Nieuwsbrief Eemshaven Oudeschip-Vierverlaten

Noord West Nieuwsbrief Eemshaven Oudeschip-Vierverlaten NR 3 juni 2016 Inhoudsopgave it is een publicatie van Noord-West 380 kv Eemshaven Oudeschip-Vierverlaten

Voorvoord eze nieuwsbrief informeert u over de voortgang van Eemshaven Oudeschip-Vierverlaten 380 kv. eze nieuwe 380 kv hoogspanningsverbinding vervangt de bestaande 220 kv-verbinding. TenneT wil de 40 kilometer lange nieuwe verbinding combineren met een deel van de 110 kv-verbinding naar Vierverlaten. oor de geleiders (draden) in de nieuwe masten er bij te hangen, kan TenneT na ingebruikname van de nieuwe lijn 50 kilometer aan bestaande verbindingen weghalen. e voorbereidingen zijn in volle gang. Eind dit jaar zal naar verwachting het ontwerp van het inpassingsplan ter inzage worden gelegd. e nieuwe verbinding wordt bovengronds aangelegd. In maart is in de Tweede Kamer toegezegd om deels ondergrondse aanleg nader te over wegen. In deze nieuwsbrief leest u hier meer over, de laatste stand van zaken en achtergronden van het project. Bijpraten over nieuwe 380 kv-hoogspanningsverbinding TenneT organiseert twee informele bijpraatsessies over de nieuwe 380 kv-hoogspanningsverbinding tussen Eemshaven Oudeschip en Vierverlaten bij Groningen. Iedereen is welkom om zich te informeren over de voortgang van het project. Impressie nieuwe hoogspanningsverbinding Op www.eemshaven-vierverlaten380kv.nl is een filmpje te vinden dat in 1 minuut kort de plannen voor de nieuwe 380 kv-verbinding laat zien. e bijpraatsessies vinden plaats maandag 27 juni in het Best Western hotel, Friesesetraatweg 13 te Aduard en dinsdag 28 juni in Trefcentrum, professor Mekelstraat 1-5 te Bedum. Inlopen kan tussen 19.00 uur en 21.00 uur.

Nadere afweging ondergrondse mogelijkheden verbinding Het ministerie van Economische Zaken bekijkt momenteel of een deel van de voorgenomen 380 kv-hoogspanningsverbinding Eemshaven-Vierverlaten ondergronds kan worden aangelegd. e 380 kv-hoogspanningsverbinding wordt, als vervanger van de bestaande 220 kv-verbinding, in principe aangelegd als een bovengrondse lijn. it uitgangspunt ( bovengronds, tenzij ) is opgenomen in het erde Structuurschema Elektriciteitsvoorziening (SEVIII). Tijdens de behandeling in de Tweede Kamer naar aan leiding van diverse verzoeken is niettemin toegezegd (gedeeltelijke) ondergrondse aanleg te bekijken. Voorgeschiedenis In december 2015 heeft het ministerie aan gemeenten en provincie het voorontwerp van de plannen voorgelegd. e plannen voor de nieuwe verbinding gaan uit van een geheel bovengrondse aanleg. Afgeleid uit de eerste ervaringen met een ondergrondse 380 kv-kabel in de Randstad heeft TenneT eind vorig jaar de minister aangegeven dat ondergrondse aanleg op een deel van het tracé technisch mogelijk is. Naar aanleiding van een eerste afweging is de Tweede Kamer in december 2015 geïnformeerd dat ondergronds bij Eemshaven-Vierverlaten 380 kv echter geen substantiële en financiële meerwaarde biedt ten opzichte van het voor ge nomen bovengrondse tracé. Maximaal 10 kilometer Ondergronds 380 kv is een relatief nieuwe techniek met de nodige haken en ogen. In de Randstad wordt momenteel totaal 20 kilometer ondergronds aangelegd, verdeeld over meerdere trajectdelen. Belangrijkste reden voor voorzichtigheid is dat, uit technisch oogpunt én de betrouwbaarheid van het net, TenneT aangeeft dat ondergronds technisch mogelijk is, maar dat het onverantwoord is langere aaneengesloten stukken aan te leggen. e maximale lengte van een ondergrondse 380 kv-trajectdeel is 10 kilometer. Nu milieuonderzoek, dan afweging Ondergrondse aanleg kan aan de orde zijn, mits de leveringszekerheid gewaarborgd is en als deze financieel verantwoord is. Het ministerie beziet op dit moment of er andere haalbare en realistische ondergrondse uitvoeringsvarianten over wogen kunnen worden binnen het voorgenomen bovengrondse tracé. Ondergronds kan als sprake is van omstandigheden waarbij een verbinding technisch echt niet bovengronds kan; dat geen vergunning kan worden gegeven (zoals bijvoorbeeld in het geval van een Natura 2000 gebied); of dat er sprake is van milieuthema s met grote negatieve invloed op de omgeving.

