Binnenhavenmonitor 2013

Binnenhavenmonitor 2013 Economische betekenis van binnenhavens in Nederland Door de Erasmus Universiteit Rotterdam RHV opgesteld voor het ministerie van Infrastructuur en Milieu in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Binnenhavens

Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Aanpak Binnenhavenmonitor... 3 Stap 1 Geografische afbakening... 3 Stap 2 Functionele afbakening... 4 Stap 3 Identificatie bedrijven... 4 Stap 3a Identificatie van bedrijven in binnenhavengemeente en verificatie gemeente... 4 Stap 3b Identificatie van binnenhavenactiviteiten in zeehavens... 4 Stap 4 Verzameling werkgelegenheidsdata... 4 Stap 5 Berekening toegevoegde waarde... 5 Stap 6 Berekening indirecte effecten... 5 Verschillen aanpak Binnenhavenmonitor volgens Blue Ports en Havenmonitormethodiek... 5 Hoofdstuk 2 Directe werkgelegenheid en toegevoegde waarde per binnenhaven... 7 Nederlandse binnenhavens... 7 Drenthe... 8 Flevoland... 9 Friesland... 10 Gelderland... 12 Groningen... 14 Limburg... 16 Noord-Brabant... 18 Noord-Holland... 21 Overijssel... 23 Utrecht... 25 Zeeland... 27 Zuid-Holland... 28 Hoofdstuk 3 Indirecte werkgelegenheid en toegevoegde waarde per provincie... 31 Bijlage 1 Postcodegebieden in binnenhavengemeenten... 38 Bijlage 2 Overzicht binnenhaven gerelateerde activiteiten en indeling... 40 2

Hoofdstuk 1 Aanpak Binnenhavenmonitor De Binnenhavenmonitor geeft inzicht in de economische ontwikkeling van de binnenhavens in Nederland. De aanpak is gebaseerd op de Havenmonitor 1. Deze aanpak verschilt van de methode zoals deze is gebruikt in de studies Blue Ports: Knooppunten voor de regionale economie (TNO, 2004) en Blue Ports: De onmisbare schakels (NVB, 2012). Aan het eind van dit hoofdstuk wordt ingegaan op de verschillen tussen de twee methoden. Stap 1 Geografische afbakening De lijst met Nederlandse binnenhavens is samengesteld op basis van de ledenlijst van de Nederlandse Vereniging van Binnenhavens (NVB). De lijst is aangevuld met gemeenten met binnenhavenactiviteiten die niet lid zijn van de NVB. Dit zijn: Gemeenten met containerterminals die lid zijn van de Vereniging van Nederlandse Inland Terminal Operators (VITO) en containerterminals die actief zijn binnen Inlandlinks.eu, een initiatief van het Havenbedrijf Rotterdam welke het intermodale achterlandnetwerk in kaart brengt; Gemeenten met overslagterminals voor droge bulk en stukgoederen die lid zijn van de vereniging ROC Vereniging Nederland; Gemeenten genoemd in de lijst Comprehensive and Core network van het Trans-Europese vervoersnetwerk (TEN-T). Tabel 1 Gemeenten met binnenhavens Provincie Binnenhavengemeenten (54) Binnenhavens in zeehavengemeenten (23) Drenthe Coevorden, Meppel Flevoland Lelystad, Urk Friesland De Friese Meren, Heerenveen, Leeuwarden, Harlingen Smallingerland, Súdwest-Fryslân, Terschelling Gelderland Arnhem, Harderwijk, Lochem, Maasdriel, Nijmegen, Tiel, Wageningen, Zaltbommel Groningen Hoogezand-Sappemeer, Veendam Groningen, Delfzijl, Eemsmond Limburg Echt-Susteren, Gennep, Maasgouw, Maastricht, Roermond, Sittard-Geleen, Stein, Venlo, Venray Noord-Brabant Bergen op Zoom, Breda, Cuijk, Dongen, Geertruidenberg, Grave, Oosterhout, Moerdijk Oss, Roosendaal, s-hertogenbosch, Tilburg, Veghel, Waalwijk, Werkendam Noord-Holland Texel Amsterdam, Beverwijk, Den Helder, Velsen, Zaanstad Overijssel Almelo, Deventer, Enschede, Hengelo, Hof van Twente, Kampen, Zwolle Utrecht Utrecht Zuid-Holland Alphen aan den Rijn, Gouda Alblasserdam, Dordrecht, Gorinchem, Hendrik-Ido-Ambacht, Maassluis, Papendrecht, Rotterdam, Ridderkerk, Sliedrecht, Vlaardingen, Zwijndrecht Zeeland Terneuzen, Vlissingen In totaal zijn 77 binnenhavengemeenten geïdentificeerd. Hiervan liggen 23 binnenhavens in zeehavengemeenten en 54 binnenhavens liggen in andere gemeenten in Nederland (Tabel 1). De 54 binnenhavens zijn door het onderzoeksteam geografisch afgebakend. Hiertoe zijn postcodegebieden gedefinieerd direct aan het havenbassin en in de directe nabijheid van de binnenhaven. De postcodegebieden zijn bepaald op het meest gedetailleerde niveau (4 cijfers en 2 letters (1234 XY)). In bijlage 1 zijn de postcodegebieden opgenomen. De binnenhavens in de zeehavengemeente zijn geografisch afgebakend zoals in de Havenmonitor. 1 In opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu voert RHV (Erasmus Universiteit Rotterdam) sinds 2008 jaarlijks de Havenmonitor uit. De Havenmonitor onderzoekt de economische ontwikkeling van de Nederlandse zeehavens. In deze publicatie worden de termen Havenmonitor en Binnenhavenmonitor gebruikt. De Havenmonitor heeft betrekking op de Nederlandse zeehavens, de Binnenhavenmonitor heeft betrekking op de Nederlandse binnenhavens en binnenhavenactiviteiten in zeehavengemeenten. 3

