Tamme gans Boerengans, Soepgans, gedomesticeerde gans (Anser anser) Ontwikkelingssnelheid Afhankelijk van menselijk voeren Afhankelijk van zwerfvuil Risico om ziek te worden Schadelijk gedrag Samenvattend werkprotocol voor beheerder Bij Ganzenoverlast in de openbare ruimte is de beheerder van de openbare ruimte verantwoordelijk voor de aanpak en maatregelen. De volgende stappen neemt de beheerder: 1. Vraag degene die de melding doet naar de volgende informatie: - Naam, adres, telefoonnummer. - Op welke plek eten de ganzen? - Op welke plekken broeden de ganzen? - Welke overlast ervaart u van de ganzen? - Waar komen de ganzen op af, wordt er gevoerd of komen de ganzen op zwerfvuil af? - Zijn er meer dieren waar u overlast van heeft (duiven, ratten, meeuwen)? - Wie zijn de eigenaren van de plekken waar de duiven broeden? - Waar komt de meeste ontlasting terecht? 2. Meld deze gegevens bij de GGD en vraag of de overlast bekend is, of er mogelijk al eens ganzen gevangen zijn en er bijvoorbeeld nestbeheer plaatsvindt. 3. Inventariseer met grondeigenaren welke weringmaatregels er genomen kunnen worden 4. Maak gebruik van een Niet voeren campagne en probeer mogelijk samen met de Dierenbescherming en GGD toenadering te krijgen tot de voerders van de ganzen. 5. Overleg met de GGD over de risico s voor de volksgezondheid. Waar komt de meeste ganzenontlasting terecht? Komen er veel mensen in de buurt van vervuilde oppervlakten? Is er veel gebruikt zwemwater in de buurt? 6. Indien nodig volgen nadere acties met opdrachtverstrekking en uitvoering van de benodigde maatregelen op locatie. Acties bestaan in de regel uit voorlichting, beïnvloeden van voergedrag, waterkanten minder aantrekkelijk maken door minder eetbare beplanting/ gazonbedekking, ongeschikt maken nestplekken, mogelijk is het nodig ganzen te vangen en te herplaatsen. Zie voor gedetailleerd stappenplan het deel Methode die de gemeente Amsterdam hanteert bij de aanpak van probleemlocaties.
Wettelijke status Flora- en faunawet: Alle van nature op het Europese grondgebied van de Lidstaten van de Europese Unie voorkomende soorten vogels, met uitzondering van gedomesticeerde vogels behorende tot bij algemene maatregel van bestuur (amvb) aangewezen soorten, zijn beschermd. Aangezien tamme ganzen gedomesticeerd zijn betreft het dus een soort die niet beschermd is. In het kader van volksgezondheid en openbare veiligheid is het toegestaan om zonder ontheffing ganzen te vangen (en te doden). Door artikel 16f is een vrijstelling verleend van artikel 15 FFW, tweede lid, voor het gebruik van vangkooien voor het vangen van onder andere verwilderde ganzen. Risico voor volksgezondheid De kans om ziek te worden door ganzen is klein. Vervuiling van zwemwater is mogelijke het grootste risico met daarbij risico op microbiële darminfecties. Wel zou als effect van eutrofiëring (voedselrijk worden) van het water door ganzenpoep de groei van blauwalg gestimuleerd kunnen worden. Een groep ganzen in de buurt van rijwegen kan tot ongelukken met lichamelijk letsel leiden Algemene soortbeschrijving Historie en oorspronkelijk leefgebied De Tamme gans is een door de mens gedomesticeerde afstammeling van de Grauwe Gans (Anser anser). De grauwe gans heeft een oorspronkelijk leefgebied in noordelijk europa en Azië. De tamme gans is nu over gehele wereld verspreid. Kenmerken Uiterlijk Tamme ganzen kunnen verschillende verenkleden hebben. Veelvoorkomend is de witte vorm, daarnaast zijn er bruine vormen met verschillende kruisingsuiterlijkheden en mogelijk met witte delen. Mogelijk is kruising mogelijk met andere ganzensoorten zoals de Canadese gans. Verspreiding De tamme gans komt over hele wereld voor, vaak levend in de buurt van mensen.
