Annette Born. Leven met een gastric bypass UITGELIJND

Annette Born Leven met een gastric bypass UITGELIJND

Hoofdstuk 1. Obesitas en de feiten We zijn te dik. Als we de media mogen geloven is ongeveer de helft van onze bevolking te zwaar. We lijnen ons suf. Ik overdrijf niet door te schrijven dat op dieet gaan met stip op nummer één van onze goede voornemens voor het nieuwe jaar staat. Nu is dat best een goed idee. Tenminste, als je een paar kilo te zwaar bent. Maar wat als je leven bestaat uit diëten? Wat als ieder denkbaar dieet je uiteindelijk niet heeft geholpen? Diëten kunnen namelijk ook tegen je gaan werken. Klinkt vreemd, hè? En toch is het wetenschappelijk bewezen dat je van diëten uiteindelijk steeds zwaarder kunt worden. Op het moment dat je gaat lijnen krijgt je lichaam minder eten binnen. In het lichaam, dat al heel vaak onder curatele heeft gestaan en eigenlijk niet meer weet wanneer het iets van brandstof naar binnen krijgt, treedt een prachtig mechanisme op: de hongerstand. Zie het als voedsel vasthouden voor de momenten dat het lichaam geen voeding krijgt. De verbranding gaat een standje lager. In eerste instantie verloopt een lijnperiode meestal goed. Je valt goed af en bent flink gemotiveerd. Maar meestal komt er na verloop van tijd de klad in. Dan heb je het wel gehad met de shakes of rauwe wortels en haalt je lichaam je in. Je wint het niet van de drang naar iets lekkers. Vaak ben je je eigen strengste zelf. Het is alles of niets. Of je lijnt en leeft op niets, of je steekt je kop in het zand en neemt nog een hap, om vervolgens de verpakking van zojuist opgegeten kaas, worst, chips, ijs heel diep onderin de vuilnisbak te verstoppen. Eten is verslavend! Koolhydraten werken als drugs: je krijgt er honger van. Helaas streeft je lichaam altijd weer naar het oude gewicht. Je zal er dan ook alles aan moeten doen om je gewicht op peil te houden. Het bekende jojo-effect ontstaat dan ook omdat je lichaam graag weer naar het oude gewicht terug wil. Wanneer je de lijnperiode achter de rug hebt, breekt pas de moeilijkste tijd aan: het gewicht vasthouden. De feiten liegen er niet om. Obesitas is een ziekte en moet ook als een ziekte behandeld worden. Een operatie om af te vallen is voor vele mensen vaak het laatst redmiddel. De winstpunten liggen voor het grijpen. De narigheid van overgewicht is dat je er op termijn niet meer voor weg kan lopen. Obesitas geeft 19

namelijk gezondheidsrisico s. Daarom volgt er een lijst van feiten om inzichtelijk te maken wat obesitas is en wat het met je doet. Nog los van het feit dat leven met overgewicht door de meeste obesitaspatiënten als zeer onprettig wordt ervaren. Wat is obesitas? Obesitas is een chronische aandoening waarbij er een zodanige vetstapeling in het lichaam bestaat dat dit aanleiding geeft tot het ontwikkelen van gezondheidsrisico s en een vermindering van de kwaliteit van leven.(definitie van de Nederlandse Obesitas Kliniek.) De aandoening bestaat levenslang. Er is geen kortetermijnoplossing, het vraagt een langetermijnbehandeling. Behandeling is palliatief, maar geneest de aandoening niet. De aandoening komt terug als de behandeling stopt. Feiten 35% van de mannen heeft in 2011 overgewicht, van wie 9% obesitas. 40% van de vrouwen heeft in 2011 overgewicht, van wie 10% obesitas. Toename op jeugdige leeftijd 9.2% van de kinderen vanaf 4 jaar heeft overgewicht. Dat percentage is van 1989-1998 met 50% toegenomen. Overgewicht bij kinderen voorspelt in hoge mate overgewicht op volwassen leeftijd. Algemeen In 2006 was het aantal mensen met obesitas verdubbeld, afgezet tegen 1981. Hoe kwam dat? - De moderne tijd stelt hoge eisen aan onze wilskracht. - Zittende levensstijl. - Genetische aanleg. - Syndroom van Cushing (afwijking aan de bijnieren). Meer feiten In 2009 waren er 269.693 mensen met obesitas. In 2010 waren er 297.383 mensen met obesitas. In 2011 waren er 320.291 mensen met obesitas. In 2012 waren er 343.296 mensen met obesitas. De gezondheidsrisico s van obesitas Slaapapneu. Diabetes (suikerziekte). Vervetting. Galstenen. Artrose (gewrichtsslijtage). Jicht. Hypertensie (hoge bloeddruk). Alvleesklierontsteking. Kanker (darm, slokdarm, nieren, prostaat). Vaatontsteking/spataderen. 20