Stap 2 Functionele afbakening In lijn met de Havenmonitor, gaat de Binnenhavenmonitor uit van twee hoofdfuncties van een binnenhaven: Binnenhaven als Knooppunt van vervoer(ketens); Binnenhaven als Vestigingsplaats voor industrie(clusters) en zakelijke en niet-zakelijke dienstverlening en groothandel. Voor de afbakening van de bedrijfsactiviteiten in binnenhavens is gebruik gemaakt van de SBI 08 codes uit de Havenmonitor. In bijlage 2 zijn alle SBI-codes opgenomen die als binnenhavenactiviteit worden meegerekend in de Binnenhavenmonitor. Bij de binnenhaven als knooppunt ligt de nadruk op de vervoermodaliteiten, overslag, opslag en distributie. Bij de binnenhaven als vestigingsplaats is vooral de industriële bedrijvigheid (metaal, chemie, beton, reparatie en voedingsmiddelen) en zakelijke en niet-zakelijke dienstverlening van belang. Voor de Binnenhavenmonitor is de volgende indeling voor bedrijfsactiviteiten gemaakt: Binnenhaven als Knooppunt: wegvervoer, binnen- en zeevaart, dienstverlening t.b.v. het vervoer en overige vervoer; Binnenhaven als Vestigingsplaats: voedingsmiddelenindustrie, basismetaal- en metaalproductenindustrie, chemische industrie, betonindustrie, overige industrie en productie, reparatie en onderhoud vervoermiddelen, zakelijke en niet zakelijke dienstverlening en groothandel. Stap 3 Identificatie bedrijven Stap 3a Identificatie van bedrijven in binnenhavengemeente en verificatie gemeente Op basis van de postcodegebieden en de bedrijfsactiviteiten is een inventarisatie van bedrijven gemaakt. Deze lijst is samengesteld met behulp van bedrijvendatabase Orbis/Bureau van Dijk. De volgende onderzoekstap was een inhoudelijke check door de binnenhavengemeenten. Met hulp van de Nederlandse Vereniging van Binnenhavens is een mail gestuurd naar contactpersonen binnen de gemeenten met het verzoek deze te verifiëren op: missende bedrijven, missende postcodegebieden en of bedrijven wel of niet nog actief zijn (of wellicht van naam zijn van veranderd). Hierop hebben 17 gemeenten gereageerd. De feedback heeft er toe bijgedragen om vooral de postcodeafbakening van de binnenhaven in de gemeenten te verbeteren. Stap 3b Identificatie van binnenhavenactiviteiten in zeehavens Om binnenhavenactiviteiten te identificeren in de zeehavengemeenten is gebruik gemaakt van de data uit de Havenmonitor. Hierbij zijn alleen de bedrijven geïdentificeerd die specifiek gericht zijn op de binnenvaart (bijvoorbeeld gespecialiseerde binnenvaartterminals) of binnenvaartondernemingen die zich in de gemeente hebben gevestigd. De bedrijven zijn niet geverifieerd met de zeehavengemeenten. Dit gebeurt al in de Havenmonitor. Stap 4 Verzameling werkgelegenheidsdata Voor de verzameling van het aantal arbeidsplaatsen bij bedrijven in binnenhavens is voor de binnenhavengemeenten gebruik gemaakt van de volgende bronnen (in volgorde van gebruik): LISA bestanden: werkgelegenheid 2013; Orbis/Bureau van Dijk: werkgelegenheid 2013; Orbis/Bureau van Dijk: werkgelegenheid 2012; CompanyInfo (KvK Handelsregister): werkgelegenheid meest recent. Voor de binnenhavenactiviteiten in zeehavens is gebruik gemaakt van de Havenmonitor 2013 met data van LISA. 4

De werkgelegenheidscijfers voor bedrijven die de binnenhaven hebben gekozen als vestigingsplaats voor industrie en zakelijke en niet-zakelijke dienstverlening zijn gecorrigeerd (Tabel 2). Het is lastig vast te stellen in hoeverre deze bedrijven gebruik maken van de binnenhaven, of dat zij zich hebben gevestigd in het gebied rond de binnenhaven omwille van de nabijheid van de binnenhaven. Een correctie heeft plaats gevonden voor bedrijven op een (1) niet-watergebonden locatie (bijvoorbeeld op een nabijgelegen bedrijventerrein), (2) zonder aanwijsbare laad- of losfaciliteit of (3) langs onverharde kades. Tabel 2 Correctie werkgelegenheid voor Binnenhaven als Vestigingsplaats Activiteiten Binnenhaven als Vestigingsplaats Correctie (% * arbeidsplaatsen) Betonindustrie 50% Basismetaal- en metaalproductenindustrie 25% Chemische industrie 25% Overige industrie en productie 25% Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 25% Voedingsmiddelenindustrie 25% Groothandel 15% Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 15% Stap 5 Berekening toegevoegde waarde De toegevoegde waarde van de activiteiten in de havens is berekend door het aantal werknemers per sector (SBI-code) te vermenigvuldigen met de gemiddelde toegevoegde waarde per persoon voor die sector. De gemiddelde productiviteit wordt verkregen uit de statistieken van het CBS, die dit voor 66 afzonderlijke sectoren publiceert. De toegevoegde waarde is daardoor een redelijk nauwkeurige schatting maar geen exacte meting. Stap 6 Berekening indirecte effecten De indirecte effecten van de binnenhavenactiviteiten worden berekend op een gelijke manier als in de Havenmonitor. De achterwaartse indirecte effecten worden op basis van de nationale input-output tabel berekend. Het achterwaartse effect houdt in: economische gevolgen van de inkoop in de Nederlandse economie. In de berekening wordt per sector een multiplier bepaald voor werkgelegenheid en toegevoegde waarde. De multipliers worden vermenigvuldigd met de directe werkgelegenheid en toegevoegde waarde om de indirecte waardes te verkrijgen. Verschillen aanpak Binnenhavenmonitor volgens Blue Ports en Havenmonitormethodiek Onderstaande tabel geeft een overzicht van de belangrijkste verschillen tussen de methodiek zoals die is gebruikt in de Blue Ports studie van TNO (2004) en de Blue Ports studie van de Nederlandse Vereniging van Binnenhavens (2012). In de Blue Ports methodiek wordt de economische betekenis van binnenhavens gemeten aan de hand van een set van respectievelijk 14 en 16 binnenhavens. Deze binnenhavens vormen een goede representatie van de ongeveer 400 binnenhavens in Nederland. De gemeenten of havenbeheerders van deze onderzochte binnenhavens leveren data omtrent aanwezige bedrijven, werkgelegenheid bij deze bedrijven en overslagcijfers. De gemeenten of havenbeheerders ontvangen hiertoe een duidelijke instructie van de onderzoekers over hoe de data moeten worden aangeleverd en welke bedrijven wel of niet mee tellen. De voorwaarden voor bedrijven die mee tellen zijn, dat zij havengebonden zijn en tevens gevestigd zijn in de binnenhaven. Het bedrijf moet ook actief van de binnenvaart gebruik maken in de aan- en afvoerlogistiek en een kade of steiger bezitten. Dit is een engere definitie dan in de Havenmonitormethodiek waarin ook niet-watergebonden bedrijven op een nabijgelegen bedrijventerrein meetellen. De bedrijven hoeven in de Havenmonitormethodiek ook niet over een laad- of losfaciliteit te beschikken. 5

