(Seksueel & Lichamelijk) Grensoverschrijdend Gedrag Hoe inschatten & Reageren Sam Geuens Klinisch Seksuoloog VVS Ethicus Oplossingsgericht Psychotherapeut (io) Vlaamse Vereniging voor Seksuologie
SGG? Wat nu? Wat zou jij doen?
Seksuele gezondheid seksuele gezondheid (WHO) Seksuele gezondheid is een staat van lichamelijk, emotioneel, mentaal en sociaal welzijn op het vlak van seksualiteit; het is meer dan de afwezigheid van ziekte, disfunctie of gebrek. Seksuele gezondheid vereist zowel een positieve en respectvolle benadering van seksualiteit en seksuele relaties, als de mogelijkheid om positieve en veilige seksuele ervaringen te hebben, vrij van dwang, discriminatie en geweld. Om seksuele gezondheid te bereiken en te handhaven, moeten ieders seksuele rechten worden gerespecteerd, beschermd en gerealiseerd.
Seksuele Rechten WHO IPPF WAS de hoogst mogelijke standaard van seksuele gezondheid te verwerven, en dus de grootst mogelijke toegang tot diensten voor seksuele en reproductieve gezondheidszorg informatie in verband met seksualiteit te zoeken, te ontvangen en te geven te genieten van seksuele opvoeding en vorming zijn of haar lichamelijke integriteit te doen respecteren
Seksuele Rechten WHO IPPF WAS zelf een partner te kiezen zelf te beslissen om seksueel actief te zijn of niet met onderlinge goedkeuring seksuele relaties aan te gaan te huwen naar eigen keuze en met onderlinge toestemming te beslissen om al dan niet kinderen te hebben, hoeveel en wanneer een bevredigend, veilig en aangenaam seksueel leven na te streven
Vlaggensysteem (Frans & Franck, 2010, Sensoa)
Vlaggensysteem (Frans & Franck, 2010, Sensoa) Bedoeling van het Vlaggensysteem 1.Seksueel gedrag correct inschatten Objectiviteit en neutraliteit te bevorderen Criteria en argumenten aan te bieden 2. Gesprek te stimuleren Nuancering en normalisering Gemeenschappelijke taal 3. Counsellend reageren Instrumenten en methodieken aan te bieden.
Vlaggensysteem (Frans & Franck, 2010, Sensoa) Cfr auto rijden!!leer je niet door op de achterbank van een auto te zitten. Wel door lessen, theorie & praktijk! Zicht hebben op risicosituaties Gedrag van anderen kunnen inschatten Zelf geen lastige situaties veroorzaken Adequaat kunnen reageren
Vlaggensysteem (Frans & Franck, 2010, Sensoa) 6 beoordelingscriteria Noodzakelijke voorwaarden voor een positieve seksuele interactie: Toestemming (wederzijds) Vrijwilligheid Gelijkwaardigheid
Vlaggensysteem (Frans & Franck, 2010, Sensoa) 6 beoordelingscriteria Contextuele voorwaarden voor een positieve seksuele interactie Leeftijds- of ontwikkelingsadequaat Contextadequaat Zelfrespecterend
Consent of wederzijdse toestemming Wederzijdse toestemming. Dit betekent dat beide partijen met volle bewustzijn kiezen; niet in het ongewisse laten, misleiden, bedriegen of overrompelen Moeilijke: consent wordt vaak nonverbaal gegeven en kan veranderen of ophouden Soms moeilijk signalen in te schatten en/of op te houden
Vrijwilligheid Van coercion (Ryan & Lang) / dwang naar een positief criterium als vrijwilligheid Niet onder druk gezet of een vorm van dwang gebruikt (beloning, beloven, verlies of straf aankondigen, dreigement of agressie en pijn, of de verwachting ervan).
