[Uitzending 1149: Intro & Zefanja 1:1]

[Uitzending 1149: Intro & Zefanja 1:1] Onder Bijbeluitleggers en in Bijbelcommentaren gebeurt het vaker dat de uitleg van de profeten Nahum, Habakuk en Zefanja in één commentaar wordt samengebracht. Al zijn de drie profeten niet helemaal tijdgenoten van elkaar geweest, hun optreden moet toch geplaatst worden in dezelfde periode van de geschiedenis van Israël en de wereld van het Midden-Oosten, namelijk: in de tweede helft van de zevende eeuw voor Christus. Het was de periode van de ondergang van het Assyrische rijk met Ninevé als hoofdstad en de opkomst van het Babylonische rijk met Babel als hoofdstad. Wat Israël betreft, is het Tienstammenrijk al verdwenen, en wordt de dreiging voor Juda en Jeruzalem steeds sterker. Deze politieke situatie vormt de historische achtergrond voor de profetieën van alle drie de profeten. Daarbij moeten we opmerken dat het optreden van Habakuk waarschijnlijk heeft plaatsgevonden in een periode tussen het optreden van de profeten Nahum en Zefanja in. Het is dan ook geen wonder dat er nogal wat punten van overeenkomst zijn tussen deze drie profetische boodschappers van Gods Woord. Alle drie de profeten verkondigen de boodschap van het komen van de HERE om de vijanden van Hem en Zijn volk te berechtingen en Gods volk te verlossen. Maar dat neemt niet weg dat ook de profetie van Zefanja een eigen klank en kleur heeft. Net als bij andere profeten heeft ook Zefanja een naam, waarvan de betekenis doorklinkt in de boodschap die hij namens de HERE brengen moet. Het Woord van de HERE, dat hij moet doorgeven, spreekt vooral van oordeel en ondergang. Maar zijn naam betekent: de HERE beschermt, verbergt of bewaart, met andere woorden: de HERE biedt een schuilplaats. Die troost mag hij verkondigen aan de nederigen en armen en ieder die op de HERE vertrouwt (Zef.3:12). In Zef.1:1 wordt ons wat meer verteld over de afkomst van de profeet Zefanja. In vers 1 worden maar liefst vier geslachten genoemd, terwijl wij van de profeten Nahum en Habakuk niet eens te horen hebben gekregen wie hun vader is. Er is geen profeet waarvan de afkomst met zoveel geslachten wordt meegedeeld. Zo n opvallend punt trekt natuurlijk de aandacht. Want in Gods Woord staat niets er zonder bedoeling. Wat zal de betekenis en achtergrond van deze vermelding zijn? TTB NL TWR CW 1

Bijbeluitleggers hebben er op gewezen dat de naam van de vader van Zefanja Kusi' is. Letterlijk betekent die naam: 'Ethiopiër', of 'de donkere'. Het zou kunnen betekenen dat Zefanja geen echte Israëliet is geweest. Om die gedachte te ontzenuwen, zouden de namen van de drie voorgaande stamvaders zijn toegevoegd. Hun namen zijn wel echt Hebreeuws, compleet met de naam van de HERE, de God van het verbond. Waarom Gedalja de betekenis van zijn naam is een geloofsbelijdenis, namelijk: Groot is de HERE zijn zoon Zefanja heeft genoemd is niet bekend. Misschien om zijn donkere uiterlijk? Wij weten het niet. Maar er is in ieder geval weinig reden om aan te nemen, dat Zefanja van niet-joodse afkomst is geweest. Anderen Bijbeluitleggers hebben er de aandacht op gevestigd dat de laatste naam die genoemd wordt die van Hizkia is. Een aantal Bijbeluitleggers veronderstellen dat wij daarbij moeten denken aan de vrome koning Hizkia uit het koningshuis van Juda. Dan zou Zefanja van koninklijke bloede zijn geweest, uit het huis van David. Gezien de tijd waarin hij geleefd heeft is dat niet onmogelijk, maar we kunnen het niet met zekerheid zeggen. Het is ook mogelijk dat de opsomming van de voorvaders van Zefanja, in die tijd een betekenis hebben gehad, die voor ons niet meer is na te gaan. Het ligt voor de hand, gezien de inhoud van de profetie van Zefanja, er vanuit te gaan dat Jeruzalem de plaats van zijn