het elektra verbruik van kantoren en zandwinlocaties. Deze zijn terug te vinden in tabel 8.2 en 8.3. Ook wordt elektriciteit verbruikt op projecten, deze wordt ook in kaart gebracht. Daarnaast worden ook de werk-werk km s meegenomen die gemaakt worden met privé auto s, dit is conform de SKAO prestatieladder, die deze categorie van scope 3 naar scope 2 plaatst, zie ook tabel 8.5. Van scope 3 worden vooralsnog twee analyses gemaakt. De eerste analyse is die van het woonwerk verkeer. Deze post is een grote post, aangezien veel medewerkers met de auto naar de werkplek komen. Daarnaast wordt een analyse gedaan van de CO 2 uitstoot bij een grote leverancier van asfalt, de APW. Een categorisering van de andere emissie posten binnen deze scope zijn opgenomen in tabel 6.1. 6.1 Selectie van kwantificering methode Er zijn verschillende Kwantificeringsmethoden die gebruikt kunnen worden. Het belangrijkste is dat onzekerheden zoveel mogelijk worden geminimaliseerd. De te gebruiken types zijn: Berekening gebaseerd op o o o Emissie bronnen vermenigvuldigd met emissie factoren Gebruik van modellen Correlaties

o Massa balans Metingen o Continue o Interval Een combinatie van de twee Roelofs maakt gebruik van het vermenigvuldigen van emissie bronnen met emissiefactoren, omdat daadwerkelijke metingen niet aan de orde zijn. 6.2 Selectie en verzamelen van emissie data Op basis van het voorgaande zijn data geselecteerd en verzameld. Deze gegevens zijn terug te vinden in de genoemde tabellen. 6.3 Selectie en/of ontwikkeling van emissie factoren De emissie factoren die worden gehanteerd zijn hoofdzakelijk afkomstig uit de CO 2 prestatieladder van Skao. Deze zijn weergegeven in < www.co2emissiefactoren.nl >. Gebruik van eventueel andere factoren zijn daar toegelicht. 6.4 Berekening van emissies De berekeningen van de verschillende emissies zijn gedaan in een Excel werkblad, genaamd: CO 2 footprint berekening. De resultaten worden gepresenteerd in de volgende hoofdstukken.

7 Directe GHG emissies (Scope 1) De directe GHG emissies bestaan uit drie hoofdcategorieën. Hieronder staat een tabel met de CO 2 per categorie. Om de opbouwen van deze waarden te verklaren zullen daarna deze categorieën apart worden toegelicht. Energiestromen Uitstoot CO2 (Kg) (Ton) Scope 1 Vervoer en Transport 689.098 689 Lease auto's 199.029 199 Airco en Koeling 0 0 Gas(olie) verbruik 150.480 150 Totaal 1.048.607 1.049 Tabel 7.1 Scope 1 emissies Uit bovenstaande tabel af te lezen dat er in scope 1 1.048.607 Kg aan CO 2 vrijkomt. Dit is omgerekend 1.049 ton CO 2. 7.1 Vervoer en transport Onder vervoer en transport wordt het materieel van Roelofs verstaan. Het gaat hier om bedrijfswagens en vrachtauto s, maar ook de infra machines zoals walsen, shovels en kleefauto s. Een probleem dat hier om de hoek komt kijken is het feit dat het verbruik van vooral de inframachines moeilijk te bepalen is. Geregistreerd van deze machines is namelijk het aantal draaiuren. Ten eerst is het lastig om te bepalen hoeveel de machines verbruiken per uur, daarnaast zijn draaiuren soms onder volle belasting, terwijl deze soms ook minder hard belast worden en dus minder brandstof verbruiken. Om deze reden is gekozen om het aantal verstookte liters brandstof in kaart te brengen. Sinds 2012 wordt geen onderscheid meer gemaakt tussen materieel dat rijdt op blanke diesel en materieel dat draait op rode diesel. Momenteel rijden dus alle inframachines op blanke diesel. Bij de afdeling F&A (Financiën & Administratie) zijn de gegevens opgevraagd over het aantal ingekochte liters diesel in 2014. Deze gegevens kunnen vervolgens makkelijk met behulp van de conversiefactoren worden omgerekend naar CO 2 emissies, zie tabel 7.2. Brandstof Aantal liters CO 2 uitstoot (g/ltr) CO 2 (Kg) Diesel 219.808 3.135 689.098 F&A Bron Totaal Tabel 7.2 Vervoer en transport emissies (Bron: F&A) 7.2 Lease auto s Onder de categorie Lease auto s worden alle lease wagens van Roelofs geïnventariseerd. Een overzicht wordt gegeven van de persoon die de auto in gebruik heeft, contractduur, contractmaanden, contractkilometers en de brandstof. Medewerker Contractduur Contract mnd. Contract km. Brandstof Hoiting G. 26-09-2014 tot 26-09-2017 36 65.000 D Spijker, E. 13-06-2014 tot 13-06-2019 60 25.000 B

