Inkomenstatistiek Westfriesland
Colofon Uitgave I&O Research BV Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn tel. (0229) 282555 Rapportnummer 2012-1881 Datum Juli 2012 Opdrachtgever De zeven Westfriese gemeenten
1. Inleiding Over deze publicatie In het kader van de overeenkomst over de statistische dienstverlening houdt I&O Research voor de samenwerkende Westfriese gemeenten statistische gegevens bij over een aantal belangrijke onderwerpen zoals bevolkingsontwikkeling, onderwijs, inkomen, werkgelegenheid en woningmarkt. De verzamelde cijfers zijn terug te vinden op de website www.westfriesegemeenten.nl Verder brengen we publicaties uit waarin de belangrijkste ontwikkelingen zijn beschreven. Voor u ligt het rapport over de inkomensontwikkeling in Westfriesland. Andere publicaties in deze serie zijn: - Demografische ontwikkeling en bevolkingsprognose voor Westfriesland; - Leerlingen in het basis-, voortgezet en speciaal onderwijs; - Onderwijsadressengids Westfriesland; - Werkgelegenheidsontwikkeling in Westfriesland. Regionaal Inkomensonderzoek (RIO) De gegevens in deze rapportage zijn afkomstig van het Regionale inkomensonderzoek (RIO). Het RIO is een steekproefonderzoek, uitgevoerd door het CBS. De gegevens zijn afkomstig van de Belastingdienst en de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA), aangevuld met gegevens over huursubsidie (Ministerie VROM) en studiefinanciering (Informatie Beheer Groep). De meest recente cijfers hebben betrekking op de situatie per 1-1-2010. De gepresenteerde aantallen zijn afrondingen op honderdtallen. Indien aantallen kleiner zijn dan duizend, zijn deze vervangen door een streepje (-). Interessante bevindingen Huishoudeninkomen in regio hoger dan landelijk, persoonlijk inkomen juist lager In Westfriesland ligt het gemiddeld persoonlijk inkomen lager dan het landelijke gemiddelde. Maar daarentegen is het huishoudeninkomen in de regio relatief hoog. De verklaring hiervoor is dat er in Westfriesland minder eenpersoonshuishoudens zijn in vergelijking met veel andere delen van het land. Binnen deze groep is het inkomen gemiddeld lager dan in een huishouden met meerdere inkomens. Het gemiddelde inkomen van niet-actieven groeit in Westfriesland relatief sterk Het gemiddeld inkomen van de werkenden neemt de laatste jaren ongeveer in hetzelfde tempo toe als de inkomens van de totale groep met 52 weken inkomen. In heel Nederland en ook in Westfriesland is er sprake van een gemiddelde groei van circa 10% in vijf jaar. De inkomens van de niet-actieve groep (waaronder veel gepensioneerden) in Westfriesland neemt sterker toe dan het landelijke gemiddelde (12% versus 10%). Eerste tekenen crisis in huishoudeninkomen Omdat de meest recente RIO-cijfers van het CBS dateren van eind 2009 is een eventueel effect van de crisis slechts in beperkte mate te zien. Wel opvallend is dat het gemiddelde huishoudeninkomen tot 2007 groeide en zich daarna stabiliseert. Wellicht zijn dit toch de eerste tekenen van de crisis. Deze ontwikkeling is minder zichtbaar bij het persoonlijk inkomen. Bijna vier op de tien huishoudens vallen onder Euro-aandachtsgroep De Euro-aandachtsgroep bestaat uit het aantal huishoudens dat een belastbaar jaarinkomen van maximaal 32.436,- euro ontvangt. Woningcorporaties mogen 10 procent van de sociale huurwoningen toewijzen aan bewoners met een hoger inkomen. Bijna vier op de tien huishoudens vallen onder de Euro-aandachtsgroep. Het is interessant om deze groep af te zetten tegen het sociale aanbod om scheefwonen inzichtelijk te maken.