Geen leuke feiten, maar wel de waarheid. Wat doe je echter wanneer al je bronnen zijn uitgeput? Wat als je werkelijk ieder denkbaar dieet hebt geprobeerd en je moedeloos bent geworden? Is er dan nog hoop? Wat is dan nog een optie? Die is er in de vorm van bariatrische chirurgie. Bariatrie is een tak van de geneeskunde die zich bezighoudt met de oorzaken, het voorkomen en de behandeling van obesitas. Een bariatrische operatie heeft als uiteindelijk doel gewicht verliezen. Het is een hele stap, opereren om af te vallen. Vrijwillig op de snijtafel. Je kan je ook afvragen hoe vrijwillig die keuze is wanneer je lichaam ziek is. Want obesitas is, zoals gezegd, een ziekte. Nu volgen er ook nog wat optimistische cijfers. Want afvallen brengt ook veel winst. Voordelen van 10% gewichtsverlies 20% daling van het gemiddelde sterftecijfer. Bloeddruk daalt. Diabetes neemt sterk af. Daling van het cholesterolgehalte. Een feestje is het niet om zwaar te zijn. En dan heb ik het beslist niet over het cosmetische gedeelte. Ook niet over het geestelijke aspect. Hierboven staan puur de feiten waar mensen met overgewicht vroeg of laat tegenaan lopen. Met eten kunnen we niet stoppen. Eten hebben we nodig om onszelf in leven te houden. Maar veel mensen kampen met een eetverslaving. Misschien is het wel de meest complexe verslaving. Want hoe stoppen we met iets wat we nodig hebben in het leven? We hebben geen drugs, drank of sigaretten nodig om in leven te blijven, integendeel. Maar eten hebben we wel nodig. Los dat maar eens op. Hoopgevend Na een gastric bypassoperatie heb je (bijna) de zekerheid van minimaal 25% gewichtsverlies. Je eet minder en neemt tevens minder op. En verder: Van de mensen met diabetes geneest 84%. Hoge bloeddruk verdwijnt. Er is 40% minder sterfte aan hartfalen. Er is 56% minder aan hart- en vaatziekten. Vele mensen hebben hun leven na de operatie aanzienlijk zien verbeteren, noemen zelfs de datum van hun operatie als hun tweede geboortedag. Wanneer al je bronnen zijn uitgeput, je geen enkele mogelijkheid meer ziet om af te vallen is, zoals gezegd, bariatrische chirurgie een heel goede overweging. Enkele jaren geleden werden er veel maagbanden geplaatst. Helaas zien we steeds vaker dat mensen met een maagband niet het ge- 21

wenste resultaat behalen. Vaak wordt er daarom niet meer gekozen voor een maagband maar voor een gastric bypassoperatie (zie verder). 22