Teunissen, F.J. 16-07-2010 tot 16-07-2015 60 30.000 D Grit M. 13-12-2014 tot 13-05-2019 53 45.000 D Meilink R.R. 11-10-2013 tot 11-10-2017 48 40.000 D Bakema A.L. 16-09-2013 tot 16-09-2018 60 35.000 E Dam, M. 05-08-2011 tot 05-08-2016 60 25.000 D Ploeg J.P. van der 24-10-2014 tot 24-10-2017 36 60.000 D Reurink, M. 09-09-2011 tot 09-09-2016 60 30.000 B Aben, M.B. 19-05-2011 tot 19-05-2015 48 45.000 D Gelink, P.J. 27-12-2013 tot 27-06-2018 54 35.000 E Dijkstra, A.G.H. 15-08-2012 tot 15-08-2017 60 32.500 B Vowinkel, A.W. 06-07-2012 tot 06-07-2017 60 25.000 B Barge, D.R. ten 10-06-2014 tot 10-06-2018 48 40.000 D Boers, J. 01-07-2011 tot 01-09-2014 38 40.000 E/H Adema C.T. 4-1-2013 tot 04-01-2017 40 48.000 E Kok, G. 26-08-2011 tot 26-02-2016 54 40.000 D Wonink, P. 14-03-2012 tot 14-03-2017 60 30.000 E Dimmendaal S. 01-06-2012 tot 01-06-2017 60 32.500 D Woudman G. 20-04-2012 tot 20-04-2017 60 35.000 D Siedenburg H.C. 21-03-2014 tot 21-04-2016 24 30.000 D Otten W.H. 28-06-2012 tot 28-06-2017 60 25.000 D Reefhuis B. 14-06-2013 tot 14-06-2016 36 35.000 D Gerrits G. 10-06-2014 tot 10-06-2019 60 30.000 D Meulman, F. 08-01-2014 tot 08-10-2018 48 50.000 D Ruiter J.F.P. de 01-06-2012 tot 01-06-2016 48 35.000 D Lamberink, H.G. 05-06-2013 tot 05-06-2017 48 35.000 E/H Zoer, J. 16-07-2013 tot 16-07-2014 12 40.000 D Faassen, D.J. van 06-01-2014 tot 06-01-2018 48 45.000 D Wiesnekker, G.J. 11-09-2012 tot 11-09-2015 36 60.000 D Wolthuis, H. 30-08-2012 tot 30-08-2016 48 35.000 D Drenthen, G.J. 02-06-2012 tot 02-08-2016 54 40.000 D Ruiterkamp, M. 15-06-2012 tot 15-06-2016 48 45.000 D Steenbergen A. 18-07-2014 tot 18-07-2018 48 50.000 D Slot J.J. 29-06-2011 tot 29-06-2016 60 30.000 B Horst, M. van der 10-12-2013 tot 10-12-2018 60 30.000 E Wijnstra, R.E. 06-06-2014 tot 06-06-2019 60 30.000 A Rietveld T. 28-06-2012 tot 28-06-2017 60 30.000 E Altena, G.W.J. 15-06-2012 tot 15-12-2015 42 35.000 D Sluis H. van der 27-06-2012 tot 27-06-2016 43 50.000 D Schenkel, G.J. 25-10-2013 tot 25-05-2017 43 35.000 D Krikken, L.J. 08-01-2014 tot 08-01-2018 48 35.000 D Tabel 7.3 Lease auto emissies (Bron: RDW.nl / Cont.)

Categorie Aantal Kg CO 2 CO 2 A 41 165.782 83.3 % B 8 33.247 16.7 % C % D % E % Totaal 49 199.029 100,00% Tabel 7.4 Percentage CO 2 en Milieulabels (Bron: Cont.) Verder wordt in bovenstaande tabel en figuur een overzicht gegeven van de milieulabels die de auto s hebben en in welke mate deze bijdragen aan de CO 2 uitstoot. Label leaseauto's A label B label 7.3 Airco en Koeling De prestatieladder van SKAO zal in de toekomst ook gaan vereisen dat een emissie inventaris van koudemiddelen wordt uitgevoerd. Ook al is dit dus nu nog geen verplichting, Roelofs wil met het oog op de toekomt de inventaris wel opstellen. Hoewel koudemiddelen niet direct in CO 2 emissies zijn uit te drukken hebben ze wel een hoog zogeheten Global Warming Potential en daarom ook uit te drukken in CO 2 equivalenten. Waar het in deze inventaris dus om gaat is hoeveel koudemiddel bij de verschillende airco installaties is ontsnapt. Dit is inzichtelijk te maken door onderhoudsrapporten op te vragen en te inventariseren hoeveel koudemiddel bij de onderhoudsbeurten is toegevoegd. Met behulp van conversiefactoren en deze informatie zijn de CO 2 equivalenten te bepalen. Als conversiefactoren zijn die van de Milieubarometer van stichting Stimular gebruikt. In 2014 is in geen van de arico s vulling toegevoegd. E.e.a. is besproken met de onderhoudsdienst en de rapporten zijn ingezien. Dit is een mooi resultaat, omdat we in 2009 nog een totale uitstoot hadden van 65.672 Kg CO 2.

