Meldpunt Verpakkingenmei tot en met oktober 2015 Conclusies (o.b.v. halfjaarrapportage opgesteld door Milieu Centraal) 23 november 2015
Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 1.1 FUNCTIES EN DOELEN VAN HET MELDPUNT VERPAKKINGEN... 3 1.2 WERKWIJZE MELDPUNT VERPAKKINGEN... 3 1.3 LEESWIJZER... 4 1.4 EERDERE RAPPORTAGES... 4 2 CONCLUSIES... 5 2.1 MELDPUNTFUNCTIE... 5 2.2 VOORLICHTINGSFUNCTIE... 6 2.3 INPUTFUNCTIE... 7 2.4 PUBLICITEIT... 8 2
1 Inleiding 1.1 FUNCTIES EN DOELEN VAN HET MELDPUNT VERPAKKINGEN Het Meldpunt Verpakkingen is in mei 2013 opgericht door het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV), volgend uit de afspraken hierover in het Addendum bij de Raamovereenkomst Verpakkingen 2013 2022 met betrekking tot preventie en het verminderen van (gewicht) van verpakkingen zonder toegevoegde waarde. Het Meldpunt Verpakkingen wordt in opdracht van het KIDV uitgevoerd door Milieu Centraal. De functies en doelen van het Meldpunt Verpakkingen zijn: Functies Meldpuntfunctie Voorlichtingsfunctie Inputfunctie Doelen Consumenten melden voorbeelden van verpakkingen waar zij kansen zien voor verduurzaming van verpakkingen en bedrijven reageren binnen de gestelde termijnen op deze meldingen. In de reacties op de meldingen geven bedrijven soms aan dat ze op basis van de melding(en) het beleid ten aanzien van de verpakking wijzigen of voornemens zijn dat te doen. In andere gevallen geven bedrijven uitleg over het gevoerde beleid met betrekking tot de keuze van de verpakking. Consumenten bekijken eerdere (veel gestelde) vragen en antwoorden over de milieuaspecten van verpakkingen en/of stellen hier zelf vragen over die door het Meldpunt Verpakkingen worden beantwoord. NB: ook de meldingen en reacties van bedrijven daarop hebben een voorlichtingsfunctie. Zoals hierboven gesteld, geven bedrijven in veel gevallen (ook) uitleg over het gevoerde verpakkingsbeleid. Bovendien kunnen consumenten eerdere meldingen en reacties van bedrijven op de website van het Meldpunt Verpakkingen zien en lezen. Benutten van vragen en meldingen van consumenten voor de Verduurzamingsagenda van het KIDV (en daarmee ook voor het wetenschappelijk onderzoeksprogramma) en voor de brancheverduurzamingsplannen. 1 1.2 WERKWIJZE MELDPUNT VERPAKKINGEN Het Meldpunt Verpakkingen bestaat sinds eind mei 2013. 2 Het Meldpunt Verpakkingen behandelt meldingen als volgt: De meldingen over de verpakkingen van specifieke producten geeft het Meldpunt Verpakkingen door aan de bedrijven die deze producten op de markt brengen. Conform de afspraken uit de Raamovereenkomst Verpakkingen 2013 2022 geven bedrijven een reactie op de meldingen. Dat gebeurt binnen een termijn van vier weken. Indien een bedrijf niet binnen die termijn reageert, stuurt het Meldpunt Verpakkingen een herinnering en heeft het bedrijf nog twee weken om op de melding te reageren. Het Meldpunt Verpakkingen en het KIDV bekijken de reacties van bedrijven op de meldingen. Daarbij gaan ze na of de bedrijven onderbouwde reacties geven, ook op basis van de geldende 1 Zie: www.kidv.nl 2 Van eind mei tot en met oktober 2013 was er sprake van een proefperiode, waarin ervaring is opgedaan. 3