Hoofdstuk 2. Over maagverkleinende operaties Je hebt een BMI (je lichaamsgewicht in kilo s gedeeld door het kwadraat van je lengte in meters) van boven de veertig. Dat zegt iets over de mate waarin je overgewicht hebt. Bij een BMI van boven de veertig lijd je namelijk aan morbide obesitas. Dat wil zeggen dat je extreem zwaar bent en een grote kans maakt om de kwalen te krijgen - of ze al hebt - die gerelateerd zijn aan obesitas. Dat heet comorbiditeit. In hoofdstuk 4 staan die kwalen op een rijtje. Bij een BMI van 35 met daarbij klachten die gerelateerd zijn aan overgewicht heb je eveneens een indicatie voor een bariatrische operatie. De meest uitgevoerde maagverkleiningsoperatie is de gastric bypass. Dat is een operatie waarbij de maag wordt verkleind en de dunne darm wordt omgeleid. Gastric bypass betekent eigenlijk maagomleiding of omzeilen van de maag. Met deze operatie kunnen mensen met morbide obesitas behandeld worden. De ingreep is complex en ingrijpend. Het is belangrijk dat je een gastric bypassoperatie als laatste redmiddel ziet. Je hebt alles al geprobeerd om af te vallen. Maar zoals eerder gezegd is op gewicht blijven je grootste probleem. Je moet beslist beseffen dat de operatie een andere levensstijl van je vraagt. Je zult dus niet alleen op die operatie kunnen leunen. Ook jij moet zelf aan de slag. Dit betekent niet dat je nooit meer iets lekker kan of mag eten. Het betekent dat je anders moet gaan leven. De gastric bypass helpt je daarbij. Dus, en ik ga maar in de herhaling, verwacht nooit dat de operatie alles voor je oplost. Een gastric bypass is een steun in de rug. Samen met een nieuwe levensstijl is de kans van slagen groot. Wanneer je een gastric bypassoperatie ondergaat, kan je in de regel niet meer terug. Het is een operatie waar je goed over na moet denken. Er kleven bovendien risico s aan en het kan je leven op z n kop zetten. Om het positieve aspect echter te benadrukken: over het algemeen valt men zeer goed af met dit soort operaties en leveren zij een zeer grote winst op voor je gezondheid. Maar ook hier gelden regels. Ook in dezen moet jij het uiteindelijk zelf gaan doen en niet de chirurg die je maag een stukje verkleint en een bypass van je darmen maakt. De maagverkleining zal je wel helpen, maar er is geen sprake van een trucje. Het blijft ook met zo n nieuw systeem in je lijf hard werken en je volledig aanpassen, wil je 23

Restrictie minder eten Malabsorptie minder verteren Wat wordt weggenomen Bijwerkingen Maagband Ja. Maagband. Nee. Niets. Pijn bij eten, braken. Sleeve Gastrectomie Ja. Maagverkleining. Nee. Groot deel van de maag. Oprispingen, zuurbranden, braken. Gastric bypass Adjustable Banded Gastric bypass Ja. Maagomleiding. Ja. Maagomleiding Maagband. Nee. (Wel een darmomleiding maar zonder malabsorptie.) Nee. (Wel een darmomleiding, maar zonder malabsorptie.) Niets. Niets. Dumpingklachten. Dumpingklachten. Pijn bij eten, braken. Distale Gastric bypass Ja. Maagomleiding. Ja. Darmomleiding 100 cm/250 cm. Niets. Dumpingklachten Diarree. Duodenal Switch Ja. Maagverkleining. Ja. Darmomleiding 100 cm/250 cm. Groot deel van de maag. Nee. (Wel een maagverkleining, maar zonder de maag met de Groot deel van Ja. Darmomleiding 50 Scopinaro cm/250 cm. restrictie.) sluitspier. Overzicht van de verschillende operaties voor overgewicht. Bron: www.slotervaartziekenhuis.nl Oprispingen, zuurbranden, braken diarree. Dumpingklachten. Diarree. winst boeken. Al is het natuurlijk wel een stukje makkelijker wanneer het systeem je waarschuwt als je in de fout gaat. We spreken dan ook van een hulpmiddel om af te vallen. Wel zien we dat de resultaten op de lange termijn vaak verbluffend kunnen zijn. Maar dan? Je weet wel iets van maagverkleiningen. Misschien heb je op internet al het een en ander gelezen. Misschien ken je wel iemand die een maagverkleining achter de rug heeft en ben je onder de indruk van het resultaat. Maar hoe nu verder? 24

