AFBAKENING VLAAMS STEDELIJK GEBIED ROND BRUSSEL Onderzoek en overleg voor afbakening in nieuwe fase Op 11 mei 2007 heeft de Vlaamse Regering een tussentijdse beslissing genomen over de afbakening van het Vlaams stedelijk gebied rond Brussel. Die beslissing formuleert de inhoudelijke krijtlijnen waarbinnen het afbakeningsproces verder wordt uitgewerkt. Tegelijk markeert deze beslissing de overgang naar een nieuwe, derde fase van het planningsproces, waarin een concreet voorstel van afbakening en een actieprogramma zullen worden uitgewerkt. Waarom een afbakening van het Vlaams stedelijk gebied rond Brussel? Het overlegproces voor de afbakening van het Vlaams stedelijk gebied rond Brussel gebeurt in uitvoering van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV). Dit beleidsplan vat de ruimtelijke visie op de ontwikkeling van Vlaanderen kernachtig samen met de slagzin Vlaanderen open en stedelijk. Het RSV onderscheidt stedelijke gebieden en buitengebied. In stedelijke gebieden streeft de Vlaamse overheid naar een kwalitatieve concentratie van woongelegenheden, bedrijventerreinen en andere maatschappelijke activiteiten zoals recreatie, cultuur en dienstverlening. Precies door het samenbrengen van die functies in de stedelijke gebieden kan in het buitengebied verdere versnippering worden vermeden. Daar ligt de klemtoon op landbouw, natuur en open ruimte. Om aan te geven in welke gebieden een stedelijk ruimtelijk beleid gewenst is, legt de Vlaamse Regering voor dertien stedelijke gebieden een grenslijn vast in een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan. Die grenslijn geldt louter voor ruimtelijk relevante beleidsbeslissingen. Het gaat dus niet om een nieuwe administratieve grens of om het creëren van een nieuw bestuursniveau. Afstemming met andere beleidsdomeinen Niet alle beleidsmaatregelen behoren tot het beleidsdomein van de ruimtelijke ordening. De tussentijdse beslissing van de Vlaamse Regering heeft ook betrekking op openbaar vervoer, wonen, onderwijs, welzijn enz. Daarom vraagt de Vlaamse Regering dat de ministers bevoegd voor de Vlaamse Rand en de ruimtelijke ordening het flankerend beleid, dat noodzakelijk is om de ruimtelijke visie te ondersteunen, zouden aangeven. 1
Een afbakening in vier fasen station multimodale pool met internationale uitstraling niveau 1 multimodale polen niveau 2 multimodale polen niveau 3 bestaande logistieke centra direkt aansluiten op hoofdwegenne R22 als economische ontsluitingsas gebieden aansluiten bij luchthaven prioritair voor luchthavengebonden centrum en luchthaven herkenbare as voor grootschalige kantoor- en zichtlokaties tussen centrum en luchthave zone voor gemengde regionale bedrijvigheid zones voor reconversie grootstedelijke ontwikkelingspoo rivier of beekvallei als groen lint bossen en parken als stapsteen in grodelstructuur open kouter met mogelijkheden voor recreatief (mede) gebruik samenhangend landbouwgebied Het afbakeningsproces voor het Vlaams stedelijk gebied rond Brussel is opgedeeld in vier fasen. Tijdens de eerste fase stond de focusbepaling centraal. De nota focusbepaling (juni 2005) formuleerde een voorstel van ruimtelijke ontwikkeling voor het Vlaams stedelijk gebied rond Brussel en vraagt aan de Vlaamse Regering uitspraak over een aantal beleidsvragen om het onderzoek verder richting te geven. In de tweede fase heeft de Vlaamse Regering, na een consultatieronde bij gemeentebesturen en maatschappelijke actoren, een tussentijdse beslissing genomen over de beleidsvragen uit de nota focusbepaling (11 mei 2007). Tijdens de derde fase gebeurt thematisch onderzoek dat vervolgens een vertaling krijgt in een gewenste ruimtelijke ontwikkeling van deelgebieden met een concreet actieprogramma. In