Activiteiten Nederlands Partnerschap Leven Lang Leren 2015 Ondersteuningsprogramma instrumenten voor een Leven Lang Leren
Inhoudsopgave 1 Achtergrond... 4 2 Nederlands Partnerschap Leven Lang Leren... 6 2.1 Stand van zaken... 6 3 Activiteiten Nederlands Partnerschap Leven Lang Leren... 8 3.1 EVC/validering... 8 3.2 NLQF... 9 3.3 Verbinding EVC/validering, NLQF en ECVET... 9 3.4 Nationale en internationale coördinatie en afstemming... 10 4 Organisatie Nederlands Partnerschap Leven Lang Leren... 11 II
III
1 Achtergrond In Europa en Nederland is sprake van economische en maatschappelijke veranderingen die ingrijpen op vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Er zijn verschuivingen in de productiestructuur, demografische ontwikkelingen, halfwaardetijd van kennis, het verlengen van loopbanen door het opschuiven van de pensioengerechtigde leeftijd en veranderingen in de inhoud van functies en beroepen. Deze verschuivingen doen een steeds groter beroep op de ontwikkeling en het aanpassingsvermogen van bedrijven en de mensen die daar werkzaam zijn. Duurzame inzetbaarheid van mensen (met name volwassenen) is één van de belangrijkste uitdagingen op het gebied van onderwijs en arbeidsmarkt in de komende jaren. Bij-, om- en opscholing worden daarom steeds belangrijker. Het op peil houden van kennis en vaardigheden van volwassenen is essentieel voor de aansluiting tussen arbeidsmarkt en onderwijs en voor het inzetbaar blijven van mensen en vanuit werkgevers en werknemers wordt de noodzaak voor een flexibel opleidingssysteem onderstreept. Duidelijk is geworden dat opleidingen voor volwassenen niet hetzelfde zijn als voor jongeren die hun eerste diploma gaan behalen en niet beschikken over veel werkervaring. Kortom, er is een duidelijk onderscheid tussen de beginnend en al bezig zijnde beroepsbeoefenaar. Leven Lang Leren kan plaatsvinden via meerdere wegen: Formeel onderwijs (dat door de overheid is gereguleerd). Non-formeel onderwijs (bijvoorbeeld het scholingsaanbod van branches en andere aanbieders van non-formeel onderwijs). Informeel leren (bijvoorbeeld door werkervaring, vrijwilligerswerk en zelfstudie). Het formele (beroeps)onderwijs in Nederland is georganiseerd onder verantwoordelijkheid van de overheid en kenmerkt zich door een samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven. Het reguliere, bekostigde, beroepsonderwijs en het erkende particuliere onderwijs (inclusief contractonderwijs) richten zich vooral op initiële trajecten waarbij kwaliteitsborging en de borging van het eindniveau de uitdagingen voor de toekomst zijn. Nederland kent een grote private markt voor onderwijsproducten. Per jaar wordt er circa 3 miljard omgezet in deze markt (85% non-formeel en 15% formeel). Er zijn ruim 20.000 aanbieders en 85% van de scholing voor volwassenen vindt plaats in de private sector (Verkenning Middelbaar en hoger onderwijs voor volwassenen, Onderwijsraad 2009). Het marktaandeel is dus groot. De uitdaging is om tot meer transparantie te komen wat betreft kwaliteit, formulering en niveau van kwalificaties, validering en waardering. Van de ruim 400 uur die een gemiddelde werknemer besteedt aan leren, wordt zo n 90% besteed aan informeel leren, in de vorm van taken waarvan geleerd kan worden. (CBS Statline en ECBO, 2011). Informeel leren kan onder andere benut en gevalideerd worden via EVC. Op dit moment vindt er een omslag plaats in Nederland van EVC naar validering van leerresultaten. Een omslag van een smalle benadering naar een brede insteek waarbij in vergelijkbare stappen (identificeren, documenteren, waarderen en certificeren) met passende instrumenten verworven competenties worden gewaardeerd, zoals ook in de Council Recommendation Validation of non formal and informal learning staat beschreven en die is aangenomen in de Raad van Ministers in september 2012. Dit Activiteiten Nederlands Partnerschap Leven Lang Leren 2015 4