Het begint met een bezoek aan de huisarts. Die heb je nodig voor de felbegeerde doorverwijzing. Helaas leert de praktijk dat veel huisartsen niet voldoende van de materie op de hoogte zijn om hun patiënten de juiste route te kunnen wijzen. Het is dan ook goed om je van te voren goed in te lezen op bijvoorbeeld internet. Een goede doorverwijzing kan zijn naar: Slotervaartziekenhuis in Amsterdam (eigen bariatrisch traject). St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein (eigen bariatrisch traject). Rijnstate Ziekenhuis in Arnhem (eigen bariatrisch traject). De Nederlandse Obesitas Kliniek (tussenstation, meerdere vestingen). Ra-Medical (tussenstation, Beverwijk, en op meerdere locaties spreekuren). Let wel, dit zijn opties. Uiteraard zijn er meer wegen die naar Rome leiden. Dit zijn echter de bekendste wegen. Mijn voorkeur ging uit naar het Slotervaartziekenhuis omdat men hier een eigen bariatrische polikliniek heeft en zeer kundige chirurgen. Je bent niet afhankelijk van een tussenstation. De Nederlandse Obesitas Kliniek en Ra-Medical zijn tussenstations. Hier word je begeleid en gescreend maar niet geopereerd. De operatie vindt plaats in ziekenhuizen waarmee men een contract heeft. Dat is echter net zo goed en er is niets mis mee. Na de operatie kom je via deze klinieken in een nazorgtraject. Wanneer je zonder tussenstation bent geopereerd, zal de nazorg plaatsvinden in het ziekenhuis waar je bent geopereerd. Overigens is het heel goed om de fora te lezen op internet, om je te verdiepen in de operatie en om de ervaringen van lotgenoten te lezen. Behoed jezelf voor horrorverhalen. Iedereen heeft een eigen beleving. De meest uitgevoerde maagverkleiningsoperatie is dus de gastric bypass. De uitvinder van de gastric bypassoperatie is dr. Edward Mason, een klinisch arts verbonden aan het ziekenhuis van de universiteit van Iowa in Amerika. In 1967 vond hier de allereerste operatie plaats. In de afgelopen decennia is de methode geëvolueerd. De omvang van de maag bijvoorbeeld is na zo n operatie niet groter dan een kiwi. Tegenwoordig wordt de gbp uitgevoerd via een kijkoperatie. Het komt zelden voor dat de chirurg de buik geheel moet openen. De chirurg maakt een aantal sneetjes in de buik en laat vervolgens gas in de buik lopen. Hierdoor ontstaat er meer ruimte in de buik en heeft de chirurg beter zicht in het operatiegebied. Het gas is onschadelijk en verlaat het lichaam weer in de herstelperiode. Via een van de openingen in de buik gaat er een cameraatje naar binnen. De chirurg volgt dat cameraatje op een televisiescherm 25