de vierde fase beslist de Vlaamse Regering over het eindrapport en het actieprogramma en wordt de juridische vertaling gemaakt in een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan. * bovenlokaal recreatief aantrekkingspunt in de open ruimte te versterken bos en parkengordel verbinding te versterken stad in vlaams-brabant kleinstedelijk gebied in vlaams-brabant het zaventemse als volwaardig uit te bouwen stadsdeel omgeving zellik en kanaalzone als te herstructureren stedelijke fragmenten hypothese bebouwd perifeer landschap zelfstandige kern gebied met hoge residentiële kwaliteit wonen langs het kanaal deze kaart toont de gewenste ruimtelijke structuur uit de nota focusbepaling 2
Derde fase: voorstellen van een afbakeningslijn en uitwerken van een actieprogramma Nu de krijtlijnen en de aandachtspunten vastliggen, begint de Vlaamse overheid, in overleg met de betrokken gemeentebesturen, maatschappelijke actoren, provinciale en Vlaamse administraties aan een voorstel tot afbakening. Dit zal resulteren in een eindrapport en een concreet actieprogramma, dat voorgelegd zal worden aan de Vlaamse Regering. De afbakening van het Vlaams stedelijk gebied rond Brussel is vanwege het bovenlokale belang een opdracht van het Vlaams gewest. Het is echter van groot belang dat we de kennis benutten die op lokaal niveau voor handen is. De Vlaamse overheid streeft bovendien naar een zo groot mogelijk draagvlak voor de afbakening. Gemeenten, provinciebestuur en actoren worden actief betrokken via direct bilateraal overleg en door hun deelname aan projectteams. In het najaar van 2007 ligt de nadruk op het thematisch onderzoek. De onderzoeksmethode en de tussentijdse onderzoeksresultaten worden met de betrokken Vlaamse en provinciale administraties en relevante actoren besproken. In het voorjaar van 2008 ligt de klemtoon op de gebiedsgerichte werking. In deze gebiedsgerichte werking, waar de gemeenten de hoofdrol spelen, wordt een visie over een bepaald deelgebied uitgetekend. Die visie is gevoed vanuit het thematisch onderzoek. Voordien vindt bilateraal overleg plaats met de gemeentebesturen met als doel de voorlopige onderzoeksresultaten met hen terug te koppelen en te peilen naar hun inzichten en intenties. Verder dragen de gemeenten zo heel wat nuttige informatie aan voor het onderzoek. De administraties en relevante maatschappelijke actoren van de thematische werkgroepen zullen op hun beurt in het voorjaar van 2008 ook de gebiedsgerichte werking kunnen opvolgen en ondersteunen. Deze wisselwerking tussen thematisch en gebiedsgericht onderzoek leidt in het najaar van 2008 tot een eindrapport met een voorstel tot afbakeningslijn en een actieprogramma. Na een adviesperiode volgt dan de besluitvorming door de Vlaamse Regering en vervolgens de juridische vertaling in een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan. FASE 3 >> FASE 4 najaar 2007 thematisch onderzoek thematisch onderzoek: open ruimte economie woonbeleid mobiliteit gebiedsgericht onderzoek: het Zaventemse Zellik - Groot-Bijgaarden zuidelijke kanaalzone voorjaar 2008 zomer 2008 najaar 2008 voorjaar 2009 gebiedsgericht onderzoek ontwerp eindrapport eindrapport besluitvorming opmaak GRUP bilateraal overleg met gemeenten en maatschappelijke actoren 3