Ontwikkeling Leeftijd vrouwtje geslachtsrijp: 2,5 jaar Broedduur: 28 dagen Nest grootte:6-12 eieren Maximale leefduur: 20 jaar Leefwijze Levend in familieverband. Koppels zijn monogaam. Nestplekken op beschutte en begroeide plekken. Rusten en foerageren in groepen op meer open plekken langs het water. Vliegvermogen van tamme ganzen is minder dan die van wilde ganzen. Risicosituaties Ganzen geven eerder hinder dan dat hun aanwezigheid echt risico oplevert voor mensen. Er zijn echter enkele situaties denkbaar waarbij ganzen de aanwezigheid of de gevolgen van de aanwezigheid van ganzen een risico kunnen worden. Wanneer ganzen in groepen dicht bij drukke verkeersaders leven kan dit hinder voor het verkeer vormen. Wanneer grote hoeveelheid ganzenpoep in zwemwater terecht komt, kan dit in kleine mate een risico voor microbiologisch infectie vormen, maar daarnaast kan door verhoging van de voedselrijkheid van het water de algengroei gestimuleerd worden. Oorzaken voor overlastgevende situaties Ganzen zijn soms gedumpt vanuit particuliere houderijen of het zijn afgesplitste families uit aangrenzende gebieden. De ganzen leven bij waterkanten vaak in de buurt van voederplekken. Voedselaanbod Er zijn twee hoofd voedselbronnen: 1. Gras en lage begroeiing 2. Door mensen gevoerd voedsel. Webinformatie en literatuur: Beschrijving en status van verschillende soorten ganzen die in Nederland voorkomen, Tamme gans wordt hier Soepgans genoemd: http://www.sovon.nl/pdf/ond%202006-02%20overzomerende_ganzen.pdf
Methode die de gemeente Amsterdam hanteert bij de aanpak van probleemlocaties De volgende aanpak is leidraad bij advisering en aanpak van ganzenoverlast. Fase 1: Wat is de overlast en wat zijn de oorzaken? Vraag Actie Resultaat Waar en hoeveel overlast van ganzen is er? Ga kijken op locatie, mogelijk samen met GGD of laat GGD inventariseren en rapporteren. Tel de ganzen en achterhaal de voederplek en nestlocaties. Er is een beeld van de voedselplek van de ganzen Er is een beeld van de broedplekken van ganzen Is de voederplek dichtbij plekken waar mensen leven of recreëren? Bekijk het gebruik van het gebied door mensen komt er veel ganzenpoep op deze locatie. Met name in zwemwater Er is nu een beeld van het risico voor mensen. Zijn er duidelijke oorzaken voor het de aantallen ganzen? Onderzoek hoe de ganzen het voedsel krijgen mogelijk in samenwerkeing met de GGD en de dierenbescherming Er is nu een beeld van het voedselaanbod. Is er ook overlast van andere dieren Bekijk omgeving op aanwezigheid andere overlastsoorten Ratten, duiven, meeuwen, etc Welke overlast wordt ervaren door de klagers? Neem contact op met de klager en bespreek de situatie Klager heeft een bepaald beeld over de overlast Wie zijn de eigenaren van nestplekken? Leg de situatie voor aan de eigenaren Stadsdeel Woningbouwvereniging Particuliere eigenaren Er is nu een beeld van: - De mate van overlast op de locatie - Het risico voor verkeer en zwemwater - De oorzaken voor ganzenoverlast - De aard van het voedselaanbod - Verantwoordelijke partijen voor overleg en uitvoering van het terugdringen van het voedselaanbod, nestmanipulatie en mogelijk wegvangen. Toolbox beeldvorming van overlast en oorzaken. Benadering van situatie Bepaal de grootte van de groep. Inventariseer nestlocaties en voederplekken. Bepaal de gewenste populatiegrootte Vang het te veel aan ganzen af en herplaats deze ganzen Beheer de ganzenpopulatie middels nestbeheer Benader de voerders om niet te voeren. Bepaling van overlast Bepaal de grootte van de groep. Let zo mogelijk op familiebanden. Waar bevinden zich de nestplekken. Waar komt de ontlasting terecht, vormt dit een risico voor het zwemwater?