2. Inkomens van personen Figuur 1 Overzicht van bevolking Westfriesland naar inkomenspositie (1-1-2010) Deel werkenden in regio ligt onder landelijk gemiddelde Westfriesland telde begin 2010 bijna 205.000 inwoners. Van hen heeft 66% een inkomen gedurende 52 weken per jaar. Dat ligt net onder het landelijke cijfer (70%). Iets meer dan een derde heeft geen of niet het hele jaar door een inkomen. Tot deze groep behoren behalve kinderen, bijvoorbeeld ook niet-werkende partners van werkenden. Mensen die niet een geheel jaar inkomen ontvangen, zijn voor een belangrijk deel personen met een bijbaan, zoals scholieren en studenten. Bijna kwart ontvangt wel inkomen, maar werkt niet Ruim 90.000 inwoners van de regio zijn werkzaam in dienstverband of als zelfstandige. Dit is minder dan de helft van de totale bevolking in de regio. Minder dan een kwart van de bevolking (22%) is niet (meer) actief: zij zijn gepensioneerd, arbeidsongeschikt of werkzoekend. 1
Gemiddeld inkomen in regio lager dan landelijk De hoogte van het persoonlijk gemiddeld inkomen is in Westfriesland op jaarbasis gemiddeld 29.400, net iets minder dan het landelijk gemiddelde van 29.800. In de verschillende gemeenten variëren de inkomens tussen 27.700 in Stede Broec tot 30.000 per jaar in Hoorn. Het gemiddeld persoonlijk inkomen is het bruto-inkomen verminderd met: betaalde inkomensoverdrachten, premies inkomensverzekeringen, premies ziektekostenverzekeringen en belastingen op inkomen en vermogen. Tabel 1 Gemiddeld persoonlijk inkomen (x1.000 euro) van inwoners met 52 weken inkomen totaal 2008 totaal 2009 Drechterland 29,6 29,5 Enkhuizen 27,6 28,4 Hoorn 29,0 30,0 Koggenland 29,5 29,8 Medemblik 28,9 29,6 Opmeer 28,7 28,6 Stede Broec 27,3 27,7 Westfriesland 28,8 29,4 Nederland 29,3 29,8 Figuur 2 Gemiddeld persoonlijk inkomen van inwoners met 52 weken inkomen, in euro s 30.000 29.000 28.000 27.000 26.000 25.000 2005 2006 2007 2008 2009 9% 10% Gemiddelde groei in Westfriesland Gemiddelde groei in Nederland Westfriesland Nederland 2
Westfriese jongeren hoger inkomen dan landelijk Westfriese jongeren hebben gemiddeld meer te besteden dan landelijk. Gemiddeld ligt hun jaarinkomen 900,- hoger dan landelijk. Naarmate de leeftijd toeneemt, stijgt het inkomen. Na pensionering neemt het inkomen echter fors af. Inkomen mannen bijna het dubbele van vrouwen Waar het persoonlijk jaarinkomen van mannen 37.500 gemiddeld bedraagt, is dat van vrouwen 20.400. Ook in relatie tot de landelijke cijfers ligt het inkomen van de Westfriese vrouwen relatief laag. Inkomen allochtonen lager dan autochtone bevolking De inkomens onder allochtonen liggen lager dan de inkomens van de autochtone bevolking. Dit beeld komt zowel regionaal als landelijk naar voren. Voornamelijk ligt het inkomen van de nietwesterse allochtonen relatief laag. Autochtonen: Personen van wie geen van de ouders buiten Nederland geboren is, ongeacht het eigen geboorteland. Niet-westerse allochtonen: Personen die zelf of van wie ten minste één ouder in de volgende landen of werelddelen is geboren: Turkije, Marokko, Suriname, Nederlandse Antillen en Aruba, Afrika, Azië (exclusief Indonesië en Japan) en Latijns-Amerikaan. Westerse allochtonen: Personen die zelf of van wie ten minste één ouder in de volgende landen of werelddelen is geboren: Indonesië (inclusief personen uit voormalig Nederlands-Indië), Europese Unie (26 landen; exclusief Nederland), overige Europese landen (exclusief Turkije) en overige (niet-europese) landen (Japan, Noord-Amerika). Tabel 2 Gemiddeld inkomen (x1.000 euro) van inwoners met 52 weken inkomen, naar leeftijd en geslacht tot 25 jr 25-44 jr 45-64 jr 65 jr eo man vrouw totaal 2009 totaal 2008 Drechterland 12,9 32,7 35,9 21,4 38,0 19,4 29,5 