optreden is geweest en dat Zefanja er vermoedelijk ook woonde. Verder is het duidelijk dat het optreden van de profeet Zefanja te dateren is in de tijd van de regering van de vrome koning Josia, die regeerde van het jaar 640 v.chr. t/m het jaar 609 v.chr.. Als wij proberen de boodschap van de profeet Zefanja nog wat verder te dateren, doet zich een merkwaardige moeilijkheid voor. De tijd van Josia is namelijk in een paar perioden te verdelen. Josia, een jonge kleinzoon van de goddeloze koning Manasse, is nog maar acht jaar oud als hij koning wordt. Hij is zestien jaar als hij de HERE gaat zoeken en twintig jaar, als hij de hervormingen van de godsdienst in Juda en Jeruzalem ter hand neemt. Als Josia 26 jaar is wordt het wetboek van de HERE in de tempel gevonden en daarna voert Josia zijn godsdienstige hervormingen nog veel grondiger door, in overeenstemming met wat de HERE in Zijn wet heeft voorgeschreven. TTB NL TWR CW 2

In 2 Kronieken 34 wordt het allemaal nauwkeurig beschreven (ook: 2Kon.22 en 23). Maar deze reconstructie van gebeurtenissen in het leven van koning Josia, roept de vraag op: In welke fase van de regering van Josia valt nu het optreden van Zefanja? Sommige Bijbeluitleggers beweren dat het in de eerste tijd van Josia moet zijn geweest. Want als Zefanja de leiders van het volk de oordelen van de HERE aanzegt, noemt de profeet koning Josia niet. Blijkbaar was koning Josia nog te jong om hem persoonlijk verantwoordelijk te stellen. Daarbij kunnen we wel de vraag stellen, waarom koning Josia later, bij de vondst van het wetboek, wel de profetes Hulda raadpleegt en niet de profeet Zefanja. Een vraag die wij ook ten aanzien van de profeet Jeremia kunnen stellen, die op dat moment ook al begonnen is met zijn publieke optreden. Anderen Bijbeluitleggers denken dat wij de profeet Zefanja moeten plaatsen in de tijd nadat koning Josia met zijn godsdienstige hervormingen is begonnen. Maar is er dan in Jeruzalem nog sprake van een afgodendienst zoals Zefanja die in zijn profetie beschrijft? En vooral, hoe moet het zijn overgekomen als in Jeruzalem, dat bezig was aan een hervorming van de dienst van de HERE, de prediking van Zefanja heeft geklonken van een naderend en onontkoombaar oordeel? Kan dat samengaan? Een opmerkelijk en waardevol antwoord op die vragen vinden we verwoord bij een predikant uit de Tweede Wereldoorlog. Deze profetische prediker zette de boodschap van Zefanja in het raam van zijn tijd, waarvan hij voldoende begreep om te weten dat het nog maar 'het begin van de weeën' was. De predikant maakt duidelijk, dat Zefanja een boodschapper was van het universele oordeel van de HERE, dat onafwendbaar over de hele aarde zou komen. Maar hadden de hervormingen van koning Josia dan geen zin? Zeker wel, want de vrucht daarvan zou kunnen zijn dat een tijdelijk oordeel van de HERE nog niet onmiddellijk gevolgd werd door het definitieve oordeel op de grote Dag van de HERE. Dan is er in de tijd van koning Josia sprake van uitstel, wat niet betekent dat het uiteindelijk afstel zou worden. De zegen daarvan is dat de verdraagzaamheid van de HERE tot bekering zou kunnen leiden, was het TTB NL TWR CW 3

niet van het hele volk, dan toch van een rest die een schuilplaats mochten vinden bij de HERE, die de nederigen en armen beschermt. Maar dat neemt niet weg dat het oordeel zeker zal komen. Het is onafwendbaar. Deze gedachtegang maakt een herkenbare en een duidelijke Bijbelse lijn zichtbaar. Zo handelde de HERE al in de tijd van de zondvloed, toen de verdraagzaamheid van de HERE, in de tijd van Noach, geduldig op de mensen bleef wachten die weigerden te luisteren (1Petr.3:20). Maar het oordeel kwam wel en er was alleen ontkoming voor hen, die veilig waren in de Ark, beschermd door de HERE