Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst

TNS Nipo Grote Bickersstraat 74 1013 KS Amsterdam t 020 5225 444 e info@tns-nipo.com www.tns-nipo.com Rapport Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst De mening van inwoners van de gemeente Teylingen over bestuurlijke veranderingen Job van den Berg, Simone Roos G6489 september 2013 Dit document is uitsluitend voor deze opdrachtgever opgesteld. Alle in het document vermelde gegevens zijn strikt vertrouwelijk. Publicatie en inzage aan derden, geheel of gedeeltelijk, is zonder schriftelijke toestemming van TNS NIPO beslist niet toegestaan. Door ons lidmaatschap zijn wij gehouden de gedragsregels na te leven van Esomar en de MarktOnderzoekAssociatie (MOA). TNS NIPO ISO 9001, ISO 20252, ISO 26362, ISO 14001 en ISO 27001 gecertificeerd rapport nederlands.dotm

Inhoud Samenvatting 1 Aanbevelingen 2 Inleiding 3 1 Verwachtingen inwoners rondom gemeentelijke dienstverlening (in de toekomst) 7 1.1 Belangrijkste rol gemeente is handhaving Veiligheid en voorzieningen bereikbaar houden 7 1.2 Geografische spreiding gemeentelijke diensten is onwenselijk; meer burgerparticipatie wordt juist gewaardeerd 8 2 Peiling draagvlak bestuurlijke toekomst 11 2.1 Plan van aanpak: meten van draagvlak 11 2.2 Draagvlak voor Bollenraad 13 2.3 Draagvlak voor fusie 15 2.4 De hamvraag: Bollenraad of fusie? 17 3 Kansen en risico s Bollenraad/fusie 18 3.1 Op de man af gevraagd: eerste associatie Bollenraad/fusie is Kosten(besparing) en Grotere afstand bestuur 18 3.2 Kansen intensievere samenwerking: verbetering leefbaarheid, afval ophaal. Risico s: afstand inwoners en bestuur; minder aandacht lokale belangen 19 Bijlage 21 Bijlage 1 Vragenlijst 22 Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013

Samenvatting De komende jaren krijgen gemeenten minder geld en tegelijkertijd meer taken. Het Rijk en de provincie zien samenwerking van gemeenten als oplossing om vraagstukken die in de streek spelen goed aan te (blijven) kunnen. Dit onderzoek van TNS NIPO heeft tot doel om de opinie en de wensen van inwoners weer te geven binnen de discussie over het doorvoeren van een Bollenraad dan wel fusie. Hoe kijkt de lokale bevolking tegen beide bestuursvormen aan? Wat is hun voorkeur? Naast het peilen van draagvlak voor beide bestuursvormen geven we inzicht in de behoeftes, verwachtingen en zorgen van inwoners aangaande de bestuurlijke veranderingen die in dit onderzoek centraal staan. De hoge respons op dit onderzoek laat zien dat inwoners van de gemeente Teylingen zich betrokken voelen bij de discussie over de bestuurlijke toekomst van Teylingen: bijna 1.300 inwoners hebben de vragenlijst voor dit onderzoek ingevuld. De belangrijkste resultaten Thema 1 - Belangrijkste rollen van de gemeente Teylingen zijn volgens inwoners: Veiligheid en het bereikbaar houden van voorzieningen. - Hulp en advies bij vragen over een gezonde levensstijl en Modernisering van de dienstverlening via twitter, facebook of internet worden in relatieve zin als minder belangrijke taken voor de gemeente gezien. - Er is groot draagvlak voor het stimuleren van burgerparticipatie in de vorm van hulp/zorg aan familieleden of buurtbewoners. - Indien inwoners voor verschillende diensten op verschillende locaties moeten zijn, neemt de tevredenheid over de gemeente af. - De lokale bevolking is voorstander van het online aanvragen van paspoort/rijbewijs. Thema 2 - Het draagvlak voor een Bollenraad is hoger dan voor een fusie. Voor geen van beide bestuurs- /samenwerkingsvormen is er echter draagvlak onder een meerderheid van de burgers. - Inwoners worden iets negatiever over Bollenraad als we mogelijke meningen van burgers (voor en tegen) presenteren. - Het percentage voor- en tegenstanders voor een fusie blijft gelijk ná presentatie mogelijke meningen voor en tegen. Thema 3 - Inwoners denken dat de ophaal van huishoudelijk afval en de leefbaarheid verbetert bij een Bollenraad/fusie. Dit heeft tevens een sterke impact op het totaaloordeel over Teylingen. - De lokale bevolking denkt dat de afstand tussen bestuur en inwoners groter wordt met een fusie/bollenraad. - Inwoners vrezen dat met een fusie/bollenraad de aandacht voor lokale belangen verslechtert. Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 1

Aanbevelingen - Er is meer draagvlak voor een Bollenraad dan voor een fusie. Dit is te verklaren door het feit dat inwoners verwachten dat een Bollenraad de afstand tot het bestuur minder vergroot dan bij een fusie. Indien de gemeente Teylingen besluit om te fuseren, communiceer dan dat een fusie niet gepaard gaat met een grotere afstand tussen inwoner en bestuur. - Positief gevolg van Bollenraad/fusie is dat instrumentele zaken zoals afhaalophaal, leefbaarheid, efficiëntie, uitvoering van taken en de snelheid van dienstverlening volgens inwoners zullen verbeteren. Het zijn echter de menselijke aspecten (zoals afstand burger/bestuur, aandacht voor lokale belangen) die volgens inwoners achteruit zullen gaan als Bollenraad/fusie van kracht gaat. Maak de inwoner duidelijk dat bij een fusie dan wel Bollenraad de gemeente ook zorg draagt voor zaken als lokale belangen en communicatie tussen burger en bestuur. - Inwoners van Teylingen hechten aan kleinschaligheid en een kleine afstand tussen burger en bestuur. Het merendeel vreest dat dit met een fusie/bollenraad verloren gaat. Daarom adviseren wij om het gevoel van kleinschaligheid / local community op andere manieren te waarborgen, bijvoorbeeld door het faciliteren van burgernetwerken. Immers, dit onderzoek laat zien dat de tevredenheid over de gemeente toeneemt indien zij burgerparticipatie (bijv. mantelzorg) stimuleert. - Kostenbesparing rechtvaardigt voor de respondenten de keuze voor een fusie dan wel Bollenraad. Om draagvlak te vergroten, is het van belang om dit in de argumentatie mee te nemen. - Benadruk dat met een Bollenraad/fusie één van de doelstellingen van de gemeente is om de afstand tussen inwoner en bestuur te verkleinen. Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 2

