Belevingsonderzoek Offshore windpark Egmond aan Zee (OWEZ) Opiniepeiling onder bewoners, ondernemers en Nederlandse en Duitse recreanten Uitgevoerd door: GfK Uw contact: Frans Louwen en Amber Scholtz Tel.: +31 (0)356258411 / Fax: +31 (0)356246532 Email: frans.louwen@gfk.com Projectnummer: 36437 Datum: 1711
Auteursrecht voorbehouden Niets uit dit document mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, digitale verwerking of anderszins, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de hiervoor genoemde instanties. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 2/60
INHOUD Pagina Management samenvatting 4 Hoofdstuk 1. Inleiding 9 1.1 Achtergrond en doelstelling 9 1.2 Opzet van het onderzoek 9 1.2.1 Opzet van het onderzoek inwoners 9 1.2.2 Opzet van het onderzoek ondernemers 10 1.2.3 Opzet van het onderzoek Nederlandse recreanten 10 1.2.4 Opzet van het onderzoek Duitse recreanten 11 1.3 Vragenlijst 11 1.4 Rapportage 12 Hoofdstuk 2. Attitude ten opzichte van windenergie en windparken 13 2.1 Beleving strand en zee 13 2.2 Attitude ten opzichte van windenergie 14 2.3 Attitude ten opzichte van een windpark op zee 16 2.4 De zichtbaarheid van een windpark op zee 20 2.5 Windenergie en klimaatverandering 22 Hoofdstuk 3. Oordeel over het windpark 24 3.1 Oordeel over de foto s en de video 24 3.2 Algemeen oordeel uitzicht op zee met een windpark 30 3.3 Oordeel uitzicht op zee met windpark OWEZ 31 3.4 Voorwaarden voor betere acceptatie van het windpark 33 Hoofdstuk 4. Informatievoorziening 36 4.1 Zelf informatie gezocht 36 4.2 Informatiebehoefte 37 4.3 Windparken in de media 37 Hoofdstuk 5. Conclusies 38 BIJLAGEN: 1. Responsverantwoording 2. Vragenlijst bewoners 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 3/60
Management samenvatting In opdracht van de DG Ruimte en Water (DGRW) van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft GfK in juni/juli onderzoek uitgevoerd onder relatiegroepen die op enigerlei wijze betrokken zijn bij het windpark dat voor de kust van Egmond aan Zee gebouwd is. Dit is een herhaling van een onderzoek dat van 2005 t/m 2008 in een serie van vier metingen plaatsvond en die de beleving van de relatiegroepen ten opzichte van het windpark vastlegden. Met het oog op een goede vergelijking met het eerdere onderzoek zijn zoveel mogelijk dezelfde vragen gesteld. De interviews zijn met behulp van internet gehouden met: Inwoners van de kustgemeenten; Ondernemers in de kustgemeenten; Nederlandse recreanten; Duitse recreanten. De bewoners, Duitse en Nederlandse deelnemers aan het onderzoek zijn geselecteerd uit bestaande online panels en bestaan deels uit panelleden die in 2008 ook mee hebben gedaan, aangevuld met een verse steekproef. In totaal hebben respectievelijk 383 bewoners, 392 Nederlandse recreanten en 101 Duitse recreanten meegedaan. Voor de ondernemers is een steekproef samengesteld en de geselecteerde ondernemers zijn per brief uitgenodigd voor online deelname. Er hebben 62 ondernemers volledig gereageerd, wat 3% bedraagt van het aantal aangeschreven ondernemers. Dit is vergelijkbaar met de respons die in 2008 is gerealiseerd met ondernemers. Het doel van dit meest recente onderzoek is om een indicatie te geven of de beleving en perceptie van de aanwezigheid van het windpark veranderd is ten opzichte van het voorgaande onderzoek of niet; dit binnen het geheel van belevingen en percepties van de zee, het strand en windenergie. In de volgende paragrafen worden de belangrijkste resultaten van de huidige meting kort beschreven. Beleving van strand en zee Alle betrokkenen beleven de zee en het strand in hoge mate positief. Men beschouwt het zakken van de zon in de zee als een fantastisch gezicht, bijna iedereen beschouwt de zee en het strand als rustgevend en velen zijn van mening dat de zee en het strand niet aangetast mogen worden. De primaire ergernis op het strand is zwerfafval. Daarnaast wordt overlast ervaren van honden en andere badgasten. Windmolenparken staan voor bewoners en Duitse recreanten op de derde plaats als het om ergernissen op het strand aankomt. Voor Nederlandse recreanten staan windmolenparken op de vijfde plaats, achter zwerfvuil, honden, drukte en auto s. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 4/60
Attitude ten opzichte van windenergie Een groot deel van de betrokkenen staat positief tegenover windenergie. Het wordt door circa 80% van de betrokkenen gezien als een schone vorm van energie en door circa 75% als een belangrijke energiebron voor de toekomst. Dit aandeel is echter gedaald ten opzichte van 2008, toen nog ongeveer 90% windenergie als schone energie zag en als belangrijke energiebron voor de toekomst. Een meerderheid heeft een positieve mening over windenergie in Nederland. Circa twee derde van de betrokkenen is van mening dat in Nederland meer gebruik moet worden gemaakt van windenergie. Dit is een daling ten opzichte van 2008, toen nog bijna driekwart van de betrokkenen vond dat in Nederland meer gebruik moet worden gemaakt van windenergie. Ongeveer 60% van de betrokkenen meent dat windenergie in Nederland op grote schaal moet worden toegepast en bijna twee derde vindt dat de ontwikkeling van windenergie voor de Nederlandse industrie en werkgelegenheid van groot belang is. Attitude ten opzichte van een windpark op zee Een ruime meerderheid van de groepen betrokkenen (van 65% tot 72%) vindt de zee een geschikte plek om windparken aan te leggen. Als voordelen van windparken op zee worden genoemd: dat het geen geluidsoverlast oplevert, dat er überhaupt minder overlast is voor omwonenden en op het vasteland van Nederland is minder ruimte voor een windpark dan op zee. Wanneer men van mening is dat de zee géén goede plek is om windparken aan te leggen, heeft dit voornamelijk met de zichtbaarheid te maken of vanuit de gedachte dat het de natuur op zee schaadt, door bijvoorbeeld hinder voor vogels. Ondernemers noemen daarnaast als argument dat de aanleg en het onderhoud van een windpark op zee te duur is. De acceptatie voor subsidies voor windparken op zee is gedaald ten opzichte van 2008: circa de helft van de betrokkenen meent dat het goed is dat de regering windparken op zee subsidieert, terwijl in 2008 nog ruim twee derde voor overheidssubsidie was. Ook denken bewoners en ondernemers minder dan in 2008 dat Nederland door het aanleggen van een windpark op zee een technische voorsprong krijgt op andere landen. Windenergie en klimaatverandering Ongeveer de helft tot twee derde van de betrokkenen ziet in windenergie een goede manier om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Onder bewoners is het enthousiasme voor windenergie als manier om de gevolgen van klimaatveranderingen op te vangen in iets gedaald ten opzichte van 2008. Zichtbaarheid van een windpark op zee Ruim de helft van alle onderzoeksgroepen meent dat je op het strand geen last hebt van een zichtbaar windmolenpark en dat dat beeld op termijn went. Circa de helft van de betrokkenen 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 5/60