Tabel 3 Verschillen aanpak Binnenhavenmonitor volgens Blue Ports en Havenmonitormethodiek Blue Ports methodiek (2004, TNO; 2012, NVB) Havenmonitormethodiek (2014, EUR) Aantal onderzochte binnenhavens Respectievelijk 14 en 16 binnenhavens 77 binnenhavengemeenten, waarvan 23 in zeehavengemeenten Indicatoren Directe en indirecte werkgelegenheid Directe en indirecte werkgelegenheid Directe en indirecte toegevoegde waarde Directe en indirecte toegevoegde waarde Overslag Aanpak Bottom-up: Top-down: Gemeenten/havendiensten leveren lijst met bedrijven Onderzoekers bepalen lijst bedrijven a.d.h.v. functionele en geografische Gemeenten/havendiensten leveren cijfers directe werkgelegenheid en afbakening overslagcijfers Gemeenten verifiëren lijst bedrijven Indirecte toegevoegde waarde en indirecte werkgelegenheid m.b.v. multiplier Directe werkgelegenheidscijfers op basis van LISA en Orbis (CBS/I-O tabellen) Directe en indirecte toegevoegde waarde en indirecte werkgelegenheid Overslagcijfers worden eventueel aangevuld met NSTR hoofdstukken van het CBS m.b.v. multiplier (CBS/I-O tabellen) Werkgelegenheid en Waarde voor NL totaal: schatting op basis van 14/16 representatieve binnenhavens Werkgelegenheid en Waarde voor NL totaal: sommatie alle binnenhavengemeenten Functionele afbakening Bedrijf in binnenhaven gevestigd en maakt voor activiteiten (1) actief gebruik van binnenvaart en (2) heeft steiger met laad/losfaciliteit of pijpleiding SBI 08 code lijst uit de Havenmonitor, bevat zowel bedrijven rond knooppuntfunctie, vestigingsplaatsfunctie voor industrie, (niet-) zakelijke dienstverlening en handel. Ook bedrijven zonder verharde kade en laad- /losfaciliteit voor binnenvaart worden meegenomen Geografische afbakening Afhankelijk van keuze bedrijven door gemeenten Postcode gebieden op 6-digit niveau op watergebonden bedrijventerrein Bij de Havenmonitormethodiek ligt de verantwoordelijkheid voor het samenstellen van de lijst met bedrijven bij de onderzoekers. De onderzoekers stellen een lijst van bedrijven samen op basis van de in Tabel 3 beschreven geografische- en functionele afbakening. Deze lijst wordt ter verificatie voorgelegd aan de gemeenten. Na verwerking van de feedback van de gemeenten wordt met behulp van ORBIS- en LISA-data, de werkgelegenheid aan deze bedrijven gekoppeld. In beide methoden wordt de directe toegevoegde waarde berekend door het aantal werkzame personen te vermenigvuldigen met de toegevoegde waarde per persoon per sector. De toegevoegde waarde per persoon per sector is gebaseerd op CBS statistiek. De indirecte werkgelegenheid en indirecte toegevoegde waarde worden in beide methoden berekend met multipliers. De totale economische betekenis van de binnenhavens in Nederland is in de Havenmonitormethodiek de som van alle werkgelegenheid en toegevoegde waarde in de 77 onderzochte binnenhavengemeenten. In de Blue Ports methodiek wordt een schatting gemaakt van de totale werkgelegenheid en toegevoegde waarde in de ongeveer 400 Nederlandse binnenhavens met de 14/16 onderzochte cases als uitgangspunt. Een belangrijke aanbeveling van de Blue Ports methodiek bestaat uit een jaarlijkse toevoeging van twee cases, zodat de representativiteit jaarlijks sterker wordt. 6

Hoofdstuk 2 Directe werkgelegenheid en toegevoegde waarde per binnenhaven Nederlandse binnenhavens Nederland Vervoer 10.783 946.443.911 Wegvervoer 2.765 171.160.973 Binnen- en zeevaart 5.161 441.153.304 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 2.857 334.129.634 Overige vervoer 0 0 Industrie 8.968 806.980.145 Voedingsmiddelenindustrie 571 59.895.787 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 1.370 103.626.226 Chemische industrie 649 116.501.988 Betonindustrie 2.331 180.703.174 Overige industrie en productie 2.228 183.804.904 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 1.819 162.448.066 Diensten 1.141 116.681.378 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 147 22.466.127 Groothandel 994 94.215.251 Totaal 20.891 1.870.105.434 7

Drenthe Coevorden Meppel Vervoer 66 4.981.800 38 3.531.431 Wegvervoer 40 2.476.108 0 0 Binnen- en zeevaart 17 1.453.130 29 2.478.870 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 9 1.052.561 9 1.052.561 Overige vervoer 0 0 0 0 Industrie 33 2.543.045 77 6.782.963 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 0 0 Chemische industrie 0 0 0 0 Betonindustrie 31 2.364.413 8 620.174 Overige industrie en productie 0 0 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 2 178.632 69 6.162.789 Diensten 9 829.735 0 0 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 0 0 Groothandel 9 829.735 0 0 Totaal 107 8.354.579 115 10.314.394 8

Flevoland Lelystad Urk Vervoer 10 854.783 166 14.976.215 Wegvervoer 0 0 0 0 Binnen- en zeevaart 10 854.783 141 12.052.435 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 0 0 25 2.923.780 Overige vervoer 0 0 0 0 Industrie 0 0 142 12.682.842 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 0 0 Chemische industrie 0 0 0 0 Betonindustrie 0 0 0 0 Overige industrie en productie 0 0 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 0 0 142 12.682.842 Diensten 1 186.065 8 758.615 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 1 186.065 0 0 Groothandel 0 0 8 758.615 Totaal 11 1.040.847 316 28.417.672 9

Friesland 10

Vervoer 109 9.317.130 173 15.039.523 93 5.756.951 40 2.735.556 Wegvervoer 0 0 0 0 93 5.756.951 33 2.042.789 Binnen- en zeevaart 109 9.317.130 165 14.103.913 0 0 4 341.913 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 0 0 8 935.610 0 0 3 350.854 Overige vervoer 0 0 0 0 0 0 0 0 Industrie 197 17.873.436 47 4.197.842 79 6.297.573 50 4.456.839 Voedingsmiddelenindustrie 45 4.692.055 0 0 0 0 3 314.551 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 0 0 34 2.505.647 0 0 Chemische industrie 19 1.534.883 0 0 0 0 0 0 Betonindustrie 24 1.821.761 0 0 19 1.472.913 2 155.043 Overige industrie en productie 0 0 0 0 3 264.750 20 1.754.350 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 110 9.824.737 47 4.197.842 23 2.054.263 25 2.232.895 Diensten 4 465.804 0 0 100 17.936.984 7 635.149 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 1 186.065 0 0 95 17.462.850 1 66.188 Groothandel 3 279.739 0 0 5 474.134 6 568.961 Totaal 310 27.656.370 220 19.237.365 272 29.991.509 97 7.827.544 De Friese Meren Harlingen Heerenveen Leeuwarden Arbeids- plaatsen Smallingerland Súdwest-Fryslân Terschelling Vervoer 188 13.493.330 59 3.872.454 217 18.643.201 Wegvervoer 144 8.913.989 55 3.404.649 0 0 Binnen- en zeevaart 18 1.538.609 0 0 214 18.292.348 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 26 3.040.732 4 467.805 3 350.854 Overige vervoer 0 0 0 0 0 0 Industrie 253 25.935.792 18 1.505.932 0 0 Voedingsmiddelenindustrie 1 131.063 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 19 1.391.411 7 501.129 0 0 Chemische industrie 0 0 0 0 0 0 Betonindustrie 76 5.891.652 0 0 0 0 Overige industrie en productie 105 13.877.245 0 0 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 52 4.644.421 11 1.004.803 0 0 Diensten 6 557.123 0 0 0 0 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 2 158.850 0 0 0 0 Groothandel 4 398.273 0 0 0 0 Totaal 447 39.986.245 77 5.378.385 217 18.643.201 11