7.4 Gas(olie) verbruik Over de afgelopen jaren zijn alle gasmeterstanden van de verschillende locaties terug te vinden. Voor deze footprint wordt uitgegaan van 2009, hiervoor zijn de belangrijkste gegevens al terug te vinden, echter ontbreken twee kleinere posten, zie ook tabel 7.5. De rood gemarkeerde waarden hier zijn gebaseerd op groei en afname in de voorgaande jaren, om zo toch een representatief beeld van 2009 te krijgen. In de tabel daaronder zijn is het gas verbruik omgerekend naar CO 2 emissies met behulp van de conversiefactoren. Gas verbruik per locatie (m3) Locatie 2014 Kantoor Ommerweg 6.375 Werkplaats Marleseweg 14.754 Dorpsstraat 13.057 Kantoor Stadskanaal 0 Kantoor Steenwijk 1870 Kantoor Veenendaal 2200 Totaal 38.256 Co2 uitstoot (kg) Locatie 2014 Kantoor Ommerweg 11.634 Werkplaats Marleseweg 26.926 Kantoor Dorpsstraat 23.829 Kantoor Stadskanaal 0 Kantoor Steenwijk 3413 Kantoor Veenendaal 4015 Totaal 69.817 Tabel 7.5 Gas verbruik locaties (Bron: TO) Het gasverbruik is door middel van een grafiek weergegeven in de figuur hieronder. Hierin is te zien dat het grootste aandeel toe te wijzen is aan de werkplaats aan de Marleseweg. Kantoor Stadskanaal is we genoemd, maar heeft een warmte-koudewinning pomp en is niet aangesloten aan het gasnet. Gas verbruik per locatie Kantoor Ommerweg Werkplaats Marleseweg Kantoor Dorpsstraat Kantoor Stadskanaal Kantoor Steenwijk Kantoor Veenendaal Figuur 7.1 Gas verbruik per locatie

Gasverbruik op de zandwinlocaties is minimaal. Tynaarlo is bijvoorbeeld overgestapt op elektrisch verwarmen middels hun airo. De andere locaties vallen daardoor ook onder scope 3. De locaties die onder eigen beheer vallen en hier in scope 1 worden meegenomen zijn Oosterweilanden die gebruik maken van een vaste gasaansluiting en Tynaarlo. Het gasverbruik op zandput Oosterweilanden was in 2014 1107m3 met CO2 uitstoot van 1716 KG Het gasolie verbruik is in tabel 7.6 opgenomen, daaronder worden de resulterende CO 2 emissies bepaald. Dit komt neer op een uitstoot van: 56.430 + 94.050 = 150.480 Kg CO 2. Gasolie verbruik (liter) Locatie 2014 Bentheim Collendoorn Heerenveen Steenwijk Didam Oosterweilanden 18.000 Tynaarlo Rutbekerveld VOF Sekdoorn VOF Echten VOF Tynaarlo 30.000 Totaal 48.000 CO2 uitstoot (kg) Locatie 2014 Bentheim Collendoorn Heerenveen Steenwijk Didam Oosterweilanden 56.430 Tynaarlo Rutbekerveld VOF Sekdoorn VOF Echten VOF Tynaarlo 94.050 Totaal 150.480 Tabel 7.7 Gas(olie) verbruik zandwinning (Bron: ZW) De totale emissie voor het (gas)olieverbruik komt hiermee op 150.480 + 1.716 = 152.196 Kg CO 2.