zal bijdragen aan de effectiviteit en efficiëntie van het opleiden en ontwikkelen van mensen in bedrijven en organisaties. De huidige kenniseconomie en de toenemende mate van globalisering vereisen steeds meer van de werknemer dat deze zijn leven lang blijft leren en zich blijft ontwikkelen. Een leven lang leren is dan ook zowel in Nederland (Onderwijsraad, 2003) als binnen de Europese Unie (Europese Commissie, 2010) een belangrijk speerpunt. Blijven leren tijdens het werkzame leven zorgt er onder meer voor dat werknemers flexibel en duurzaam inzetbaar blijven op de arbeidsmarkt. Investeren in doorlopende scholing van werknemers is, naast mobiliteit en gezondheid, een belangrijke pijler van duurzame inzetbaarheid (Rijksoverheid, 2012). Het belang van scholing en opleiding van de volwassen beroepsbevolking wordt steeds groter. De urgentie van versterking van de productiviteit en het innovatievermogen en het belang van de rol van scholing wordt benadrukt in het WRR-rapport Naar een lerende economie (WRR, 2013). In het adviesrapport van de commissie Rinnooy Kan over flexibel onderwijs voor volwassenen (2014) wordt gepleit voor toegang en flexibilisering van het HO om volwassenen toe te rusten om als kenniswerkers een bijdrage te leveren aan de kenniseconomie en aanwezige talenten te benutten en te ontplooien. Het aandeel van ouderen op de arbeidsmarkt zal de komende jaren groeien. Het rapport sociaaleconomische trends (CBS, 2014) geeft een beeld van de leeractiviteiten waaraan volwassenen in Nederland deelnemen. Twee derde van de 25- tot 65-jarigen volgde in 2011 een opleiding of leerde op informele wijze. Daarom is het van belang dat er verbinding ontstaat tussen het formele en non-formele leren (met daarin benutting van informeel leren) ten behoeve van de arbeidsmarkt in Nederland. Verbinding door: formulering in leerresultaten; het niveau van kwalificaties vergelijkbaar te maken (NLQF); gebruik te maken van vergelijkbare eenheden (ECVET) binnen een kwalificatie (crebo, branche); gebruik te maken van vergelijkbare stappen en instrumenten voor validering en waardering (onder andere EVC); passende kwaliteitseisen. In het licht van deze context en de fase van ontwikkeling van de verschillende programma s worden de activiteiten van het NPLLL in dit stuk beschreven. Activiteiten Nederlands Partnerschap Leven Lang Leren 2015 5
2 Nederlands Partnerschap Leven Lang Leren In het Nederlands Partnerschap Leven Lang Leren (NPLLL) worden sinds 2014 afzonderlijke activiteiten van het Nationaal Coördinatiepunt NLQF (NCP NLQF), de ECVETpilots en het huidige Kenniscentrum EVC uitgevoerd en wordt gewerkt aan verbinding tussen NLQF, ECVET en EVC. Dat zijn alle drie instrumenten om de arbeidsmobiliteit te bevorderen. Het zijn ook alle drie valideringsinstrumenten: NLQF op het niveau van de kwalificatie; ECVET op niveau van onderdelen van een kwalificatie en validering/evc op het niveau van het individu. De gezamenlijke doelen van de drie bovengenoemde instrumenten, zijn: ondersteunen van de arbeids- en studentenmobiliteit; sneller en efficiënter kwalificeren van volwassen; valideren van binnen het non-formele en het informele leren opgedane competenties of leerresultaten. De inzet van het Nederlands Partnerschap Leven Lang Leren is om NLQF, ECVET en EVC (als instrumenten voor validering) in het kader van een leven lang leren verder met elkaar te verbinden en waar mogelijk te koppelen aan actuele (beleids)initiatieven. De verbinding van valideringsinstrumenten - naast het afzonderlijk vormgeven ervan - betekent een vernieuwing in het denken over en de beleidsontwikkeling op het gebied van het leren van volwassenen. Dit in lijn met de recente initiatieven van de Europese Commissie en de Kabinetsbrief Leven Lang Leren van oktober 2014. 