Detectielijst kwaliteit van de arbeid Je job mag geen ziekmaker zijn ( veiligheid en gezondheid ), van werken mag je niet overspannen raken ( stress op het werk ), werknemers moeten kansen krijgen om bij te blijven en nieuwe competenties op te doen ( leermogelijkheden ), er moet naast het werk ook voldoende ruimte zijn voor gezin, vrienden, hobby s ( werk-privé-balans ), je job moet uitzicht geven vandaag én morgen op een rechtvaardig en stabiel inkomen ( zekerheid in werk en inkomen ). Alleen als jobs voor al deze uitzichten OK zijn, verdienen ze het kwaliteitslabel werkbaar werk. Werkbaar werk werkt niet alleen prettiger, het biedt werknemers ook garanties dat ze ook op wat langere termijn kunnen blijven meedraaien in het bedrijf, op de arbeidsmarkt én in de samenleving. Bijgevoegde checklist is een hulpmiddel: om jouw job en die van de collega s uit je bedrijf of instelling op de (kwaliteits)rooster te leggen; om de discussie aan te vatten waar werkbaar-werk-knelpunten zitten en hoe ze kunnen opgevangen en aangepakt worden; om inspiratie te geven om werkbaar werk in concrete termen op de agenda van het sociaal overleg in de onderneming te plaatsen en werkbare verbeterpunten naar voor te schuiven. Als je het aantal (omcirkelde) antwoorden uit de rechterkolom optelt krijg je het aantal vastgestelde knelpunten. Samen met je collega s kan je op basis van het lijstje met knelpunten de prioriteiten bepalen en voorstellen formuleren. Voor meer informatie en/of hulp kan je uiteraard je secretaris contacteren. 1
Arbeidsomstandigheden 1 Worden werknemers in je onderneming regelmatig geconfronteerd met gevaarlijke situaties of ernstige ongevalsrisico s? 2 Is er op de werkplek sprake van zodanig veel lawaai dat je moet roepen om je (bij collega s) verstaanbaar te maken? 3 Hebben de werknemers in je onderneming last van extreme temperaturen, tocht, stof of geurhinder? 4 Komen werknemers in je onderneming in contact met giftige of kankerverwekkende stoffen, straling, infectiegevaar? 5 Zijn er mogelijkheden tot aanpassing van de arbeidstijd en arbeidsomstandigheden indien de werknemers een beperking kennen? 6 Moeten jij of je collega s in de afdeling lichamelijk zwaar belastende taken uitvoeren? 7 Hebben de werknemers bij de uitvoering van het werk last van trillingen in handen, armen of (de rest van) het lichaam? 8 Moet het werk vaak uitgeoefend worden in ongemakkelijke of inspannende werkhoudingen? 9 Wordt er voldoende werk gemaakt van de preventie en het wegwerken van fysieke en psychosociale belemmeringen om op oudere leeftijd aan het werk te blijven? 10 Zijn er in je onderneming jobs die systematisch repeterende vinger/hand/pols/armbewegingen met zich meebrengen? 11 Zijn alle nodige collectieve en persoonlijke beschermingsmiddelen ter beschikking? 12 Zijn er in de onderneming veel kleine incidenten en ehbo-gevallen? 13 Zijn er in de onderneming problemen met het aantal of properheid van de refter, douches, toiletten? 14 Zijn de veiligheidsinstructies voldoende aanwezig en begrijpbaar? 15 Is er voor alle werknemers in voldoende aantal aangepaste werkkledij ter beschikking? Zie je nog andere knelpunten rond veilig en gezond werken in je onderneming, die niet in het lijstje hierboven zijn opgenomen? 2
Arbeidsinhoud 1 Moet er in je onderneming vaak onder tijdsdruk worden gewerkt omwille van moeilijk haalbare deadlines en productienormen? 2 Krijgen de werknemers te veel werk of een te hoog werktempo opgelegd? 3 Is er tijdens de werktijd voldoende gelegenheid om af en toe een praatje te maken onder collega s? 4 Is er voldoende gelegenheid en ruimte voor werknemers om elkaar indien nodig een handje te helpen? 5 Sluit de dagelijkse job voor de meeste werknemers in je onderneming aan bij hun vaardigheden en capaciteiten? 6 Worden aan de werknemers verantwoordelijkheden gegeven die onrealistisch zijn of de bevoegdheden overschrijden? 7 Worden de werknemers geconfronteerd met onduidelijke of tegenstrijdige taakeisen door de chefs? 8 Zijn er in je onderneming (veel) collega s die met eentonige en routinematige werkzaamheden belast zijn? 9 Vind je dat het werk moet gebeuren met een (te) krappe bezetting? 10 Biedt het werk voldoende uitdagingen en jobtevredenheid of fierheid? 11 Kunnen de werknemers hun werk, of de manier waarop het gebeurt, grotendeels zelf plannen of indelen? Zie je nog andere knelpunten rond de arbeidsinhoud in je onderneming, die niet in het lijstje hierboven zijn opgenomen? Arbeidsverhoudingen 1 Zorgen de directe chefs (meestergasten, supervisors, teamleiders) in je onderneming voor voldoende ondersteuning bij het werk? 2 Is er in je onderneming sprake (of zijn er signalen) van discriminatie, pestgedrag of ongewenste intimiteiten? 3 Worden de werknemers doorgaans gepolst naar de haalbaarheid van de naar voor geschoven deadlines? 4 Is er binnen de onderneming ruimte om af en toe waardering uit te drukken voor de werknemers? 5 Wordt in je onderneming regelmatig werkoverleg gehouden, waar ruimte is voor werknemers en hun dagdagelijkse werkproblemen? 3