die Zelf de deur had gesloten. Denk ook aan het tijdelijke uitstel van de ondergang van Ninevé, dat volgde op de bekering van de stad na de prediking van Jona. Maar ook over Ninevé kwam het oordeel van God. De HERE stelt soms uit en heeft veel geduld, maar de grote Dag van de HERE komt wel. Dat is de boodschap van Zefanja, de laatste van de profeten van voor de ballingschap. Het maakt Zefanja tot een profeet met een eigen eschatologische boodschap. Niet voor niets wordt Zefanja, in verband met het laatste oordeel en de Grote dag van de HERE, vier keer geciteerd in het NT (Matt.13:41;Openb.6:17;14:5;16:1). De christelijke gemeente van het NT heeft de verwachting van het laatste oordeel en die van het nieuwe Jeruzalem eigen gemaakt in de lijn van de verkondiging van Zefanja. De volkomen vervulling van Gods toezeggingen en beloften wordt ook in het NT toegezegd aan de nederigen, armen en zachtmoedigen, want hunner is het Koninkrijk van God en zij zullen de aarde beërven. Dat gebeurt dwars door het oordeel heen, maar het oordeel zal zeker komen. Zo moeten wij de profetie van Zefanja gaan lezen. Hoewel het nergens is opgeschreven, kunnen we er vrij zeker van zijn dat Zefanja zelf de schrijver is van het Bijbelboek. Er zijn verschillende Bijbeluitleggers, die beweren, dat bepaalde delen van het Bijbelboek later zijn toegevoegd en dat de stijl niet oorspronkelijk is, maar die kritiek lijkt mij onhoudbaar. In de geschiedenis van de christelijke kerk heeft niemand ten aanzien van de echtheid en het canonieke gezag ooit bedenkingen gehad. Met ongekende geladenheid verkondigt Zefanja het volk van Juda de boodschap van de komen- TTB NL TWR CW 4

de Dag van de HERE. Het zal een dag van gericht en rechtvaardige vergelding zijn. De reden daarvoor ligt in de zonden van het volk. De overtredingen van Juda worden onbarmhartig blootgelegd en bij de naam genoemd. De Grote dag van de HERE komt niet alleen voor de niet-joodse volken, maar ook voor lauwe en afvallige gelovigen is het een dag van Gods toorn. Voor nederigen, armen en zachtmoedigen is het een dag van hoop en verlossing. Tegen hen kan de profeet in Zefanja 3:16 t/m 20 zeggen: Op die dag zal men Jeruzalem opbeuren met de woorden: Wees niet bang, Sion, houd moed. De HERE, uw God, is bij u. Hij is een machtige Verlosser. Hij zal vol blijdschap over u zijn. Hij zal u liefhebben en u niet beschuldigen. Hij zal over u juichen met een lied van vreugde. Wie verdriet hebben omdat zij niet bij dit feest kunnen zijn, zal Ik erbij halen. Zij horen er toch ook bij. Zij gaan gebukt onder de vernedering. Ik zal voorgoed afrekenen met al uw vijanden. En Ik zal de zwakken en hulpbehoevenden verlossen en bijeenbrengen wie uit elkaar waren gejaagd. Ik zal Mijn ballingen, die vroeger over de hele wereld werden veracht, nu roem en eer bezorgen. In die tijd zal Ik u bijeenhalen en weer thuis brengen. Alle volken ter wereld zullen zien dat Ik van u een groot en roemrucht volk heb gemaakt, wanneer Ik uw situatie ten goede heb veranderd, zegt de HERE. De inzet van de profetie van Zefanja is verschrikkelijk. Tot tweemaal toe zegt de profeet dat hij een woord van de HERE doorgeeft. Het is alsof hij er extra behoefte aan heeft om met deze woorden achter de hoogste Autoriteit van de HERE weg te schuilen. Ik kan het mij voorstellen, want Zefanja spreekt van een allesomvattend oordeel waar niemand onderuit kan en dat zeker zal komen. Let u maar op de woorden in vers 2, daar zegt de HERE: Ik zal alles volkomen van de aardbodem wegvagen. Zefanja spreekt van een wereldomvattend oordeel dat de hele schepping treft, zoals dat ook met de zondvloed het geval was. Alleen worden nu ook de vissen genoemd. Zou dat te maken kunnen hebben met het feit dat de HERE de aarde niet door water maar door vuur zal laten vergaan (Gen.8 en 9)? Opvallend is de volgorde, die wij omgekeerd in Genesis lezen, waarbij in Zefanja 1:3 de mensen voorop gaan en ook weer als laatsten worden genoemd ten bewijze dat het de mens is die de hele schepping meesleept in zijn val en ondergang. Wij mensen zijn TTB NL TWR CW 5