2.1 Stand van zaken Kenniscentrum EVC Het huidige Kenniscentrum EVC 1 bestaat sinds 2001. Het Kenniscentrum EVC heeft onder andere een beleidsondersteunende rol naar de overheid (Directie MBO van OCW), vervult een intermediaire en signalerende rol tussen werkveld en overheid, vervult het secretariaat voor het overleg met convenantpartners en beoordelende organisaties, heeft een voorlichtende functie naar primaire stakeholders (individuen, werkgevers, aanbieders, beoordelende organisaties, bemiddelingsorganisaties), vervult een ondersteunende rol in de erkenning van branchestandaarden en publicatie daarvan in een register, en is verder uitvoerder van diverse ontwikkelings- en professionaliseringsactiviteiten. Het Kenniscentrum EVC heeft een landelijke en onafhankelijke taak. Het Kenniscentrum EVC werkt op dit moment, in opdracht van het ministerie van OCW, mee aan een implementatiesplan voor een toekomstbestendig systeem voor validering van leerresultaten. In dit stelsel is gekozen voor 2 routes: Route 1: validering van leerresultaten voor loopbaandoelen betreffende de arbeidsmarkt en non-formele scholing (branchestandaarden en opleidingen van particuliere aanbieders). Route 2: validering van leerresultaten voor loopbaandoelen betreffende formeel onderwijs (mbo en hoger onderwijs diploma s). 1 We gebruiken in dit stuk de huidige naam Kenniscentrum EVC. In de ontwikkeling naar validering zal te zijner tijd een andere naam moeten worden gevonden. Activiteiten Nederlands Partnerschap Leven Lang Leren 2015 6
NCP NLQF Het Nationaal Coördinatiepunt NLQF (NCP NLQF) bestaat sinds 1 februari 2012 en is verantwoordelijk voor de implementatie van het EQF/NLQF in Nederland. Het NCP NLQF is bij de uitvoering van zijn taken onafhankelijk. Zoals aangegeven in de beleidsreactie van de minister wordt in het kader van een transparante opleidingsmarkt via het NCP NLQF de mogelijkheid geboden om niet gereguleerde kwalificaties te laten inschalen in een van de niveaus van het NLQF/EQF. In 2013/2014 zijn in totaal 13 kwalificaties ingeschaald. Dit aantal stijgt langzaam, doch gestaag. Het NCP NLQF is ook internationaal actief bij de afstemming tussen de verschillende landen (zowel georganiseerd door de Europese Commissie als door andere lidstaten) en bij diverse deelprojecten. Een voorbeeld is de werkgroep internationale sectorale kwalificaties. ECVET-pilots In 2012 is een verkenning uitgevoerd naar de mogelijkheden voor de ontwikkeling van ECVET door het uitvoeren van een pilot in de zorgsector. De focus in deze verkenning lag op het verkennen van mogelijkheden voor toepassing van ECVET en het ontwikkelen van een methodiek voor het opdelen van kwalificaties in units, het toedelen van ECVETpunten, de mogelijkheden voor verzilvering van ECVET-units door middel van EVC. In de rapportage pilot ECVET (augustus 2012) en notitie De ontwikkeling van een methode voor de implementatie van ECVET (mei 2013) zijn (theoretische) mogelijkheden beschreven voor het opdelen van een kwalificatie in eenheden en punten. Het plan van aanpak ECVET-pilots dat eind 2013 en in 2014 is uitgevoerd toont in de praktijk de effecten van het opdelen in eenheden en de daarop gebaseerde validering en maatwerkopleidingen (op basis van 3 pilots). De eerste resultaten zijn gepresenteerd tijdens de OCW-conferentie Flexibel onderwijs voor volwassenen in september 2014. Activiteiten Nederlands Partnerschap Leven Lang Leren 2015 7
3 Activiteiten Nederlands Partnerschap Leven Lang Leren 2015 De activiteiten vinden plaats in het kader van het leven lang leren beleid van het kabinet. Dat heeft tot doel om volwassenen wendbaar te maken en te houden voor de arbeidsmarkt. Het bevorderen van flexibiliteit in het onderwijs voor volwassenen is de kerndoelstelling. 