Nadere afweging ondergrondse mogelijkheden verbinding Milieu Effect Rapport In het Milieu Effect Rapport (MER) dienen alternatieven die in aanmerking komen te worden onderzocht, beoordeeld en vergeleken op o.a. effecten op de leefomgeving, natuur, landschap en cultuurhistorie, ruimtegebruik, archeologie, en bodem en water. Hierna zal de minister een voorkeursalternatief kiezen, waarbij o.a. leef omgeving, (net)techniek, kosten, inpassing in het landschap en natuur een rol spelen. Inpassingsplan Het ministerie van Economische Zaken is bezig met het voorbereiden van een inpassingsplan voor de nieuwe 380 kv-verbinding. Een inpassingsplan is een bestem mingsplan van het Rijk. Hierin wordt het voorkeurs alternatief gemotiveerd en toegelicht. Bij het inpassingsplan zijn bijlagen opgenomen: het MER en een landschapsplan. Iedereen kan zijn of haar zienswijze geven op het ontwerp van het inpas singsplan. TenneT in gesprek en overleg Rentmeesters van TenneT voeren sinds december 2015 gesprekken met mensen langs het voorgenomen tracé. Het gaat om grondeigenaren die te maken kunnen krijgen met masten op hun grond of lijnen erover. aarnaast overlegt TenneT met gemeenten en met andere infrastructuurbeheerders zoals ProRail en Rijkswaterstaat. Waar de mastplaatsen van de nieuwe verbinding komen is al grotendeels uitgewerkt. Ook is TenneT bezig met het voorbereiden van de uitbreiding van het hoogspanningstation bij Vierverlaten en het deels combineren van de 380 kv verbinding met de 110 kv verbinding. Wat dat allemaal betekent is te zien op de tracékaart in deze nieuwsbrief. Om daadwerkelijk aan de slag te kunnen moet TenneT een groot aantal vergunningen aanvragen. e aanvragen en ontwerpbesluiten liggen gelijk met het inpassingsplan ter inzage.

Planning Najaar 2016 2014-2015 Terinzagelegging ontwerp inpassingsplan en ontwerp vergunningen Voorbereidingsfase o.a. veldonderzoeken Planning Voor de zomer 2017 1 e kwartaal 2 e kwartaal 3 e kwartaal 4 e kwartaal 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Vaststellen inpassingsplan en vergunningen Voorjaar 2018 Start bouwfase Medio 2020 Nieuwe verbinding klaar voor ingebruikname

