Initiatiefgroep Visie voor Landgoederen landgoederen op de helling Presentatie 4 december
Landgoed Duno 1931
Initiatiefgroep Visie voor Landgoederen landgoederen op de helling 1. Wat vinden we nou zo bijzonder aan landgoederen aan buitenplaatsen? 2. We hebben geen plan, geen visie (!), wel een benaderingswijze/plan van aanpak. 3. Introductie van het gebied. 4. Welke problemen signaleren wij in het gebied? 5. Wat verstaan we onder een visie?
1. Wat vinden we nou zo bijzonder aan landgoederen aan buitenplaatsen? Natuur en cultuur gaan hand in hand! zicht op oosterbeek, ets, ongedateerd
Ontwerp Hemelsche Berg, Henri Copijn, 1872 1. Wat vinden we nou zo bijzonder aan landgoederen aan buitenplaatsen? Landgoederen en buitenplaatsen zijn totaalkunstwerken; alles hangt met elkaar samen.
Ontwerp Hemelsche Berg, Henri Copijn, 1872 1. Wat vinden we nou zo bijzonder aan landgoederen aan buitenplaatsen? Landgoederen en buitenplaatsen zijn totaalkunstwerken; alles hangt met elkaar samen.
eendjesvijver Hemelsche Berg, ansichtkaart ongedateerd. 1. Wat vinden we nou zo bijzonder aan landgoederen aan buitenplaatsen? Ze vertegenwoordigen de trage tijd, landgoedeigenaren denken in generaties, niet in 4 jaren termijnen.
uitgangspunt: de huidige landgoederen zijn sleets ongewenst: ad hoc offers om een deel op te knappen gewenst: lagenbenadering, de nieuwe tijd kan een nieuwe laag zijn gewenst: bekijk de landgoederen altijd in samenhang met hun context 2. We hebben geen plan, geen visie (!), wel een benaderingswijze/plan van aanpak.
Quadenoord Mariendaal, Warnsborn etc Keijenberg Bilderberg Wilhelminapark Oranje Nassau oord PARENCO 3. introductie van het gebied: afbakening: gebiedsgrootte (zonder uiterwaarden) ca. 630ha
3. introducte van het gebied: landgoederen (donkergroen) en buitenplaatsen (lichtgroen)
3. introductie van het gebied: verdwenen (oranje) en nog bestaande gebouwen
BUITENPLAATS LANDGOED BOERDERIJ KASTEEL LANDSCHAP - Zilverberg - Pietersberg (oranjerie, boerderij) - Boersberg - Doorwerth - Rosandepolder - Bato s Wijk - Hemelse Berg (watermolens, boerd. bosw. oranjerie) - Noordberg - Rosande - Doorwertse Waarden - Hartenstein - Hoog Oorsprong (onderdeel Laag Oorsprong) - Valckeniersbossen - Overdal - Duno (Huis ter Aa, Manege, bos) - Cardanusbossen - Hoogerheide - Jufferswaard - Bergoord + vele graslanden! 3. Introductie van het gebied: de bouwstenen: vijf typen (grijs= verdwenen)
3. introductie van het gebied: Grote huidige eigenaren: oranje: SBB, geel: Gelders Landschap, donkergroen: privaat, groen: verdwenen, rood: gemeente
3. introductie van het gebied door lagen benadering stelling: de landgoederen zijn onlosmakelijk verbonden aan hun ondergrond (tijdslagen, geomorfologie)
3. introductie van het gebied door lagen benadering de directe relatie met de geomorfologie ondergrond uit: Verborgen Pracht, Verborgen Kracht (gemeente Renkum, 2011)
grafheuvels Steentijd vindplaats bijlen en messen uit Steentijd Walburg Duno (ca 1000) de Limes onderliggende kaart uit 1901 (kamp Elst, Eliste) 3. De tijdslagen van de landgoederen en wat er nog daarvan zichtbaar is
Utrechtseweg 1554 Oude Oosterbeekseweg 1000 Fonteinallee... 3. De tijdslagen van de landgoederen en wat er nog daarvan zichtbaar is onderliggende kaart uit 1901
Jachtweg naar het Loo Italiaanseweg 1686-1697 1840 (Kasteellaan) Oude Hesseweg 2000 vchr onderliggende kaart uit 1901 Schaapsdrift 15-19e eeuw (v Borsseleweg) Schaapsdrift 15e-19e eeuw voorde 3. De tijdslagen van de landgoederen en wat er nog daarvan zichtbaar is Schaapsdrift Schaapsdrift Schaapsdrift 15-19e eeuw 15-19e eeuw 15-19e eeuw (Hoofdlaan) (Pietersbergseweg)(Weverstraat)
3. Het gebied kent vele tijdslagen, zoals de Heerlijkheid Doorwerth (zwart kader = begrenzing 1612)
J.D Zocher Jr. L.A. Springer S. Voorhoeve S. Voorhoeve S. Voorhoeve J.D Zocher Jr. S. Voorhoeve S. Voorhoeve L.A. Springer S. Voorhoeve 3. De tijdslagen van de landgoederen en wat er nog daarvan zichtbaar is: Gerenommeerde ontwerpers van de formele ensembles (donkergroen)
3. De tijdslagen van de landgoederen en wat er nog daarvan zichtbaar is: Ontwikkeling bos en woeste gronden uit: L.O.P. (gemeente Renkum, 2002)
Kortom: het gebied transformeert continu: het is een open landschap geweest (heide, boskap) een besloten landschap (bos) en een halfopen landschap geweest. Alsook een natuurlandschap, een boerenlandschap, domeinen, landgoederen, industrie (molens!) en nu meer een park (restanten van landgoederen)...in de loop der eeuwen is er ontzettend veel veranderd, er zijn ook zaken hetzelfde gebleven. Weeg bij toekomstige ontwikkelingen wat belangrijk is om van al die tijden mee te nemen en wat minder van belang is. Prioriteer! 3. introductie van het gebied door lagen benadering
3. introductie van het gebied : de hechte relatie tussen landgoederen en hun context
3. De hechte relatie tussen de landgoederen en hun context: vegetatietypen
Koude Herberg oude kerk 3. De hechte relatie tussen de landgoederen en hun context: landschappelijke entiteiten (lichtgroen), de graslanden (met zwart randje) en de formele ensembles (donkergroen)
foto Flip Witte 3. De hechte relatie tussen de landgoederen en hun context: landschappelijke entiteiten (links, de uiterwaarden vanaf de Duno) en formele (ontworpen) ensembles (rechts) en die zijn aan elkaar gerelateerd.