8 Indirecte ghg emissies (Scope 2) De indirecte GHG emissies bestaan uit drie hoofdcategorieën. Hieronder staat een tabel met de uitgestoten CO 2 per categorie. Om de opbouwen van deze waarden te verklaren zullen daarna deze categorieën apart worden toegelicht. Scope 2 Energiestromen Elektra verbruik Elektra verbruik in projecten Persoonlijke auto's werk-werk km's Tabel 8.1 Scope 2 emissies Uitstoot CO2 (Kg) (Ton) Totaal Uit bovenstaande tabel af te lezen dat er in scope 2 611.219 Kg aan CO 2 vrijkomt. Dit is omgerekend 611 ton CO 2. 8.1 Elektra verbruik Onder de categorie elektra verbruik worden alle vestigingen in kaart gebracht die stroom verbruiken. Over alle jaren is daarna de CO 2 uitstoot bepaald, maar die van 2009 zal worden meegenomen in het totaal. De resultaten hiervan zijn weergegeven in tabel 8.2. Gecombineerd elektraverbruik kantoren (KWh) Locatie 2014 Kantoor Ommerweg 20.484 Werkplaats Marleseweg 71.385 Kantoor Dorpsstraat 150.977 Kantoor Stadskanaal 37.110 Kantoor Steenwijk 35.000 Kantoor Veenendaal 17.000 Totaal 242.819 CO2 uitstoot (Kg) Locatie 2014 Kantoor Ommerweg 2.110 Werkplaats Marleseweg 7.350 Kantoor Dorpsstraat 15.551 Kantoor Stadskanaal 3.822 Kantoor Steenwijk 15.925 Kantoor Veenendaal 7.735 Totaal 52.493 Tabel 8.2 Elektra verbruik vestigingen (Bron: TO) Wat opvalt aan bovenstaande tabel is dat de CO 2 uitstoot van het kantoor Ommerweg, werkplaats Marleseweg, kantoor Dorpsstraat en kantoor Stadskanaal relatief lager ligt dan de andere locaties. Dit komt doordat hier gebruik gemaakt wordt van groene stroom, waarvoor andere conversiefactoren gelden. In figuur 8.1 en 8.2 is dit visueel weergegeven. Door het gebruik van groene stroom wordt het relatieve aandeel van deze kantoren en werkplaats in de CO 2 uitstoot een stuk lager.

Stroom verbruik per locatie Kantoor Ommerweg Werkplaats Marleseweg Kantoor Dorpsstraat Kantoor Stadskanaal Kantoor Steenwijk Kantoor Veenendaal Figuur 8.1 stroomverbruik per locatie CO2 emissie per locatie Kantoor Ommerweg Werkplaats Marleseweg Kantoor Dorpsstraat Kantoor Stadskanaal Kantoor Steenwijk Kantoor Veenendaal Figuur 8.2 CO2 emissie per locatie

Bij de zandwinning wordt ook stroom verbruikt. Deze verbruik gegevens zijn opgenomen in tabel 8.3. Echter geldt hier hetzelfde als bij het gas(olie)verbruik, alleen de gegevens van de zandputten in eigen beheer worden meegenomen in de emissies inventaris. De overige emissies moeten in scope 3 worden opgenomen. De CO 2 emissies zijn in onderstaande tabel ook opgenomen. Gecombineerd elektraverbruik zandwinning (KWh) Locatie 2014 Oosterweilanden 791 Tynaarlo 455.418 Totaal 456.209 CO2 uitstoot (Kg) Locatie 2014 Oosterweilanden 81 Tynaarlo 46.908 Totaal 46.989 Tabel 8.3 Elektraverbruik zandwinning en CO 2 uitstoot (Bron: ZW) 8.2 Elektraverbruik op projecten Ook op projecten wordt elektra verbruikt. In tabel zijn deze aansluitingen en aantal verbruikte kilowatturen opgenomen. Het totale aantal Kwh uur is 113.888 en dit resulteert in een CO 2 uitstoot van 11.730 Kg, ofwel 6,5 ton. Project Aantal Kwh CO2 uitstoot (Kg) Eeserwold 3.086 318 Vroomshoop Oost 526 54 Bijvank 2.192 226 Houten 2.249 232 Apeldoorn 1 project 1 1.294 133 Nunspeet 46.421 4781 Apeldoorn project 2 3.680 379 Apeldoorn project 3 2100 216 Apeldoorn project 4 2340 241 Zonder vaste aansluiting 2 50.000 5150 Totaal 113.888 11.730 Tabel 8.4 CO 2 uitstoot projecten (Bron: F&A) 1 Caterplein, Arnhemseweg, oude Beekbergerweg, De Grift 2 Omdat veelal stroom wordt afgenomen via een reeds bestaande aansluiting, waarvoor een vergoeding wordt betaald is 50.000 kwh meegenomen.