Langs de lijn Alles draait hier om energie Groningen Seaports beheert de twee havengebieden elfzijl en Eemshaven. Aan het roer staat Harm Post. e directeur van Seaports licht enthousiast de noodzaak van een goede en betrouwbare energievoorziening toe. Energie is in dit deel van Nederland bepaald geen overbodige luxe. Harm Post heeft te maken met sectoren, die stuk voor stuk sterk afhankelijk zijn van de levering van energie. Harm Post ata Harm: Kijk eens naar Google. it bedrijf bouwt hier een zogenaamd datahotel of data warehouse. Een gebouw van 47 hectare groot en twee verdiepingen hoog. Google verbruikt straks 80 keer de hoeveelheid stroom die de stad Groningen alleen verbruikt. Belangrijke data van bijvoorbeeld patiënten- en studentendossiers worden hier veilig opgeslagen. Wist je dat er vier trans-atlantische kabels vanuit de Eemshaven naar Amerika liggen om data te transporteren? Vanuit hier is er een splitsing en gaat de datastroom door naar Amsterdam en Hamburg. Zo n bedrijf wil geen enkel risico nemen als het gaat om de levering van elektriciteit, dus is een vestiging hier een logische keuze. We hebben de ruimte en de stroom. Chemie In het havengebied van elfzijl draait alles om chemie, het zout gewonnen in Noord-Oost Groningen is de basis voor allerlei basischemie gerelateerde producten. Zo worden in twaalf fabrieken in elfzijl verschillende zoutgerelateerde producten verwerkt. Ook hier is elektriciteit voor nodig. En als laatste stipt Harm de wereld van recycling aan. Afval bestaat niet, en daar geloof ik ook in, vervolgt Harm. Teer- of bouwafval, hoogovenslakken, je kunt het zo gek niet bedenken of het wordt hier gerecycled. Kortom er gebeurt hier ontzettend veel, en alles valt of staat met een goede energievoorziening. at kan ook want we hebben voldoende ruimte en de grond is hier ook nog eens stukken goedkoper dan bijvoorbeeld in Rotterdam. Onderling verbonden it deel van Nederland heeft ook een aantrekkingskracht op bedrijven die gericht zijn op de uitse en Scandinavische markt. Harm: e zeekabel (interconnectoren red.) van Eemshaven naar Noorwegen en straks naar enemarken zijn prachtige initiatieven om

Langs de lijn Alles draait hier om energie de Europese energiemarkten aan elkaar te koppelen. We hebben behoefte aan een optimaal net om een verenigd Europa te creëren. e stroom die wij in Nederland over hebben omdat onze centrales ook s nachts door gaan met produceren gaat nu naar Noorwegen. Het stuwmeer waar we de stroom naar toe transporteren, werkt als een grote accu. We slaan het daar in op en als we de stroom weer nodig hebben dan halen we deze weer terug. at is ook nog eens veel goedkoper dan de stroom opnieuw zelf op te wekken. Gasverslaafd Het aanleggen van interconnectoren moet volgens Post op veel meer plekken gebeuren. Anders komen we nooit echt tot een Europese markt. Waar ik me nog wel zorgen om maak is het feit dat we echt een gasverslaafd land zijn. Gaan we in dit tempo door met ons gasverbruik dan zijn we binnen 30 jaar door onze gasvoorraad heen en kunnen we naar Poetins pijpen gaan dansen, lacht Harm. e noordelijke pijp, de Nordstream pijplijn van St. Petersburg naar Rostock ligt al klaar. En ook de ontwerpen van de Southstream pijplijn, van Rusland via Turkije naar Zuid Europa, zijn inmiddels gereed. Ik denk niet dat we daar afhankelijk van moeten worden. Ik zie wel andere mogelijkheden hoor, zoals het gebruik van vloeibaar gas en het tijdelijk aanhouden van kolen. Ondergrondse CO2-opslag zou een oplossing kunnen zijn. Maar ik begrijp ook wel dat veel mensen daar in dit stadium nog huiverig voor zijn. Lokale initiatieven Harm draagt lokale initiatieven een warm hart toe. Wijken en soms hele dorpen komen met plannen en ideeën om zelfvoorzienend te worden. We zien initiatieven waarbij aardwarmte, een windmolen en zonnepanelen ingezet worden om decentraal energie op te wekken. e overtollige elektriciteit moet je dan wel terug kunnen leveren aan het net. Met de windparken in het havengebied hebben maar weinigen moeite. Maar kom je dichter bij de bewoonde wereld dan is het volgens Harm een ander verhaal. an wordt het lastig. Mensen zijn wel voorstander voor een beter milieu, maar een windmolen in je achtertuin is een andere vraag. aar moeten we wel rekening mee houden. We hebben als Nederland nog een lange weg te gaan om onze positie onder aan de ranglijst van duurzame landen te verbeteren. e wil is er wel en met de nieuwe verbinding ook een manier om de weg te vinden.