Inleiding De komende jaren krijgen gemeenten minder geld en tegelijkertijd meer taken. Het Rijk en de provincie zien samenwerking van gemeenten als oplossing om vraagstukken die in de streek spelen goed aan te (blijven) kunnen. In de afgelopen maanden zijn de mogelijkheden voor verdergaande intensieve samenwerking tussen de vijf Duin- en Bollengemeenten geïnventariseerd. Bureau Blaauwberg is een onderzoek gestart om te achterhalen hoe de vijf gemeenten het beste kunnen samenwerken. Doel van de opdracht Dit onderzoek van TNS NIPO heeft tot doel om de opinie en de wensen van de burger weer te geven binnen de discussie over het doorvoeren van een Bollenraad dan wel fusie. Hoe kijken inwoners tegen beide bestuursvormen aan? Wat is hun voorkeur? Wat de uitkomst ook zal zijn; voor inwoners is het onontkoombaar dat zij een aantal zaken zien veranderen. Omdat zowel binnen de gemeente Teylingen als op landelijk niveau de rol en invloed van de gemeente gaat veranderen, gaan we in dit onderzoek verder dan het sec peilen van draagvlak voor een fusie of Bollenraad. We brengen de verwachtingen van inwoners in kaart rondom gemeentelijke dienstverlening. Met andere woorden, wat verwachten inwoners van hun gemeente? Hoe ziet de ideale gemeentelijke dienstverlening er uit? Daarnaast onderzoeken we welke eventuele veranderingen die gepaard gaan met een fusie dan wel Bollenraad (bijv. grotere afstand burger/bestuur; minder aandacht voor lokale belangen) een bedreiging voor het draagvlak vormen. We komen tot een lijst van zorgen en kansen. Waar liggen kansen om het draagvlak onder inwoners te vergroten? De aanvullende analyses geven de gemeente Teylingen meer know-how over de behoeftes, verwachtingen en zorgen van inwoners aangaande de bestuurlijke veranderingen die in dit onderzoek centraal staan. Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 3

Samenvattend staan de volgende vraagstelling en deelvragen in dit onderzoek centraal. Wat zijn de gevoelens onder de lokale bevolking over bestuurlijke veranderingen en hoe kunnen die het beste onder de aandacht worden gebracht? Thema 1: Verwachtingen burgers rondom gemeentelijke dienstverlening Thema 2: Draagvlak voor samenwerking Thema 3: Wat de burger ervan gaat merken: kansen en risico s De belangrijkste taken en rollen van de gemeente Scenario s van moderne vormen van dienstverlening voorleggen (bijv socialmedia of relatie burger/overheid) Verschil in draagvlak tussen fusie en Bollenraad Voorleggen van concrete gevolgen van een fusie/bollenraad Impact van concrete gevolgen op draagvlak Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 4

Opbouw rapport Dit rapport bestaat uit 3 hoofdstukken. In ieder hoofdstuk wordt een ander aspect en deelvraag beantwoord die samen een antwoord geven op de centrale vraag in dit onderzoek: Hoofdstuk 1 Verwachtingen inwoners rondom gemeentelijke dienstverlening Het doel van dit hoofdstuk is om bij het in kaart brengen van de verwachtingen het perspectief van de inwoners als uitgangspunt te nemen. Wat verwachten inwoners van hun gemeente? Hoe ziet de ideale gemeentelijke dienstverlening er uit? Resultaat: - Inzicht in wat er tegenover een samenwerking/fusie moet staan om draagvlak onder inwoners te behouden/vergroten. - Wat kun je inwoners teruggeven wanneer de gemeentelijke dienstverlening als gevolg van samenwerking grootschaliger georganiseerd gaat worden? Hoofdstuk 2 Peiling draagvlak voor fusie en Bollenraad Het doel van deze vraag is om het draagvlak te peilen voor een fusie en Bollenraad onder de inwoners van de gemeente Teylingen. Resultaat: - De voorkeur van de lokale bevolking: als we de keuzes voorleggen, is er dan meer draagvlak voor een fusie of een Bollenraad? Hoofdstuk 3 Kansen en risico s Bollenraad/fusie We maken inzichtelijk welke veranderingen volgens inwoners zullen optreden als een fusie dan wel een Bollenraad van kracht zal gaan. Resultaat: - We komen tot een lijst van zorgen en kansen. Welke veranderingen roepen weerstand op bij inwoners en vormen een bedreiging voor het draagvlak? Waar liggen kansen om het draagvlak onder inwoners te vergroten? Onderzoeksverantwoording Het onderzoek is uitgevoerd tussen 18 juli en 16 augustus. Inwoners kregen een brief met daarin uitleg over het onderzoek en een unieke inlogcode om de vragenlijst via een website in te vullen. Inwoners die niet over een internetverbinding beschikten, hadden de mogelijkheid om via een schriftelijke vragenlijst deel te nemen. Zodoende is geen enkele inwoner uit de gemeente Teylingen uitgesloten van deelname aan dit onderzoek. Er was een steekproef van in totaal 4.500 inwoners uit het GBA van de gemeente Teylingen getrokken. Binnen de steekproef waren 1.800 inwoners woonachtig in Sassenheim, 1.800 uit Voorhout en 900 uit Warmond. In totaal namen 1.290 van de 4.500 benaderde inwoners aan het onderzoek deel (waarvan 1.200 online en 90 schriftelijk), een respons van ongeveer 30%. Uit Sassenheim deden 516 inwoners mee; in Voorhout waren dit er 513 en in Warmond 261 inwoners. Alleen meerderjarige respondenten (18 jaar en ouder) zijn ondervraagd. Er is één herinneringsbrief verstuurd en wel op 31 juli. Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 5

