borstkliniek informatiebrochure Anti-hormoontherapie
Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Verschillende soorten behandelingen 5 3. Contactgegevens 7 3
1. Inleiding Graag duiden wij u op het belang van een goede informatie voorafgaand aan uw anti-hormoontherapie. Wij raden u dan ook ten zeerste aan deze folder grondig door te nemen. Heeft u nog bijkomende vragen, aarzel dan niet om uw behandelende arts aan te spreken of neem contact op met de desbetreffende dienst (zie contactgegevens verder in de folder). Groei van borstkanker Hormonen zijn natuurlijke stoffen die door het lichaam worden aangemaakt. De twee belangrijkste vrouwelijke geslachtshormonen zijn oestrogeen en progesteron. De meeste soorten borstkanker hebben deze hormonen nodig om te groeien. De cellen bevatten ontvangers of receptoren, waarop de hormonen zich kunnen binden om zo de groei van de kankercellen te stimuleren. Ze voeden als het ware de tumor. De anti-hormoontherapie zorgt ervoor dat de receptoren worden geblokkeerd, de energievoorziening wordt dus met andere woorden stopgezet, waardoor de cel stuk zal gaan. Op deze manier verkleint dus een nog aanwezige tumor, en/of wordt de groei van eventuele aanwezige kankercellen belemmerd. Deze therapie heeft enkel zin bij patiënten bij wie een hormoongevoelige tumor werd gevonden. (Bij niet-hormonale tumoren zijn de receptoren afwezig, en kunnen ze dus ook niet worden geblokkeerd.) De vaststelling of er al dan niet hormoonreceptoren zijn in het weefsel, gebeurt in het laboratorium. 4
2. Verschillende soorten behandelingen Het blokkeren van deze receptoren kan op verschillende manieren gebeuren, de arts beslist welk middel het meest geschikt is voor welke patiënt. Om deze beslissing te nemen, zijn een aantal zaken van belang: aan welk hormoon was de kankercel gevoelig, is de patiënte in de menopauze of niet, ook het al dan niet hebben van osteoporose speelt een rol Hoe kan men de groei van een hormonale tumor voorkomen/stopzetten? Door de hormoonreceptoren te blokkeren via medicatie. Door de aanmaak van oestrogeen tegen te gaan via medicatie. Door de aanmaak van oestrogeen en progesteron tegen te gaan via operatie (verwijderen van de eierstokken). 1. Blokkeren van de hormoonreceptoren Tamoxifen Tamoxifen wordt verkocht onder de volgende merknamen: Nolvadex Tamizam - Tamoplex. Beschrijving De chemische stof die bij hormoontherapie het meest wordt gebruikt, heet tamoxifen. Tamoxifen blokkeert de receptoren, de ontvangers van oestrogeen in de kankercel. Dit heeft tot gevolg dat de kankercellen in het borstweefsel als het ware niet worden gestimuleerd en dus ook niet kunnen groeien of zich vermeerderen. Het middel wordt al vele jaren gebruikt voor de behandeling van zowel beginnende als gevorderde borstkanker. De behandeling bestaat uit het dagelijks slikken van één pilletje gedurende een bepaalde tijd. Meestal duurt de behandeling vijf jaar. 5
Bijwerkingen De bijwerkingen van tamoxifen vallen over het algemeen erg mee. Het merendeel van de patiënten heeft er geen last van. Bij sommige patiënten komen de volgende bijwerkingen echter in meer of mindere mate voor: gebrek aan eetlust, hoofdpijn of duizeligheid, gewichtstoename, overgangsklachten (omdat hormoontherapie de werking van oestrogeen blokkeert). Regelmatig komen volgende klachten voor: opvliegers en wijzigingen in de menstruatiecyclus, vaginale droogte, verminderd libido, een licht verhoogde kans op een trombose en/of longembolie, het vasthouden van vocht (vochtretentie), een licht verhoogde kans op baarmoederkanker. Deze nadelen wegen echter niet op tegen de voordelen: minder kans op uitzaaiingen en minder kans (gehalveerd) op een tweede keer borstkanker. 2. Blokkeren van de aanmaak van oestrogeen via medicatie Aromataseremmers worden verkocht onder de volgende merknamen: letrozole onder de merknaam Femara; anastrozole onder de merknaam Arimidex; exemestane onder de merknaam Aromasin. Beschrijving Letrozole, anastrozole en exemestane zijn middelen die behoren tot de groep van aromataseremmers. Aromatase is een enzym dat ervoor zorgt dat er oestrogenen worden gemaakt in het lichaam. Zij remmen dus de aanmaak van oestrogenen door het lichaam. Ook hierbij geldt, dat deze behandeling alleen zin heeft bij vrouwen met positieve oestrogeenreceptoren. In sommige gevallen worden aromataseremmers toegediend bij vrouwen die veel klachten hebben van tamoxifen. Ook indien de groei van een reeds bestaande tumor weinig afneemt onder tamoxifen, of indien men hervalt onder het gebruik van tamoxifen. Bijwerkingen Patiënten die aromataseremmers gebruiken, ondervinden meestal nog minder bijwerkingen dan de patiënten die tamoxifen gebruiken. Onderstaande bijwerkingen komen soms voor: gewrichtlast (bij 20 % van 6
de patiënten), verhoogde kans op osteoporose, opvliegers, skeletpijn en spierpijn. 3. Blokkeren van de aanmaak van hormonen via operatie Hierbij zal de arts operatief de eierstokken verwijderen, zodat de productie van vrouwelijke hormonen wordt stilgelegd. Meestal kan dit gebeuren met een kijkoperatie, waarbij de opname beperkt is tot 1 overnachting. U dient nadien wel voldoende rust te nemen. Indien u nog vragen hebt over dit onderdeel van uw behandeling mag u steeds contact opnemen met uw gynaecoloog, oncoloog of borstverpleegkundige. 3. Contactgegevens Borstkliniek Voorkempen, campus AZ Sint-Jozef Malle: Tel. 03 380 21 03 E-mail borstvpk.azsintjozef@emmaus.be Adres Oude Liersebaan 4, 2390 Malle Neem ook zeker een kijkje op onze website www.azsintjozef-malle.be. U vindt er o.a. meer praktische informatie terug. Ook voor financiële informatie kan u hier terecht. 7
Opdrachtgever: Peggy Wynants - borstverpleegkundige VU: Koen Vancraeynest - algemeen directeur Versiedatum: 27 juni 2016 Algemeen Ziekenhuis Sint-Jozef Oude Liersebaan 4 2390 Malle Tel. 03 380 20 11 azsintjozef@emmaus.be www.azsintjozef-malle.be AZ Sint-Jozef maakt deel uit van de groep Emmaüs