In kaart Hoogspanningsstation Oudeschip 4 Hoogspanningsstations Eemshaven Het voorgenomen tracé van de nieuwe 380 kv hoogspanningsverbinding wijkt op een aantal plaatsen af van de bestaande 220 kv-verbinding. Meer masten weg dan nieuwe Na de ingebruikname van de nieuwe verbinding verwijdert TenneT niet alleen de 220 kv-lijn, maar ook de masten van de 110 kv-verbinding tussen Brillerij en Vierverlaten. Na de ingebruikname zijn de bestaande masten overbodig en zullen verdwijnen. 380 kv-hoogspanningstation Vierverlaten Het hoogspanning station Vierverlaten bij Groningen moet worden uitgebreid om de extra stroomtoevoer te kunnen transformeren (omzetten) naar andere spanningsniveaus. 4 Hoogspanningsstation Vierverlaten Rekening houden met woningen en ontwikkelingen Bij de tracering van de nieuwe verbinding is rekening gehouden met woningen. Bij de bestaande 220 kv-verbinding staan 63 woningen vlakbij of onder de lijn, bij de nieuwe zijn dat er nog maar 3. Afstand houden Bij Bedum wijkt de nieuwe hoogspanningsverbinding af van de bestaande. e nieuwe komt noordelijker en daarmee op grotere afstand van een aantal woningen en het industrieterrein. Nadere afweging ondergronds Economische Zaken laat onderzoek doen naar haalbare ondergrondse uitvoeringsvarianten. Zie pagina 3. 725 Besluitvorming en inpassingsplan e ministeries van Economische Zake en van Infrastructuur en Milieu besluiten over de nieuwe verbinding. Einde dit jaar komen ze met een ontwerp inpassingsplan. Op dit ontwerp kan iedereen zijn of haar zienswijze geven. Legenda Hoogspanningsstation 4 Robbenplaat Eemshaven Een knooppunt van energieproductie en transport. Er staan centrales, windturbines en converterhallen die de stroom vanuit Noorwegen (en enemarken) omzetten van gelijkstroom naar wisselstroom. In de nabije toekomst komt hier energie van windparken op zee aan land. water bebouwing Eemshaven industriegebied bos overig gebied spoor snelweg hoofdweg overige weg gemeentegrens doorkruiste gemeente voorgenomen tracé Eemshaven Oudeschip- Vierverlaten 380 kv bestaande bovengrondse verbinding 110 kv 220 kv 380 kv te verwijderen verbinding Aan deze tekening kunnen geen rechten worden ontleend.

Vierverlaten TenneT aan het woord Roel Röttger is lead engineer bij TenneT. Binnen het project Noord-West 380 kv zorgt hij ervoor dat er duidelijke antwoorden komen op allerlei technische vragen over de hoogte van de masten, de dikte van de geleiders, maar ook over de invloed van de nieuwe verbinding op objecten en systemen van derden zoals ProRail en Enexis. ie informatie is bijvoorbeeld nodig om bewoners te laten weten wat er gaat gebeuren maar ook voor het aanvragen van vergunningen en het doen van aanbestedingen. Roel Röttger 4 Hoogspanningsstation Tracé Om uit te leggen hoe de plannen eruitzien, onderhoudt TenneT contact met verschillende organisaties. Roel: Zo zijn we regelmatig op bezoek geweest bij de gemeente. Zoals in Groningen in verband met het hoogspanningstation. We spraken onder meer over uitvoeringsvormen van hoogspanningsstations. Waar zijn die voor en wat gebeurt daar precies? Ik heb een technische studie gedaan maar vind het erg leuk om ervoor te zorgen dat iedereen kan begrijpen waarom deze nieuwe hoogspannings verbinding wordt aangelegd, waar de techniek uit bestaat en wat we moeten doen om het voor elkaar te krijgen. Hoogspanningsmasten Begin dit jaar zijn de engineers in het project vooral bezig geweest met het verzamelen van de benodigde technische informatie voor het aanvragen van vergunningen. enk daarbij aan tekeningen van de masten maar ook aan kaarten met de locaties en een uitvoeringsplanning. Het team van engineers levert deze gegevens aan, ik ga na of alles klopt zodat de projectleider en de vergunningsaanvrager ermee verder kunnen gaan. En zo nu en dan ga ik naar de plekken waar de masten gepland zijn om te kijken of wat er op papier staat overeenkomt met de werkelijkheid. Masten en de geleiders Uiteindelijk zullen de hoogspanningsmasten en de geleiders die daartussen komen moeten worden geleverd. In het project komen nog steeds allerlei nieuwe technische vragen naar voren. Het blijft interessant om al die verschillende invalshoeken erbij te betrekken. Het eindresultaat moet een nieuwe hoogspanningsverbinding zijn waar dit gebied weer lange tijd mee vooruit kan.