3.1 EVC/validering 2015 is een overgangsjaar voor EVC. Het huidige systeem (inclusief beleidsregel afgifte EVC-verklaringen, EVC-register en ondersteuning beoordelende organisaties) wordt afgebouwd en omgebouwd naar een nieuw systeem. Dit nieuwe systeem bestaat uit twee routes zoals aangegeven in paragraaf 2.1. De arbeidsmarktroute zal privaat worden vormgegeven. De onderwijsroute wordt binnen de poorten van het (bekostigde) onderwijssysteem vormgegeven en hierbij is toezicht van de Inspectie van het Onderwijs van toepassing. Na 2015 stopt de beleidsregel EVC die op dit moment betrekking heeft op het hele systeem (publiek en privaat). Voor de arbeidsmarktroute zal OCW na 2015 geen verantwoordelijkheid meer dragen. In het kader van de vormgeving van de onderwijsroute worden in 2015 twee (parallelle) verkenningen uitgevoerd naar een steunpunt validering in het mbo en in het ho. Het Nederlands Partnerschap LLL zal in de verkenning worden geraadpleegd. Minister Asscher heeft tijdens het AO leven lang leren op 21 januari 2015 aangekondigd om een verbinding tussen beide routes (arbeidsmarkt en onderwijs) tot stand te brengen. Het Kenniscentrum EVC (onderdeel van het Partnerschap LLL) in zijn huidige vorm wordt in 2015 afgebouwd. Activiteiten Bijdragen aan de ontwikkeling van een toekomstbestendig stelsel van validering van leerresultaten inclusief kwaliteitsborging: afbouw huidige stelsel, opbouw nieuwe stelsel. Het gaat zowel om route 1 (gericht op de arbeidsmarkt en nonformele scholing) als route 2 (gericht op formele mbo- en hoger onderwijsdiploma's). Geven van voorlichting over EVC (website, e-zine, telefonisch, workshops). Informeren en communiceren over EVC en de transitie naar validering. Expertrol. Stimuleren van het denken in leerresultaten en NLQF-niveaus bij standaarden die gebruikt worden als basis voor EVC en validering. Secretariaat voeren voor de beoordelende organisaties. Secretariaat voeren voor het overleg tussen de EVC-convenantpartners. Pre-advies verzorgen voor goedkeuring branchestandaarden als EVC-standaard. Ontsluiten van het EVC-register via de website van het Kenniscentrum EVC. Ontwikkelen van instrumenten en professionaliseringsactiviteiten. Monitoring verbinding route arbeidsmarkt en onderwijs. Activiteiten Nederlands Partnerschap Leven Lang Leren 2015 8
3.2 NLQF De activiteiten in 2015 staan vooral in het teken van ondersteuning van het wetstraject dat van start gaat en in het studiejaar 2016/2017 moet leiden tot het vermelden van de EQF/NLQF-niveaus op diploma s. De volgende activiteiten staan centraal: Informeren en communiceren over het EQF en NLQF. Expertrol. Stimuleren van het denken in NLQF-niveaus en leeruitkomsten en het werken met het NLQF bij instellingen met door de OCW en EZ gereguleerde kwalificaties. Het communiceren van de gevolgen van het wetgevingstraject waarbij de vermelding van de niveaus op de diploma s zal worden vermeld. Aansluiting EQF-portal. Een andere belangrijke doelstelling is het bevorderen van transparantie tussen door de overheid gereguleerde en niet door de overheid gereguleerde kwalificaties. Dit komt tot uiting in de volgende activiteit: Inschaling van kwalificaties van aanbieders van niet door de overheid gereguleerde kwalificaties (ook kwalificaties met minder dan 400 uur leerinspanning) inclusief kwaliteitsborging. Het streven is om dit in 2015 voor 40% kostendekkend te laten plaatsvinden. Ontwikkelen van procedures voor herbeoordeling. Voor alle activiteiten geldt: zorgen voor afstemming zowel nationaal als internationaal. Internationaal gaat het om afstemming met en deelname aan activiteiten van de Europese Commissie en andere lidstaten, inclusief bijdragen aan questionnaires en/of andere verzoeken. Belangrijk onderdeel is het communiceren met de Europese Commissie over de implementatie in Nederland van EQF/NLQF. 3.3 Verbinding EVC/validering, NLQF en ECVET De ECVET-pilots staan in het teken van de verbinding tussen EVC/validering en NLQF. In de Leven Lang Leren brief van het kabinet (oktober 2014) is opgenomen dat het vanaf het studiejaar 2016-2017 mogelijk wordt gemaakt voor mbo-instellingen om door de overheid erkende certificaten met credits af kunnen geven aan volwassenen. In de ECVET-pilots wordt praktische ervaring opgedaan met werken met certificeerbare eenheden. Activiteiten: Het initiëren, ontwikkelen, uitvoeren en monitoren van nieuwe ECVET-pilots, met name in zorg en techniek. Het ontwikkelen van een creditsystem gekoppeld aan de ontwikkelde ECVETeenheden tot nu toe. Bijdrage leveren aan de ontwikkeling van certificeerbare eenheden. Het vormgeven van de verbinding tussen NLQF, ECVET en EVC en het op de kaart zetten van de instrumenten in het kader van duurzame inzetbaarheid, inclusief kwaliteitsborging. De vraag op de arbeidsmarkt is hierbij leidend. De beginsituatie Activiteiten Nederlands Partnerschap Leven Lang Leren 2015 9