er de oorzaak van dat de schepping onder de vloek van de zonde ligt. Dat te beseffen in een wereld die zucht, kraakt en sterft, moet een mens op zich al nederig maken. Verder valt in vers 3 op dat de HERE ook de verleidingen van de goddelozen en slechte mensen zal uitroeien, een uitdrukking die we ook tegenkomen in Matth.13:41, waar ook gesproken wordt over verleidingen en slechte mensen. In Mattheüs 13 spreekt de Here Jezus over de voleinding van de wereld, een bewijs temeer dat wij in Zefanja een boodschap horen met een eschatologische spits. Bij de ergernissen of verleidingen van de slechte mensen zullen we moeten denken aan het aanbidden van afgodsbeelden en alles er omheen. Het dienen van afgoden verleidde tot zonde en seksuele uitspattingen in verband met vruchtbaarheidsriten. Het bracht mensen ertoe om geen rekening met de HERE te houden en Zijn inzettingen en geboden niet te gehoorzamen. De HERE zal alles volkomen van de aardbodem wegvagen. Wegvagen betekent vernietigen, zoals een boer na de oogst het onkruid wegraapt en er de brand in steekt. De boodschap van Zefanja is een aangrijpende boodschap. Maar het is gezien de boodschap van de profeten Jeremia en Ezechiël een boodschap geweest waarvan de mensen in Juda en Jeruzalem niet erg zijn geschrokken. Volgens de inwoners van Juda en Jeruzalem is de boodschap van Zefanja voor de wereld, maar niet voor hen. De wereld zal vergaan, maar Jeruzalem en Gods volk niet. Naar hun mening heeft de HERE dat beloofd en daarbij, het gaat toch goed met Gods volk? Onder koning Josia komt Jeruzalem de vorige slagen weer een beetje te boven en bovendien, er is een godsdienstige hervorming op gang gekomen. Als de wereld vergaat, zal er op de berg Sion ontkoming zijn. Maar Zefanja is nog niet uitgesproken. De HERE die de gedachten kent van hen, die denken dat ze veilig zijn in Jeruzalem en bij de tempel, gebruikt de mond van de profeet Zefanja om harde woorden te spreken tegen Juda en Jeruzalem. Tot tweemaal toe klinkt in vers 4 het 'Ik zal' van de HERE, maar het zijn geen beloften, maar bedreigingen. De HERE strekt Zijn hand uit tegen Juda en tegen alle inwoners van Jeruzalem. Zij hebben de HERE tegen. En Hij heeft alle reden om tegen Zijn volk te zijn. Als we lezen wat de HERE allemaal aantreft in de stad die Hij heeft gekozen om er Zijn naam te doen wonen, dan schrik je. We lezen benamingen als Baälvereerders, afgoden- TTB NL TWR CW 6

dienaars en hun priesters en mensen die de zon, de maan en de sterren aanbidden. Ook zijn er mensen die zogenaamd de HERE volgen, maar tegelijkertijd de afgod Milkom vereren en daarnaast zijn er de mensen die de HE- RE bewust de rug hebben toegekeerd, zij willen niets meer van de HERE weten. Radicale bekering is nodig. De afgoderij moet uitgeroeid worden met wortel en tak. De jaren na Josia hebben duidelijk laten zien, dat de korte periode van hervormingen bepaald niet afdoende is geweest. Als gevolg daarvan zijn er in Jeruzalem nog steeds afgodendienaars en afgoden priesters. Anderen zweren bij Milkom, waar we ook Moloch voor kunnen lezen, de God waaraan kinderoffers werden gebracht. Verschrikkelijk! We lezen in 2 Koningen 23 een gebeurtenis uit de tijd van koning Josia. Voor de tijd van koning Josia had koning Manasse een altaar opgericht voor Moloch. 