Thematisch onderzoek Krachtlijnen van de tussentijdse beslissing van de Vlaamse Regering (11.05.2007) Per thema komen de Vlaamse en provinciale administraties en de relevante maatschappelijke actoren samen om het onderzoek te begeleiden. Zo is er een werkgroep over woonbeleid, economie en open ruimte. Ook mobiliteit is een belangrijk thema, maar het onderzoek daarover werd grotendeels in de vorige fase gevoerd. Het Vlaams stedelijk gebied rond Brussel straalt ambitie uit, gericht op ruimtelijke kwaliteit, op het open ruimte karakter, de hoge toegevoegde waarde, intensief ruimtegebruik en leefbaarheid. Het open ruimte netwerk wordt maximaal gevrijwaard van de verdere aansnijding van het landschap voor wonen, werken of nieuwe infrastructuren. De reconversie van de ruimte die al in gebruik is, heeft prioriteit. Bijkomende bedrijvigheid wordt in de eerste plaats gerealiseerd door de sanering of verdichting van bestaande gebouwen of terreinen. Het is niet de bedoeling dat het Vlaams stedelijk gebied rond Brussel een overloopgebied is van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voor laagwaardige en mobiliteitsgenererende activiteiten. Locaties voor bijkomende woningen of bedrijven sluiten zoveel mogelijk aan op knooppunten van het openbaar vervoer. Open ruimte: De processen voor de afbakening van het Vlaams Stedelijk gebied rond Brussel en de buitengebiedregio Zenne-Dijle- Pajottenland worden gelijktijdig gevoerd. Daarom valt de werkgroep open ruimte samen met het overleg dat plaatsvindt voor de afbakening van deze buitengebiedregio. De werkgroep doet voorstellen over welke gebieden essentieel tot het open ruimte netwerk behoren en hoe de open ruimtes kunnen worden verbonden tot een open ruimte netwerk. De werkgroep zal een selectie moeten maken van een aantal strategische open ruimte projecten. De hoofdlijnen van het open ruimte netwerk bestaan uit grote, structuurbepalende open ruimte gehelen en kleine ingesloten gebieden en onderlinge verbindingen tussen voorgaande structuren. Een evenwichtige uitbouw van toerisme en recreatie kan ook bijdragen tot het behoud van de waardevolle natuur- en landschapselementen. De open ruimtedelen binnen het Vlaams stedelijk gebied rond Brussel krijgen een uitwerking in functie van het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan dat in een vierde fase wordt opgesteld. De open ruimtedelen buiten het Vlaams stedelijke gebied rond Brussel worden uitgewerkt in functie van rechtstreekse input voor de overlegprocessen van het buitengebied Zenne-Dijle- Pajottenland. Ten slotte zal de werkgroep ook zoeken naar geschikte locaties voor stadsbossen, binnen of buiten het stedelijk gebied. Economie: In de werkgroep economie richt het onderzoek zich op de gewenste economische ontwikkelingen in het gebied. Er zijn economische groeimogelijkheden voor functies met een hoge toegevoegde waarde, die een duurzame werkgelegenheid garanderen of een hoge oppervlakte-intensiteit kennen. Prioritair is de vraag hoe de reconversie van bestaande bedrijventerreinen gestalte kan krijgen. De kanaalzones zijn hiervoor strategisch gelegen (Vilvoorde, zuidelijke kanaalzone). In tweede instantie gaat de werkgroep na hoe de inrichting van reeds bestemde maar nog niet ontwikkelde bedrijventerreinen mogelijk is. Ten slotte gaat er in beperktere mate aandacht naar de aansnijding van bijkomende bedrijventerreinen. De Vlaamse Regering heeft de uitwerking van bepaalde locaties gevraagd. Kantoren en kantoorachtigen kunnen zich ontwikkelen in zones met een goede ontsluiting voor het openbaar vervoer, waar de focus ligt op de stationsomgevingen. Woonbeleid: Deze werkgroep onderzoekt de kansen voor het woonbeleid en gaat na hoe een kwalitatief en gedifferentieerd woningaanbod mogelijk is. De Vlaamse Regering kiest voor concentratie van de bebouwing op enkele daarvoor geschikte locaties en met respect 4