8.3 Persoonlijke auto's werk-werk kilometers Omdat de Prestatieladder van SKAO voorschrijft dat werk-werk km s gemaakt met privé auto s worden opgenomen in scope 2 is dat hier ook gedaan. Deze gegevens zijn achterhaald door middel van het opvragen van gedeclareerde kilometers bij afdeling Financiën & Administratie. Het aantal gereden kilometers door de weekloners is bepaald door de onbelaste uitgekeerde vergoedingen om te rekenen met de vergoeding die per kilometer wordt gegeven. De kilometers van overige afdelingen (de UTA medewerkers) konden rechtstreeks uit de administratie worden gehaald. Zie hiervoor ook onderstaande tabel. Kilometer werkwerk 2014 Kilometers jan-jun Kilometers jul-dec CO2 uitstoot gem/km CO2 uitstoot werk-werk km s Weekloners 308.877 320.000 210 132.064 UTA 199.297 160.740 210 75.608 Totaal 207.672 Tabel 8.5 CO 2 uitstoot werk-werk km's (Bron: F&A) In figuur 8.3 zijn bovenstaande resultaten weergegeven in een grafiek om zo een duidelijk overzicht te geven van de verhoudingen tussen de verschillende afdelingen. CO2 uitstoot werk-werk km's UTA Weekloners Figuur 8.3 CO 2 uitstoot werk-werk km's

9 Indirecte ghg emissies (Scope 3) In onderstaande tabel zijn emissie bronnen opgenomen die moeten worden geïnventariseerd om een goede scope 3 analyse te kunnen maken. Vooralsnog worden er twee analyses van emissie veroorzakende activiteiten gemaakt waarvan te verwachten valt dat deze een substantieel deel zijn in de scope 3 emissies. Deze twee staan bovenin weergegeven en worden in de volgende paragraven behandeld. Scope 3 Energiestromen Uitstoot CO2 (Kg) (Ton) Woon-werk verkeer 132.758 133 CO2 uitstoot asfalt producent APW Gas 441.136 441 Elektrisch 61.599 61 Elektra bij klanten Afvalverwerking Zakelijk OV Uitbestede emissies Overig verbruik Papiergebruik Tabel 9.1 Scope 3 emissies (in Kg CO 2) Totaal 635.493 635 9.1 Woon-werk verkeer Alle werknemers die bij Roelofs werkzaam zijn krijgen een woon-werk verkeer vergoeding verrekend naar het aantal km s dat ze dagelijks rijden om op het werk te komen. Deze gegevens zijn opgevraagd bij F&A om zo de CO 2 uitstoot ten gevolge van woon-werk kilometers te kunnen bepalen. Het overzicht staat in tabel 9.2. Afdeling Kilometers woon-werk CO2 uitstoot gem/km CO2 uitstoot woon-werk km s (Kg) Alle afdelingen 632.183 210 132.758 Totaal Tabel 9.2 CO 2 uitstoot woon-werk verkeer (Bron: F&A) Uit deze gegevens blijkt dat het woon-werkverkeer een aandeel van 114.064 Kg CO 2 heeft. Dit komt overeen met 114 ton CO 2. Door het in kaart brengen van deze gegevens ontstaat een aanvullend inzicht in de CO 2 emissies van Roelofs, waaraan concrete doelstellingen kunnen worden gekoppeld om de emissies te reduceren. 9.2 CO2 uitstoot asfalt producent APW Van de asfaltcentrale Asfalt Productie Westerbroek (APW) wordt verondersteld dat deze een groot aandeel leveren in de scope 3 emissies van Roelofs, omdat asfalt een materiaal is dat veel wordt gebruikt. Om deze reden is een analyse gemaakt van de CO 2 impact die deze keten heeft. De APW heeft in 2014 31.881 ton asfalt geleverd aan Roelofs, dit is ongeveer 60% van wat Roelofs totaal verwerkt (73.000 ton). Door productiegegevens op te vragen bij de APW is te berekenen hoeveel CO 2 wordt uitgestoten om asfalt te produceren dat wordt verwerkt door Roelofs. De gegevens en berekening staan in onderstaande tabel.

Productiegegevens APW 2014 Gemiddeld tonnage per dag Gas verbruik per ton asfalt Elektrische verbruik per ton asfalt Totaal geproduceerd door APW Afgenomen door Roelofs bij APW Totaal afgenomen door Roelofs Eenheid 1.415 ton/dag 7,69 M3/ton 4,25 Kw/ton 299366 ton 31.881 ton 65838 ton Verbruikte energie tbv asfalt voor Roelofs Gas verbruik Elektrische verbruik 245.076 M3 135.383 Kwh CO 2 Uitstoot tbv asfalt voor Roelofs Gas verbruik 441.136 Kg CO 2 Elektrische verbruik 61.599 Kg CO 2 Totaal Tabel 9.3 Productiegegevens APW (Bron: APW) Uit de tabel blijkt dat er voor het asfalt dat Roelofs afneemt 245.076 M3 gas en 135.383 Kwh wordt verbruikt. Dit komt overeen met respectievelijk 441.136 en 61.599 Kg CO 2, wat neerkomt op een totaal van 502 ton CO 2. Door dit inzicht kan de dialoog met de APW worden aangegaan om reductie van de emissies te bespreken. Deze emissies zijn ter goedkeuring voorgelegd aan het ministerie van VROM, omdat deze dat vereisen. Dit heeft als bijkomend voordeel dat de gegevens aangeleverd door de APW ook worden ondersteund en becommentarieerd door een onafhankelijke partij met kennis van zaken. In 2014 is een milieuverslag opgesteld. Hoewel dit nog niet de gehele scope 3 inventaris omvat zullen bovenstaande analyses al wel een substantieel deel van de emissies omvatten. Het streven is om ook alle overige scope 3 emissies in kaart te brengen.

