Uitgebreide toelichting van het meetinstrument Hoensbroeckse Beperkingenschaal Hersenletsel (HBSH) 17 juni 2011 Review: 1) P. Hoenderdaal M. Post E. van Engelen 2) Sandra Joeris Invoer: Marsha Bokhorst 1 Algemene gegevens Het meetinstrument heeft betrekking op de volgende categorieën Lichaamsregio Algemeen, overig, ongespecificeerd Aandoening (ICD) Domein Menselijk functioneren (ICF) Zenuwstelsel en zintuigen (CVA, Traumatisch hersenletsel, Overig, ongespecificeerd) Activiteiten algemeen; Korte beschrijving De Hoensbroeckse Beperkingenschaal Hersenletsel (HBSH) is een observatielijst bestaande uit 59 items voor het vastleggen van het functioneren van hersenletselpatiënten. Menselijke activiteiten op het gebied van cognitie, gedrag, ADL, houding en beweging, communicatie en sociaal functioneren worden hierbij beoordeeld door een of meer observatoren. De schaal is primair ontwikkeld voor individueeldiagnostisch descriptief gebruik binnen de zorgpraktijk (revalidatie, verpleeghuis, verzorgingshuis, woonvoorziening, ambulante zorg), maar kan tevens gebruikt worden voor wetenschappelijk onderzoek. 1 Doelgroep De schaal is ontwikkeld voor het revalidatieproces van patiënten met een hersenletsel. 1 Auteur: Oorspronkelijke versie drs. K.A. Beers, gz-psycholoog, drs. M. Douma, psycholoog, drs. P.L. Hoenderdaal, revalidatiearts, ir. J.C. Somer (1994) 1 2 Doel van het meetinstrument Diagnostisch (op activiteitenniveau) Evaluatief / effectiviteit 1
3 Soort / vorm van het meetinstrument Observatieschaal Opbouw totaal 59 items; subcategorieën: cognitie (13 items); gedrag (12 items); ADL (9 items); houding en beweging (11 items); communicatie (6 items); sociaal functioneren (8 items). Er zijn 4 subschalen: M (mental), P (physical), C (communicational) en S (social). 1 Invulinstructie De observator kiest uit 2 tot 5 antwoordalternatieven. Bij twijfel tussen twee mogelijkheden: de laagste kiezen Meetniveau 1) per item: wijze score variabel (aantal mogelijkheden tussen 0 en 4, waarbij 0 staat voor activiteit is niet mogelijk en de maximale score voor activiteit is normaal mogelijk). Het meetniveau is ordinaal. 2) per subschaal. Het meetniveau is ratio-interval. 4 Verkrijgbaarheid Opvraagbaar bij www.meetinstrumentenzorg.nl Geschatte kosten gratis te downloaden Copyright ja, J.C. Somer 5 Methodologische kwaliteit Interne consistentie Gehele lijst: KR-20 (Kuder-Richardson formula 20): D 90 =.81 (n=200), D 97 =.80 (n= 400) 1 Subcategorie lijst: n=200, populatie revalidanten met difuus hersenletsel Cronbach s α: subschaal mentaal functioneren (M-schaal): 0.92 1 Cronbach s α: subschaal lichamelijk functioneren (P-schaal): 0.96 1 Cronbach s α: subschaal communicatief functioneren (C-schaal): 0.80 1 Cronbach s α: subschaal sociaal-maatschappelijk functioneren (S-schaal): 0.85 1 Reproduceerbaarheid Betrouwbaarheid (reliability) Tabel 1: Subschaal-intercorrelaties in 2 studies (Douma '90 onder en Douma '97 boven de diagonaal) 2
