Achtergrondinformatie aanbesteding Kennisprogramma Waardigheid en trots
Achtergrond Begin 2015 is het plan Waardigheid en trots, liefdevolle zorg voor onze ouderen gepresenteerd. Waardigheid en trots is gericht op het verbeteren van de kwaliteit in de langdurige zorg en de organisaties die vallen onder de Wet langdurige zorg (Wlz). Daarbij is specifieke aandacht voor de versterking van de positie van de cliënt en de professional. Het plan richt zich op de verpleeghuiszorg. De verbetering van de kwaliteit is gericht op de volgende speerpunten: 1) Optimale verbetering van samenwerking tussen cliënt, informele verzorger en zorgverlener. Dat is de sleutel naar kwaliteit van leven; 2) Veilige zorg; 3) Meer ruimte voor en kwaliteit van professionals; 4) Goed bestuurlijk leiderschap (governance); 5) Openheid en transparantie Eén van de onderdelen uit het plan Waardigheid en trots is het geven van ruimte aan verpleeghuislocaties die de ambitie hebben om best practice te worden. Dit is ondergebracht in het programma Waardigheid en trots, ruimte voor verpleeghuizen (afgekort in verdere tekst tot programma W&T). Samen met de Taskforce Waardigheid en Trots 1 heeft de staatssecretaris van VWS alle verpleeghuizen in mei 2015 opgeroepen om daartoe met de cliëntenraad en de verpleegkundige-adviesraad afgestemde voorstellen in te zenden. Op basis daarvan zijn bij 150 zorgaanbieders projecten geselecteerd (187 projecten bij circa 670 locaties). In juli 2016 zijn 19 extra zorgaanbieders toegetreden. Ongeveer de helft van de projecten wordt gerealiseerd zonder extra regelruimte (er is geen extra ruimte in de huidige wet- en regelgeving nodig), de andere helft met extra regelruimte. De projecten zonder extra regelruimte zijn allen gecentraliseerd rondom de driehoek cliënt, mantelzorger en professional. Voor de projecten met extra regelruimte zijn tien thema s benoemd, te weten (1) Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuis (BOPZ), (2) Hazard Analysis and Critical Control Point (HACCP), (3) Kwaliteit, (4) Indicatiestelling, (5) Persoonsvolgende Bekostiging (PvB) in de instelling, (6) Persoonsvolgende Bekostiging in de keten, (7) Domeinoverstijgende bekostiging, (8) Bekostiging Specialist Ouderengeneeskunde (SO), (9) Deskundigheidsbevordering van professionals, en (10) Zeggenschap en Technologie als onderdeel van het zorgproces. Aanleiding Binnen het programma W&T wordt veel kennis gegenereerd en worden de verpleeghuizen met ondersteuning vanuit het programma gestimuleerd om deze kennis te delen. De kennisdeelactiviteiten van W&T zijn hiermee gericht op verbinden, stimuleren en ondersteunen. De 169 zorgaanbieders leveren ieder op hun eigen wijze een bijdrage aan nieuw elan en betere kwaliteit in de verpleeghuissector. Het is van belang om naast goede voorbeelden over ingezette activiteiten en de verhalen hierover) ook te weten of de ingezette interventies werken en of de interventies in de context van andere organisaties een kans hebben om ook daar succesvol te zijn. Naast verbinden, stimuleren en ondersteunen is daarnaast ook behoefte aan verdieping en validatie van de ontstane kennis. Op deze wijze kan inzicht worden 1 De Taskforce Waardigheid en Trots bestaat uit de volgende organisaties: ActiZ, BTN, Zorginstituut Nederland, Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ), Patiëntenfederatie Nederland, LOC Zeggenschap in zorg, Verenso, V&VN, en Zorgverzekeraars Nederland (ZN). 2
gegenereerd in vragen gericht op het wat, hoe, waar en waarom die voortkomen uit de ambitieuze praktijk. Staat een geslaagd of mislukt project op zich of levert het breder toepasbare kenniswaarde? Doel van de opdracht Het doel van deze aanbesteding is het sluiten van een overeenkomst met één of meerdere partijen voor de uitvoering van één of meerdere percelen (elk perceel richt zich op één thema) binnen het kennisprogramma W&T. De percelen waarop kan worden ingeschreven, zijn weergegeven in tabel 1. De opdracht is hiermee gericht op verbreding en verdieping van de ontstane kennis uit W&T projecten op het gebied van deze percelen. Tabel 1. Overzicht van de percelen Percelen Thema binnen perceel Verdiepende vragen Perceel 1 Waardige betrokkenheid van cliënten - Op welke wijze (vorm, variant) kan waardige betrokkenheid van cliënten (en naasten) vorm krijgen op: (1) individueel niveau, (2) afdelingsniveau, en (3) organisatieniveau?