heeft geen probleem met een zichtbaar windpark op zee, wanneer dit nodig is om het energieprobleem in Nederland op te lossen. Iets minder dan de helft van de betrokkenen geeft aan dat een zichtbaar windpark de beleving van de zee en het strand aantast. Ten opzichte van 2008 zijn er in beduidend minder bewoners en minder Nederlandse recreanten die menen dat een zichtbaar windpark de beleving van de zee en het strand aantast. Duitse recreanten zijn in echter negatiever over de beleving van een zichtbaar windpark ten opzichte van 2008. Voor omwonenden geldt dat de 50plussers in dezelfde opinie hebben over de zichtbaarheid van het windpark als in 2008. Onder jongere leeftijdsgroepen is wel een verschuiving waar te nemen; zij hebben minder last van een zichtbaar windpark en geven minder vaak aan dat een zichtbaar windpark de beleving van strand en zee aantast. Opinie zicht op windpark bij verschillende condities Er zijn foto s voorgelegd van het windpark vanaf de kust bezien bij verschillende weerscondities. Het windpark wordt het meest storend ervaren bij middagzon (door 20% tot 40% van de betrokkenen). Bij minder helder weer en s nachts wordt het windpark als veel minder storend ervaren (door 1% tot 17%). Alle condities in ogenschouw nemend ervaart ongeveer een kwart van de bewoners en recreanten het uitzicht op zee met een windpark als storend. Van de ondernemers is dit 40%. Ten opzichte van 2008 zijn ondernemers en Duitse toeristen negatiever geworden in hun oordeel, bewoners en Nederlandse recreanten scoren in beide metingen vergelijkbaar. Omwonenden van 35 tot 49 jaar waarderen in de foto s bij morgenlicht en middagzon positiever dan in 2008. Alle condities in ogenschouw nemend hebben 50plussers in dezelfde mening als in 2008, terwijl omwonenden tot 50 jaar in positiever reageren. Voorwaarden voor een betere acceptatie van het windpark De betrokkenen geven aan dat ze het windpark acceptabeler en/of aantrekkelijker vinden als het hen persoonlijk goedkope energie levert. Deze voorwaarde wordt door bewoners en Duitse recreanten minder vaak genoemd dan in 2008. De acceptatie van windmolenparken neemt toe wanneer deze minder zichtbaar zijn. Ook het stimuleren van de lokale economie wordt als een aantrekkelijke voorwaarde gezien. Recreanten reageren enthousiaster op het idee om het windpark te kunnen bezoeken voor educatie of recreatie (34% van de Nederlandse en 44% van de Duitse toeristen geven aan dat dit bijdraagt aan de acceptatie van het windpark) dan bewoners en ondernemers. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 6/60
Strandbezoek Een ruime meerderheid geeft aan het strand met uitzicht op het windpark even vaak te hebben bezocht (58% tot 68%). Van de Nederlandse recreanten zegt 12% het strand vaker en 22% het strand minder vaak te hebben bezocht (verschil: 10%). Onder Duitse recreanten is het verschil +2% en onder bewoners is het verschil 3%. Gezien de lange periode dat het windpark er al staat (8 jaar), is niet duidelijk of het windpark de oorzaak is van deze verschillen. Informatievoorziening Een kwart van de bewoners, de helft van de ondernemers en een derde van de Nederlandse recreanten hebben een sterke behoefte aan informatie over ontwikkelingen rond het windpark OWEZ, een deel is zelf op zoek gegaan naar informatie. De informatie wordt primair via internet gezocht, daarna worden kranten genoemd. Voor ondernemers was ook het Infocentrum NoordzeeWind een belangrijke informatiebron, voor bewoners en Nederlandse recreanten waren radio en televisie een belangrijke informatiebron. De meeste interesse gaat uit naar informatie over de effecten van het windpark op natuur en milieu, daarnaast is er interesse in de capaciteit van het windpark. Andere antwoorden die spontaan genoemd worden zijn het rendement, de kosten en de baten, waarom er subsidie verstrekt is en wat de opbrengsten zijn van andere alternatieve energiebronnen zoals getijdestroom. Bewoners worden bij voorkeur via de krant, huisaanhuisbladen of internet geïnformeerd. Ondernemers en Nederlandse recreanten worden bij voorkeur via internet geïnformeerd, ondernemers staan ook open voor informatie via de krant of een huisaanhuisblad. Conclusies Zwerfvuil is de primaire ergernis op en rond het strand. Windmolenparken staan op de derde plaats (bij bewoners en Duitse recreanten) of de vijfde plaats (bij Nederlandse recreanten). In zijn er minder bewoners en minder Nederlandse recreanten die menen dat een zichtbaar windpark de beleving van de zee en het strand aantast dan in 2008. Circa de helft van de betrokkenen heeft geen probleem met een zichtbaar windpark op zee, omdat het nodig is om het energieprobleem in Nederland op te lossen. Het aanvankelijke enthousiasme voor windenergie is iets afgenomen. Windenergie wordt nog steeds gezien als een manier om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Maar na de aanleg van het windpark en nu het operationeel is, wordt windenergie minder als een schone energiebron beschouwd. Er zijn verschillen in de opvattingen over een windpark op zee, namelijk tussen leeftijdsgroepen, 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 7/60
tussen groepen betrokkenen (kustbewoners, recreanten en ondernemers) en naar herkomst (Nederlandse en Duitse recreanten). Omwonenden van 50 jaar en ouder zijn sinds 2008 niet verschoven in hun mening over een zichtbaar windpark op zee, maar jongere omwonenden zijn hier in positiever over dan in 2008. Duitse toeristen waren in 2008 beduidend positiever dan Nederlandse recreanten, maar op veel onderdelen scoren deze groepen nu min of meer gelijk. De respons onder ondernemers is laag, maar degenen die gereageerd hebben ervaren de aanwezigheid van het windpark negatiever dan bewoners en recreanten. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 8/60
