Bolwerk vzw Terwijl alles tot voor kort verticaal was gestructureerd, beseffen meer en meer mensen dat je horizontaal moet werken in onze samenleving. Dat is niet altijd gemakkelijk. Mensen vinden het de max dingen te kunnen zien groeien, het proces te volgen en mee te doen, bijvoorbeeld in ons constructieatelier. Frietkanonnen, raketten en fanfarefietsen Het verhaal van Bolwerk begint in 2002-2003 in Deerlijk bij Kortrijk. Een groep vrienden wil in hun thuisdorp eens iets anders beleven. Na een eerste experiment met bevriende kunstenaars in een gekraakt fabriekspand laten ze het jaar nadien een weekend lang kunstenaars hun ding doen op tien locaties: leegstaande huizen, fabriekjes, garages... Het lokale publiek, jong en oud, heeft er oren naar en oog voor. Inmiddels staan we tien jaar verder. Medeoprichter Ruben Benoit: We beschouwen onszelf nog altijd een beetje als een ongeleid projectiel, maar tegelijk willen we ons profiel scherper stellen. Die nood is er nu ook wel. Zonder het experimentele te verliezen. Frietkanonnen, raketten en fanfarefietsen 153
DOORBRAAKMOMENT De vrienden-vrijwilligers van Bolwerk wilden na die eerste probeersels vooral samen blijven creëren. Zo kwamen ze op het idee om, als project in het experimenteel jeugdwerk, een atelier in te richten waar ze zes maanden lang aan een mechanisch circus werkten. Iedereen mocht meedoen, niet alleen (jonge) kunstenaars, maar ook technici : leerling-mechaniciens, houtbewerking, metaalbewerking. Er waren ateliers voor muziek, kostuums, de constructie van tuigen, het scenario... Het was daar en toen in Deerlijk naar verluidt pure rock and roll. Tot bleek dat er één facet vergeten was: een voorstelling maken. Dat euvel werd in extremis opgelost en zo kon dit circus van vrijwilligers en sympathisanten als Cirque de Volonté een maandlang op tournee door Vlaanderen. Er groeide een fanfare uit en er werden een oude vrachtwagen en een busje omgebouwd... Het circus ging letterlijk niet onopgemerkt voorbij, de organisatie groeide en in 2010 kwam er een grote opdracht van de stad Brugge om vijf wagens te bouwen. Een doorbraakmoment: voor wat tot dan vrijwilligerswerk was, konden nu twee mensen in dienst worden genomen die zich voltijds aan de organisatie wijdden. Dat zijn er intussen vier. De inkomsten komen van diverse bronnen: opdrachten die Bolwerk krijgt van derden scholen, circus- en kunstorganisaties, vzw s, steden en projectsubsidies van diverse kanten en op verschillende niveaus voor de eigen Bolwerk-plannen. CINEMA Hoe kun je de werking van het huidige Bolwerk het best vatten? Ruben Benoit: Vergelijk het met een puzzel waarvan de stukjes voor je op tafel liggen. Wij maken die puzzel, samen met heel veel andere mensen en partners. Bij onze eerste projecten hadden we een aantal ateliers, en daarvan zijn er twee die momenteel mee de kern van onze werking uitmaken. Het constructieatelier, waar mijn broer Servaas de trekker is, maakt nu from scratch vijf woonwagens voor in een bos bij een oude hoeve in Doornik waarvan men een soort toeristisch-cultureel knooppunt wil maken. We bouwen in ons atelier tal van installaties: frietkanonnen, bakfietsen of bijvoorbeeld een raket voor een Antwerps circusgezelschap. Het tweede is ons textielatelier. Vroeger zat alles samen in Deerlijk, maar toen we het textielatelier verhuisden naar een oude cinema in de Zwevegemsestraat in Kortrijk, dé multiculturele straat van de stad, merkten we veel interesse voor onze werking bij de bewoners daar, ook bij mannen overigens. Dat heeft ons geïnspireerd om er een open atelier van te maken, waar we via het medium textiel tot interculturele ontmoetingen komen. Mensen kunnen bij ons terecht om bijvoorbeeld de machines te gebruiken en ze maken samen dingen voor straattheater, festivals enzovoort. Daar komen ook weer inkomsten vandaan om onze textielmedewerkster te betalen. FANFAREFIETS Ruben Benoit: We zijn op een punt gekomen dat we vooral in opdracht werken. We moeten ook vragen weigeren, hoewel we geen promotie maken voor onszelf. Eigen projecten, dat komt er niet meer genoeg van. Geen tijd. We organiseerden in december 2013 wel voor de tweede keer Feux d Hiver, een winterfestival in Kortrijk. Dat was een groot succes en er zit volgens mij