Gelderland 12

Vervoer 105 6.955.850 86 6.526.336 4 341.913 56 4.786.783 Wegvervoer 95 5.880.757 47 2.909.427 0 0 0 0 Binnen- en zeevaart 3 256.435 30 2.564.348 4 341.913 56 4.786.783 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 7 818.659 9 1.052.561 0 0 0 0 Overige vervoer 0 0 0 0 0 0 0 0 Industrie 50 4.497.091 124 10.479.217 0 0 3 267.947 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 33 3.460.063 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 30 2.293.707 0 0 0 0 Chemische industrie 0 0 0 0 0 0 0 0 Betonindustrie 0 0 58 4.457.500 0 0 0 0 Overige industrie en productie 37 3.335.986 0 0 0 0 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 13 1.161.105 3 267.947 0 0 3 267.947 Diensten 11 995.682 22 2.084.218 0 0 0 0 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 0 26.475 0 0 0 0 Groothandel 11 995.682 22 2.057.743 0 0 0 0 Totaal 165 12.448.624 232 19.089.771 4 341.913 59 5.054.730 Arnhem Harderwijk Lochem Maasdriel Arbeids- Arbeids- plaatsen plaatsen waarde ( ) Nijmegen Tiel Wageningen Zaltbommel Arbeids- Arbeids- plaatsen plaatsen waarde ( ) Vervoer 219 20.136.022 5 427.391 2 170.957 66 5.641.565 Wegvervoer 0 0 0 0 0 0 0 0 Binnen- en zeevaart 174 14.873.217 5 427.391 2 170.957 66 5.641.565 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 45 5.262.805 0 0 0 0 0 0 Overige vervoer 0 0 0 0 0 0 0 0 Industrie 178 17.979.931 123 9.496.413 4 310.087 32 2.710.400 Voedingsmiddelenindustrie 19 1.992.157 0 0 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 33 2.449.966 0 0 0 0 0 0 Chemische industrie 0 0 0 0 0 0 0 0 Betonindustrie 6 465.130 123 9.496.413 4 310.087 0 0 Overige industrie en productie 117 12.804.731 0 0 0 0 32 2.710.400 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 3 267.947 0 0 0 0 0 0 Diensten 45 4.267.210 2 142.240 134 12.706.802 0 0 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 0 0 0 0 0 0 Groothandel 45 4.267.210 2 142.240 134 12.706.802 0 0 Totaal 442 42.383.163 129 10.066.045 140 13.187.846 98 8.351.965 13

Groningen 14

Delfzijl Eemsmond Groningen Hoogezand-Sappemeer Veendam Arbeids- Arbeids- Arbeids- plaatsen plaatsen plaatsen waarde ( ) Vervoer 23 1.966.000 1 85.478 96 8.205.913 298 25.472.522 198 19.137.800 Wegvervoer 0 0 0 0 0 0 0 0 73 4.518.897 Binnen- en zeevaart 23 1.966.000 1 85.478 96 8.205.913 298 25.472.522 0 0 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 0 0 0 0 0 0 0 0 125 14.618.902 Overige vervoer 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Industrie 0 0 0 0 0 0 272 23.653.172 80 14.941.818 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 0 0 0 0 33 2.412.845 0 0 Chemische industrie 0 0 0 0 0 0 0 0 80 14.941.818 Betonindustrie 0 0 0 0 0 0 9 697.696 0 0 Overige industrie en productie 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 0 0 0 0 0 0 230 20.542.632 0 0 Diensten 0 0 0 0 0 0 1 139.548 5 474.134 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 0 0 0 0 1 139.548 0 0 Groothandel 0 0 0 0 0 0 0 0 5 474.134 Totaal 23 1.966.000 1 85.478 96 8.205.913 570 49.265.242 283 34.553.752 15

Limburg Echt-Susteren Gennep Maasgouw Vervoer 9 824.470 7 433.319 63 4.049.221 Wegvervoer 3 185.708 7 433.319 58 3.590.357 Binnen- en zeevaart 2 170.957 0 0 4 341.913 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 4 467.805 0 0 1 116.951 Overige vervoer 0 0 0 0 0 0 Industrie 6 465.130 0 0 195 16.695.501 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 0 0 31 2.320.043 Chemische industrie 0 0 0 0 0 0 Betonindustrie 6 465.130 0 0 0 0 Overige industrie en productie 0 0 0 0 59 4.997.300 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 0 0 0 0 105 9.378.158 Diensten 0 39.713 16 1.507.747 0 0 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 39.713 0 0 0 0 Groothandel 0 0 16 1.507.747 0 0 Totaal 15 1.329.312 23 1.941.066 258 20.744.722 16

Vervoer 20 1.709.565 29 2.778.038 173 17.094.796 Wegvervoer 0 0 6 371.416 57 3.528.454 Binnen- en zeevaart 20 1.709.565 9 769.304 0 0 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 0 0 14 1.637.317 116 13.566.341 Overige vervoer 0 0 0 0 0 0 Industrie 21 1.951.773 200 15.043.515 19 1.472.913 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 165 12.249.828 0 0 Chemische industrie 1 186.773 0 0 0 0 Betonindustrie 0 0 28 2.170.609 19 1.472.913 Overige industrie en productie 20 1.765.000 2 176.500 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 0 0 5 446.579 0 0 Diensten 0 0 3 298.705 34 3.181.442 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 0 0 0 0 Groothandel 0 0 3 298.705 34 3.181.442 Totaal 41 3.661.338 232 18.120.258 226 21.749.151 Maastricht Roermond Sittard-Geleen Stein Venlo Venray Arbeids- plaatsen waarde ( ) Vervoer 173 15.152.069 960 90.639.104 143 9.457.620 Wegvervoer 82 5.076.022 393 24.327.762 132 8.171.157 Binnen- en zeevaart 18 1.538.609 0 0 0 0 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 73 8.537.439 567 66.311.341 11 1.286.463 Overige vervoer 0 0 0 0 0 0 Industrie 0 0 101 8.529.373 118 9.095.126 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 82 6.267.350 22 1.691.800 Chemische industrie 0 0 0 0 0 0 Betonindustrie 0 0 3 232.565 96 7.403.326 Overige industrie en productie 0 0 15 1.850.827 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 0 0 2 178.632 0 0 Diensten 0 0 151 14.391.491 9 877.149 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 1 167.458 0 0 Groothandel 0 0 150 14.224.033 9 877.149 Totaal 173 15.152.069 1.212 113.559.968 270 19.429.895 17

Noord-Brabant 18

Vervoer 827 85.575.049 74 7.812.751 105 11.257.415 16 1.776.801 Wegvervoer 195 12.071.027 9 557.124 14 866.638 0 0 Binnen- en zeevaart 13 1.111.217 11 940.261 8 683.826 3 256.435 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 619 72.392.805 54 6.315.366 83 9.706.951 13 1.520.366 Overige vervoer 0 0 0 0 0 0 0 0 Industrie 570 96.219.463 70 5.495.043 58 4.896.823 0 0 Voedingsmiddelenindustrie 81 8.492.882 0 0 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 0 0 0 0 0 0 Chemische industrie 456 85.168.364 0 0 0 0 0 0 Betonindustrie 33 2.558.217 60 4.612.543 0 0 0 0 Overige industrie en productie 0 0 10 882.500 53 4.450.244 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 0 0 0 0 5 446.579 0 0 Diensten 12 1.109.475 4 384.049 42 3.935.316 0 0 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 0 0 0 0 0 0 Groothandel 12 1.109.475 4 384.049 42 3.935.316 0 0 Totaal 1.409 182.903.987 148 13.691.843 204 20.089.554 16 1.776.801 Bergen op Zoom Breda Cuijk Dongen Arbeids- plaatsen Geertruidenberg Grave Moerdijk Oosterhout Arbeids- plaatsen Vervoer 351 33.811.098 5 427.391 32 3.301.818 337 24.447.029 Wegvervoer 0 0 0 0 0 0 265 16.404.216 Binnen- en zeevaart 230 19.660.000 5 427.391 14 1.196.696 12 1.025.739 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 121 14.151.098 0 0 18 2.105.122 60 7.017.073 Overige vervoer 0 0 0 0 0 0 0 0 Industrie 248 32.049.135 1 89.316 0 0 708 54.786.171 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 0 0 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 0 0 0 0 40 2.951.095 Chemische industrie 0 0 0 0 0 0 0 0 Betonindustrie 98 7.597.130 0 0 0 0 668 51.745.761 Overige industrie en productie 56 16.056.320 0 0 0 0 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 94 8.395.684 1 89.316 0 0 1 89.316 Diensten 10 948.269 0 0 0 0 18 1.749.556 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 0 0 0 0 0 0 Groothandel 10 948.269 0 0 0 0 18 1.749.556 Totaal 609 66.808.501 6 516.707 32 3.301.818 1.064 80.982.756 19