1. Inleiding 1.1 Achtergrond en doelstelling In opdracht van de DG Ruimte en Water (DGRW) van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft GfK in juni/juli een online onderzoek uitgevoerd onder relatiegroepen die op enigerlei wijze betrokken zijn bij het windpark dat voor de kust van Egmond aan Zee gebouwd is. De wens is ontstaan om vast te stellen hoe doelgroepen nu staan ten opzichte van het gerealiseerde windpark. Is de acceptatie verder toegenomen of is het nog een gevoelig onderwerp? Deze relatiegroepen zijn: Inwoners van kustgemeenten; Ondernemers in kustgemeenten die afhankelijk zijn van het toerisme; Nederlandse recreanten; Duitse recreanten. Het doel van het onderzoek is de beleving van het gebouwde windpark te meten. Het windpark is namelijk vanaf de kust in een bepaalde mate zichtbaar en dat kan invloed hebben op de beleving en het gedrag van de relatiegroepen. 1.2 Opzet van het onderzoek Het onderzoek kent inmiddels vijf metingen: een T0meting in oktober 2005; een T1meting in juni tot augustus 2006 tijdens de bouw; een T2meting in het eerste operationele jaar na de bouw (2007); een T3meting in het tweede operationele jaar na de bouw (2008); de huidige meting in. Met gebruikmaking van grotendeels hetzelfde meetinstrument is het mogelijk de ontwikkeling van de beleving en de meningsvorming ten aanzien van het windpark te volgen. Dit rapport bevat het verslag van de huidige meting, vergeleken met de T3meting die in 2008 werd uitgevoerd. 1.2.1 Opzet van het onderzoek inwoners Methode van onderzoek Het onderzoek onder inwoners is uitgevoerd door middel van online interviews. De respondenten zijn benaderd via email. Steekproef en respons De steekproef is getrokken uit het GfK Online Panel. Voor dit onderzoek zijn respondenten geselecteerd die 18 jaar of ouder zijn en die in één van de kustplaatsen Beverwijk, Heemskerk, Castricum, Bergen of Velsen wonen. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 9/60
Er deden panelleden mee die in 2008 ook al aan het onderzoek meededen, aangevuld met een verse steekproef. In totaal hebben 383 bewoners de vragenlijst volledig ingevuld. Zie bijlage 1 voor een uitgebreide responsverantwoording. Veldwerk Het veldwerk onder de inwoners werd uitgevoerd in de periode van 26 juni tot en met 7 juli. 1.2.2 Opzet van het onderzoek ondernemers Methode van onderzoek Het onderzoek onder ondernemers is uitgevoerd door middel van online interviews. De respondenten zijn benaderd via een brief met daarin het verzoek om via internet de vragenlijst in te vullen. De uitnodigingsbrief werd na een week gevolgd door een uitnodiging per email met daarin een directe link naar het online onderzoek. Steekproef en respons De bruto steekproef, bestaande uit 1944 adressen, is afkomstig uit een bedrijvendatabase. Voor dit onderzoek zijn ondernemingen geselecteerd in voor het onderzoek relevante branches (zie bijlage 1) die met toerisme te maken hebben en die gevestigd zijn in één van de kustplaatsen Beverwijk, Heemskerk, Castricum, Bergen en Velsen. Van de 1944 beschikbare adressen bleken 102 adressen niet juist. Van de overige 1842 benaderde adressen hebben 62 ondernemers de vragenlijst volledig ingevuld. De respons komt hiermee uit op drie procent en ligt daarmee op ongeveer hetzelfde niveau als in 2008. Voor onderzoek onder respondenten die niet gescreend zijn en niet gewend zijn een vragenlijst op internet in te vullen, is dit percentage niet abnormaal laag. Veldwerk Het veldwerk onder de ondernemers werd uitgevoerd in de periode van 7 juli tot en met 19 juli. 1.2.3 Opzet van het onderzoek Nederlandse recreanten Methode van onderzoek Het onderzoek onder Nederlandse recreanten is uitgevoerd door middel van online interviews. De respondenten zijn benaderd via email. Screening, steekproef en respons De huidige netto steekproef bestaat deels uit respondenten die in 2008 ook al aan het onderzoek meededen en deels uit nieuwe respondenten. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 10/60
Voor het nieuwe deel van de steekproef zijn leden van het GfK Online Panel van 18 jaar of ouder uitgenodigd die niet in de kustgemeenten Beverwijk, Heemskerk, Castricum, Bergen of Velsen woonachtig zijn, maar wel de stranden hebben bezocht. In totaal deden 392 Nederlandse recreanten mee aan het onderzoek. Veldwerk Het veldwerk voor dit onderzoek werd uitgevoerd in de periode van 29 juni tot en met 10 juli. 1.2.4 Opzet van het onderzoek Duitse recreanten Methode van onderzoek Het onderzoek onder de Duitse recreanten is uitgevoerd door middel van online interviews. De respondenten zijn benaderd via email. Werving, steekproef en respons De Duitse recreanten zijn geworven via het Online Panel van GfK Duitsland. De Duitse recreanten hebben in 2014 of de Nederlandse kust bezocht bij Castricum, Bergen of Egmond. In totaal hebben 101 Duitse recreanten de vragenlijst volledig ingevuld. De benadering van de Duitse recreanten verschilt ten opzichte van de eerdere metingen zoals die in 2008. Destijds werden de respondenten op het strand geworven, in via een online panel. In bijlage 1 is in de responsverantwoording te zien dat dit een andere verdeling heeft opgeleverd ten aanzien van het moment van het bezoek. In 2008 hadden de Duitse toeristen het betreffende strand veelal in hetzelfde jaar bezocht, in hebben de Duitse recreanten het strand veelal in het voorgaande jaar bezocht. Hierdoor is de herinnering aan de situatie ter plaatse in deze meting minder recent dan tijdens de vorige meting. Veldwerk Het veldwerk onder de Duitse recreanten werd uitgevoerd in de periode van 7 juli tot en met 13 juli. 1.3 Vragenlijst De vraagpunten zijn in nauw overleg met de opdrachtgever geoperationaliseerd in een voor elke onderzoeksgroep afzonderlijke vragenlijst. De vragenlijst van de meting in 2008 vormde de basis. Voor het grootste deel komen de vier vragenlijsten overeen en bevatten onder andere de volgende vraagpunten: De beleving van de zee; De attitude ten aanzien van groene energie, met name windenergie; Oordeel over het windpark. Het oordeel is voornamelijk gemeten door middel van foto s die het windpark op zee onder een aantal verschillende condities tonen. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 11/60