van de kwaliteitsborging van de drie instrumenten is verschillend. Bij EVC/validering ligt de regie op kwaliteit op dit moment bij de overheid. NLQF heeft een eigen (onafhankelijke) rol op het gebied van kwaliteitsborging. Voor EVC/validering en ECVET moet de toekomstige rol op het gebied van kwaliteit nog worden ontwikkeld op basis van het voorstel van de EVC-convenantpartners. Informeren en communiceren over de verbinding van de drie instrumenten. Het maken van afstemmings- en/of samenwerkingsafspraken met organisaties die nog andere instrumenten op het gebied van LLL in beheer hebben (zoals Europass en internationale diplomawaardering); wat willen we bereiken, waar wordt naar toegewerkt? Het samenstellen en begeleiden van de werkgroep LLL die in het Erasmus+ programma (voor ECVET) wordt genoemd. Het bevorderen van leerresultaten als basis voor het NLQF, validering en ECVET. Het ontwikkelen en uitvoeren van het valideren van certificeerbare eenheden die worden ontwikkeld door de branche. Dit moet kostendekkend worden georganiseerd. Ontwikkelen van instrumenten en professionaliseringsactiviteiten. 3.4 Nationale en internationale coördinatie en afstemming Het Nederlands Partnerschap LLL is opdrachtnemer van de overheid. Er vindt regelmatig bilateraal overleg plaats van OCW over voortgang van de activiteiten in het Jaarplan, over signalering van issues en werking van het Partnerschap. Daarnaast gaat het om het afstemmen van nationale en internationale ontwikkelingen, zodat de bevordering van de arbeids- en studentenmobiliteit tot zijn recht kan komen. Dit geldt voor validering, NLQF en ECVET in het kader van de pilots. Vanuit het NPLLL wordt deelgenomen aan door de EU georganiseerde bijeenkomsten, internationale conferenties. Vragen vanuit de EU worden beantwoord en opdrachten uitgevoerd (denk aan bijdragen voor questionnaires en Cedefop-rapporten). Verder neemt het NPLLL deel aan projecten van de Europese Commissie gericht op internationale samenwerking rond EQF/NLQF, bijvoorbeeld een project waarin een EQFportal met informatie over kwalificaties in Europa tot stand wordt gebracht. Activiteiten Nederlands Partnerschap Leven Lang Leren 2015 10
4 Organisatie Nederlands Partnerschap Leven Lang Leren Er is één onafhankelijk bureau waarin de expertise ten aanzien van de drie instrumenten is gebundeld. Coördinatie Partnerschap Regina Kleingeld (coördinatie, verantwoording) Aanspreekpunt NLQF Aanspreekpunt Validering Aanspreekpunt/projectleider ECVET-pilots Experts/trainers/ontwikkelaars Hosting website en registers Publieksinformatie en voorlichting Onderhoud website Secretariaat Financieel projectbeheer Contactpersoon vanuit management Regina Kleingeld Tijs Pijls Marijke Dashorst Tijs Pijls, Raisa van Winden, Elle Langens, Esther Murre, Robbie van Kippersluis, Marijke Dashorst. Incidenteel externen op basis van inhuur Patricia Defesche Patricia Defesche Rianne Heijmans/Anneke van Diggelen Peter van Rooij Henny Morshuis Daarnaast werkt het Partnerschap met externe experts en commissies voor de uitvoering van validerings- en inschalingsverzoeken: Programmaraad Commissie Kwaliteit Commissie Inschaling Experts inschaling Auditoren locatiebezoek validiteitstoets Voor validering spelen de convenantpartners een belangrijke rol. Het streven is om de rollen van de Programmaraad van het NCP NLQF en de EVC-convenantpartners in één orgaan onder te brengen. Activiteiten Nederlands Partnerschap Leven Lang Leren 2015 11