10 Doelstellingen Nu in kaart is gebracht hoeveel CO 2 Roelofs uitstoot in scope 1, 2 en 3 kan begonnen worden met het reduceren van deze uitstoot. Roelofs is hier al geruime tijd mee bezig en heeft al verschillende initiatieven opgestart. De al genomen maatregelen zullen worden besproken en de aanvullende doelstelling zullen daarna benoemd worden. De effecten van de al genomen maatregelen worden waar mogelijk kwantitatief toegelicht. 10.1 Groene stroom Roelofs heeft groene stroom op het hoofdkantoor, kantoor Ommerweg, de werkplaats en op zandput Tynaarlo. Op zandput Tynaarlo is ook de zandzuiger op groene stroom i.p.v. gasoliemotor. Deze groene stroom wordt geleverd door Electrabel en heeft hiervoor ook een groencertificaat. Voor de andere vestiging wordt groene stroom verkregen van Eneco. Concrete aanvullende doelstellingen Nog groenere stroom op de kantoren Groene stroom op projecten (2017) Zandwinningen in samenwerkingsverbanden op groene stroom (2017) 10.2 Groene kantoren Het nieuwe kantoor in Stadskanaal is helemaal duurzaam gebouwd. De nieuwbouw in Den Ham zal ook een uiterst duurzaam karakter krijgen, gestreefd wordt naar energielabel A. Concrete aanvullende doelstellingen Nieuwbouw kantoor Den Ham Energielabel A (2019) Verlagen EPC/EPN van bouwketen (2018) 10.3 Personenvervoer (Woon-(werk)-werk) verkeer) Nieuwe leaseauto s worden uitsluitend nog A en B label gekozen, dus niet meer de grote benzineverbruikers. De winst die hiermee behaald kan worden zal worden uitgedrukt in gram CO 2 /km. Ondanks meer gereden kilometers en meer CO 2 wordt er relatief gezien, de laatste jaren, flink bespaard door deze maatregel. Concrete aanvullende doelstellingen Uitsluitend A+B label leaseauto s (2016) Stimuleringsbeleid voeren voor aanschaffen A+B label privé auto s werknemers (2018) Aanschaf bedrijfswagens rekening houden met uitstoot < 100 gr/co2 (2018) 10.4 Onderaannemers - Leveranciers De keuze voor leveranciers en onderaannemers op de projecten worden getracht gekozen te worden uit de directe omgeving van de projecten. Dit scheelt niet alleen transport- en reistijd, maar ook brandstof, dus CO 2 reductie. Daarnaast wil Roelofs met het openen van regiokantoren de medewerkers dichter bij de klant houden en dus ook de klant dichter bij Roelofs. Al deze maatregelen zijn indirect terug te vinden in het brandstofverbruik en hebben dus een directe link met de emissies ten gevolge van het personenvervoer. Concrete aanvullende doelstelling Reduceren van het aantal gereden km

10.5 Teleconferencing-systeem Roelofs werkt aan een teleconferencing-systeem, waardoor vergaderingen op afstand kunnen worden georganiseerd en niet iedereen naar één kantoor hoeft te reizen. Dit levert een besparing op van zowel tijd als energie. Deze maatregel zal ook indirect terug te vinden zijn in het brandstofverbruik. Concrete aanvullende doelstellingen Systeem operationeel houden en gebruiken (eind 2015) Reduceren van het aantal gereden km 10.6 Duurzame initiatieven Energiebesparing wordt een koud kunstje door UR Cool. De meest duurzame vorm van koeling en continue koeling voor het bedrijf. UR Cool biedt een uniek duurzaam koelwaternetwerk. Op bedrijvenlocatie Eeserwold in Steenwijk profiteren alle toekomstige bedrijven van het uiterst milieuvriendelijke en CO 2 -besparende koelsysteem Lake Source Cooling, en dat ook nog eens tegen lagere kosten. UR Cool is een joint venture van Unica Installatiegroep en Roelofs. In een project komen de expertises van beide partijen samen. Roelofs ontwikkelt het bedrijventerrein en exploiteert de aanliggende zandwinning. Unica heeft de technische knowhow voor de ontwikkeling en aanleg van het UR Cool systeem. Concrete aanvullende doelstelling Vergelijkbare projecten opstarten in andere gebieden (2014) Levensduur verlengend onderhoud (2015-2017) 10.7 CO2 prestatieladder Door onderzoek te doen naar de CO 2 prestatieladder wil Roelofs de mogelijkheden van duurzaam ondernemen nog verder benutten. De prestatieladder van SKAO biedt hiervoor een goede basis. Het onderzoek levert mogelijkheden op om verder in duurzaamheid te groeien. Concrete aanvullende doelstelling CO 2 bewust N4 certificaat behalen (2010) 10.8 Asfaltproducent APW Omdat de APW onder het systeem van de CO 2 emissie handel valt, dient deze al emissies gegevens aan te leveren aan het ministerie van VROM. In de samenwerking met Roelofs wordt regelmatig de dialoog gezocht op het gebied van hoe emissies verder gereduceerd kunnen worden. Zo worden de emissie gegevens van de APW gedeeld met Roelofs, zodat deze geanalyseerd kunnen worden. Concrete doelstelling Door de dialoog aan te gaan de producent er toe bewegen CO 2 uitstoot waar mogelijk te reduceren (2017) 10.9 Algehele reductie doelstelling Roelofs Gezien de reductie die reeds heeft plaatsgevonden in 2014 door onder andere het gebruik van groene stroom en het leasebeleid stelt Roelofs zichzelf een kwantitatieve doelstelling voor 2020. Deze is gebaseerd op al gemaakte vooruitgang in de CO 2 reductie en de aanvullende doelstellingen. Concrete doelstelling