De informatievoorziening over het windpark. De vragenlijst, die aan de bewoners is voorgelegd, is opgenomen in bijlage 2. De overige vragenlijsten verschillen slechts op enkele punten en zijn apart bijgeleverd. 1.4 Rapportage Dit rapport bevat de uitkomsten van de meting. Waar mogelijk is een vergelijking gemaakt met de 2008meting. In de volgende hoofdstukken wordt successievelijk ingegaan op de attitudes ten aanzien van windenergie en windparken, het oordeel over het windpark middels visualisaties en de informatievoorziening daaromtrent. De plus en mintekens in de tabellen geven aan of er significante verschillen zijn tussen de 2008meting en de meting. Waar de tekst naar een verschil verwijst, dan is dit verschil altijd significant. De significanties zijn getoetst met een Ztoets. De Ztoets wordt gebruikt om de proporties van twee onafhankelijke groepen te vergelijken om te bepalen of deze significant van elkaar verschillen. Als de waarde van de Ztoets groter is dan de verdelingswaarde voor een gegeven betrouwbaarheidscoëfficiënt (95%), dan zijn de geobserveerde proporties significant verschillend. De Zwaarde stijgt met (1) een groter verschil in proporties en (2) grotere steekproeven. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 12/60
2. Attitude ten opzichte van windenergie en windparken In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de beleving van relevante factoren en de attitudes van de verschillende onderzoeksgroepen ten opzichte van windenergie en windparken in het algemeen. 2.1 Beleving strand en zee De respondenten zijn eerst een vraag en enkele stellingen over de zee en het strand voorgelegd. In figuur 2.1 is weergegeven wat volgens de betrokkenen de ergernissen zijn op en rond het strand. In figuur 2.2 is weergegeven welk deel van de ondervraagden het (een beetje) met de stellingen eens is. Figuur 2.1 Ergernissen op en rond het strand (selectie: bewoners en recreanten) Zwerfafval, rommel Honden Drukte (op het strand) Windmolenparken Auto's Strandhuisjes Strandpaviljoens Bewoners NLse recreanten Duitse recreanten Vlaggenmasten Badhokjes Andere gebouwtjes 0% 20% 40% 60% 80% 100% Te zien is dat voor alle betrokkenen zwerfafval en andere rommel de grootste ergernis vormt. Windmolenparken komen voor bewoners op de derde plaats, voorafgegaan door overlast van honden. Ook onder Duitse recreanten nemen windmolenparken de derde plaats in, achter drukte. Voor Nederlandse recreanten staan windmolenparken op de vijfde plaats, achter honden, drukte en auto s. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 13/60
Figuur 2.2 Stellingen over de zee en het strand % (een beetje) mee eens Bewoners Ondernemers Nederlandse recreanten Duitse recreanten 2008 2008 2008 2008 Het zakken van de zon in de zee is een fantastisch gezicht 97% 98% 97% 100% 96% 96% 85% 100% De zee en het strand mogen niet worden aangetast 89% 94% 82% 90% 92% 93% 83% 96% De zee en het strand zijn zeer rustgevend 92% 94% 97% 97% 94% 93% 87% 97% Het kijken naar de zee geeft mij een oneindig gevoel 86% 88% 95% 95% 90% 91% 85% 95% Zee en strand zijn een van de weinige plekken pure natuur 73% 79% 82% 83% 71% 73% 75% 85% +/: significant verschil in vergelijking met 2008 Net als in 2008 blijkt dat alle onderzoeksgroepen de zee en het strand in hoge mate positief beleven. Men beschouwt het zakken van de zon in de zee als een fantastisch gezicht, de zee en het strand mogen niet aangetast worden en bijna iedereen beschouwt de zee en het strand als rustgevend. Toch zijn er verschuivingen zichtbaar. Zo vinden bewoners en Duitse recreanten in in mindere mate dan in 2008 dat de zee en het strand niet mogen worden aangetast. Nog steeds is een grote meerderheid het met deze stelling eens, maar er is een afname zichtbaar. 2.2 Attitude ten opzichte van windenergie Omdat energiebronnen (zoals gas en olie) eindig zijn, wordt in Nederland veel aandacht besteed aan duurzame energie zoals zonneenergie, energie uit waterkracht en windenergie. Windenergie is hierbij een belangrijke mogelijkheid en de overheid heeft zich tot doel gesteld windenergie te bevorderen. Na deze toelichting is de respondenten een aantal stellingen over windenergie voorgelegd, met bij elke stelling de antwoordmogelijkheden eens, een beetje mee eens, niet eens en niet oneens, een beetje mee oneens en oneens. In figuur 2.3 en 2.4 is weergegeven welk deel van de ondervraagden het (een beetje) met de stellingen eens is. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 14/60
Figuur 2.3 Algemene stellingen over windenergie % (een beetje) mee eens Bewoners Ondernemers Nederlandse recreanten Duitse recreanten 2008 2008 2008 2008 Windenergie is belangrijk voor de toekomst 75% 89% 76% 84% 75% 91% 76% 95% Windenergie is schone energie 79% 92% 77% 88% 81% 92% 75% 97% Windenergie is een onuitputtelijke bron van energie 84% 84% 85% 92% 86% 86% 76% 89% Windenergie is dure energie 39% 45% 53% 56% 34% 38% 46% + 28% +/: significant verschil in vergelijking met 2008 Figuur 2.4 Stellingen over windenergie in Nederland % (een beetje) mee eens Bewoners Ondernemers Nederlandse recreanten Duitse recreanten 2008 2008 2008 2008 Nederland moet meer gebruik maken van windenergie 69% 74% 68% 71% 68% 75% 61% 65% De ontwikkeling van windenergie is voor de Nederlandse industrie en werkgelegenheid van groot belang 64% 64% 60% 62% 63% 67% 67% 61% Windenergie moet in Nederland op grote schaal worden toegepast 60% 65% 53% 61% 58% 68% 65% 61% Nederland is te klein voor het op grote schaal toepassen van windenergie 42% 39% 40% 60% 39% 35% 41% + 12% Windenergie is voor Nederland de enige realistische mogelijkheid om duurzame energie op te wekken 37% +/: significant verschil in vergelijking met 2008 44% 24% 38% 37% 40% 56% + 39% 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 15/60