Het onderzoek is in zijn totaliteit representatief voor de inwoners van de gemeente Teylingen. Met andere woorden, met de resultaten uit dit onderzoek kunnen we uitspraken doen die gelden voor alle inwoners woonachtig in de gemeente Teylingen. Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 6

1 Verwachtingen inwoners rondom gemeentelijke dienstverlening (in de toekomst) Het doel van dit hoofdstuk is om bij het in kaart brengen van de verwachtingen rondom gemeentelijke dienstverlening (in de toekomst) het perspectief van de inwoners als uitgangspunt te nemen. Wat verwachten inwoners van hun gemeente? Hoe ziet de ideale gemeentelijke dienstverlening er uit? 1.1 Belangrijkste rol gemeente is handhaving Veiligheid en voorzieningen bereikbaar houden Op welke zaken moet de gemeente de meeste aandacht besteden? Inwoners zijn gevraagd om een prioritering te maken van taken/rollen van de gemeente. Op die manier maken we inzichtelijk wat de lokale bevolking van de gemeente Teylingen verwacht. Uitleg figuur Figuur 1 prioriteert verschillende rollen/taken van de gemeente. De verticale as geeft de mate weer waarin een taak/rol belangrijk wordt gevonden. Hoe hoger op de verticale as, des te belangrijker deze taak/rol is voor de burger. Juist zaken die door inwoners minder belangrijk worden gevonden, staan onderaan de as. De verticale lijn in het midden van de figuur geeft de scheiding weer van belangrijke zaken en taken van de gemeente waar inwoners minder belang aan hechten. 1 Resultaten Wat zijn volgens inwoners de belangrijkste taken/rollen van de gemeente? Zorgen dat het veilig is op straat en het bereikbaar houden van voorzieningen zijn de belangrijkste taken van gemeente volgens de lokale bevolking. Zorgen dat gemakkelijk is om een product of dienst (zoals paspoort) aan te vragen en het behouden van het dorpse karakter komen op de tweede en derde plaats. Zaken als Hulp en advies bij vragen over een gezonde levensstijl en Modernisering van de dienstverlening via twitter, facebook of internet worden in relatieve zin als minder belangrijke taken voor de gemeente gezien. Samenvattend: zorgen dat het veilig is op straat en dat voorzieningen bereikbaar zijn, worden als de kerntaken van de gemeente gezien. De gemeente moet zich relatief gezien - het meest inspannen voor deze zaken. 1 De scheiding tussen belangrijk en onbelangrijk is gebaseerd op de gemiddelde scores van alle taken/rollen tezamen genomen. Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 7

Low Relative rating High 1 De gemeente moet vooral zorgen dat het veilig is op straat en dat voorzieningen bereikbaar zijn M De belangrijkste taken van de gemeente Veiligheid op straat Average rating Bereikbaarheid voorzieningen Gemak aanvragen product Dorpse karakter Inspraak gemeentelijke plannen Aanbod verenigingen / centra Ruimte eigen plannen Hulp mensen zonder baan Verminderen regels Toerisme Modernisering dienstverlening A Low Hulp en advies gezonde levensstijl Minder belangrijke taken van de gemeente High Bron: TNS NIPO, 2013 1.2 Geografische spreiding gemeentelijke diensten is onwenselijk; meer burgerparticipatie wordt juist gewaardeerd Voor inwoners is het onontkoombaar dat zij een aantal zaken zien veranderen in de toekomst als het gaat om de rol van gemeente en haar dienstverlening. We hebben inwoners een aantal mogelijke toekomstscenario s voorgelegd die betrekking hebben op moderne dienstverlening en de rol van inwoners in de toekomst (burgerparticipatie). Uitleg figuur We brengen middels Figuur 2 in kaart hoe inwoners tegenover verschillende toekomst scenario s aankijken. We doen dit door zowel in kaart te brengen hoe wenselijk inwoners een bepaald scenario zouden vinden (verticale as) en de mate waarin dit impact 2 heeft op de manier waarop zij de gemeente Teylingen beoordelen (horizontale as). Zodoende maken we inzichtelijk welke mogelijke veranderingen in de toekomst een positieve dan wel negatieve invloed hebben op de manier waarop inwoners tegenover de gemeente Teylingen aankijken. 2 Impact is gemeten middels een correlatie tussen totaaloordeel gemeente Teylingen ( hoe beoordeelt u alles wat de gemeente Teylingen voor haar inwoners doet ) en de mening tegenover ieder scenario. Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 8

Resultaten In Figuur 2 is te zien dat een mogelijke geografische spreiding in de toekomst van gemeentelijke instanties over de Duin- en Bollenstreek onwenselijk is. De waardering voor de gemeente zal significant lager worden als inwoners voor de ene vraag of dienst bijvoorbeeld naar Sassenheim moeten en voor de ander naar Lisse. De roep dat inwoners in de toekomst meer elkaar moeten gaan helpen en ondersteunen (bijv. hulp aan zieke buurvrouw) heeft meer draagvlak. Dit aspect staat rechtsboven in de matrix. Dit betekent dat het positief wordt gewaardeerd ( wenselijk ) en het heeft tevens een positieve impact op de waardering van de gemeente Teylingen. Met andere woorden, de waardering van de gemeente zal er niet om lijden als er in de toekomst meer van inwoners wordt verwacht als het gaat om burgerparticipatie. Inwoners zijn daarnaast voorstander van meer efficiëntie als het gaat om het aanvragen van een product. Inwoners zullen niet negatiever over Teylingen gaan denken als zij in de toekomst alleen nog maar via internet een paspoort en rijbewijs kunnen aanvragen. Modernisering van de communicatie (via sociale media) wordt echter als een minder wenselijke ontwikkeling gezien. Het heeft echter geen sterke impact op de waardering van de gemeente (linksonder in de matrix). Het raadplegen van inwoners bij het vormgeven van beleid wordt positief gewaardeerd, maar heeft geen impact op de waardering van de gemeente. Kortom, inwoners waarderen deze ontwikkeling. Het heeft echter geen sterke relatie met het totaaloordeel over Teylingen. Samenvattend; inwoners zijn bereid om in de toekomst meer hulp/ondersteuning te geven aan familieleden of mensen in de buurt. Sterker nog; de waardering neemt toe als de gemeente meer op dit gebied van inwoners zal vragen. Inwoners zullen minder positief tegen Teylingen aankijken als zij in de toekomst op verschillende plekken moeten zijn voor verschillende (type) vragen of. De lokale bevolking vindt dit toekomstscenario zeer onwenselijk. Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 9

