Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt Was de Mammoetwet succesvol, ook vanuit interna5onaal perspec5ef? Jaap Dronkers www.roa.unimaas.nl/cv/dronkers/nw_dronkers.htm
Doelen van de mammoet wet Het tot stand brengen van een wet voor het hele voortgezet onderwijs: aaneenschakeling commissie. Twee gebreken pre-mammoet onderwijs: 1. verkeerde schoolkeuze; 2. ontbrekende overstapmogelijkheden. Middelen: 1. afschaffing toelatingsexamen en introductie objectief gegeven en advies basisschool; 2. brugklas; 3. scholengemeenschappen. Een van de doelen: verminderen van ongelijkheid in onderwijskansen van kinderen uit verschillende sociale milieus. Mammoetwet is nooit geëvalueerd. Wel een aantal systematische vergelijkingen tussen cohorten leerlingen van pre- en post-mammoetwet.
1 ste uitkomst cohort vergelijkingen: Meritocra5sering Afname effect vaders beroep op advies en eerste school keus tussen pre- en post-. Maar: Geen afname effect vaders beroep tijdens voortgezet onderwijs. Afname effect vaders beroep onderdeel van lange termijn trend in 20 ste eeuw (zie figuur 1). Geen afname effect vaders opleiding. Groeiend effect vaders opleiding op objectief gegeven eind basisschool:.25 in 1952 naar.33 in 2008. Effect ouderlijke opleiding op advies blijft ook groot, ook bij gelijke prestaties (zie tabel).
Bron: Rijken, Dronkers & Ganzeboom, 2001
Sociale achtergrond ook in 2013 nog van belang? Vereniging van openbare en algemeen toegankelijke scholen: Het standpunt van hoogleraar Jaap Dronkers over de veranderingen in de Cito-toets is gebaseerd op een ouderwetse denkwijze. Basisscholen van nu kijken allang niet meer naar het ouderlijk milieu van kinderen, maar beoordelen hun werkelijke capaciteiten en prestaties. COOL meting in 2010/11 Groep 8 Belangrijkste verklaring van Cito-score: opleiding ouders Kinderen van hoger geschoolde ouders en uit tweeoudergezinnen krijgen hogere adviezen, ook bij gelijke CITO-score.
2de uitkomst cohort vergelijkingen: toegenomen onderwijsdeelname Grotere milieu effecten bij vroege barrières in schoolloopbaan Als meer leerlingen die barrière succesvol passeren omdat de onderwijsdeelname is vergroot, daalt het gemiddeld milieu effect. Maar: groei onderwijsdeelname al voor de Mammoetwet milieu effecten kunnen groeien bij latere barrières in schoolloopbaan
3de uitkomst cohort vergelijkingen: op-, af en doorstroom Aaneenschakeling bleek een succes, vooral door doorstroom na voltooiing opleiding (stapelen) en NIET door tussentijdse op- of afstroom (oorspronkelijke idee). Maar: Gegroeide afstroom als keerzijde van de toegenomen doorstroom. Ritzen bemoeilijkt in 90-er jaren stapelen uit financiële en technocratische overwegingen. Invoering basisvorming en VMBO belemmeren ook het stapelen.
Gedifferen5eerd onderwijs in interna5onaal perspec5ef Huidige consensus: weinig differentiatie in voortgezet onderwijs geeft hogere prestaties en minder ongelijkheid (zie figuur) Maar: Binnen EU behoort Nederland, samen met Finland en Vlaanderen tot de hoogste scorende en heeft Nederland een gemiddeld milieu effect. Maar: Beter presterende Nederlandse leerlingen scoren sinds 2000 steeds lager in vergelijking met beter presterende leerlingen uit andere OECD landen (al vanaf basisschool). Toegevoegde waarde Nederlands onderwijs daalt sinds 2000 met 1 punt per jaar (Duitsland stijging 2 p.j.).
Veel Differentiatie & vroege selectie Geen differentiatie & late selectie sterke status-effecten Consensus Zwakke(re) status-effecten school SES+ Geen school-kenmerken school SES+
Waarom hebben Nederland en Vlaanderen hoge scores en gemiddelde ongelijke kansen binnen Europa? Nederland heeft een groot en gedifferentieerd beroepsonderwijs, waardoor vitaler en minder afvoerputje. Toegevoegde waarde van Nederland door betere school- en systeemkenmerken (zie tabel) België heeft cascade-model: hoog instromen in het voortgezet onderwijs en dan afstromen in plaats van een determinatie-model (Nederland). Vlaamse scholen als middel in de taalstrijd en vorming nationale identiteit (Luthers Finland).
Een hoge toegevoegde waarde voor Nederland en Vlaanderen?
Verandering in het debat over onderwijsstelsels Uitkomsten veranderen als schoolkenmerken betrokken worden in de analyse (zie figuur). Onderwijs heeft meerdere functies en kenmerken van stelsels hebben tegengestelde effecten voor verschillende functies (zie tabel NWO project) Internationaal onderzoek weerspreekt niet het succes van de Mammoetwet.
Veel Differentiatie &vroege selectie Geen differentiatie & late selectie zwakke status-effecten sterke status-effecten sterke school-effecten school SES+ zwakke school-effecten school SES+ Stelsel & schoolkenmerken
Educa5onal systems characteris5cs and hypothe5cal rela5ons with four goals of educa5on Bron: NWO Program 2011-2015 Educational systems and four central functions of education
Literatuur - CPB Policy Brief 2011/5 - Dronkers, J., 1991. "De mammoetwet als een voorbeeld van succesvolle onderwijsvernieuwing. in Handboek Basisvorming. Houten: Bohn, Stafleu, Van Loghum. - Dronkers, J., R. van der Velde & A. Dunne. 2012. Waarom autochtone leerlingen het beter doen in bepaalde onderwijssystemen of in bepaalde scholen. pp 284-310 in Cultuursociologie buiten de lijnen, edited by Ignace Glorieux, Jessy Siongers & Wendy Smits. Tielt: Lannoo - Netjes, J., H. van de Werfhorst, S. Karsten & T. Bol (2011). Onderwijsstelsels en noncognitieve uitkomsten van het onderwijs: burgerschap, deviant gedrag en welzijn in landenvergelijkend perspectief. Amsterdam: AMCIS Amsterdam Centre for Inequality Studies, Universiteit van Amsterdam - NWO Program 2011-2015. Educational systems and four central functions of education. Universiteit van Amsterdam/ Universiteit Maastricht - Prokic-Breuer, T. & J. Dronkers. 2012. The high performance of Dutch and Flemish 15-year-old native pupils: Explaining country differences in math scores between highly stratified educational systems Educational Research and Evaluation 18: 749-777 - OECD. 2010. PISA 2009 Results: Learning trends, Volume V. Parijs: OECD. - Rijken, S., J. Dronkers & H. Ganzeboom. 2001. Schijn of werkelijkheid? Verschillen tussen trends in onderwijsongelijkheid in paneldata en cross-sectionele data. ASSR working paper no.77.