Over het algemeen heeft men een positieve attitude ten opzichte van windenergie: de meerderheid van alle onderzoeksgroepen meent dat windenergie schone energie is, dat het belangrijk is voor de toekomst en dat het een onuitputtelijke bron van energie is. Een vierde tot de helft van de bewoners en ondernemers meent dat windenergie dure energie is; Nederlandse recreanten denken dit minder vaak. In vergelijking met 2008 is de attitude ten opzichte van windenergie enigszins verschoven; bewoners en recreanten vinden het in iets mindere mate een schone energiebron en een belangrijke energiebron voor de toekomst. In 2008 was nog circa 90% van de bewoners en recreanten het hier mee eens, in is dit aandeel gedaald naar circa 75%. Over het algemeen heeft men ook een positieve mening over windenergie in Nederland: bijna 70% van de bewoners, ondernemers en Nederlandse recreanten meent dat Nederland meer gebruik moet maken van windenergie; bij de Duitse recreanten ligt dit percentage lager (61%). Ongeveer 60% van alle onderzoeksgroepen meent dat windenergie in Nederland op grote schaal moet worden toegepast en bijna twee derde vindt dat de ontwikkeling van windenergie voor de Nederlandse industrie en werkgelegenheid van groot belang is. In vergelijking met 2008 is de attitude van Nederlandse recreanten ten opzichte van windenergie in Nederland enigszins verschoven: zij vinden in iets mindere mate dat in Nederland meer gebruik moet worden gemaakt van windenergie (van 75% in 2008 naar 68% in ) en dat windenergie op grote schaal moet worden toegepast (van 68% naar 58%). 2.3 Attitude ten opzichte van een windpark op zee Zoals u wellicht weet wordt windenergie opgewekt door windmolens. Windmolens staan alleen, in een kleine groep bij elkaar of in een zogenaamd windpark waar heel veel windmolens bij elkaar staan. Op het land is er vaak niet genoeg ruimte om een windpark aan te leggen. Daarom overweegt men windparken in zee aan te leggen omdat daar meer ruimte en meer wind is. Na deze uitleg is de respondenten gevraagd of men de zee een geschikte plek vindt om windparken aan te leggen. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 16/60
Figuur 2.5 Vindt u de zee een goede plek om windparken aan te leggen? Bewoners 2008 74% 19% 7% 70% 21% 9% Ondernemers 2008 77% 21% 3% 68% 26% 6% NLse recreanten 2008 74% 14% 12% 72% 19% 9% Duitse recreanten 2008 89% 4% 7% 65% 23% 12% 0% 20% 40% 60% 80% 100% ja nee weet niet Een ruime meerderheid van de betrokkenen (65% tot 72%) meent dat de zee een goede plek is om windparken aan te leggen. Het aandeel dat positief op de stelling reageert, is in vergelijking met 2008 alleen onder Duitse recreanten significant gedaald (van 89% naar 65%). Binnen de andere groepen kunnen de gevonden verschillen op toeval berusten. Wanneer men van mening is dat de zee geen goede plek is om windparken aan te leggen, is gevraagd naar de redenen hiervoor (zie figuur 2.6). 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 17/60
Figuur 2.6 Waarom de zee geen goede plek is voor windparken (meerdere antwoorden mogelijk) (selectie: vindt de zee geen goede plek om windparken aan te leggen) Bewoners Ondernemers Nederlandse recreanten Duitse recreanten 2008 2008 2008 2008 n= 81 70 16 16 76 51 23 3 (abs) Een windpark op zee is teveel zichtbaar 79% + 64% 94% 75% 67% 80% 52% 3 Een windpark op zee schaadt de natuur op zee 57% 61% 44% 50% 66% 55% 57% 1 Een windpark op zee is te duur 56% + 29% 69% 69% 38% + 22% 43% 2 Een windpark op zee hindert de vogels 41% 43% 25% 63% 41% 31% 70% 2 Een windpark op zee hindert de scheepvaart +/: significant verschil in vergelijking met 2008 28% 19% 19% 19% 28% + 10% 48% 0 Als de betrokkenen de zee geen goede plek vinden, is dat vaak omdat ze een windpark te zichtbaar vinden en van mening zijn dat dit de natuur op zee schaadt. Een aanzienlijk deel van de respondenten meent dat vogels gehinderd worden door een windpark op zee. Het argument dat een windpark op zee te duur is, wordt voornamelijk door ondernemers aangevoerd. De mate waarin men deze redenen heeft genoemd, is in vergelijking met 2008 enigszins veranderd. De kosten van het windpark worden vaker genoemd door bewoners en recreanten, bewoners noemen ook vaker de zichtbaarheid van het windpark. Er hebben zowel in 2008 als in 16 ondernemers aangegeven dat zij de zee geen geschikte plek vinden voor windparken. Het lijkt erop dat deze ondernemers vaker hebben aangegeven dat een windpark te veel zichtbaar is, maar vanwege het lage aantal is dit verschil niet significant. Vervolgens is aan alle respondenten een aantal stellingen over windparken op zee voorgelegd. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 18/60
Figuur 2.7 Stellingen over windparken op zee % (een beetje) mee eens Met een windpark op zee heb je geen last van het geluid dat de windmolens maken Bewoners hebben minder last van een windpark op zee dan van een windpark op land Op het vasteland van Nederland is voor een windpark veel minder ruimte dan op zee Bewoners Ondernemers Nederlandse recreanten Duitse recreanten 2008 2008 2008 2008 77% 80% 92% 90% 74% 72% 51% 77% 79% 79% 79% 79% 76% 59% 82% 85% 76% 77% 69% 83% 73% 74% 65% 73% Het is goed dat de overheid windparken op zee subsidieert 56% 71% 50% 74% 54% 66% 53% 72% Door het aanleggen van een windpark op zee krijgt Nederland een technische voorsprong op andere landen Door het aanleggen van een windpark op zee worden de stromingen in zee nauwelijks verstoord 45% 64% 45% 62% 52% 56% 64% 64% 22% 26% 37% 35% 31% 28% 39% 27% Een windpark op zee hindert de scheepvaart 24% 21% 29% 31% 24% 25% 38% + 14% Een windpark op zee is geen probleem voor vogels 21% 23% 32% 23% 26% 30% 28% 27% Een windpark op zee tast de natuur in zee onaanvaardbaar aan 33% 34% 34% 40% 32% 36% 37% + 12% Een windpark op zee is economisch niet rendabel 19% + 11% 29% 26% 15% 12% 24% + 0% De aanleg van een windpark op zee is niet duur +/: significant verschil in vergelijking met 2008 5% 8% 6% 9% 10% 14% 26% + 0% Over het algemeen merken we dat alle betrokkenen een positieve houding hebben tegenover een windpark op zee. Men meent dat er bij een windpark op zee geen sprake is van geluidsoverlast, dat een windpark op zee minder overlast voor bewoners oplevert en dat er op het vasteland van Nederland minder ruimte is voor een windpark dan op zee. Circa de helft van de betrokkenen meent dat het goed is dat de regering windparken op zee subsidieert; dit is een daling ten opzichte van 2008, toen nog ruim twee derde voor overheidssubsidie was. Dat Nederland door het aanleggen van een windpark op zee een technische voorsprong op andere landen krijgt, laat onder bewoners en ondernemers ongeveer 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 19/60