Relative rating 2 Stimuleren van burgerparticipatie in de vorm van zorg/hulp heeft draagvlak en positieve impact op totaaloordeel Teylingen; geografische spreiding van gemeentelijke diensten geldt het omgekeerde Mening inwoners raadplegen vormgeven beleid Wenselijkheid Scenario Low High Laag Hoog Average rating Communicatie via sociale media Alleen nog via internet aanvraag paspoort/rijbewijs Burgers elkaar helpen of ondersteunen Low Weinig Impact scenario op waardering gemeente Relative impact on satisfaction Ene vraag/dienst Sassenheim andere elders High Weakness Veel Bron: TNS NIPO, 2013 Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 10

2 Peiling draagvlak bestuurlijke toekomst Doel van dit hoofdstuk is om het draagvlak te peilen voor een fusie en Bollenraad onder de inwoners van de gemeente Teylingen. 2.1 Plan van aanpak: meten van draagvlak Uit eerder onderzoek van TNS NIPO weten we dat onderwerpen die politiek gevoelig liggen, stapsgewijs en genuanceerd uitgevraagd moeten worden. Inwoners verschillen in de mate waarin zij kennis hebben van politieke onderwerpen op lokaal niveau. Daarnaast zijn er vaak subjectieve argumenten die bepalen of iemand voor of tegen is. Bij dergelijke onderwerpen wil men de respondent niet sturen of beïnvloeden in de vraagstelling. We hebben bij het peilen van draagvlak expliciet rekening gehouden met bovengenoemde punten. We hebben via de volgende stappen draagvlak gemeten (bent u vóór of tegen fusie/bollenraad?): De ene helft van de respondenten wordt allereerst gevraagd of zij voor of tegen een fusie zijn; bij de andere helft wordt alleen de opinie tegenover een Bollenraad gemeten. We geven een beschrijving van beide bestuursvormen en stellen dan de hamvraag (bent u voor of tegen?) Vervolgens presenteren we (als tekst in de vragenlijst) de meningen van andere mensen; zowel voorstanders als tegenstanders. Daarna stellen we nogmaals de vraag: bent u voor of tegen? Vervolgens geven we (voor de respondenten die alleen vragen kregen over Bollenraad) een beschrijving van een fusie als bestuursvorm; respondenten die vragen over fusie kregen voorgelegd, krijgen een beschrijving van wat een Bollenraad is. Tot slot, vragen we gericht of inwoners een keuze willen maken tussen Bollenraad of fusie Stel dat u de keuze wordt voorgelegd tussen een 'Bollenraad' of een fusie. Wat zou uw keuze zijn?. Beschrijving Bollenraad We hebben de volgende beschrijving van een Bollenraad in de vragenlijst gegeven: Een "Bollenraad" houdt in dat naast het lokale bestuur er een regionaal bestuur komt (regionale wethouders en raad). Op meerdere terreinen (zoals sociale zaken, economie en veiligheid) worden op regionaal niveau besluiten genomen. Alle vijf Duin- en Bollengemeenten houden daarnaast hun eigen burgemeester, bestuur en gemeenteraad. Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 11

De volgende meningen van andere mensen (vóór en tegen) werden in de vragenlijst gepresenteerd: Mensen die VOOR een Bollenraad zijn, denken dat: - Een 'Bollenraad' beter de regionale belangen kan vertegenwoordigen. - Met een 'Bollenraad' gemeenten beter in staat zijn om het toenemend aantal taken beter uit te voeren. - Een 'Bollenraad' tijd en geld bespaart, omdat sommige zaken regionaal worden geregeld. - Een 'Bollenraad' ervoor zorgt dat de gemeente beter kan lobbyen bij provincie en rijk en dus meer voor de inwoners kan betekenen. En Mensen die TEGEN een Bollenraad zijn, denken dat: - De afstand tussen inwoners en het bestuur groter wordt. - Een extra bestuurslaag onnodig tijd en geld kost. - Er minder aandacht voor lokale belangen is. - Gemeenten de toenemende aantal taken best zelfstandig kunnen oplossen. Beschrijving fusie We hebben de volgende beschrijving van een fusie aan respondenten in de vragenlijst gegeven: Een fusie van de vijf Duin- en Bollengemeenten houdt in dat er 1 burgemeester, 1 bestuur en 1 gemeenteraad komt voor Noordwijk, Hillegom, Lisse, Teylingen en Noordwijkerhout. De volgende meningen van andere mensen (vóór en tegen) werden in de vragenlijst gepresenteerd: Mensen die VOOR een fusie zijn, denken dat: - Een fusie tot een slagvaardiger bestuur leidt. - De gemeente beter kan lobbyen bij provincie en rijk en dus meer voor de inwoners kan betekenen. - Het bestuur van de nieuwe gemeente goedkoper wordt door minder bestuurders en ambtenaren. - De dienstverlening efficiënter kan worden georganiseerd. - Door een fusie gemeenten beter in staat zijn om het toenemend aantal taken uit te voeren. En Mensen die TEGEN een fusie zijn, denken dat: - De afstand tussen inwoners en het bestuur groter wordt. - Er minder aandacht voor lokale belangen is. - Gemeenten de toenemende aantal taken best zelfstandig kunnen oplossen. - Rijkere gemeenten meer dan minder rijke gemeenten betalen. - De dienstverlening minder persoonlijk wordt. Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 12