5% CO 2 reductie aan het eind van 2019 op scope 1 en 2 tov 2014 Hierbij moet wel de kanttekening geplaatst worden dat Roelofs aan het uitbreiden is door onder andere de regionalisatie. Dit zal verdisconteerd moeten worden met de uitstoot die dan gemeten wordt. Daarnaast moet de doelstelling periodiek geëvalueerd worden om te zien of deze nog op het goede spoort zit. Deze controle is ingebed in de KAM voortgangsrapportage aan het DMT. Om te kunnen rapporteren over de voortgang van deze doelstelling is het noodzakelijk dat de doelstelling wordt onderverdeeld in subdoelstellingen voor de verschillende jaren. Deze onderverdeling ziet er als volgt uit: 2015 een reductie van 1% 2016 een reductie van 1% 2017 een reductie van 1% 2018 een reductie van 1% 2019 een reductie van 1% Gezamenlijk zal dit de reductie van 5% moeten bewerkstelligen.

I Conversiefactoren Zie hiervoor www.co2emissiefactoren.nl

II Inventarisatie van initiatieven Initiatieven Structon De duurzame leverancier Strukton wil met zijn zakelijke partners komen tot duurzaamheid in de keten. Samen met Movares, Grontmij en Antea Group heeft Strukton het initiatief genomen voor de Duurzame Leverancier, een platform voor organisaties die investeren in duurzaamheid. Het platform helpt leveranciers bij de opzet van een duurzame bedrijfsvoering en biedt een groot netwerk van duurzame partners. De Duurzame Leverancier is uitgegroeid tot een netwerk van circa 3.500 deelnemers. U15 Strukton is één van de 20 bedrijven in de regio Utrecht die het initiatief namen om de bereikbaarheid in de regio te verbeteren en de CO2-uitstoot te verlagen. Zij verenigden zich in de U15 en gingen concreet aan de slag met het programma Beter Benutten. De U15 treedt namens de verenigde werkgevers op als gesprekspartner voor het Ministerie van Infrastructuur & Milieu, de provincie Utrecht en de grote steden in Midden-Nederland. De U15 is actie- en resultaatgericht. Bij de oprichting in 2012 telde het netwerk 20 leden; inmiddels zijn er meer dan 300 leden. Het Nieuwe Draaien Het Nieuwe Draaien, een initiatief van de stichting Natuur & Milieu en de BMWT, gaat ervan uit dat er allerlei mogelijkheden zijn om brandstof te besparen zijn bij het werken met kranen en (graaf)machines door: Aanpassing Besparing brandstof Goede machinekeuze toerusting en technische 1 tot 2% Goede rijstijl en werkaanpak 8 tot 12% Adequaat onderhoud 1 tot 2%