2 Koningen 23 vers 10: Daarna ontwijdde en verwoestte de koning het altaar van Tofet in het dal van Ben-Hinnom, zodat daar voortaan niemand meer zijn zoon of dochter levend kon verbranden als offer aan Moloch. Na de veranderingen die Josia doorvoerde in de praktijk van de eredienst voor de HERE, de God van Israël, richt de aandacht zich opnieuw op de afgodendienst. Josia ontwijdt de offerplaats Tofet in het dal van Ben- Hinnom. Op die plaats werden kinderen gewijd aan Moloch. De god Moloch werd in de Kanaänitische wereld waarschijnlijk geïdentificeerd met Malik of Milkom. De verering van deze god was wijdverbreid in Mesopotamië. Moloch functioneerde als iemand die verbonden was met de aarde en de dodencultus. Uit het OT is bekend dat kinderen aan de godheid werden gewijd (Lev.18). Via Moloch werden ook kinderen gewijd aan hun voorouders. De wijding kon dan inhouden dat de kinderen in leven bleven en in dienst van de godheid stonden, maar ook dat ze voor de afgod werden verbrand. De situatie is verschrikkelijk! De beschrijving van de situatie doet denken aan het visioen dat Ezechiël zag over de zonden van de Israëlieten. In Ezechiël 8:4 t/m 18 lezen we: Plotseling verscheen de heerlijkheid van de God van Israël, net zoals ik eerder had gezien in het dal. Hij zei tegen mij: Mensenzoon, kijk naar het noorden. Ik zag ten noorden van de poort bij het altaar het afgodsbeeld staan. Hij zei: Mensenzoon, ziet u wat zij doen? Ziet u welke grote zonden de Israëlie- TTB NL TWR CW 7

ten hier begaan, zodat Ik uit Mijn tempel wordt verdreven? Maar kom, Ik zal u nog grotere zonden laten zien! Hij bracht mij naar de toegangsdeur van de tempelhof, waar ik een gat in de muur ontdekte. Breek door deze muur heen, zei Hij. Toen ik dat deed, kwam een deur naar een verborgen kamer te voorschijn. Ga naar binnen, zei Hij, en kijk welke goddeloosheid daar wordt bedreven. Ik ging naar binnen. De muren waren versierd met afbeeldingen van allerlei slangen, hagedissen en andere weerzinwekkende dieren. Ook waren er afbeeldingen van alle afgoden die de Israëlieten vereerden. En 70 leiders van Israël stonden daar in gezelschap van Safans zoon Jaäzanja en aanbaden de afbeeldingen. Ieder van hen had een wierookvat in de hand en de rook vulde de hele kamer. Toen zei de HERE tegen mij: Mensenzoon, hebt u gezien wat de leiders van Israël in het geheim doen, ieder bij zijn afgodsbeeld? Zij zeggen: De HERE ziet ons toch niet, want Hij heeft het land verlaten. Hij - de HERE - vervolgde: Kom, dan zal Ik u zonden laten zien die nog gruwelijker zijn dan deze! Hij bracht mij naar de noordelijke tempelpoort en daar zaten vrouwen te huilen om hun god Tammuz. Hebt u dit gezien? vroeg Hij. Maar Ik zal u nog grotere gruwelen laten zien. Toen bracht Hij mij in de binnenste tempelhof en daar bij de deur, tussen de voorhal en het koperen altaar, stonden ongeveer 25 mannen met hun rug naar de tempel van de HERE en met hun gezicht naar het oosten gekeerd de zon te aanbidden! Hebt u het gezien? vroeg Hij. Doet het de inwoners van Juda dan helemaal niets dat zij deze gruwelijke zonden bedrijven en het hele land vullen met onrecht? Zij steken hun tong tegen Mij uit en wakkeren zo Mijn toorn aan. Daarom zal Ik hun in Mijn toorn meedogenloos straffen zonder iemand te sparen. En ook al schreeuwen zij om genade, Ik zal niet luisteren! De genadetijd is voorbij, de HERE - als de hemelse Rechter - heeft de strafmaat bepaald die Hij bij de afspraken van het verbond al had aangeven, Zijn oordeel wordt nu uitgevoerd. Zefanja 1 vers 1 en 2: De HERE sprak tot Zefanja, de zoon van Kusi, kleinzoon van Gedalja, achterkleinzoon van Amarja en achter achterkleinzoon van Hizkia. Zefanja ontving deze boodschap tijdens de periode waarin Josia, de zoon van Amon, als koning over Juda regeerde. Ik zal alles volkomen van de aardbodem wegvagen, zegt de HERE. In de volgende uitzending lezen we Zef.1:2 t/m 5. TTB NL TWR CW 8