Vervoer 379 26.551.505 80 6.108.118 151 15.284.417 349 29.916.369 Wegvervoer 316 19.561.254 55 3.404.649 34 2.104.692 198 12.256.735 Binnen- en zeevaart 12 1.025.739 7 598.348 16 1.367.652 0 0 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 51 5.964.512 18 2.105.122 101 11.812.073 151 17.659.634 Overige vervoer 0 0 0 0 0 0 0 0 Industrie 495 41.859.195 87 7.351.684 232 20.720.938 237 18.377.445 Voedingsmiddelenindustrie 1 131.063 21 2.228.071 0 0 1 52.425 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 72 5.361.996 0 0 0 0 53 3.897.672 Chemische industrie 0 0 0 0 10 1.867.727 30 2.489.000 Betonindustrie 111 8.604.913 65 5.038.913 77 5.969.174 154 11.938.348 Overige industrie en productie 15 1.323.750 1 84.700 16 1.362.300 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 296 26.437.474 0 0 129 11.521.737 0 0 Diensten 15 1.422.403 0 0 36 3.409.026 92 8.690.884 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 0 0 0 0 0 0 Groothandel 15 1.422.403 0 0 36 3.409.026 92 8.690.884 Totaal 889 69.833.104 167 13.459.802 419 39.414.382 678 56.984.699 Oss Roosendaal 's-hertogenbosch Tilburg Arbeids- Arbeids- plaatsen plaatsen waarde ( ) Veghel Waalwijk Werkendam Arbeids- plaatsen waarde ( ) Vervoer 42 4.660.168 164 15.373.755 381 32.567.217 Wegvervoer 0 0 68 4.209.384 0 0 Binnen- en zeevaart 8 683.826 2 170.957 381 32.567.217 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 34 3.976.341 94 10.993.415 0 0 Overige vervoer 0 0 0 0 0 0 Industrie 473 45.717.946 163 19.297.241 255 21.791.091 Voedingsmiddelenindustrie 334 35.020.031 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 18 1.317.784 0 0 106 7.869.586 Chemische industrie 0 0 51 9.432.023 3 881.400 Betonindustrie 121 9.380.130 16 1.201.587 0 0 Overige industrie en productie 0 0 0 0 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 0 0 97 8.663.632 146 13.040.105 Diensten 8 739.650 15 1.389.519 2 218.102 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 5 441.250 0 0 Groothandel 8 739.650 10 948.269 2 218.102 Totaal 523 51.117.764 342 36.060.515 638 54.576.411 20

Noord-Holland Amsterdam Beverwijk Vervoer 39 4.435.206 12 1.214.577 Wegvervoer 0 0 0 0 Binnen- en zeevaart 4 341.913 6 512.870 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 35 4.093.293 6 701.707 Overige vervoer 0 0 0 0 Industrie 0 0 0 0 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 0 0 Chemische industrie 0 0 0 0 Betonindustrie 0 0 0 0 Overige industrie en productie 0 0 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 0 0 0 0 Diensten 0 0 0 0 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 0 0 Groothandel 0 0 0 0 Totaal 39 4.435.206 12 1.214.577 21

Den Helder Texel Velsen Zaanstad Arbeids- plaatsen Vervoer 195 16.668.261 152 12.992.696 4 341.913 74 7.301.053 Wegvervoer 0 0 0 0 0 0 0 0 Binnen- en zeevaart 195 16.668.261 152 12.992.696 4 341.913 43 3.675.565 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 0 0 0 0 0 0 31 3.625.488 Overige vervoer 0 0 0 0 0 0 0 0 Industrie 0 0 0 0 0 0 0 0 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 0 0 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 0 0 0 0 0 0 Chemische industrie 0 0 0 0 0 0 0 0 Betonindustrie 0 0 0 0 0 0 0 0 Overige industrie en productie 0 0 0 0 0 0 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 0 0 0 0 0 0 0 0 Diensten 0 0 0 0 0 0 0 0 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 0 0 0 0 0 0 Groothandel 0 0 0 0 0 0 0 0 Totaal 195 16.668.261 152 12.992.696 4 341.913 74 7.301.053 22

Overijssel 23

Vervoer 7 708.562 93 6.629.714 25 1.877.625 64 5.880.574 Wegvervoer 2 123.805 72 4.456.995 11 680.930 28 1.733.276 Binnen- en zeevaart 0 0 9 769.304 14 1.196.696 2 170.957 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 5 584.756 12 1.403.415 0 0 34 3.976.341 Overige vervoer 0 0 0 0 0 0 0 0 Industrie 660 50.801.081 26 2.479.036 87 6.579.337 64 7.263.239 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 16 1.703.819 0 0 3 314.551 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 580 44.599.341 0 0 39 2.858.293 1 74.241 Chemische industrie 0 0 0 0 0 0 0 0 Betonindustrie 80 6.201.739 10 775.217 48 3.721.043 43 3.333.435 Overige industrie en productie 0 0 0 0 0 0 15 3.362.380 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 0 0 0 0 0 0 2 178.632 Diensten 18 1.744.815 7 677.026 45 4.263.264 14 1.348.545 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 0 13.238 1 52.950 3 291.225 Groothandel 18 1.744.815 7 663.788 44 4.210.314 11 1.057.320 Totaal 685 53.254.457 126 9.785.776 157 12.720.226 143 14.492.357 Almelo Deventer Enschede Hengelo Arbeids- Arbeids- plaatsen plaatsen waarde ( ) Hof van Twente Kampen Zwolle Vervoer 3 256.435 54 4.569.025 152 12.238.278 Wegvervoer 0 0 14 866.638 32 1.980.886 Binnen- en zeevaart 3 256.435 31 2.649.826 120 10.257.391 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 0 0 9 1.052.561 0 0 Overige vervoer 0 0 0 0 0 0 Industrie 121 9.380.130 1.439 91.366.941 25 2.809.303 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 0 0 0 0 Chemische industrie 0 0 0 0 0 0 Betonindustrie 121 9.380.130 76 5.891.652 12 930.261 Overige industrie en productie 0 0 1.363 85.475.288 4 1.075.200 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 0 0 0 0 9 803.842 Diensten 0 0 121 11.426.640 46 4.324.106 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 0 0 0 0 Groothandel 0 0 121 11.426.640 46 4.324.106 Totaal 124 9.636.565 1.614 107.362.605 222 19.371.687 24

Utrecht 25

Utrecht Vervoer 258 23.819.143 Wegvervoer 112 6.933.103 Binnen- en zeevaart 6 512.870 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 140 16.373.171 Overige vervoer 0 0 Industrie 258 22.632.887 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 7 519.690 Chemische industrie 0 0 Betonindustrie 0 0 Overige industrie en productie 249 21.974.250 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 2 138.947 Diensten 10 944.167 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 10 944.167 Groothandel 0 0 Totaal 526 47.396.197 26