regelgeving. Als dit niet of onvoldoende het geval is, vraagt het Meldpunt Verpakkingen de bedrijven om verduidelijking. Als bedrijven die niet (kunnen) geven, plaatst het Meldpunt Verpakkingen op de website een reactie bij het antwoord van de bedrijven. Hierbij wijst het Meldpunt Verpakkingen consumenten dan op de mogelijkheid meldingen door te geven aan de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Dit is de instantie die op basis van wetgeving kan toetsen of iets een duurzame verpakking is en die handhavend kan optreden. Het Meldpunt Verpakkingen plaatst de meldingen van consumenten (anoniem) samen met de reactie van bedrijven op de website van het Meldpunt. Algemene vragen van consumenten over de milieuvriendelijkheid van verpakkingen beantwoordt Milieu Centraal namens het Meldpunt Verpakkingen. De antwoorden worden voor publicatie op de website van het Meldpunt Verpakkingen voorgelegd aan het KIDV. Als het gaat om ingewikkelde vragen schakelt Milieu Centraal in overleg met het KIDV de hulp in van brancheorganisaties, materiaalorganisaties en/of wetenschappers. 1.3 LEESWIJZER Op 23 november 2015 heeft Milieu Centraal de resultaten van het Meldpunt Verpakkingen van de periode mei tot en met oktober 2015 beschreven in de Halfjaarrapportage: mei t/m oktober 2015. Op basis daarvan heeft het KIDV in het voorliggende rapport de belangrijkste conclusies beschreven over de mate waarin het Meldpunt Verpakkingen voldoet aan de doelen en functies. 1.4 EERDERE RAPPORTAGES Halfjaarrapportage november 2013 t/m april 2014 door Milieu Centraal en de bijbehorende Samenvatting en conclusies door het KIDV. Halfjaarrapportage mei 2014 t/m oktober 2014 en de bijbehorende Samenvatting en conclusies door het KIDV. Halfjaarrapportage november 2014 t/m april 2015 en de bijbehorende Conclusies door het KIDV. U vindt deze rapportages op www.kidv.nl. 4
2 Conclusies Op basis van de resultaten uit de Halfjaarrapportage Meldpunt Verpakkingen: mei t/m oktober 2015 opgesteld door Milieu Centraal kunnen de volgende conclusies worden getrokken met betrekking tot de doelen en functies van het Meldpunt Verpakkingen. 2.1 MELDPUNTFUNCTIE Het Meldpunt Verpakkingen voldoet ook in het afgelopen halfjaar aan de functie als meldpunt: Hoewel het aantal meldingen is gedaald ten opzichte van het vorige halfjaar, houdt het gelijke tred met de perioden die daaraan vooraf gingen. Het aantal in behandeling genomen meldingen in de periode mei t/m oktober 2015 (91) is lager dan in de periode november 2014 tot en met april 2015 (151), maar hoger dan in de perioden mei tot en met oktober 2014 (62) en november 2013 tot en met april 2014 (86). Het verschil met de periode november 2014 tot en met april 2015 lijkt te verklaren door de extra communicatie-inspanningen die in deze periode zijn gepleegd rondom de lancering van de nieuwe website van het Meldpunt Verpakkingen (onder meer inzet online attenderingscampagne, pagina in huis-aan-huisbladen, et cetera). In totaal zijn in de periode eind mei 2013 t/m oktober 2015 395 meldingen in behandeling genomen. Het type consumentenmeldingen voldoet aan het doel. In de periode mei tot en met oktober 2015 was 56% meldingen afkomstig van consumenten die van mening waren dat er teveel verpakkingsmateriaal was gebruikt. Dat is minder dan in de periode november 2014 tot en met april 2015: toen ging het om 74% van de meldingen. In de periode mei tot en met oktober 2015 had 23% van de meldingen betrekking op het gebruik van milieuonvriendelijk verpakkingsmateriaal. Dat is iets meer dan in de periode november 2014 tot en met april 2015: het ging toen om 19% van de meldingen. Ook het aantal meldingen over het niet goed kunnen afdanken van verpakkingen nam iets toe: 9% in de periode mei tot en met oktober 2015 opzichte van 6% in de periode november 2014 tot en met april 2015. Het aantal meldingen met vraagtekens bij de recyclingmogelijkheden van verpakkingen is afgenomen: 3% van de meldingen in de periode mei tot en met oktober 2015 ten opzichte van 9% in de periode november 2014 tot en met april 2015. De response van bedrijven is hoog, net als in de voorgaande periode. In de periode mei tot en met oktober 2015 gaf 99% van de bedrijven een reactie op de meldingen van consumenten, waarbij 90% binnen de reactietermijn van zes weken is ontvangen. Deze percentages komen overeen met de behaalde percentages in de periode november 2014 tot en met april 2015. De inhoud van de reacties van bedrijven voldoet aan de meld- en voorlichtingsfunctie. In 70% van de reacties op de meldingen gaven bedrijven uitleg over het gevoerde beleid ten aanzien van de verpakkingskeuze. Hiermee raakt de meldpuntfunctie dus ook aan de voorlichtingsfunctie. Dit percentage is iets lager dan in de periode november 2014 tot en met mei 2015. Het aantal bedrijven 5