dezelfde daling zien ten opzichte van 2008: van circa twee derde naar iets minder dan de helft. Een minderheid van de betrokkenen (een kwart tot een derde) meent dat de aanleg van een windpark de stromingen in de zee niet verstoort en dat een windpark in zee geen probleem is voor vogels. Een derde van de betrokkenen meent dat een windpark de natuur in zee onaanvaardbaar aantast. 2.4 De zichtbaarheid van een windpark op zee Omdat er op land niet voldoende plaats is voor grote windparken, wil de overheid dat er ervaring wordt opgedaan met een windpark op zee. Om bij te dragen aan de ontwikkeling van wind op zee, zijn twee windparken aangelegd: OWEZ voor de kust bij Egmond en Amalia voor de kust bij IJmuiden. Nuon en Shell hebben samen een demonstratiepark gebouwd met 36 molens op 10 18 kilometer uit de kust voor Egmond, het is over dit windpark dat de volgende vragen gaan. Dit park is regelmatig, afhankelijk van het weer, zichtbaar vanaf het strand en het duin. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 20/60
Figuur 2.8 Stellingen over de zichtbaarheid van windparken op zee % (een beetje) mee eens Bewoners Ondernemers Nederlandse recreanten Duitse recreanten 2008 2008 2008 2008 Als ik op het strand ben heb ik geen last van een zichtbaar windpark Aan een zichtbaar windpark op zee wen je vanzelf Ik heb geen enkel probleem met een zichtbaar windpark op zee, omdat het nodig is om het energieprobleem in Nederland op te lossen 57% 60% 48% 64% 52% 55% 54% 58% 59% 56% 58% 55% 61% 57% 52% 57% 50% 53% 49% 50% 53% 85% 76% 77% Een zichtbaar windpark op zee tast mijn beleving van de zee en het strand aan 40% 53% 52% 64% 46% 64% 42% + 22% Een zichtbaar windpark op zee maakt het wonen in een kustplaats minder aantrekkelijk Ik heb interesse om een windpark in zee met een boot te bezoeken om van dichtbij te zien hoe het is Als voor een strand een zichtbaar windpark ligt, zal ik dat strand minder vaak bezoeken Ik vind het leuk dat ik een windpark zie als ik op het strand ben 31% 29% 47% 36% 40% 49% 45% + 14% 39% n.g. 31% n.g. 31% n.g. 10% n.g. 21% 16% 37% + 21% 28% 29% 34% + 16% 22% 16% 25% 20% 20% 40% 28% 7% Een zichtbaar windpark trekt meer toeristen aan 7% 15% 10% 9% 9% +/: significant verschil in vergelijking met 2008 n.g. vraag niet gesteld in 2008 19% 27% + 5% Een meerderheid van alle onderzoeksgroepen meent dat je went aan een zichtbaar windpark en dat je als je op het strand bent geen last hebt van een zichtbaar windpark. De helft van de betrokkenen heeft geen probleem met een zichtbaar windpark op zee, omdat het nodig is om het energieprobleem in Nederland op te lossen. Er is een ruime interesse om een windpark in zee met een boot te bezoeken om het van dichtbij te kunnen zien: 39% van de bewoners en 31% van de ondernemers hebben hier belangstelling voor. Ten opzichte van 2008 is het aandeel bewoners en het aandeel recreanten dat meent dat een zichtbaar windpark de beleving van de zee en het strand aantast gedaald: van ruim de helft naar 40% tot 46% in. Bij de meeste stellingen over de zichtbaarheid van het windpark zijn opvallende leeftijdsverschillen waarneembaar onder de bewoners (zie figuur 2.9). 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 21/60
Figuur 2.9 Stellingen over de zichtbaarheid van windparken op zee bewoners naar leeftijd Als ik op het strand ben heb ik geen last van een zichtbaar windpark (oneens of een beetje mee oneens) Aan een zichtbaar windpark op zee wen je vanzelf (oneens of een beetje mee oneens) Ik heb geen enkel probleem met een zichtbaar windpark op zee, omdat het nodig is om het energieprobleem in Nederland op te lossen (oneens of een beetje mee oneens) Een zichtbaar windpark op zee tast mijn beleving van de zee en het strand aan (eens of een beetje mee eens) Een zichtbaar windpark op zee maakt het wonen in een kustplaats minder aantrekkelijk (eens of een beetje mee eens) Ik vind het leuk dat ik een windpark zie als ik op het strand ben (oneens of een beetje mee oneens) Bewoners Bewoners 2008 leeftijd = 1834 3549 50+ 1834 3549 50+ n = 32 96 255 89 148 133 19% 20% 33% + 19% 18% 32% + 25% 22% 33% + 34% 35% 43% + 28% 18% 36% + 38% 40% 53% + +/: significant verschil in vergelijking met andere leeftijdsgroepen 27% 27% 23% 18% 24% 20% 24% 26% 26% 51% 53% 53% 28% 30% 29% 49% 49% 47% Waar de verschillende leeftijdsgroepen bewoners in 2008 nog eensgezind op de stellingen over een zichtbaar windpark reageerden, is in te zien dat hun meningen uit elkaar lopen. Bewoners tot 50 jaar wennen aan een zichtbaar windpark op zee, maar dit effect treedt niet op bij de omwonenden van 50 jaar en ouder. 2.5 Windenergie en klimaatverandering Er zijn twee stellingen voorgelegd die te maken hebben met windenergie als maatregel tegen klimaatverandering. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 22/60
Figuur 2.10 Stellingen over windenergie en klimaatverandering % (een beetje) mee eens Windenergie is een goede manier om de gevolgen van de klimaatverandering op te vangen Windenergie is overbodig want de gevolgen van klimaatverandering zijn niet zo erg als nu wordt gezegd Bewoners Ondernemers Nederlandse recreanten Duitse recreanten 2008 2008 2008 2008 62% +/: significant verschil in vergelijking met 2008 69% 66% 62% 63% 66% 50% 8% 8% 16% 18% 10% 9% 33% + 65% 1% Ongeveer de helft tot twee derde van de betrokkenen vindt windenergie een goede manier om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Onder bewoners is het enthousiasme voor windenergie als manier om de gevolgen van klimaatveranderingen op te vangen iets gedaald: in ziet 62% van de bewoners dit zo, terwijl dat in 2008 nog 69% was. Met de stelling: Windenergie is overbodig want de gevolgen van klimaatverandering zijn niet zo erg als nu wordt gezegd is slechts een klein aandeel van de bewoners en Nederlandse recreanten het eens (8% tot 10%). Dit percentage ligt iets hoger bij ondernemers (16%) en nog hoger bij de Duitse recreanten (33%). 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 23/60