Strukton sloot zich in 2012 aan bij dit initiatief. Andere deelnemers (koploperbedrijven) zijn BAM, Mourik, Van der Weerd Grafhorst en VolkerWessels. Social return Bij de aanleg van de A2-tunnel bij Maastricht heeft Strukton samen met Ballast Nedam een convenant afgesloten met dea2school over social return. Tijdens het project zijn er per jaar 75 leer- en werkplekken voor werkzoekenden in de regio met een afstand tot de arbeidsmarkt, voortijdige schoolverlaters maar ook stageplaatsen voor studenten. Hierdoor heeft ook de arbeidsmarkt in regio profijt van het werk. MVO Netwerk Beton Strukton is een van de initiatiefnemers van MVO Netwerk beton. Samen met bedrijven uit de betonketen en opdrachtgevers (zoals Rijkswaterstaat en MVO Nederland) werken we aan de verduurzaming van beton en aan het stimuleren van de marktvraag voor duurzaam beton. MVO Netwerk Zorg Strukton is deelnemer van het MVO Netwerk Zorg. Samen met partners uit de zorgketen werken we aan een duurzame zorgsector. Strukton legt zich vooral toe op het op een duurzame manier ontzorgen van de klant in de realisatie en exploitatie van huisvesting. HISER-project Het HISER-project is een internationaal samenwerking- en onderzoeksproject met diverse ketenpartners en universiteiten. Strukton richt zich in dit project met name op het ontwikkelen van recyclingsmogelijkheden voor de cementfractie van beton. Cement veroorzaakt het grootste gedeelte van de CO2-uitstoot van beton. Wanneer cement gerecycled kan worden, kan de CO2- uitstoot van beton met wel 50% worden teruggebracht. 100% load, 100% lean Met ketenpartners uit de glas- en betonketen is onderzocht hoe logistieke bewegingen in deze keten kunnen worden geoptimaliseerd, zodat er o.a. minder CO2-uitstoot is, omdat er minder wordt gereden. Daarvoor is een stappenplan (pdf, 907 kb)ontwikkeld. In diverse projecten binnen Strukton wordt gekeken of deze principes samen met de ketenpartners kunnen worden toegepast.

Initiatieven Railcom RailCom is steeds op zoek naar nieuwe manieren om verantwoord met grondstoffen om te gaan. Door nieuwe technieken of slimmer gebruik en inzet van middelen kan veel bespaard worden. Hieronder drie voorbeelden welke wij reeds hebben ingevoerd: Fuel Safe Aangezien Shell de nieuwe brandstof Fuel Safe heeft ontwikkeld, heeft VolkerWessels besloten om deze brandstof te gaan gebruiken in plaats van de V-Power brandstof. De reden hiervoor is dat de voordelen van Easy Fuel min of meer gelijk zijn aan die van V-Power. De belangrijkste voordelen van Shell FuelSave Euro 95 Helpt om uw motor schoner te houden Betere verbranding te realiseren Meer kilometers te rijden voor hetzelfde geld Het gebruik van FSC papier geeft de zekerheid dat de grondstof voor het papier afkomstig is uit verantwoord beheerde bossen. Waar u misschien niet bij stilstaat is dat de koffie automaten 24 uur 7 dagen per week het water op ca 80 graden Celcius houden gaat veel energie verloren. Door een simpele ingreep in de instellingen van de koffieautomaat (als het apparaat het toelaat) is het mogelijk om buiten kantooruren, zonder gevaar voor de volksgezondheid (salmonella), de temperatuur van het water te laten verlagen naar 60 graden Celcius. Naast bovenstaande initiatieven heeft RailCom een aantal initiatieven vastgesteld om een verdere bijdrage te leveren aan de reductie van de CO2 uitstoot. Deze zijn beschreven in het actieplan. (zie link onderaan deze pagina). Initiatieven BAM wegen De jarenlange praktijkervaring van BAM Wegen vormt een stevige basis voor de permanente verbetering en vernieuwing van producten in de wegenbouw. Technologische innnovatie is, zeker in de huidige markt waarin verantwoordelijkheden verschuiven, onmisbaar om maatschappelijke doelstellingen te halen en onze concurrentiepositie te versterken. Met ons eigen expertisecentrum BAM Wegen TMA (Technologie - Materieel - Asfalt) waarborgen wij het kennisniveau binnen onze organisatie en zijn we in staat innovaties doelgericht te vertalen naar de markt. In de wegenbouw spelen vooral reductie van energiegebruik, uitstoot van CO2, onderhoudsarme en dunnere constructies en duurzaamheid een grote rol. Hiervoor hebben wij diverse, innovatieve asfaltsoorten ontwikkeld. LEAB (Laag Energie Asfalt Beton) is daar een goed voorbeeld van. Met het ambitieuze Europese demonstratieproject LE2AP (Low Emission2 Asphalt Pavements) zijn we de weg ingeslagen van de duurzaamste productie en verwerking van asfalt. In 2017 willen we in staat zijn asfalt te produceren en verwerken bij 80 graden Celsius, een geluidreductie te realiseren van 10dB en een recyclingpercentage (PR) te bereiken van minimaal 80 procent. Initiatieven gebr. De Koning: Initiatief eco-aggregaat Aggregaten hebben een groot aandeel in het totale brandstofgebruik van ons bedrijf. Daarom richt onze aandacht zich op deze machines om brandstof te besparen en schadelijk uitstoot te beperken.