2.2 Draagvlak voor Bollenraad In deze paragraaf presenteren we het percentage inwoners dat voor en tegen een Bollenraad is. Hierbij moet worden opgemerkt dat het alternatief namelijk een fusie - nog niet aan de respondenten is vermeld. Als we direct aan respondenten vragen of zij vóór of tegen een Bollenraad zijn (zonder weergave van andere meningen), is het percentage vóór (18%) en tegen (21%) nagenoeg gelijk. Ruim een derde (36%) wil eerst meer weten. 3 Zonder weergave meningen: percentage vóór en tegen nagenoeg gelijk; bijna veertig procent wil er eerst meer over weten Percentages vóór en tegen Bollenraad zonder weergave andere meningen 36 24 21 18 1 Voor een Bollenraad Tegen een Bollenraad Ik sta er neutraal tegenover Ik wil er eerst meer over weten Weet niet % Bron: TNS NIPO, 2013 Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 13

Wanneer we de meningen van andere mensen (vóór en tegen) aan de respondenten presenteren, neemt het percentage tegen een Bollenraad toe (34% is tegen). Bijna een kwart (24%) is vóór een Bollenraad. Het percentage neutraal is gestegen van een kwart tot vier op de tien. 4 Percentage tegenstanders neemt wat toe na weergave meningen andere mensen Percentages vóór en tegen Bollenraad mét weergave andere meningen 34 39 24 3 Voor een Bollenraad Tegen een Bollenraad Ik sta er neutraal tegenover Weet niet % Bron: TNS NIPO, 2013 Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 14

2.3 Draagvlak voor fusie In deze paragraaf presenteren we het percentage inwoners vóór en tegen een fusie. Hierbij moet worden opgemerkt dat er ook een Bollenraad als bestuursvorm is. Als we direct aan respondenten vragen of zij vóór of tegen een fusie zijn (zonder weergave van andere meningen), verschillen de percentages vóór (16%) en tegen (33%). Ongeveer een derde deel (32%) wil eerst meer weten. Kortom, het percentage tegen een fusie is hoger dan het percentage vóór zonder weergave van de meningen van andere mensen. 5 Percentage tegenstanders fusie is hoger dan percentage voorstanders Percentages vóór en tegen fusie zonder weergave andere meningen 33 32 19 16 Voor een fusie Tegen een fusie Ik sta er neutraal tegenover Ik wil er eerst meer over weten 0 Weet niet % Bron: TNS NIPO, 2013 Wanneer we de meningen van andere mensen (vóór en tegen) aan respondenten presenteren, neemt het percentage voor een fusie met 7 procentpunten toe; het percentage tegenstanders neemt met 9 procentpunten procent toe. Het percentage neutraal is hoger (toename van 12 procentpunt). Desalniettemin zien we nog steeds dat het percentage tegen fusie hoger ligt dan het percentage voorstanders (Figuur 6). Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 15

6 Percentage tegenstanders fusie is hoger dan percentage voorstanders. Het verschil vóór tegen is hoger dan bij Bollenraad Percentages vóór en tegen fusie mét weergave andere meningen 42 31 23 3 Voor een fusie Tegen een fusie Ik sta er neutraal tegenover Weet niet % Bron: TNS NIPO, 2013 Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 16

2.4 De hamvraag: Bollenraad of fusie? Aan alle respondenten is na uitleg over beide bestuurs-/samenwerkingsvormen de vraag gesteld of zij voor een Bollenraad of fusie zijn: Stel dat u de keuze wordt voorgelegd tussen een 'Bollenraad' of een fusie. Wat zou uw keuze zijn? Figuur 7 laat zien dat er een verschil in draagvlak is voor Bollenraad en fusie. 3 Het draagvlak voor een Bollenraad is hoger dan voor een fusie (48% tegen 36%). Voor geen van beide bestuurs- /samenwerkingsvormen is er echter draagvlak onder een meerderheid van de burgers. 7 Zowel Bollenraad als fusie hebben geen draagvlak onder een meerderheid van de burgers De hamvraag: Bollenraad of fusie? 48 36 16 Bollenraad als extra bestuurslaag naast lokaal bestuur Fusie van de vijf Duin- en Bollengemeenten % Weet niet Bron: TNS NIPO, 2013 3 We hebben onderzocht of er verschillen zijn tussen 1) politiek geïnformeerde versus niet-geïnformeerd burgers; 2) laag, midden en hoog opgeleiden en 3) ouderen en jongeren. Op al deze variabelen zien we geen significante verschillen in de keuze voor Bollenraad of fusie. Dus er is niet meer draagvlak voor fusie of Bollenraad onder specifieke groepen. Wél kunnen we stellen dat het percentage Sassenheimers dat voor Bollenraad kiest hoger is dan het percentage Warmonders. Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 17

3 Kansen en risico s Bollenraad/fusie We maken inzichtelijk welke veranderingen volgens inwoners zullen optreden als een fusie dan wel een Bollenraad van kracht zal gaan. We komen tot een lijst van zorgen en kansen. Welke veranderingen roepen weerstand op bij inwoners en vormen een bedreiging voor het draagvlak? Waar liggen kansen om het draagvlak onder inwoners te vergroten? 3.1 Op de man af gevraagd: eerste associatie Bollenraad/fusie is Kosten(besparing) en Grotere afstand bestuur We hebben inwoners op de man afgevraagd wat hun eerste associatie en mening is als we het hebben over een Bollenraad/fusie: Wat is het eerste dat er in u op komt als we het hebben over verdergaande intensieve samenwerking met de andere Duin- en Bollengemeenten of een fusie? Het gaat om uw mening en associaties. Figuur 8 geeft de resultaten weer. Inwoners associëren een verdergaande intensieve samenwerking/fusie met een grotere afstand. 8 Eerste associaties bij fusie/bollenraad: minder kosten en grotere afstand Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 18