3. Oordeel over het windpark Hoofdstuk 3 behandelt de mening van de respondenten over windpark OWEZ. Hiervoor zijn foto s van het zicht vanaf de kust naar de plek van het windpark gebruikt; dezelfde foto's als bij de eerdere metingen gebruikt zijn. Paragraaf 3.1 beschrijft de reacties van de respondenten op de foto s en een video van het windpark. In paragraaf 3.2 komen de meer algemene oordelen over het windpark aan bod. Tot slot gaat paragraaf 3.3 in op de vraag of er voorwaarden zijn waaronder het windpark acceptabeler en/of aantrekkelijker zou kunnen worden. 3.1 Oordeel over de foto s en de video Voordat de foto s van het windpark op zee zijn getoond, is de respondenten gevraagd of men een idee heeft hoe een windpark 10 kilometer vanaf het strand er uitziet. Een ruime meerderheid van de betrokkenen zegt dit te weten (73% van de bewoners, 85% van de ondernemers, 62% en 63% van de Nederlandse en Duitse recreanten). Er zijn foto s voorgelegd met het windpark onder vier verschillende condities die afhangen van de stand van de zon en de weersomstandigheden. Over elke foto is gevraagd in welke mate men het windpark storend vindt. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 24/60
Foto 1 Zee met windpark bij morgenlicht Figuur 3.1 Hoe storend is het windpark bij morgenlicht? Bewoners 2008 17% 36% 42% 4% 19% 31% 47% 2% Ondernemers 2008 23% 31% 39% 6% 35% 26% 37% 2% NLse recreanten 2008 16% 39% 41% 4% 17% 36% 43% 4% Duitse recreanten 2008 4% 27% 66% 3% 17% 36% 42% 6% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (zeer) storend enigszins/nauwelijks (helemaal) niet mooi Ondernemers storen zich meer dan bewoners en recreanten aan het windpark bij morgenlicht. Van de bewoners en recreanten stoort 17% tot 19% zich aan het windpark, van de ondernemers is dit 35%. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 25/60
Foto 2 Zee met windpark bij middagzon Figuur 3.2 Hoe storend is het windpark bij middagzon? Bewoners 2008 26% 40% 31% 2% 26% 37% 36% 1% Ondernemers 2008 36% 30% 31% 3% 40% 24% 31% 5% NLse recreanten 2008 26% 42% 30% 2% 24% 41% 33% 2% Duitse recreanten 2008 9% 35% 53% 3% 20% 36% 44% 1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (zeer) storend enigszins/nauwelijks (helemaal) niet mooi Ondernemers storen zich meer dan bewoners en recreanten aan het windpark bij middagzon. Van de bewoners en Nederlandse recreanten stoort 24% tot 26% zich aan het windpark bij deze weersomstandigheden; dit geldt voor 20% van de Duitse recreanten en onder ondernemers is dit 40%. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 26/60
Foto 3 Zee met windpark bij matig zicht Figuur 3.3 Hoe storend is het windpark bij matig zicht? Bewoners 2008 5% 19% 71% 5% 4% 21% 72% 3% Ondernemers 2008 6% 22% 68% 4% 11% 29% 55% 5% NLse recreanten 2008 4% 22% 71% 4% 2% 24% 70% 4% Duitse recreanten 2008 15% 81% 4% 12% 22% 65% 1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (zeer) storend enigszins/nauwelijks (helemaal) niet mooi Bij matig zicht zegt ruim de helft van de betrokkenen zich niet te storen aan het windpark. Ondernemers en Duitse recreanten storen zich relatief vaker aan het windpark bij matig zicht dan bewoners en Nederlandse recreanten. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 27/60
Foto 4 Zee met windpark bij zeemist Figuur 3.4 Hoe storend is het windpark bij zeemist? Bewoners 2008 10% 86% 4% 11% 85% 3% Ondernemers 2008 12% 84% 4% 3% 24% 68% 5% NLse recreanten 2008 2% 10% 85% 4% 9% 85% 5% Duitse recreanten 2008 5% 91% 4% 14% 16% 67% 3% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (zeer) storend enigszins/nauwelijks (helemaal) niet mooi Een ruime meerderheid van de betrokkenen geeft aan zich bij zeemist niet te storen aan het windpark. Van de Duitse recreanten stoort 14% zich aan het windpark bij zeemist. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 28/60
De respondenten is een filmpje getoond van het windpark zoals dit s nachts zichtbaar is (er is een computeranimatie gebruikt). Vervolgens is gevraagd in welke mate men het windpark zoals dit s nachts zichtbaar is storend vindt. Een deel van de respondenten (4% tot 10%) heeft aangegeven het filmpje niet of niet goed te kunnen bekijken. De resultaten zijn daarom gepercenteerd op de respondenten die wel een oordeel hebben kunnen geven. Omdat in 2007 en 2008 een groot deel van de respondenten het filmpje niet of niet goed kon zien (49% tot 68%), zijn de resultaten van eerdere metingen niet opgenomen in figuur 3.5. Figuur 3.5 Hoe storend is het windpark zoals het s nachts zichtbaar is? Bewoners 8% 20% 69% 4% Ondernemers 17% 25% 51% 7% NLse recreanten 8% 19% 67% 6% Duitse recreanten 9% 36% 48% 6% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (zeer) storend enigszins/nauwelijks (helemaal) niet mooi Circa de helft van de betrokkenen ervaart het windpark zoals het s nachts zichtbaar is als niet storend. De ondernemers storen zich het meest (17%). 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 29/60
3.2 Algemeen oordeel uitzicht op zee met een windpark De respondenten is gevraagd, alle foto s en het filmpje in ogenschouw nemend, in welke mate men het uitzicht op zee met een windpark als storend ervaart. Figuur 3.6 Hoe storend is het windpark als u alle foto s en de video in ogenschouw neemt? Bewoners 2008 26% 18% 53% 3% 24% 16% 58% 2% Ondernemers 2008 31% 16% 47% 6% 40% 11% 45% 3% NLse recreanten 2008 26% 20% 51% 3% 23% 19% 56% 2% Duitse recreanten 2008 11% 16% 70% 3% 24% 19% 57% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (zeer) storend neutraal (zeker) niet mooi De ondernemers storen zich het meest aan het windpark, zoals dat gezien is geweest op de foto s en in de video (40%). Van de bewoners en recreanten stoort 23% tot 24% zich aan het windpark zoals zij dat gezien hebben. Het grootste bezwaar tegen een windpark op zee is de belemmering van het uitzicht: een windpark op zee wordt gezien als horizonvervuiling. Circa driekwart van degenen die het uitzicht als storend ervaren, noemt deze reden. Daarnaast wordt door ruim een kwart van de betrokkenen aangegeven dat een windpark op zee onnatuurlijk is en er niet hoort. Bewoner: Op de afstand waarop het in Egmond zichtbaar is vind ik horizonvervuiling. Er is sprake van 2 parken, het achterste (verste) is dan een stuk minder storend. Duitse recreant: Die Illusion der Unendlichkeit der See ist damit zerstört. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 30/60