6 Is er voor de werknemers in je onderneming ruimte om problemen op de vloer zelf op te lossen en op die manier bij te leren? 7 Zijn de werknemers in je onderneming betrokken bij planning en voorbereiding van de eigen werkzaamheden? 8 Krijgen de werknemers in je onderneming voldoende feedback over de resultaten van hun werk? 9 Is er een goede samenhang tussen de werknemers? Zou je kunnen spreken over kameraadschappelijkheid? Zie je nog andere knelpunten rond de sfeer en arbeidsverhoudingen in je onderneming, die niet in het lijstje hierboven zijn opgenomen? Arbeidsvoorwaarden 1 Moeten er in je onderneming regelmatig overuren worden gepresteerd om het werk rond te krijgen? Zijn er problemen op het gebied van overwerk (te veel, te laat aangekondigd, geen mogelijkheid tot recuperatie)? 2 Werken er in je onderneming (te) veel collega s in werkonzekere statuten (tijdelijke contracten, interim )? Doet je onderneming in sterke mate beroep op uitzendarbeid voor de vuile klusjes of als buffer voor economische tegenslagen? 3 Zijn er mogelijkheden om via interne mutatie een functie te verwerven die is aangepast aan de evolutie van de mogelijkheden en de competenties van de werknemer? 4 Heeft de meerderheid van de werknemers in je onderneming in het afgelopen jaar een opleiding of bijscholing kunnen volgen? Via een (overlegd) opleidingsplan? 5 Wordt bij het uitstippelen van het opleidingsbeleid gepeild, bv via functioneringsgesprekken, naar de bijscholingsbehoeften van werknemers? 6 Wordt bij promoties voldoende rekening gehouden met door bijscholing of ervaring verworven competenties van werknemers op de vloer? Is er een systeem van erkenning van verworven competenties? 7 Doet de werkgever in jouw bedrijf moeilijk bij aanvragen voor deeltijds werk of (deeltijds) tijdkrediet? 8 Kunnen werknemers in je onderneming gemakkelijk gebruik maken van het familiaal verlof? Krijgen jij en je collega s de nodige soepelheid bij het opnemen van verlof in functie van privékwesties (bv schoolvakanties kinderen)? 9 Wordt er werk gemaakt van loopbaanontwikkeling en loopbaanbegeleiding binnen de onderneming? 4
10 Kunnen compensatiedagen voor ADV of overuren vrij door de werknemer worden opgenomen? 11 Worden in de OR, het CPBW of met de syndicale delegatie overleg gepleegd over (de oplossing van problemen met) de combinatie van arbeid en gezin? 12 Zou je je onderneming durven typeren als gezinsvriendelijk bedrijf? 13 Zijn er bij jou in de onderneming collega s met een carrière van (opeenvolgende) werkonzekere contracten? 14 Zijn er in het sociaal overleg afspraken gemaakt over de beperking van werkonzekere statuten (maximum-aantal en maximum-duur)? Hebben de collega s in tijdelijke contracten perspectief/garanties op de omzetting van het tijdelijk werk in een vaste job (na verloop van x maanden)? 15 Wordt er bij de selectie, of aanwerving, voldoende rekening gehouden met de capaciteiten van de werknemer en de vereisten van de job? 16 Werkt je onderneming systematisch met onderaannemers waarvan de werknemers onder ongunstige arbeidsvoorwaarden moeten werken? 17 Wordt de zure appel van de tijdelijke werkloosheid (eerlijk) over alle werknemers in de onderneming verdeeld? 18 Krijgen werknemers met medische beperkingen kansen om via herplaatsing, aangepast werk en omscholing aan boord (van de onderneming) te blijven? 19 Bestaat er in de onderneming een goed uitgewerkte functieclassificatie zodat loonverschillen enkel gebaseerd zijn op eerlijke objectieve verschillen (in vereiste kennis, verantwoordelijkheid, arbeidsbelasting) tussen jobs? 20 Zijn er in de onderneming voldoende doorgroeikansen voor wie hogerop wil? Zijn de selectiecriteria eerlijk opgesteld? Zie je nog andere knelpunten rond de arbeidsvoorwaarden in je onderneming, die niet in het lijstje hierboven zijn opgenomen? 5