3.2 Kansen intensievere samenwerking: verbetering leefbaarheid, afval ophaal. Risico s: afstand inwoners en bestuur; minder aandacht lokale belangen We hebben inwoners gevraagd wat zij denken dat er zal veranderen wanneer er een verdergaande intensieve samenwerking dan wel een fusie komt van de vijf Duin- en Bollengemeenten: Stel dat er inderdaad een 'Bollenraad' of een fusie komt in de vijf Duin- en Bollengemeenten, wat verandert er dan volgens u? Als er een 'Bollenraad' of een fusie komt dan... De inwoners moesten voor de volgende zaken aangeven of deze- door een fusie of Bollenraad - volgens hen in positieve dan wel negatieve zin zullen gaan veranderen: Gemeentehuis komt op andere plek Afname hoeveelheid regels Verbetering bereikbaarheid gemeente Behoud van het dorpse karakter Toename deskundigheid gemeentemedewerkers Verbetering afval ophaal Verbetering klachtenbehandeling Verbetering leefbaarheid in de buurt Snellere gemeentelijke dienstverlening Kleinere afstand inwoners en bestuur Meer aandacht voor lokale belangen Betere uitvoering van taken Besparing van tijd en geld Middels Figuur 9 brengen we de kansen en risico s die volgens inwoners - gepaard gaan met een Bollenraad of fusie in kaart. De horizontale as in Figuur 9 geeft de correlatie tussen de verandering weer op het totaaloordeel over de gemeente Teylingen. Hoe meer naar rechts in de figuur, des te sterker de impact van deze verandering op hoe inwoners naar hun gemeente kijken. Of ze door de veranderingen positiever of juist negatiever tegen hun gemeente gaan aankijken, is af te lezen van de verticale as. Aspecten hoger in de figuur zijn veranderingen die een positieve impact hebben op het draagvlak; lager betekent juist negatiever. Samenvattend; veranderingen die weerstand oproepen bij inwoners staan rechtsonder in de matrix. Deze vormen een bedreiging voor het draagvlak voor Bollenraad/fusie. Kansen om het draagvlak onder inwoners te vergroten zijn de aspecten rechtsboven in de matrix. Dit zijn positieve veranderingen volgens inwoners - die gepaard gaan met een Bollenraad dan wel fusie. Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 19

Relative rating Kansen om het draagvlak onder inwoners te vergroten middels Bollenraad/fusie Inwoners denken dat de ophaal van huishoudelijk afval verbetert bij een Bollenraad/fusie. Dit heeft tevens een sterke impact op het totaaloordeel over Teylingen Inwoners denken ook dat de leefbaarheid in de buurt beter wordt. Ook deze verandering heeft een positieve impact op de waardering. De lokale bevolking denkt dat de deskundigheid van gemeentemedewerkers toe zal nemen 4. Dit vergroot de tevredenheid over de gemeente. Kans dat Verandering plaats vindt Veranderingen die weerstand oproepen / bedreiging zijn voor draagvlak door Bollenraad/fusie De lokale bevolking vreest dat de afstand tussen bestuur en inwoners groter wordt door fusie/bollenraad. Een andere zorg betreft minder aandacht voor lokale belangen en een slechtere bereikbaarheid van de gemeente. Tot slot verwachten inwoners dat de gemeentelijke dienstverlening trager wordt door een Bollenraad of fusie. Dit aspect heeft relatief veel impact op het draagvlak. 9 Kansen Bollenraad of fusie: verbetering leefbaarheid; Risico is grotere afstand inwoners en bestuur + minder aandacht lokale belangen Verbetering afval ophaal Verbetering leefbaarheid in de buurt Low High Laag Hoog Gemeentehuis op andere plek Verbetering klachtenbehandeling Besparing van tijd en geld Betere uitvoering van taken Behoud van het dorpse karakter Verbetering bereikbaarheid gemeente Afname hoeveelheid regels Snellere gemeentelijke dienstverlening Meer aandacht voor lokale belangen Toename deskundigheid gemeentemedewerkers Weinig Kleinere afstand inwoners en bestuur Relative impact on satisfaction Mate waarin verandering impact heeft op draagvlak Veel Bron: TNS NIPO, 2013 4 De kans dat deskundigheid toeneemt, is relatief kleiner i.v.t. de eerste 2 genoemde kansen (lager op de verticale as). Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 20

Bijlage Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 21

Bijlage 1 Vragenlijst Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 22

T1 Text Met dit onderzoek wil de gemeente Teylingen nagaan hoe haar inwoners aankijken tegen verdergaande intensieve samenwerking tussen de vijf Duin- en Bollengemeenten (Noordwijk, Hillegom, Lisse, Teylingen en Noordwijkerhout). Wij hopen op deze manier een goed beeld te krijgen van wat inwoners van deze ontwikkeling vinden. Q1 Single coded In welk dorp woont u binnen de gemeente Teylingen? 1 Sassenheim 2 Voorhout 3 Warmond Q2 Single coded Bent u ook in <antwoord vraag 1> geboren? 1 Ja 2 Nee Scripter notes: Graag antwoord vraag 1 inlezen Q3 Single coded Hoeveel jaar woont u al in <antwoord vraag 1>? 1 Minder dan 5 jaar 2 Tussen de 5 en 10 jaar 3 Langer dan 10 jaar Scripter notes: Antwoord vraag 1 inlezen Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 23

Q4 Single coded De volgende vraag gaat over uw algemene oordeel over de gemeente Teylingen. De gemeente Teylingen voert onder andere taken uit op het gebied van veiligheid, leefbaarheid, woon- en leefklimaat, zorg en welzijn, werkgelegenheid, gemeentelijke economie en dienstverlening. Hoe beoordeelt u alles wat de gemeente Teylingen voor haar inwoners doet? Een 1 staat hierbij voor heel slecht en een 7 voor heel goed 1 Heel slecht 2 Slecht 3 Tamelijk slecht 4 Niet goed, maar ook niet slecht 5 Tamelijk goed 6 Goed 7 Heel goed 8 weet niet *Position fixed Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 24