Subschaal M P C S M 1.00 0.08 0.44 0.57 P 0.45 1.00 0.34 0.53 C 0.53 0.51 1.00 0.58 S 0.82 0.77 0.71 1.00 Studie 1: Douma '90: populatie patiënten met diffus hersenletsel onder klinische of poliklinische revalidatiebehandeling Studie 2: Douma '97: populatie bewoners van centra voor lichamelijk en meervoudig gehandicapten Validiteit Content validity niet bekend Concurrent validity De concurrent validity tussen de HBSH en de DRS is moderate: n=33, p=patiënten met een hersenletsel. 2 Criterion validity niet bekend Construct validity niet bekend Tabel 2: Statistisch significante (p.05) correlaties van HBSH-subschalen met prestatietests ( n=ca. 20; p.01 bij r.53) HBSH-subschaal Test M P C S 10-woordentest * # FP uitg.herk. * # LTS onm.repr WAIS-cijferreeksen OGCT (totaalscore) -0.37 0.40 0.44-0.56-0.48 Pennenbord-nondom. HMKTK 0.63 0.75 0.57 Tokentest (# fout) -0.53 Woordopnoemen Benton VRT / MC-vorm. SOR (# fout) Raven PMT WAIS-Figuurleggen Pennenbord-dom. hand TMT-A TMT-B 0.65-0.55 0.45 0.42-0.38 0.52-0.52 0.72-0.53-0.60 0.72 0.60 0.63-0.62 0.48 0.54 0.52 0.55 0.49 0.74-0.65-0.74-0.71-0.76 3
Tabel 3: Correlaties van de HBSH-subschalen met andere functioneringsbeoordelingsindices (afgezien van SIP en DRS: hoe hoger de score, hoe beter het functioneren) HBSH- schaal Test M P C S Barthel-index SIP-totaalscore FIM-totaalscore LLB-totaalcore SRZ-P / ZI.71 -.55.81.24.56.92 -.85.89.78.40.71 -.57.74.42.46.87 -.83.89.55.68 Spearman s correlation coëfficient HBSH vs. DRS: n=33, p=patiënten met een hersenenletsel, r s = - 0.65 (p=0.05) 2 Responsiviteit / longitudinale validiteit Mean change: n=33, p=patiënten met een hersenletsel 2 HBSH: 16.7 DRS: - 4.2 6 Hanteerbaarheid / feasibility Taal Nederlands, Engels Benodigdheden itemlijst, computer Randvoorwaarden observator moet alleen, zonder hulp van anderen, de scores invullen Benodigde tijd ongeveer 10 tot 20 minuten Gebruikershandleiding ja, zie www.meetinstrumentenzorg.nl 7 Normgegevens In principe zal iedereen die geen beperkingen heeft 100% scoren op alle items. Zie ook Achtergronden en verantwoording ; Hoofdstuk 3 Praktische richtlijnen voor het gebruik, normatieve interpretatie. 1 8 Overige gegevens Uit de schaal zijn 4 subschalen te extraheren, welke goed bruikbaar zijn voor evaluatiestudies van grotere groepen. 1 De schaal is ontwikkeld voor patiënten in het revalidatiecentrum Hoensbroeck. Het is echter ook bruikbaar gebleken voor observatie van personen met hersenletsel in een andere setting en ook voor mensen met een andere aandoening, zij het dat daarvoor wellicht een minder omvangrijk bereik van de schaal volstaat. 1 Dit meetinstrument is bruikbaar voor patiënten met diffuus en uitgebreid hersenletsel, maar ook voor patiënten met focaal letsel (CVA, e.a.). Voor mensen zonder hersenletsel kan het meetinstrument wel gebruikt worden, maar de subschalen M en C zullen dan geen 4
beperkingen aangeven. Het meetinstrument meet activiteiten (en beperkingen daarin) en pretendeert niet stoornissen of participatieproblemen te meten. De verklaring van gevonden beperkingen en een conclusie betreffende de gevolgen van de beperkingen voor een individu, vragen om specifieke deskundigheid c.q. andere meetinstrumenten. 9 Literatuurlijst 1) Beers KA, Douma M, Hoenderdaal PL, Somer JC. Hoensbroeckse Beperkingen Schaal Hersenletsel: achtergronden en verantwoording 2) Torenbeek M, van der Heijden G, de Witte L, Bakx W. Construct validation of the Hoensbroeck Disability Scale for Brain Injury in acquired brain injury rehabilitation. Brain injury. 1998 Apr;12(4):307-316 5