veel potentieel in. Dit kan in de regio een serieus event worden, met straattheater, optredens, workshops... Ik hoop dat de stad dat ook inziet. We krijgen nu vooral middelen van de provincie hiervoor. Zoals ik al zei, scherpen we stilaan ons profiel aan. Bolwerk zal zich verder ontwikkelen langs twee grote lijnen. Aan de ene kant worden we een koepel waarbinnen we nieuwe burgerinitiatieven die van onderuit groeien ondersteunen. Mensen met een idee helpen, dat is fantastisch. Zo organiseerden we al enkele Repair Cafés (nvdr: zie hierover ook p. 98) en een indoor kerstmarkt met producten die mensen zelf maakten. We ondersteunen een instrumentheek, dat is een bibliotheek met werkmateriaal dat mensen kunnen lenen. In 2013 hebben we ook vzw De Magneet opgericht, die mensen 154 Frietkanonnen, raketten en fanfarefietsen
In ons huidige gebouw, dat eigendom is van een brouwerij, moesten we er een café bijnemen, hoewel dat niet de bedoeling was. Maar het past wel in de filosofie van Bolwerk: ontmoeting is voor ons belangrijk, en een café is bij uitstek een ontmoetingsplek. We merken dat het café van alles met zich meebrengt, zoals optredens en iemand die hier maandelijks vegetarisch kookt... Het huis leeft. FRIS EN ALERT Grenzen tussen disciplines doorbreken, denken in procestermen, samenwerken met heel diverse partners, de publieke ruimte verlevendigen, het betrekken van de buurt bij je werking...: Bolwerk lijkt de geest van de tijd goed te hebben aangevoeld. Ruben Benoit: Dat is ook de reden waarom men ons moeilijk kan plaatsen. We zijn doeners en vinden véél dingen interessant. We werken ook tegelijk lokaal en internationaal: onze locatie en onze uitvalsbasis is en blijft Kortrijk hopelijk ooit op één plek en veel initiatieven spelen zich in Kortrijk af. Maar met Bolwerk gaan we meer en meer ook internationaal. Zo werken we momenteel voor een circuscompagnie in Engeland en we zijn betrokken bij een Europees project. Uitstapjes maken naar andere mensen en andere contexten: dat houdt je fris en alert. En eigenlijk dromen we ervan om in het zuiden ooit een plek te hebben voor onszelf en daar off the grid te gaan leven, los van elk systeem. wil helpen bij hun zoektocht naar kunstenaarsateliers. En er is Stal13, een sociale opknapperij die zich onder onze vleugels ontwikkelt. Een projectmedewerker gaat binnenkort op zoek naar middelen, via sponsoring en subsidies, om al deze initiatieven duurzaam te ontwikkelen en met elkaar te verbinden. De tweede lijn is die van de publieke ruimte en de straatkunsten: installaties, events, straattheater... Zoals nu al op Feux d Hiver gebeurt en zoals we ook samenwerken met de stad tijdens de Sinksenfeesten in Kortrijk. Daar nemen we de evenementen in een van de parken en ook de aankleding voor onze rekening, samen met de programmator. Dat willen we allemaal uitbouwen en we willen er ook de buurten, jeugdhuizen enzovoort nog meer bij betrekken. Ook de scholen, zoals we nu al doen met Howest en hun studenten Industrieel Ontwerp die dingen als tentconstructies, fanfarefietsen en creatieve reuzen mee ontwerpen. Zelf willen we meer voorstellingen creëren via binnen- en buitenlandse residenties. De mogelijkheden zijn enorm. BOLWERK Bolwerk steunt op drie fundamentele pijlers: ontmoeting, creatie/creativiteit en verwondering. In elk van de projecten waar bolwerk initiator, creator of partner is komen een of meer van deze pijlers terug. Bolwerk werkt sectordoorbrekend en is op vele fronten actief: op het vlak van straatkunsten en cultuureducatie, als organisator van culturele en sociale evenementen. Bolwerk probeert steeds participatief te werken. www.bolwerk.be 156 Frietkanonnen, raketten en fanfarefietsen
Bolwerk was eerst een droom. Ooit was het van: Stel je voor dat we ooit voor de organisatie zouden kunnen werken... Die droom hebben we gerealiseerd. We zijn gelukkig met wat we doen: we zijn zeker niet volledig afhankelijk van subsidies, we doen dingen die niet commercieel zijn, we hebben toffe projecten, er worden in ons atelier mooie dingen gemaakt, we bereiken veel mensen en we krijgen veel positieve reacties... Dat geeft je energie. Ruben Benoit, medeoprichter en algemeen coördinator van Bolwerk Frietkanonnen, raketten en fanfarefietsen 157