Zilverberg Hartenstein IJzeren Spoorbrug 1879 Eusebiustoren 3. De hechte relatie tussen de landgoederen en hun context: ruimtelijke ensembles: oude zichtlijnen (schematisch): de eretribune van het Nederland Landschap
topkaart 1901 3. De hechte relatie tussen de landgoederen en hun context: voorbeeld van oude zichtlijn van Bato s Wijk naar kerk in Driel via Oude kerk in Oosterbeek
Zonnenberg Hoogerheide Bergoord topkaart 1901 3. De hechte relatie tussen de landgoederen en hun context: voorbeeld van oude zichtlijnen Hemelse Berg
3. De hechte relatie tussen de landgoederen en hun context: voorbeeld van bestaande zichtlijn Hemelsche Berg- spoorbrug.
3. De hechte relatie tussen de landgoederen en landgoederen recent is goed zichtbaar geworden waar bijv. de grens tussen de Oorsprong en de Hemelsche Berg ligt.
1. hetgeen deze landgoederen en buitenplaatsen karakteriseert is de combinatie van de ligging op de stuwwal en haar verbondenheid aan de kunsten (schildersschool vgl. Bergen, Laren, Scheveningen). 2. opvallende kenmerken ten opzichte van andere buitenplaatsen en landgoederen zijn: - de voor Nederlandse begrippen sterke toepassing van de Engelse Landschapsstijl, - de sprengen, beken en cascades (wat betreft de laatste: naar Italiaans voorbeeld), - de combinatie van vergezichten en reliëf, - de ligging op een zuidhelling, - het (veelal) ontbreken van het hoofdgebouw, - de optimale toegankelijkheid en daaraan gekoppelde geringe afbakening - het unieke en dramatische landschap. 3. de landgoederen en buitenplaatsen en het omringende landschap zijn geheel met elkaar verweven en vormen samen een lustlandschap. 3. introductie van het gebied kortom
4. wat zien we als problemen?
1. (Ruimtelijke) nivellering: het bijzondere van de landgoederen (oa de ruimtelijke stelsels, de bijzondere beplanting en de architectonische zetstukken ) zullen in de loop der tijd verdwijnen, simpelweg omdat de landgoederen niet meer hun oude functie hebben maar steeds meer een gewoon bos worden. 2. beheer: het huidige beheer is veelal bosbeheer wat te grof is voor de landgoederen en buitenplaatsen. 3. beleid: de huidige RO wetgeving is niet genoeg bestand tegen ongewenste ontwikkelingen. Het gevolg is aantastingen op en rond de landgoederen. 4. stilstand is achteruitgang: er ligt geen scenario, geen lange termijnsperspectief. Het gevolg is ad hoc beslissingen. 4. Wat zien we als problemen?
5. Wat verstaan we onder een visie? fundament
fundament = waardestellend onderzoek 5. Wat verstaan we onder een visie?
5. Wat verstaan we onder een visie? vragen die we aan de WUR hebben gesteld: A. Wat is de cultuurhistorische waarde van het ensemble? B. Wat is er nog zichtbaar en wat is nog te herstellen? C. Hoe uniek is dit ensemble (in ruimer perspectief)? D. Hoe kunnen we respectvol met de cultuurhistorie omgaan?
prioriteiten stellen, keuzes maken fundament 5. Wat verstaan we onder een visie?
richting uitzetten (scenarios, vergezichten) prioriteiten stellen, keuzes maken fundament 5. Wat verstaan we onder een visie?
richting uitzetten (scenarios, vergezichten) prioriteiten stellen, keuzes maken fundament 5. Wat verstaan we onder een visie?
Initiatiefgroep Visie voor Landgoederen landgoederen op de helling Cornelis van Hardenbergh 1770-1809
Initiatiefgroep Visie voor Landgoederen landgoederen op de helling De boomen bestaan niet terwille van het bosch, een bosch niet terwille van het landschap, maar boomen, bosch en landschap zijn één geheel van harmonische orde Th.H. van Driessen lid van Duno Commissie 1941