Fase 2: Opstellen plan van aanpak In deze fase wordt de aanpak gepland, met als belangrijkste beheermaatregelen het terugdringen van het voedselaanbod, een uitvoerplan voor nestbeheer en de keuze welke ganzen te vangen en voor opvang te zorgen. Afstemming tussen opdrachtgever, adviseur, uitvoerende partijen en belanghebbenden over: - Probleemanalyse, oorzaak en mogelijke oplossingen. - Bepalen urgentie en te nemen maatregelen. - Mogelijke maatregelen waaronder beïnvloeden van zwerfvuil, voergedrag, weringen op gebouwen, mogelijke plekken voor alternatief nestbeheer waarmee mogelijke hardnekkige voerders bij betrokken kunnen worden. - Wijze van communicatie met betrokkenen, denk aan buurtbewoners, beheerders, dierenbescherming, portefeuillehouder. - Omvang bepalen van mogelijke curatieve bestrijdingsmaatregelen (vangen). - Verdeling kosten. - Nazorg en preventie (monitoring). Toolbox maatregelen bij Ganzenbeheer Ganzen zijn beter te beheersen dan bijvoorbeeld duiven. Het wegvangen van families kan op een diervriendelijke manier waarbij de ganzen een onderkomen kunnen vinden bij o.a. particulieren. Dit wordt gedaan door gespecialiseerde bedrijven die contact onderhouden met de dierenbescherming en de GGD. Voorlichtingsonderwerpen Gevolgen van eenzijdig voedsel door voeren van dieren. Ecologische verstoring door ganzen. Het onderstaande schema geeft inzicht in de stappen met beslispunten Vraag Actie Resultaat Is de mate van overlast Geef voorlichting en leg uit Zorg ervoor door uitleg over niet voeren, dat de dusdanig dat ingrijpen nodig Nee waarom er niet ingegrepen populatie niet groeit tot overlastgevend. Vertel is? wordt anderen dat er nu minder gevoerd gaat worden en de ganzenpopulatie geen overlast meer zal geven. Ja Is het mogelijk om met het wegenemen van de oorzaken de overlast op te lossen? Ja geef advies over wering en intensiveer de niet voeren campagne Zorg ervoor door uitleg over niet voeren, dat de populatie niet groeit tot overlastgevend. Vertel anderen dat er nu minder gevoerd gaat worden en de ganzenpopulatie geen overlast meer zal geven Nee Kies de volgende beheersmethode van boven naar beneden (volgend uit beleidplan) 1. Wering en terugdringen van voedselaanbod 2. Beheer op nest en broedplekken 3. Wegvangen en verplaatsen Wegnemen van oorzaken Bij ganzen weren van nestplekken op ongewenste locaties, mogelijk inrichten van nestlocaties op beheersbare plekken. Zoek hulp voor vangen en verplaatsen waarbij alternatieve eigenaren beschikbaar zijn. Bij deze stappen worden de volgende criteria gebruikt:
1. Is ingrijpen nodig? Bij ganzen is dit een combinatie van activiteiten. Er dient door middel van voorlichting gezorgd te worden dat de ganzen niet meer gevoerd worden. Dit is ongezond voor de ganzen. Daarnaast zal met het beeld van de nestplekken een plan voor nestbeheer gemaakt moeten worden met behulp van experts. Bij een te groot aantal ganzen kan een selectie gemaakt worden welke ganzen gevangen kunnen worden en is goede opvang voor deze ganzen gewaarborgd. Hierbij wordt rekening gehouden met familiebanden. 2. Wegnemen van oorzaken: De wijze van voergedrag, om de aard van de nestplekken. Bij voeren is het belangrijk te weten wie er voert en waarom degene voert. Gebruik de gezamenlijke campagne: Voeren maakt dieren ongezond, afhankelijk en ziek. Het veroorzaakt overlast en dierplagen. Daarnaast kunnen wij daar zelf ook ziek van worden. 3. Geven van voorlichting: Stedelijke campagne: Niet Voeren, Afdeling voorlichting van het stadsdeel, Natuur en Milieueducatie, GGD, Dierenbescherming, bewonersbrief, informatie voor kerk/moskeeblad. Fase 3: Uitvoer en begeleiding van maatregelen Gedurende de uitvoer is er periodiek overleg over het verloop van de voorlichting en het verloop van de beheersmethode. Mogelijk kan het voedselaanbod meetbaar gemaakt worden. Daarnaast wordt er afgestemd met de handhaver of milieupolitie. Aandachtspunt is het overmatig voeren van groepen ganzen. Dit is voor veel mensen een hobby. Het voeren is voor hen leuk, maar de negatieve gevolgen zijn vaak niet voel- en zichtbaar voor degene die voert. Wanneer mensen de ganzen voeren voor het verwerken van overmatig voedsel, zoals brood, dan moet een alternatieve verwerking hiervan worden aangeboden. Denk hierbij aan broodbakken. Nestbeheer gebeurt volgens een door een expert opgezet schema. Vangen is alleen wenselijk als daarvoor goede opvang gegarandeerd is. Fase 4: Evaluatie Zijn de doelen zichtbaar gehaald? - Het is gelukt om het voeren aan banden te leggen. - Het aantal ganzen dat in het gebied leeft zorgt niet meer voor overlast en hinder. - De ganzen leven onder goede omstandigheden en het aantal is onder controle. Welke doelen zijn er nog niet gehaald? Beoordeel of bovenstaande doelen nog moeten worden gehaald, mogelijk met andere middelen. Waren er positieve ervaringen die nuttig kunnen zijn voor andere stadsdelen? Deze informatie wordt verwerkt in dit naslagwerk. Email dit naar: mailto:jbuijs@ggd.amsterdam.nl