Zeeland Terneuzen Vlissingen Vervoer 284 24.275.826 106 9.060.696 Wegvervoer 0 0 0 0 Binnen- en zeevaart 284 24.275.826 106 9.060.696 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 0 0 0 0 Overige vervoer 0 0 0 0 Industrie 0 0 0 0 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 0 0 Chemische industrie 0 0 0 0 Betonindustrie 0 0 0 0 Overige industrie en productie 0 0 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 0 0 0 0 Diensten 0 0 0 0 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 0 0 Groothandel 0 0 0 0 Totaal 284 24.275.826 106 9.060.696 27

Zuid-Holland 28

Vervoer 37 3.162.696 67 6.042.356 421 35.986.348 58 4.957.739 Wegvervoer 0 0 20 1.238.054 0 0 0 0 Binnen- en zeevaart 37 3.162.696 22 1.880.522 421 35.986.348 58 4.957.739 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 0 0 25 2.923.780 0 0 0 0 Overige vervoer 0 0 0 0 0 0 0 0 Industrie 0 0 27 2.716.011 0 0 0 0 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 13 1.363.055 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 1 92.802 0 0 0 0 Chemische industrie 0 0 0 0 0 0 0 0 Betonindustrie 0 0 0 0 0 0 0 0 Overige industrie en productie 0 0 4 456.312 0 0 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 0 0 9 803.842 0 0 0 0 Diensten 0 0 2 156.464 0 0 0 0 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 0 0 0 0 0 0 Groothandel 0 0 2 156.464 0 0 0 0 Totaal 37 3.162.696 96 8.914.831 421 35.986.348 58 4.957.739 Alblasserdam Alphen aan den Rijn Dordrecht Gorinchem Arbeids- plaatsen Gouda Hendrik-Ido-Ambacht Maassluis Arbeids- plaatsen waarde ( ) Vervoer 13 1.064.066 212 18.121.391 40 3.419.130 Wegvervoer 2 123.805 0 0 0 0 Binnen- en zeevaart 11 940.261 212 18.121.391 40 3.419.130 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 0 0 0 0 0 0 Overige vervoer 0 0 0 0 0 0 Industrie 30 2.325.652 77 7.694.466 0 0 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 0 0 0 0 Chemische industrie 0 0 0 0 0 0 Betonindustrie 30 2.325.652 0 0 0 0 Overige industrie en productie 0 0 33 3.764.571 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 0 0 44 3.929.895 0 0 Diensten 58 5.324.548 0 0 0 0 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 26 2.290.088 0 0 0 0 Groothandel 32 3.034.460 0 0 0 0 Totaal 101 8.714.266 289 25.815.857 40 3.419.130 29

Vervoer 118 10.086.435 104 8.889.739 95 10.764.163 Wegvervoer 0 0 0 0 0 0 Binnen- en zeevaart 118 10.086.435 104 8.889.739 11 940.261 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 0 0 0 0 84 9.823.902 Overige vervoer 0 0 0 0 0 0 Industrie 32 2.858.105 0 0 0 0 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 0 0 0 0 Chemische industrie 0 0 0 0 0 0 Betonindustrie 0 0 0 0 0 0 Overige industrie en productie 0 0 0 0 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 32 2.858.105 0 0 0 0 Diensten 0 0 0 0 0 0 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 0 0 0 0 Groothandel 0 0 0 0 0 0 Totaal 150 12.944.540 104 8.889.739 95 10.764.163 Papendrecht Ridderkerk Rotterdam Sliedrecht Vlaardingen Zwijndrecht Arbeids- plaatsen waarde ( ) Vervoer 111 9.488.087 18 1.538.609 779 66.587.565 Wegvervoer 0 0 0 0 0 0 Binnen- en zeevaart 111 9.488.087 18 1.538.609 779 66.587.565 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 0 0 0 0 0 0 Overige vervoer 0 0 0 0 0 0 Industrie 41 3.661.947 0 0 66 5.894.842 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 0 0 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 0 0 0 0 Chemische industrie 0 0 0 0 0 0 Betonindustrie 0 0 0 0 0 0 Overige industrie en productie 0 0 0 0 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 41 3.661.947 0 0 66 5.894.842 Diensten 0 0 0 0 0 0 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 0 0 0 0 Groothandel 0 0 0 0 0 0 Totaal 152 13.150.034 18 1.538.609 845 72.482.407 30

Hoofdstuk 3 Indirecte werkgelegenheid en toegevoegde waarde per provincie Nederland Vervoer 8.375 473.129.017 Wegvervoer 1.055 68.399.512 Binnen- en zeevaart 5.054 276.539.736 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 2.267 128.189.769 Overige vervoer 0 0 Industrie 8.641 611.514.054 Voedingsmiddelenindustrie 951 70.762.072 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 1.311 96.134.339 Chemische industrie 966 85.814.964 Betonindustrie 1.666 126.723.151 Overige industrie en productie 1.513 94.148.828 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 2.234 137.930.701 Diensten 725 45.011.005 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 172 11.047.684 Groothandel 553 33.963.321 Totaal 17.741 1.129.654.077 31

Drenthe Vervoer 74 4.256.222 Wegvervoer 15 989.505 Binnen- en zeevaart 45 2.459.081 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 14 807.636 Overige vervoer 0 0 Industrie 113 7.326.638 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 Chemische industrie 0 0 Betonindustrie 26 1.941.441 Overige industrie en productie 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 87 5.385.197 Diensten 5 299.108 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 Groothandel 5 299.108 Totaal 192 11.881.968 Flevoland Vervoer 167 9.193.918 Wegvervoer 0 0 Binnen- en zeevaart 148 8.072.202 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 20 1.121.717 Overige vervoer 0 0 Industrie 295 19.948.115 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 Chemische industrie 0 0 Betonindustrie 121 9.177.721 Overige industrie en productie 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 174 10.770.394 Diensten 6 356.695 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 1 83.224 Groothandel 4 273.470 Totaal 468 29.498.728 32

Friesland Vervoer 657 37.277.675 Wegvervoer 124 8.039.726 Binnen- en zeevaart 498 27.263.728 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 35 1.974.221 Overige vervoer 0 0 Industrie 662 43.550.957 Voedingsmiddelenindustrie 82 6.069.744 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 39 2.556.026 Chemische industrie 11 833.032 Betonindustrie 80 6.076.458 Overige industrie en productie 122 7.669.512 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 330 20.346.184 Diensten 134 8.702.372 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 124 8.081.936 Groothandel 10 620.436 Totaal 1.453 89.531.004 Gelderland Vervoer 435 24.425.549 Wegvervoer 54 3.512.742 Binnen- en zeevaart 332 18.175.819 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 48 2.736.988 Overige vervoer 0 0 Industrie 463 32.025.223 Voedingsmiddelenindustrie 87 6.441.361 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 54 3.890.175 Chemische industrie 0 0 Betonindustrie 126 9.581.138 Overige industrie en productie 169 10.443.897 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 27 1.668.653 Diensten 119 7.288.749 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 17.853 Groothandel 118 7.270.896 Totaal 1.016 63.739.521 33

Groningen Vervoer 535 29.759.994 Wegvervoer 28 1.805.846 Binnen- en zeevaart 408 22.345.565 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 99 5.608.583 Overige vervoer 0 0 Industrie 431 30.040.807 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 19 1.165.386 Chemische industrie 124 10.976.573 Betonindustrie 6 453.843 Overige industrie en productie 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 283 17.445.004 Diensten 4 233.337 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 1 62.418 Groothandel 3 170.919 Totaal 970 60.034.138 Limburg Vervoer 969 56.997.919 Wegvervoer 282 18.256.361 Binnen- en zeevaart 64 3.474.789 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 624 35.266.769 Overige vervoer 0 0 Industrie 598 40.961.799 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 247 17.501.276 Chemische industrie 2 137.207 Betonindustrie 100 7.639.697 Overige industrie en productie 111 7.188.660 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 138 8.494.959 Diensten 120 7.343.521 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 2 101.682 Groothandel 118 7.241.839 Totaal 1.686 105.303.239 34