Bewoners van verschillende leeftijdsgroepen reageren in verschillend op de voorgelegde foto s van de zichtbaarheid van het windpark, terwijl zij in 2008 nog vergelijkbaar op de voorgelegde foto s reageerden. Figuur 3.7 Oordeel zichtbaarheid bij verschillende condities bewoners naar leeftijd Bewoners Bewoners 2008 leeftijd = 1834 3549 50+ 1834 3549 50+ n = 32 96 255 89 148 133 Foto morgenlicht (mooi, helemaal niet storend of niet storend) 38% 61% + 46% 47% 43% 51% Foto middagzon (mooi, helemaal niet storend of niet storend) 31% 48% + 33% 33% 32% 36% Alles in ogenschouw (mooi, zeker niet storend of niet storend) 63% 68% + 56% 56% 54% 58% +/: significant verschil in vergelijking met andere leeftijdsgroepen Te zien is dat de omwonenden van 35 tot 49 jaar de foto s bij morgenlicht en middagzon positiever zijn gaan waarderen, terwijl dat bij de andere leeftijdsgroepen niet aan de orde is. Wanneer we vragen om al het voorgelegde materiaal in ogenschouw te nemen blijkt dat 50 plussers in dezelfde mening hebben als in 2008, terwijl de omwonenden tot 50 jaar in positiever reageren dan in 2008. 3.3 Oordeel uitzicht op zee met windpark OWEZ Bij een vergelijking tussen het zicht op OWEZ en Amalia geven bewoners aan het zicht op OWEZ als minder aantrekkelijk te ervaren (27% minder aantrekkelijk, 4% aantrekkelijker). Aan bewoners en recreanten is gevraagd of zij het strand waar uitzicht is op het windpark vaker, even vaak of minder vaak hebben bezocht. Figuur 3.8 Frequentie bezoek aan het strand met uitzicht op het windpark Bewoners 7% 7% 68% 13% 4% NLse recreanten 3% 9% 66% 13% 9% Duitse recreanten 6% 16% 58% 11% 9% 0% 20% 40% 60% 80% 100% veel vaker vaker even vaak minder vaak veel minder vaak 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 31/60
Over het algemeen geeft men aan het strand even vaak te hebben bezocht. Van de bewoners zegt 14% het strand vaker en 17% het strand minder vaak te hebben bezocht (verschil: 3%). Van de Nederlandse recreanten zegt 12% het strand vaker en 22% het strand minder vaak te hebben bezocht (verschil: 10%). Onder Duitse recreanten lijkt een lichte toename van het strandbezoek (22% zegt vaker te zijn gegaan, 20% is minder vaak gegaan, verschil: 2%). De betrokkenen is gevraagd of zij de afstand van het windpark tot het strand (figuur 3.9) en de omvang van het park (figuur 3.10) acceptabel vinden. Figuur 3.9 Vindt u de afstand van het windpark tot het strand acceptabel? Bewoners 2008 57% 22% 21% 56% 22% 22% Ondernemers 2008 53% 18% 29% 45% 15% 40% NLse recreanten 2008 57% 24% 18% 58% 22% 18% Duitse recreanten 2008 80% 11% 8% 52% 33% 13% 0% 20% 40% 60% 80% 100% ja enigszins nee weet niet Onder de ondernemers vinden we de laagste acceptatie van de afstand van het windpark tot het strand: 40% vindt deze afstand niet acceptabel. Van de bewoners en recreanten vindt meer dan de helft de afstand acceptabel, maar onder Duitse recreanten is de acceptatie gedaald ten opzichte van 2008 (van 80% naar 52%). Bewoners van 50 jaar en ouder vinden de afstand tussen het windpark en het strand vaker onacceptabel dan jongere bewoners (1834 jaar: 13%, 3549 jaar: 15%, 50+: 25%). 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 32/60
Figuur 3.10 Vindt u de omvang van het windpark acceptabel? Bewoners 2008 54% 25% 21% 54% 24% 20% Ondernemers 2008 51% 21% 29% 50% 18% 32% NLse recreanten 2008 59% 24% 17% 55% 25% 18% Duitse recreanten 2008 78% 15% 5% 54% 32% 12% 0% 20% 40% 60% 80% 100% ja enigszins nee weet niet Bijna twee derde van de ondernemers (68%) vindt de omvang van het windpark (enigszins) acceptabel, de acceptatie van de omvang van het park ligt bij de andere betrokkenen hoger; 78% tot 86% vindt de omvang (enigszins) acceptabel. Onder Duitse recreanten is de acceptatie van de omvang gedaald tussen 2008 en (van 78% van 54%). Bewoners van 50 jaar en ouder vinden de omvang van het windpark vaker onacceptabel dan jongere bewoners (1834 jaar: 19%, 3549 jaar: 14%, 50+: 23%). 3.4 Voorwaarden voor betere acceptatie van het windpark De respondenten is een aantal voorwaarden voorgelegd met de vraag om per voorwaarde aan te geven of onder deze voorwaarde een windpark hierdoor (nog) acceptabeler of aantrekkelijker wordt. 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 33/60
Figuur 3.11 Voorwaarden waaronder het windpark acceptabeler/aantrekkelijker wordt % ja, Bewoners Ondernemers Nederlandse recreanten Duitse recreanten 2008 2008 2008 2008 Als het windpark u persoonlijk goedkope energie levert 47% 64% 45% 60% 52% 58% 51% 74% Als onze lokale economie ervan profiteert (werkgelegenheid door bouw en onderhoud) 49% n.g. 31% n.g. 53% n.g. 56% n.g. Als het windpark minder zichtbaar is 39% 47% 42% 42% 49% 49% 50% 36% Als het windpark kan worden bezocht voor educatie of recreatie Als u meer geïnformeerd wordt over de noodzaak ervan 29% 29% 38% 31% 43% 34% 39% 44% 43% 38% 27% 30% 38% 39% 43% 47% Als het windpark een mooie vorm heeft 22% 33% 13% 19% 29% 38% 44% 43% Als het windpark een attractie wordt voor recreanten en toeristen 17% n.g. 27% n.g. 24% n.g. 37% n.g. +/: significant verschil in vergelijking met 2008 n.g. vraag niet gesteld in 2008 De respondenten geven voornamelijk aan dat ze het windpark acceptabeler en/of aantrekkelijker vinden als het hen persoonlijk goedkope energie levert. Deze voorwaarde wordt door bewoners en Duitse recreanten minder vaak genoemd dan in 2008. Ook stimulatie van de lokale economie wordt als een aantrekkelijke voorwaarde gezien. Een voorwaarde die door bewoners minder vaak is genoemd dan in 2008, is dat het windpark minder zichtbaar zou moeten zijn (van 47% in 2008 naar 39% in ). Een attractie maken van het windpark wordt door 17% van de bewoners als een verhogende acceptatiefactor gezien, recreanten zijn hierover gunstiger gestemd (24% van de Nederlandse en 37% van de Duitse toeristen staan hiervoor open). Recreanten reageren ook enthousiaster op het idee om het windpark te kunnen bezoeken voor educatie of recreatie (34% van de Nederlandse en 44% van de Duitse toeristen geven aan dat dit bijdraagt aan de acceptatie van het windpark). 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 34/60
Op de vraag of men nog andere voorwaarden kan bedenken om het windpark acceptabeler te maken wordt geantwoord dat het windpark onzichtbaar zou moeten zijn of op grotere afstand geplaatst zou moeten worden. Nederlandse recreant: Verder uit de kust en de kleur van de molen aanpassen. Nederlandse recreant: Ik denk dat een "getijden molen", die gebruik maakt van de eb en vloed bewegingen, NOG beter is dan een windmolenpark op zee. Bewoner: Gezien de enorme hoeveelheid energie die we met z'n allen gebruiken, zullen we toch iets moeten doen om daar aan te komen. Windenergie is voor mij heel veel meer acceptabel dan boringen of wat ook! 1711/36437 rapport opiniepeiling OWEZ7 35/60