(instrumenteel) - Wat zijn werkzame elementen voor cliëntbetrokkenheid bij de diverse vormen? Welke aanpak, condities en voorwaarden kunnen cliëntbetrokkenheid op de drie niveaus verhogen? (met daarbij aandacht voor de context) - Welke meerwaarde heeft cliëntbetrokkenheid (op de drie niveaus) voor de cliënt (en naasten) zelf? Wat is het effect/resultaat van de cliëntbetrokkenheid? - Hoe kan implementatie van cliëntbetrokkenheid het beste worden vorm gegeven? Perceel 2 Perceel 3 De trotse professional: rol en handelwijze Kwaliteit van leven (en zorg) meten - Hoe ziet de veranderende rol en handelwijze van zorgprofessionals in het verpleeghuis eruit, die waardigheid van cliënten en trots van professionals als uitgangspunt heeft? - Welke factoren of voorwaarden zijn van belang voor de invulling van deze veranderende rol en handelwijze? Welke competenties zijn hierbij van belang? En wat is in welke context en voor welke groepen professionals belangrijk? - Hoe verhoudt deze nieuwe rol zich tot de verschillende niveaus verzorgenden/verpleegkundigen (bijvoorbeeld MBO HBO opgeleiden)? - Welke instrumenten voor het vaststellen van kwaliteit (van leven, van zorg) worden momenteel ingezet en/of (door)ontwikkeld in de V&V-sector? (daarbij gebruikmakend van bestaande kennis en ontwikkelingen) Wat zijn doelen, kenmerken, ervaringen, onderbouwing/validiteit en werkzame elementen van de verschillende instrumenten? - Welke kwaliteitsinstrumenten zijn aanbevelingswaardig om breder ingezet te worden, en waarom? De vraag is een inzichtelijk beeld te schetsen van de mogelijkheden van de betreffende instrumenten (wat past wanneer waar) in een handzame vorm. - Hoe kunnen recent ontwikkelde kwaliteitsinstrumenten optimaal worden ingezet met welk resultaat? Op welke wijze 3
en onder welke condities? Hoe kan de cliëntvisie hierin optimaal worden meegenomen? Perceel 4 Regelruimte en regeldruk - Hoe wordt binnen de geselecteerde thema s van Waardigheid en trots omgegaan met de aanwezige regelruimte? Wat zijn daarbij belemmerende en bevorderende factoren? Hoe is dit voor de diverse groepen, zoals professionals, managers en bestuurders? Wat is hierin kenmerkend? - Op welke manier kan een dialoog tussen betrokken interne en externa (keten)partijen over mogelijkheden in bestaande regelruimte worden gestimuleerd of gefaciliteerd? Hoe kunnen zij tot nieuwe afspraken komen? En hoe kan de dialoog worden geborgd? In hoeverre kunnen lessen worden getrokken uit ervaringen en de gevonden oplossingen buiten de projecten ten aanzien van regelruimte, en vice versa? Het kennisprogramma is een samenhangend programma bestaande uit vier percelen, dat complementair is aan, voortbouwt op en gebruik maakt van de ontstane kennis en inzichten in het programma W&T. De nieuwe inzichten moeten leiden tot aanbevelingen voor borging en verrijking van de ontstane en bestaande kennis, en tot verdere stimulering van evidence-based werken in de verpleeghuissector. In voorbereiding op deze aanbesteding is de beweging van de verandering van de projecten binnen W&T inzichtelijk gemaakt. Hiermee is op hoofdlijn zichtbaar gemaakt welke kennis al beschikbaar is en welke vragen er leven. Op basis van deze inzichten is een selectie van thema s voorgesteld en een set uitgangsvragen ten behoeve van verdiepende analyses (tabel 1). Het kennisprogramma bouwt voort op de inzichten uit deze voorbereiding. De set verdiepende vragen dienen als uitgangspunt in de aanbesteding, maar kunnen in afstemming met de processen binnen W&T worden aangescherpt na gunning. Vervolgens worden de verdiepende vragen beantwoord door per thema state of the art kennis in te brengen en deze middels praktijkgericht actieonderzoek te verdiepen in een aantal projecten: wat gebeurt daar precies? Wat werkt wel, wat niet en waarom? Wat voegen de projecten toe aan de state-ofthe-art kennis? Wat betekent dit voor anderen? 4
5