Ondergronds vs bovengronds Vijf overwegingen: e meeste hoogspanningsverbindingen liggen ondergronds 99% van alle elektriciteitsverbindingen in Nederland ligt onder de grond. Laagspanning en middenspanning vrijwel allemaal. at geldt niet voor hoogspanning op 220 kv en 380 kv. ie verbindingen stonden tot voor kort allemaal bovengronds. TenneT had in 2013 de wereld primeur van de eerste stukjes ondergrondse 380 kv-verbinding (van een paar kilometer elk) in Zuid-Holland. Innovatief én ingewikkeld. Omdat er weinig of geen ervaring is met dit soort kabels volgen specialisten het gedrag van deze ondergrondse kabels nauwgezet. Maar het uitgangspunt blijft bovengronds, tenzij. Voor- en nadelen Een bovengrondse verbinding heeft voor agrarisch gebruik het voordeel dat onder de lijn geboerd kan worden. Wel gelden hoogteperkingen. Bij een ondergrondse kabel gelden beperkingen aan het gebruik, daarnaast worden ondergrondse kabels (vooral midden en lager spanning) helaas bij graafwerkzaamheden wel eens geraakt. Met alle gevolgen van dien. Kabels hebben lange storingstijden Is er iets mis met een lijn, dan is reparatie aan een bovengrondse verbinding een stuk eenvoudiger dan in het geval van een kabel. Een breuk is sneller te repareren. Stroomonderbreking duren dus in de regel korter. In de Randstad ligt nu 10 kilometer aan ondergrondse 380 kv-kabel. ie wordt intensief in de gaten gehouden door netbeheerders en wetenschappers. Want er is nog beperkte kennis over hoe betrouwbaar een dergelijke kabel is. aarom wil TenneT op de 380 kv-ring (de elektriciteitslagader van Nederland waar alle verbindingen op aansluiten of aftakken) geen ondergrondse kabels, net als op internationale verbindingen (interconnectoren). Horizon Een ondergrondse verbinding heeft landschappelijk een zichtbaar voordeel : Je ziet immers geen masten en draden. Of de milieuvoordelen groter zijn dan bij bovengrondse aanleg hangt af van waar de verbinding loopt. Zowel bovengrondse (vogels) als ondergrondse verbindingen (bodem, archeologie) hebben voor- en nadelen. Prijskaartje Ondergrondse elektriciteitsverbindingen zijn per strekkende kilometer minstens 2x zo duur als bovengrondse.

Zeker van energie Informatie Bureau Energieprojecten Postbus 93144 2509 AC en Haag Telefoon: (070) 379 89 79 www.bureau-energieprojecten.nl www.eemshaven-vierverlaten380kv.nl Colofon it is een publicatie van Noord-West 380 kv Eemshaven-Oudeschip-Vierverlaten juni 2016 Aan de inhoud van dit document kunnen geen rechten worden ontleend. Meer informatie Voor meer informatie over Noord-West 380kV Eemshaven Oudeschip-Vierverlaten en de uitbreiding van hoogspanningstation Vierverlaten, ver wijzen wij u graag naar onze website: www.eemshaven-vierverlaten380kv.nl. Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen, dan kunt u zich via onze website abonneren op de digitale nieuwsbrief.