Noord-Brabant Vervoer 2.270 130.722.991 Wegvervoer 440 28.547.210 Binnen- en zeevaart 705 38.596.886 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 1.124 63.578.895 Overige vervoer 0 0 Industrie 3.799 280.959.950 Voedingsmiddelenindustrie 729 54.256.083 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 169 10.734.894 Chemische industrie 830 73.868.152 Betonindustrie 929 70.673.496 Overige industrie en productie 197 13.100.332 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 945 58.326.992 Diensten 143 8.788.813 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 5 297.555 Groothandel 138 8.491.258 Totaal 6.212 420.471.754 Noord-Holland Vervoer 452 24.827.693 Wegvervoer 0 0 Binnen- en zeevaart 395 21.597.149 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 57 3.230.544 Overige vervoer 0 0 Industrie 0 0 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 Chemische industrie 0 0 Betonindustrie 0 0 Overige industrie en productie 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 0 0 Diensten 0 0 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 Groothandel 0 0 Totaal 452 24.827.693 35

Overijssel Vervoer 283 16.194.435 Wegvervoer 61 3.933.281 Binnen- en zeevaart 175 9.569.034 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 48 2.692.120 Overige vervoer 0 0 Industrie 1.725 121.847.207 Voedingsmiddelenindustrie 32 2.384.542 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 779 59.990.753 Chemische industrie 0 0 Betonindustrie 259 19.666.545 Overige industrie en productie 641 38.971.040 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 14 834.326 Diensten 141 8.686.129 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 4 241.020 Groothandel 138 8.445.109 Totaal 2.149 146.727.771 Utrecht Vervoer 160 9.372.976 Wegvervoer 43 2.770.613 Binnen- en zeevaart 6 320.750 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 111 6.281.613 Overige vervoer 0 0 Industrie 246 15.165.469 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 4 251.006 Chemische industrie 0 0 Betonindustrie 0 0 Overige industrie en productie 240 14.818.256 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 2 96.206 Diensten 10 617.684 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 10 617.684 Groothandel 0 0 Totaal 416 25.156.128 36

Zeeland Vervoer 381 20.848.733 Wegvervoer 0 0 Binnen- en zeevaart 381 20.848.733 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 0 0 Overige vervoer 0 0 Industrie 0 0 Voedingsmiddelenindustrie 0 0 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 0 0 Chemische industrie 0 0 Betonindustrie 0 0 Overige industrie en productie 0 0 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 0 0 Diensten 0 0 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 0 0 Groothandel 0 0 Totaal 381 20.848.733 Zuid-Holland Vervoer 1.992 109.250.912 Wegvervoer 8 544.228 Binnen- en zeevaart 1.897 103.816.000 Dienstverlening t.b.v. het vervoer 86 4.890.684 Overige vervoer 0 0 Industrie 310 19.687.890 Voedingsmiddelenindustrie 22 1.610.340 Basismetaal- en metaalproductenindustrie 1 44.823 Chemische industrie 0 0 Betonindustrie 20 1.512.811 Overige industrie en productie 32 1.957.130 Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 236 14.562.786 Diensten 44 2.694.597 Zakelijke en niet zakelijke dienstverlening 25 1.544.312 Groothandel 19 1.150.285 Totaal 2.346 131.633.399 37

Bijlage 1 Postcodegebieden in binnenhavengemeenten Gemeente Almelo 7602 KK 7602 EC 7602 EB 7602 EA 7602 CZ 7602 CX 7602 CV 7602 PA 7602 EG 7602 PZ 7602 KJ Alphen aan den Rijn 2404 HE 2404 2404 BZ 2404 HN 2404 CB 2407 AC Arnhem 6827 AV 6827 6827 BA 6827 BD Bergen op Zoom 4612 PL 4612 4612 PN 4612 PP 4612 PS 4612 RB 4612 RC 4612 PX Breda 4815 HC 4815 HA 4815 CD 4825 AK 4825 AJ 4825 AL 4825 AZ Coevorden 7742 7741 LC 7741 7741 KZ 7741 7742 PT Cuijk 5433 NB 5433 NG 5433 NL 5433 NE 5433 5433 NC De Friese Meren Den Bosch 5222 BP 5222 AJ 5222 AL 5222 AD 5222 AE 5222 BN 5216 JZ 5216 JW Deventer 7418 AZ 7418 AV 7418 7418 BA 7418 CS 7418 DB 7418 CL 7418 CN 7418 CN 7418 CP 7418 7418 CL 7118 CN 7418 CP 7418 CH 7418 CR 7418 CS Dongen 5107 NC Echt Susteren 6101 AB Enschede 7547 AR 7547 7547 AL 7547 AV 7547 BG 7547 7547 BH 7547 RD 7547 AT 7547 BJ Geertruidenberg 4931 TA 4941 NC Gennep 6598 BL 6598 AD Gouda 2802 AA 2802 AL Grave 5361 5361 GB Harderwijk CW 3846 AD 3846 AB 3846 AE 3846 AG 3846 AH 3846 AJ 3846 BP 3846 BZ 3846 BH 3846 BV 3846 CA 3846 BX 3846 CC 3846 CE 3846 CE 3846 CA 3846 CB 3846 BT Heerenveen 8447 GB 8447 8447 GL Hengelo 7553 GG GM 7553 DS 7553 GT 7553 GS 7553 GV 7553 GP 7553 GN 7554 RS 7554 RR Hof van Twente 7471 LV Hoogezand-Sappemeer 9608 PC 9608 PZ 9608 PX 9608 PD Kampen 8263 BH 8263 AD 8263 AS 8263 AP 8263 BD Leeuwarden 8912 AT 8912 AS 8912 AV 8912 AN 8912 AL 8912 AL 8912 BD Lelystad 8242 PP 8242 PA 8242 PR 8221 RC Lochem 7241 CS Maasdriel 5331 KA 5331 PG Maasgouw 6051 LR 6051 AH 6051 AE 6051 AA 6019 RD 6019 RG 6019 AA 6019 DE 6019 AB Maastricht 6212 NA 6211 AD Meppel 7941 EP 7942 JS 7942 JZ 7944 HV 7942 HS 7941 HX Nijmegen 6541 AJ 6541 AG 6541 AH 6541 CX 6541 SC 6541 SC 6541 CT 6541 AC 6541 6541 CE 6541 CD 6541 DB 6541 AD 6541 CS 6541 CN 6541 CL 6541 DB 6541 BL 6511 XF CM 6541 CV 38