voor de eigenheid van de kern. Daarom gaat er aandacht naar inbreiding, verdichting en reconversie, het selectief verhogen van het aantal bouwlagen en de beperkingen ten gevolge van de luchthaven. De werkgroep gaat tevens na wie de verschillende doelgroepen zijn en welke behoeften zij hebben. Mobiliteit is een vierde thema dat van belang is bij het onderzoek van de afbakening van het Vlaams stedelijk gebied rond Brussel. Dat onderzoek gebeurde grotendeels in de vorige fase. De nota van de Vlaamse Regering benadrukt ook dat nieuwe ontwikkelingen goed bereikbaar moeten zijn met het openbaar vervoer. Concreet gaat aandacht uit naar een streefbeeld voor de volledige bestaande R0, de ontsluiting van de zuidelijke kanaalzone en de zuidelijke ontsluiting van de luchthaven van Zaventem. Gebiedsgericht onderzoek Een werking in gebiedsgerichte projectteams zal de vertaling naar het terrein verzekeren voor deze grote deelgebieden: In het ruime Zaventemse is de luchthaven de motor voor stedelijke ontwikkeling. Kantoren en kantoorachtigen spelen hier een belangrijke rol. Nieuwe woonontwikkelingen moeten worden getoetst aan toekomstige beslissingen omtrent de luchthaven. De gemeenten die tot dit projectteam behoren zijn Grimbergen, Kraainem, Machelen, Steenokkerzeel, Tervuren, Vilvoorde, Wezembeek-Oppem, Zaventem en Zemst. In de omgeving van Zellik-Groot-Bijgaarden is een goede bereikbaarheid voor openbaar vervoer een belangrijk aandachtspunt. De betrokken gemeenten in dit projectteam zijn Asse, Dilbeek en Wemmel. De zuidelijke kanaalzone staat voor een belangrijke reconversieopgave. De gemeenten Beersel, Drogenbos, Halle en Sint-Pieters-Leeuw behoren tot dit projectteam. De Vlaamse Regering heeft gevraagd welbepaalde strategische projecten uit te werken. Verder krijgen de lopende projecten een maximale afstemming op het beleid van het Vlaams stedelijk gebied rond Brussel. 5
Organisatie en overleg Er is een informatie- en overlegstructuur uitgewerkt om het nodige draagvlak tot stand te brengen. De stuurgroep met Vlaamse en provinciale administraties beoordeelt de input geleverd door de werkgroepen en projectteams en bewaakt de integratie tussen het thematische en gebiedsgerichte. De opdracht voor deze studie werd door de Vlaamse minister voor Ruimtelijke Ordening Dirk Van Mechelen toevertrouwd aan de tijdelijke vereniging OMGEVING, Idea Consult, Arcadis-Aeolus, Tritel en o2 consult. De Vlaamse overheid werkt dit proces uit met het provinciebestuur van Vlaams-Brabant, de betrokken gemeentebesturen en in overleg met alle maatschappelijke actoren en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Er zijn drie thematische werkgroepen (woonbeleid, economie en open ruimte). Die werkgroepen focussen op een thema dat relevant is over de verdere ontwikkeling van het afbakeningsproces met de klemtoon op onderzoek en gehanteerde methodologie. Dit gebeurt in voorbereiding van het gebiedsgerichte onderzoek. Er zijn drie gebiedsgerichte projectteams: het ruime Zaventemse, Zellik-Groot-Bijgaarden en de zuidelijke kanaalzone. De leden van de teams, voornamelijk gemeentebesturen, vertrekken vanuit de onderzoeksresultaten van de thematische werkgroepen en benaderen het deelgebied in al zijn aspecten. In het forum krijgen de gemeentebesturen, het provinciebestuur en de maatschappelijke actoren informatie over het proces en over het eindont-werp en de leden van het forum wordt om advies gevraagd. Bilateraal overleg met relevante actoren kan plaatsvinden. Het gestarte ambtelijke overleg met het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wordt verder gezet. Waar dat nodig en zinvol is, zal er steeds ruimte zijn voor rechtstreeks overleg met gemeentebesturen of maatschappelijke actoren. COLOFON De digitale nieuwsbrief Afbakening Vlaams stedelijk gebied rond Brussel is een uitgave van het Departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed. Mails over deze nieuwsbrief (nieuwe abonnees, wijziging coördinaten, uitschrijven) kan u sturen naar het projectsecretariaat: info@o2consult.be 6