en opereert via dat televisiescherm. De overige openingen worden gebruikt om de gastric bypass mee aan te leggen. Een groot voordeel van een kijkoperatie is dat er geen grote wond wordt gemaakt, waardoor de herstelperiode korter is. Het komt voor dat er weinig zicht is in de buik, waardoor de chirurg toch moet besluiten tot de klassieke ingreep: de openbuikmethode. Uiteraard is de herstelperiode dan langer. De operatie vindt plaats onder algehele narcose. Dat wil zeggen dat je hele lichaam verdoofd is en je kunstmatig in slaap gehouden wordt. Wat gebeurt en nu eigenlijk met je inwendige systeem als je een gastric bypassoperatie ondergaat? In een normale situatie komt het voedsel eerst in de slokdarm, vervolgens in de maag en dan in de dunne darm. Wanneer je een gastric bypassoperatie ondergaat, wordt de slokdarm met een stukje van de maag losgehaald van de rest van de maag. Van dat kleine stukje maag wordt een klein maagreservoir gemaakt met een nieuwe maagingang. Het volume van de nieuwe maag wordt 15-25 ml. Dat is vergelijkbaar met het volume van een kiwi. De dunne darm wordt onder de twaalfvingerige darm (het eerste deel van de dunne darm) losgemaakt. De chirurg sluit vervolgens de dunne darm aan op de nieuwe maag. De nieuwe maaguitgang is kleiner dan de oude, waardoor de maag langzamer leegraakt. Via deze nieuwe maaguitgang komt het voedsel direct in de dunne darm terecht. De rest van de maag en het eerste deel van de dunne darm worden buiten werking gesteld. Dit deel blijft echter wel in het lichaam zitten. Er wordt dus een omleiding bypass - gemaakt. Het einde van de twaalfvingerige darm wordt weer vastgehecht aan de dunne darm. Maagsappen, galsappen en pancreassappen zijn noodzakelijk voor de vertering van voedsel en worden via de twaalfvingerige darm afgevoerd. Op deze manier worden de sappen gewoon met het voedsel vermengd. Er zijn meerdere manieren waarop deze operatie kan worden gedaan. Maar in grote lijnen bestaat elk van die manieren uit twee belangrijke punten: Van het bovenste deel van de maag wordt een minimaag gemaakt, ongeveer zo groot als een kiwi of ei. Dit maakt dat je maar kleine porties kan innemen. De maag kan worden verkleind door het bovenste gedeelte af te scheiden (partitioneren) met behulp van nietjes of door dat helemaal los te maken van maag. Meestal wordt gekozen voor helemaal losmaken; de 26

maag kan zichzelf namelijk herstellen en dan heeft de operatie weinig zin. De dunne darm wordt op een lager punt doorgenomen en rechtstreeks op de verkleinde maag aangesloten. Hoeveel er van de dunne darm gebruikt wordt, ligt aan de soort operatie; het bepaalt de hoeveelheid voedingsstoffen die door het lichaam opgenomen worden. Door deze operatie zal een kleine hoeveelheid voedsel al een vol gevoel geven. Zo kan het doel worden bereikt: afvallen. In zeldzame gevallen wordt een gastric bypass weer ongedaan gemaakt. Bijvoorbeeld wanneer dat medisch noodzakelijk is. Een hersteloperatie is echter niet gebruikelijk, omdat de maag dan van vorm verandert en minder beweeglijk is dan in de oorspronkelijke toestand. Bovendien komt het overgewicht vaak weer terug. De gastric bypass is een zware operatie. Door het overgewicht is er ook een grotere kans op complicaties. Complicaties die algemeen voorkomen zijn: Nabloeding. Infectie of ontsteking. Longontsteking. Trombose; er kunnen kleine stolsels in de bloedvaten ontstaan. Op die plekken is de doorbloeding dan verminderd. Ook kunnen de stolsels door het lichaam gaan zwerven en ergens vast komen te zitten, bijvoorbeeld in de longen: een longembolie. Minder algemene complicaties zijn: Perforatie (doorboring) van een ander orgaan. Galstenen als gevolg van verminderde vetopname. Maagzweer. Vernauwing aan de uitgang van de maag. Tekort aan vitamines en mineralen doordat er weinig voeding wordt ingenomen. Misselijkheid en braken; dit kan wel zes maanden aanhouden. Dumpingsyndroom. Net als bij andere operaties de kans om te overlijden. Waarschuw een arts wanneer: Je aanhoudend koorts hebt van meer dan 38º C. Je aanhoudend misselijk bent of moet overgeven. Je blijvende pijn of verergering van pijn hebt. De littekens rood worden, opzwellen of lekken. Je last hebt van verstopping, diarree of opgezette buik. Je bespreekt met een diëtist hoe de voedingsinname wordt opgebouwd. In de eerste fase na de operatie, een periode van 27