dat aangaf (voornemens te zijn om) het beleid ten aanzien van de keuze van de verpakking te wijzigen, is iets toegenomen. In de periode mei tot en met oktober gebeurde dit bij 25% van de meldingen, in de periode november 2014 tot en met april 2015 bij 22% van de meldingen. Voorbeelden van (voorgenomen) beleidswijzigingen zijn bijvoorbeeld de ontwikkeling van hogere plastic bakken voor de verzending van bloemen via internetbestellingen (zodat er minder extra verpakkingsmateriaal hoeft te worden gebruikt en deze beter is te recyclen) en het aanpassen van potten vitaminepillen (zodat deze beter zijn afgevuld en minder loze ruimte bevatten). Slechts in vijf gevallen gaven consumenten aan dat ze niet tevreden waren met de reacties van bedrijven. In de periode mei t/m oktober 2015 waren vijf consumenten het niet eens met de reactie van bedrijven op hun melding of stelden zij een kritische vervolgvraag. In de periode november 2014 tot en met april 2015 ging het hierbij om vier consumenten. 2.2 VOORLICHTINGSFUNCTIE Ook de voorlichtingsfunctie van het Meldpunt Verpakkingen werkt. De voorlichtingsfunctie wordt ingevuld door het aantal meldingen, het aantal vragen en het aantal veel gestelde vragen. Met hun reacties op de meldingen van consumenten geven bedrijven in veel gevallen ook invulling aan de voorlichtingsfunctie van het meldpunt. Dat is het geval als bedrijven onderbouwd toelichting geven op het gevoerde verpakkingsbeleid. Het aantal meldingen, de aard en de beantwoording daarvan, is hierboven beschreven. Het aantal vragen is in de afgelopen perioden gedaald. In de periode mei t/m oktober 2015 zijn in totaal 20 vragen in behandeling genomen, ten opzichte van 37 in de periode november 2014 t/m april 2015, 45 in de periode mei t/m oktober 2014 en 56 in de periode november 2013 t/m april 2014. Er is niet echt een duidelijke verklaring voor deze daling. Het is mogelijk dat dat consumenten minder vragen hebben, doordat ze beter zijn en worden geïnformeerd. Bijvoorbeeld doordat zij op de nieuwe website van het meldpunt door de toegankelijke indeling en goede zoekfunctie sneller zien of hun vraag al is gesteld en welk antwoord daarbij hoort. Het kan ook zijn dat consumenten in het algemeen beter zijn geïnformeerd door andere bronnen zoals bijvoorbeeld de Recyclemanager en de bredere aandacht die duurzaam verpakken nu af en toe ook in reguliere media krijgt. In totaal zijn in de periode eind mei 2013 t/m oktober 2015 208 vragen in behandeling genomen. Het type vragen sluit aan bij de voorlichtingsfunctie van het Meldpunt Verpakkingen. Relatief gezien gingen de meeste vragen over het afdanken van verpakkingen (60%, ten opzichte van 32% in de periode november 2014 tot en met april 2015), gevolgd door: vragen over verpakkingen die laminaten bevatten (20%, ten opzichte van 22% in de periode november 2014 tot en met april 2015); vragen over de recyclebaarheid verpakkingen (15%, ten opzichte van 32% in de periode november 2014 tot en met april 2015); vragen over statiegeld (15%, ten opzichte van 5% in de periode november 2014 tot en met april 2015) en 6