Q5 Matrix Hoe belangrijk vindt u dat de gemeente Teylingen zich inzet voor de volgende zaken? Random Zeer belangrijk Tamelijk belangrijk Belangrijk Niet zo belangrijk Helemaal niet belangrijk Weet niet De veiligheid op straat De mogelijkheid voor inwoners om inspraak te hebben op gemeentelijke plannen De ruimte voor inwoners om eigen plannen onder de aandacht te brengen Het gemak waarmee inwoners een product (zoals paspoort) kunnen aanvragen of krijgen De bereikbaarheid van voorzieningen Hulp aan mensen die zonder baan (komen te) zitten Hulp en advies bij vragen over een gezonde levensstijl Voldoende aanbod aan verenigingen, jongerencentra en buurthuizen Modernisering van de dienstverlening via twitter, facebook of internet Behoud van het dorpse karakter Verminderen van regels Toerisme Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 25

Q6 Matrix Bij de volgende vraag leggen we u een aantal toekomstscenario's voor. We willen graag per scenario uw mening weten. Wat zou er van vinden als... Random U in de toekomst alleen nog via internet uw paspoort en rijbewijs kan aanvragen Gemeentelijke communicatie vaker via sociale media zoals twitter of Facebook zal verlopen U voor de ene vraag of dienst bijvoorbeeld naar Sassenheim moet en voor de ander naar Lisse De gemeente meer van inwoners verwacht dat zij elkaar helpen of ondersteunen (bijv. hulp aan een zieke buurvrouw) De gemeente vaker inwoners raadpleegt voor het vormgeven van beleid Heel slecht Slecht Tamelijk slecht Niet goed, maar ook niet slecht Tamelijk goed Goed Heel goed Q7 Single coded In welke mate leest, hoort, of ziet u wel eens iets over politiek en bestuur binnen de gemeente Teylingen? 1 Zeer vaak 2 Tamelijk vaak 3 Zeer weinig/nooit Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 26

ASK ONLY IF Q7=1,2 Q8 Multi coded Via welke kanalen? Meerdere antwoorden mogelijk 1 De Teylinger - redactionele pagina's 2 De Teylinger - gemeenteberichten (voorin de krant) 3 Websites zoals www.deteyding.nl 4 Leidsch Dagblad 5 Van anderen 6 Via www.teylingen.nl 7 Via twitter 8 anders, namelijk... *Open *Position fixed 9 geen van deze *Exclusive *Position fixed Q9 Single coded In welke mate bent u geïnteresseerd in de politiek en het bestuur binnen de gemeente Teylingen? 1 Zeer geïnteresseerd 2 Tamelijk geïnteresseerd 3 Matig geïnteresseerd 4 Zeer weinig/niet geïnteresseerd Q10 Single coded Er wordt gesproken over een verdergaande intensieve samenwerking met de Duin- en Bollengemeenten in de vorm van een 'Bollenraad'. Wist u dat? De Duin- en Bollengemeenten zijn: Noordwijk, Hillegom, Lisse, Teylingen en Noordwijkerhout. 1 Ja 2 Nee Scripter notes: Split run; Ene helft Q10 -Q13 andere helft Q14-Q17! Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 27

Q11 Single coded Een "Bollenraad" houdt in dat naast het lokale bestuur er een regionaal bestuur komt (regionale wethouders en raad). Op meerdere terreinen (zoals sociale zaken, economie en veiligheid) worden op regionaal niveau besluiten genomen. Alle vijf Duin- en Bollengemeenten houden daarnaast hun eigen burgemeester, bestuur en gemeenteraad. Welke van onderstaande opties geeft uw mening over een 'Bollenraad' het beste weer? 1 Ik ben VOOR een Bollenraad 2 Ik ben TEGEN een Bollenraad 3 Ik sta er neutraal tegenover 4 Ik wil er eerst meer over weten 5 weet niet *Position fixed Scripter notes: Split run; Ene helft Q10 -Q13 andere helft Q14-Q17! T2 Text Er wordt gesproken over verdergaande intensieve samenwerking met de Duin- en Bollengemeenten in de vorm van een 'Bollenraad'. Mensen die VOOR een Bollenraad zijn, denken dat: - Een 'Bollenraad' beter de regionale belangen kan vertegenwoordigen. - Met een 'Bollenraad' gemeenten beter in staat zijn om het toenemend aantal taken beter uit te voeren. - Een 'Bollenraad' tijd en geld bespaart, omdat sommige zaken regionaal worden geregeld. - Een 'Bollenraad' ervoor zorgt dat de gemeente beter kan lobbyen bij provincie en rijk en dus meer voor de inwoners kan betekenen. Scripter notes: Split run; Ene helft Q10 -Q13 andere helft Q14-Q17! T3 Text Mensen die TEGEN een Bollenraad zijn, denken dat: - De afstand tussen inwoners en het bestuur groter wordt. - Een extra bestuurslaag onnodig tijd en geld kost. - Er minder aandacht voor lokale belangen is. - Gemeenten de toenemende aantal taken best zelfstandig kunnen oplossen. Scripter notes: Split run; Ene helft Q10 -Q13 andere helft Q14-Q17! Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 28