Oosterhout 4905 BS 4905 BL 4905 4905 BN 4906 CX 4906 CJ 4906 CH 4906 CK 4906 CP Oss 5347 JS 5347 KZ 5347 KR 5347 KS 5347 5347 KD 5347 KL 5347 KZ Roermond 6041 TC 6041 TA Roosendaal 4704 RS 4704 SR 4704 RE Sittard-Geleen 6121 EZ 6121 RX 6121 PB 6121 RE Smallingerland 9204 9206 AD 9206 AH 9206 AJ 9206 AX 9206 9206 BL 9206 AK 9206 BK 9206 BH Súdwest Fryslân 8606 JT 8606 JS 8606 JV 8606 JH 8606 JJ Stein 6171 EG 6171 6171 EE 6129 EZ Terschelling 8881 BC 8881 BD 8881 EG Texel 1797 SR Tiel 4004 JJ 4004 JE 4054 ME Tilburg 5015 BP 5015 BT 5015 TC 5015 TG 5015 TA 5047 TV 5047 TX 5048 AD 5048 AG 5048 AA Urk 8321 KC 8321 KA 8321 EH 8321 8321 EJ Utrecht 3534 AZ 3534 3542 AC 3542 AA 3542 CH 3542 3542 AK 3542 AS 3542 AR 3542 AP Veendam 9641 9641 KZ 9645 LZ Veghel 5466 AE 5466 AA Venlo 5928 PZ 5928 NV 5928 PL 5928 PR 5928 PN 5928 PG 5928 PA 5928 PT 5928 ND 5928 PH 5928 NT Venray 5861 EL 5861 EK 5861 BL Waalwijk 5145 PE 5145 PG 5145 PK 5145 PC 5145 PB 5145 PD 5145 5145 Wageningen 6701 PC 6702 DT 6702 DS PW NW Werkendam 4251 NL 4251 NK 4251 4251 NN 4251 AD 4251 NG Zaltbommel 5301 HT 5301 HG NM Zwolle 8015 PA 8041 AE 8041 AD 8042 PA 8042 PD 8031 EB 39

Bijlage 2 Overzicht binnenhaven gerelateerde activiteiten en indeling SBI Code 2008 Omschrijving '08 Binnenhavenmonitorklasse 0311 Zee- en kustvisserij Voedingsmiddelenindustrie 0312 Binnenvisserij Voedingsmiddelenindustrie 0321 Kweken van vis en schaaldieren Voedingsmiddelenindustrie 0910 Dienstverlening ten behoeve van de aardolie- en aardgaswinning Chemische industrie 1020 Visverwerking Voedingsmiddelenindustrie 104101 Vervaardiging van plantaardige en dierlijke oliën en vetten Voedingsmiddelenindustrie 1042 Vervaardiging van margarine en overige spijsvetten Voedingsmiddelenindustrie 1061 Vervaardiging van meel (geen zetmeel) Voedingsmiddelenindustrie 1091 Vervaardiging van veevoeders Voedingsmiddelenindustrie 10821 Verwerking van cacao Voedingsmiddelenindustrie 1083 Verwerking van koffie en thee Voedingsmiddelenindustrie 1089 Vervaardiging van overige voedingsmiddelen n.e.g. Voedingsmiddelenindustrie 16101 Zagen en schaven en overige primaire houtbewerking Overige industrie en productie 1712 Vervaardiging van grafisch papier en karton Overige industrie en productie 19201 Aardolieraffinage Chemische industrie 2011 Vervaardiging van industriële gassen Chemische industrie 2012 Vervaardiging van kleur- en verfstoffen Chemische industrie 201302 Vervaardiging van overige anorganische basischemicaliën Chemische industrie 20141 Vervaardiging van petrochemische producten Chemische industrie 2015 Vervaardiging van kunstmeststoffen en stikstofverbindingen Chemische industrie 2016 Vervaardiging van kunststof in primaire vorm Chemische industrie 2020 Vervaardiging van verdelgingsmiddelen en overige landbouwchemicaliën Chemische industrie 2052 Vervaardiging van lijm en bereide kleefmiddelen Chemische industrie 2053 Vervaardiging van etherische oliën Chemische industrie 205903 Vervaardiging van overige chemische producten n.e.g. Chemische industrie 2222 Vervaardiging van verpakkingsmiddelen van kunststof Chemische industrie 23611 Vervaardiging van producten van beton voor de bouw en van kalkzandsteen Betonindustrie 2363 Vervaardiging van stortklare beton Betonindustrie 2391 Vervaardiging van schuur-, slijp- en polijstmiddelen Betonindustrie 2399 Vervaardiging van overige producten van beton, gips en cement Betonindustrie 2410 Vervaardiging van ijzer en staal en van ferrolegeringen Basismetaal- en metaalproductenindustrie 2420 Vervaardiging van stalen buizen, pijpen, holle profielen en fittings daarvoor Basismetaal- en metaalproductenindustrie 2433 Koudvervormen en koudfelsen Basismetaal- en metaalproductenindustrie 2434 Koudtrekken van draad Basismetaal- en metaalproductenindustrie 40

2441 Vervaardiging van edele metalen Basismetaal- en metaalproductenindustrie 2442 Vervaardiging van aluminium Basismetaal- en metaalproductenindustrie 2445 Vervaardiging van overige non-ferrometalen Basismetaal- en metaalproductenindustrie 2511 Vervaardiging van metalen constructiewerken en delen daarvan Basismetaal- en metaalproductenindustrie 2529 Vervaardiging van metalen tanks en reservoirs Basismetaal- en metaalproductenindustrie 2561 Oppervlaktebehandeling en bekleding van metaal Basismetaal- en metaalproductenindustrie 2562 Algemene metaalbewerking Basismetaal- en metaalproductenindustrie 2591 Vervaardiging van stalen vaten, fusten en transportkannen Basismetaal- en metaalproductenindustrie 2790 Vervaardiging van overige electrische apparatuur Overige industrie en productie 2811 Vervaardiging van motoren en turbines Overige industrie en productie 2822 Vervaardiging van hijs-, hef- en transportwerktuigen Overige industrie en productie 29201 Carrosseriebouw Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 3011 Bouw van schepen en drijvend materieel (geen sport- en recreatievaartuigen) Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 3012 Bouw van sport- en recreatievaartuigen Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 383102 Sloop van schepen, witgoed, computers e.d. Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 383202 Voorbereiding tot recycling van afval (geen metaalafval) Reparatie en onderhoud vervoermiddelen 4291 Natte waterbouw Overige industrie en productie 4399 Overige bouw Overige industrie en productie 45193 Handel in en reparatie van aanhangwagens en opleggers (geen caravans) Groothandel 46211 Groothandel in granen Groothandel 46311 Groothandel in groenten en fruit Groothandel 4634 Groothandel in dranken (geen zuivel) Groothandel 46382 Groothandel in vis, schaal- en weekdieren Groothandel 46496 Groothandel in sportartikelen (geen watersport) Groothandel 46711 Groothandel in vaste brandstoffen Groothandel 46721 Groothandel in metaalertsen Groothandel 46731 Groothandel in hout en plaatmateriaal Groothandel 46751 Groothandel in chemische grondstoffen en chemicaliën voor industriële toepassing Groothandel 467691 Groothandel in overige intermediaire producten n.e.g. Groothandel 46772 Groothandel in ijzer- en staalschroot en oude non-ferrometalen Groothandel 46691 Groothandel in intern transportmaterieel Groothandel 5010 Zee- en kustvaart (passagiersvaart en veerdiensten) Binnen- en zeevaart 50201 Zee- en kustvaart (vracht- en tankvaart; geen sleepvaart) Binnen- en zeevaart 5030 Binnenvaart (passagiersvaart en veerdiensten) Binnen- en zeevaart 52241 Laad-, los- en overslagactiviteiten voor zeevaart Dienstverlening t.b.v. het vervoer 52101 Opslag in tanks Dienstverlening t.b.v. het vervoer 41