Gelijkwaardigheid Beide partijen aan elkaar gewaagd, maw geen overheersing/onevenwicht Wanneer wordt een gebrek aan gelijkwaardigheid problematisch? Nodig om situaties afzonderlijk te bekijken
Leeftijds- of ontwikkelingsadequaat gedrag Wordt dit gedrag verwacht gezien de leeftijd en/of de zijnstoestand van de persoon? Normatieve seksuele ontwikkeling
Aangepast aan context Regels kunnen veranderen naargelang de context. Zo ook de sociale normen De context waarbinnen een bepaalde gedraging gebeurd bepaald mede de betekenis die mensen aan gedrag geven.
Zelfrespecterend Seksueel gedrag mag niet schadelijk zijn voor jezelf op fysiek, psychologisch of sociaal vlak. Zorg ervoor dat anderen en jijzelf niet vernederd worden, pijn ervaren, risicoseks hebben, spijt hebben,...
Vlaggensysteem (Frans & Franck, 2010, Sensoa) groen geel rood zwart toestemming OK +- OK - OK --OK vrijwilligheid OK +- OK - OK --OK gelijkwaardig heid Leeft/ontw. adequaat Contextadequaat OK +- OK - OK --OK OK +- OK - OK --OK OK +- OK - OK --OK Zelfrespect OK +- OK - OK --OK
Vlaggensysteem (Frans & Franck, 2010, Sensoa) Hoe situaties beoordelen? Groene vlag: aanvaardbaar en positief seksueel gedrag Gele vlag: occasioneel licht grensoverschrijdend gedrag op één of meerdere criteria Rode vlag: ernstig en herhaald grensoverschrijdend gedrag op één of meerdere criteria Zwarte vlag: zwaar seksueel grensoverschrijdend gedrag
Schema Grensoverschrijding op één van de criteria voldoende Mate van grensoverschrijding bepaalt de kleur van de vlag Herhaald gedrag - rode kleur Urgentie vanaf Rood Seksueel misbruik: donkergrijze zone
Schema Seksueel grensoverschrijdend gedrag: aan één of meer van de criteria niet voldoen (bleek grijs) Elke vorm van seksueel gedrag van of ten aanzien van een (kwetsbare) andere; in verbale, nonverbale of fysieke zin; al dan niet opzettelijk; dat aan één of meer criteria niet voldoet, of waarbij het onduidelijk is of het gedrag aan de criteria voldoet.
Seksuele Rechten in de Praktijk? Seksueel misbruik i(donker grijs) Zonder wederzijdse toestemming Zonder vrijwilligheid Zonder gelijkwaardigheid tussen de betrokkenen. Elke vorm van seksueel gedrag; in verbale, non-verbale of fysieke zin; al dan niet opzettelijk; (1) waar duidelijk geen wederzijdse toestemming voor bestaat; en /of (2) dat duidelijk niet vrijwillig gebeurt; en/of (3) waar het slachtoffer veel jonger is dan de pleger, of op de een of andere manier afhankelijk is van de pleger.
Hoe Reageren? Groen: accepteren en eventueel uitleggen Geel: uitleggen, begrenzen en alternatieven bieden, signaleren, coachen Rood: verbieden, uitleggen en controleren, eventueel bemiddelen, melden, straf of interventie aankondigen, coachen Zwart: verbieden, uitleggen, tussenkomen met straf of/en begeleiding of andere interventie, melden
Aan de slag Op de werkvloer
Aan de slag Een thuisverpleegkundige wordt in de billen geknepen door een chronisch zieke weduwnaar.
Aan de slag Een getrouwd koppel, beiden woonachtig in het woonzorgcentrum, wordt door de nachtverpleegkundige samen in bed aangetroffen.
Aan de slag Een dementerende man probeert de borsten van een vrijwilliger te betasten bij het ochtendtoilet.
Aan de slag BDSM? Sekswerk? Wat met
Meer info? Sam.Geuens@AZHerentals.be www.sensoa.be www.seksuelevorming.be