Q12 Single coded Nu u de meningen van andere mensen hebt gelezen welke van onderstaande opties geeft uw mening het beste weer? 1 Ik ben VOOR een Bollenraad 2 Ik ben TEGEN een Bollenraad 3 Ik sta er neutraal tegenover 5 weet niet *Position fixed Scripter notes: Split run; Ene helft Q10 -Q13 andere helft Q14-Q17! Q13 Not back Single coded Naast een 'Bollenraad' wordt er ook gesproken over een fusie van de Duin- en Bollengemeenten. Een fusie betekent dat er 1 burgemeester, 1 bestuur en 1 gemeenteraad komt voor Noordwijk, Hillegom, Lisse, Teylingen en Noordwijkerhout. Stel dat u de keuze wordt voorgelegd tussen een 'Bollenraad' of een fusie. Wat zou uw keuze zijn? 1 Bollenraad als extra bestuurslaag naast lokale bestuur 2 Fusie van de vijf Duin- en Bollengemeenten 3 weet niet *Position fixed Scripter notes: Split run; Ene helft Q10 -Q13 andere helft Q14-Q17! Q14 Single coded Er wordt gesproken over een fusie van de Duin-en Bollengemeenten. Wist u dat? De Duin- en Bollengemeenten zijn: Noordwijk, Hillegom, Lisse, Teylingen en Noordwijkerhout. 1 Ja 2 Nee Scripter notes: Split run; Ene helft Q10 -Q13 andere helft Q14-Q17! Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 29

Q15 Single coded Een fusie van de vijf Duin- en Bollengemeenten houdt in dat er 1 burgemeester, 1 bestuur en 1 gemeenteraad komt voor Noordwijk, Hillegom, Lisse, Teylingen en Noordwijkerhout. Welke van onderstaande opties geeft uw mening over een fusie van de Duin- en Bollengemeenten het beste weer? 1 Ik ben VOOR een fusie 2 Ik ben TEGEN een fusie 3 Ik sta er neutraal tegenover 4 Ik wil er eerst meer over weten 5 weet niet *Position fixed Scripter notes: Split run; Ene helft Q10 -Q13 andere helft Q14-Q17! T4 Text Er wordt gesproken over een fusie van de Duin- en Bollengemeenten. Mensen die VOOR een fusie zijn, denken dat: - Een fusie tot een slagvaardiger bestuur leidt. - De gemeente beter kan lobbyen bij provincie en rijk en dus meer voor de inwoners kan betekenen. - Het bestuur van de nieuwe gemeente goedkoper wordt door minder bestuurders en ambtenaren. - De dienstverlening efficiënter kan worden georganiseerd. - Door een fusie gemeenten beter in staat zijn om het toenemend aantal taken uit te voeren. Scripter notes: Split run; Ene helft Q10 -Q13 andere helft Q14-Q17! T5 Text Mensen die TEGEN een fusie zijn, denken dat: - De afstand tussen inwoners en het bestuur groter wordt. - Er minder aandacht voor lokale belangen is. - Gemeenten de toenemende aantal taken best zelfstandig kunnen oplossen. - Rijkere gemeenten meer dan minder rijke gemeenten betalen. - De dienstverlening minder persoonlijk wordt. Scripter notes: Split run; Ene helft Q10 -Q13 andere helft Q14-Q17! Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 30

Q16 Single coded Nu u de meningen van andere mensen hebt gelezen welke van onderstaande opties geeft uw mening het beste weer? 1 Ik ben VOOR een fusie 2 Ik ben TEGEN een fusie 3 Ik sta er neutraal tegenover 5 weet niet *Position fixed Scripter notes: Split run; Ene helft Q10 -Q13 andere helft Q14-Q17! Q17 Not back Single coded Naast een fusie wordt er ook gesproken over een 'Bollenraad'. Een "Bollenraad" houdt in dat naast het lokale bestuur er een regionaal bestuur komt (regionale wethouders en raad). Op meerdere terreinen (zoals sociale zaken, economie en veiligheid) worden op regionaal niveau besluiten genomen. Alle vijf Duin- en Bollengemeenten houden daarnaast hun eigen burgemeester, bestuur en gemeenteraad. Stel dat u de keuze wordt voorgelegd tussen een 'Bollenraad' of een fusie. Wat zou uw keuze zijn? 1 Bollenraad als extra bestuurslaag naast lokale bestuur 2 Fusie van de vijf Duin- en Bollengemeenten 3 weet niet *Position fixed Scripter notes: Split run; Ene helft Q10 -Q13 andere helft Q14-Q17! Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 31

Q18 Matrix Stel dat er inderdaad een 'Bollenraad' of een fusie komt in de vijf Duin- en Bollengemeenten, wat verandert er dan volgens u? Als er een 'Bollenraad' of een fusie komt dan... Random Komt het gemeentehuis op een andere plek te staan Neemt de hoeveelheid regels (bureaucratie) toe Verslechtert de bereikbaarheid via verschillende contactkanalen (balie, internet, e-mail, telefonisch) Verdwijnt het dorpse karakter Neemt de deskundigheid van gemeentemedewerkers toe Verslechtert de ophaal van huishoudelijk afval Verbetert de klachtenbehandeling Verslechtert de leefbaarheid in de buurt Wordt de gemeentelijke dienstverlening sneller Wordt de afstand tussen inwoners en het bestuur groter Is er minder aandacht voor lokale belangen Is de gemeente beter in staat om haar taken uit te voeren Wordt er geld en tijd bespaard Helemaal niet mee eens Niet mee eens Neutraal Mee eens Helemaal mee eens Weet niet Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 32

Q19 Open Wat is het eerste dat er in u op komt als we het hebben over een 'Bollenraad' of een fusie? Het gaat om uw mening en associaties. 1 weet niet *Exclusive *Position fixed Q20 Single coded Bent u: 1 Man 2 Vrouw Q21 Single coded In welke categorie valt u leeftijd? 1 18 tot en met 29 jaar 2 30 tot en met 39 3 40 tot en met 54 4 55 jaar of ouder Q22 Single coded Wat is uw hoogst genoten opleiding? 1 Lagere school/ Basisonderwijs / geen onderwijs 2 VMBO, Mavo 3 Havo, VWO 4 Middelbaar Beroeps Onderwijs (MBO) 5 Hoger Beroeps Onderwijs (HBO) 6 Universiteit (WO) Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 33

Q23 Single coded Bent u werkzaam in een betaalde baan? 1 Nee 2 Ja, in loondienst 3 Ja, als zelfstandig ondernemer Draagvlakonderzoek bestuurlijke toekomst G6489 TNS NIPO augustus 2013 34