vragen over de vergelijking van de milieudruk van verschillende verpakkingen (10%, ten opzichte van 24% in de periode november 2014 tot en met april 2015). 2.3 INPUTFUNCTIE Het Meldpunt Verpakkingen voldoet ook aan de inputfunctie. De consumentenmeldingen en vragen van het Meldpunt Verpakkingen zijn benut ten behoeve van het opstellen van de verduurzamingsplannen met hoogst haalbare doelen die branches opstellen voor 2018 en voor het wetenschappelijk onderzoeksprogramma dat het KIDV in samenwerking met het Topinstitute Food and Nutrition (TiFN) uitvoert. Overzichten van (veel voorkomende) meldingen en vragen zijn door het KIDV meegegeven als input aan de branches en benut door de toetsingscommissie bij het toetsen van de plannen. Kijkend naar de brancheverduurzamingsplannen die tot nu toe zijn opgesteld en door het KIDV-bestuur aan de staatssecretaris van het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) zijn toegestuurd, valt op dat deze onder meer impact zullen hebben op de volgende punten die ook in de meldingen en vragen bij het Meldpunt Verpakkingen terugkerende onderwerpen zijn: vermindering van de hoeveelheid gebruikte grondstoffen door optimalisatie, onder meer van verpakkingsvolume; optimalisatie van verpakkingen voor recycling, door inzet van mono-materialen; toepassing van recyclinglogo s op verpakkingen zodat consumenten hun verpakkingen beter gescheiden kunnen aanbieden; gebruik van meer gerecycled materiaal; onderzoek naar de vraag hoe loze ruimte in verzenddozen vanaf 2016 kan worden verminderd. Uit deze plannen wordt ook duidelijk dat branches en bedrijven op een aantal punten behoefte hebben aan meer kennis. Daarbij komen twee onderwerpen ook vaak naar voren in de vragen en meldingen bij het Meldpunt Verpakkingen: de verbetering van de recycling van aluminium en het verlagen van de milieu-impact van verpakkingen door gebruik te maken van alternatieve materiaalsoorten. Deze onderzoeken worden door de branches zelf opgepakt of in overleg met het KIDV opgenomen in het wetenschappelijk onderzoeksprogramma van het KIDV. Deze onderzoeksuitkomsten vormen input voor de volgende serie plannen die in 2017 worden opgesteld met de hoogst haalbare doelen voor de periode 2018-2022, zodat daarbij nog grotere stappen kunnen worden gezet. Ook in de komende periode(n) geeft het KIDV op basis van de meldingen en vragen bij het Meldpunt Verpakkingen input mee aan branches ten behoeve van het opstellen van de brancheverduurzamingsplannen, de materiaalverduurzamingsplannen (vanaf 2016) en het wetenschappelijk onderzoeksprogramma. 7
2.4 PUBLICITEIT Hoewel minder dan in de periode oktober 2014 t/m april 2015 (toen er extra communicatieactiviteiten zijn ingezet rondom de lancering van de nieuwe website), is er ook In de periode mei tot en met oktober 2015 publicitair aandacht besteed aan het Meldpunt Verpakkingen. Dat gebeurde onder andere via artikelen in landelijke media (kranten, radio, nieuwssites) en vakbladen. Verder is de pagina over het Meldpunt Verpakkingen die in december 2014 werd gemaakt voor huis-aan-huisbladen, ook in de afgelopen periode nog geplaatst. Ook is het Meldpunt Verpakkingen waar relevant meegenomen in bijdragen die het KIDV leverde via bijvoorbeeld presentaties bij bijeenkomsten en congressen van ketenpartners. Deze publicitaire activiteiten worden ook in de komende periode voortgezet. Daarbij wordt vanaf november 2015 de eerdere online attenderingscampagne nogmaals ingezet. Verder ontwikkelt het KIDV een aantal communicatiemiddelen die in 2016 ter beschikking worden gesteld aan gemeenten en afvalverwerkers. Hiermee kunnen zij het Meldpunt Verpakkingen onder de aandacht brengen van inwoners, bijvoorbeeld via websites, afvalkalenders en op gemeentepagina s in huis-aan-huisbladen.