29,6 Enkhuizen 13,1 31,8 33,9 20,0 36,3 19,6 28,4 27,6 Hoorn 12,9 32,2 36,8 21,6 37,8 21,8 30,0 29,0 Koggenland 12,1 33,3 36,8 20,9 38,2 20,3 29,8 29,5 Medemblik 12,9 33,1 35,8 20,6 37,6 20,3 29,6 28,9 Opmeer 12,7 32,7 34,7 20,4 37,2 18,9 28,6 28,7 Stede Broec 13,4 30,7 34,0 19,0 36,0 18,3 27,7 27,3 Westfriesland 12,9 32,3 35,8 20,8 37,5 20,4 29,4 28,8 Nederland 12,0 33,5 36,6 21,4 37,5 21,5 29,8 29,3 Tabel 3 Gemiddeld inkomen (x1.000 euro) van inwoners met 52 weken inkomen, naar etniciteit Autochtoon Westers allochtoon Niet-westers allochtoon Drechterland 29,6 28,4 - Enkhuizen 28,8 27,3 21,2 Hoorn 31,2 28,1 22,2 Koggenland 29,7 35,7 22,4 Medemblik 29,8 31,2 20,9 Opmeer 28,7 29,6 - Stede Broec 28,1 25,8 21,3 Westfriesland 29,9 29,0 22,0 Nederland 30,4 30,8 23,0 3
Inkomen van niet-actieven is lager dan dat van de actieven Werkenden in Westfriesland hebben gemiddeld een inkomen van 34.200. Het inkomen van de niet-actieven (gepensioneerden, ontvangers van een werkloosheids- of bijstandsuitkering en arbeidsongeschikten) ligt een stuk lager ( 19.500). Inkomens niet-actieven Westfriesland groeit harder dan landelijk De inkomens van de niet-werkenden is gestegen van 17.200 euro in 2005 naar ruim 19.500 in 2009. Dit is een stijging van 12%. Landelijk is het inkomen wat minder toegenomen (10%). In Nederland hebben werkenden een hoger inkomen dan in de regio De inkomens van de werkenden ligt landelijk al vele jaren hoger dan in Westfriesland. Zo verdient in 2009 een werknemer of eigenaar van een bedrijf in de regio gemiddeld ruim 34.000 en landelijk is dit 35.700. De ontwikkeling van het salaris is wel gelijk. Tabel 4 Gemiddeld inkomen (x1.000 euro) van inwoners met 52 weken inkomen, naar sociaal economische categorie Actief Niet actief Werkloos of bijstand Arbeidsongeschikt Gepensioneerd Drechterland 34,0 20,0-22,0 21,7 Enkhuizen 33,2 19,4 18,3 21,0 21,2 Hoorn 35,3 19,9 16,4 21,1 22,7 Koggenland 34,4 18,8-21,8 20,6 Medemblik 34,2 19,5 18,5 22,8 20,6 Opmeer 32,8 19,5-21,3 21,1 Stede Broec 32,5 18,7 16,9 20,3 20,3 Westfriesland 34,2 19,5 17,0 21,3 21,5 Nederland 35,7 19,3 16,1 21,1 21,9 Figuur 3 Gemiddeld persoonlijk inkomen van niet-werkenden, in euro s 20.000 19.000 18.000 17.000 16.000 2005 2006 2007 2008 2009 12% 10% Gemiddelde groei in Westfriesland Gemiddelde groei in Nederland Westfriesland Nederland Figuur 4 Gemiddeld persoonlijk inkomen van werkenden 36.000 35.000 34.000 33.000 32.000 31.000 30.000 2005 2006 2007 2008 2009 Westfriesland Nederland 9% 10% Gemiddelde groei in Westfriesland Gemiddelde groei in Nederland 4
3. Inkomens van huishoudens Het gemiddeld inkomen van Westfriese huishoudens relatief hoog De hoogte van het gemiddeld inkomen van de bijna 85.000 particuliere huishoudens is in Westfriesland op jaarbasis gemiddeld 35.100. Dit ligt al jaren boven het landelijk gemiddelde. In de verschillende gemeenten variëren de inkomens tussen 32.500 in Enkhuizen tot 38.300 per jaar in Koggenland. Vanaf 2007 weinig toename in inkomen Sinds 2005 nam het inkomen sterk toe, vanaf 2007 is dit gestabiliseerd op regionaal en op landelijk niveau. Figuur 5 Ontwikkeling gemiddeld inkomen per huishouden. 36.000 35.000 34.000 33.000 32.000 31.000 30.000 29.000 28.000 2005 2006 2007 2008 2009 Westfriesland Nederland Huishoudens met kinderen meest te besteden In de regio Westfriesland hebben huishoudens met kinderen een besteedbaar jaarinkomen van gemiddeld 47.200 tegenover 35.100 voor het totaal van de huishoudens. Ook landelijk hebben huishoudens met kinderen het meest te besteden. Tabel 5 Gemiddeld inkomen(x1.000 euro) per huishouden naar gemeente 2008 2009 Drechterland 38,2 37,7 Enkhuizen 32,5 32,5 Hoorn 33,4 33,9 Koggenland 38,4 38,3 Medemblik 36,0 35,6 Opmeer 37,6 37,9 Stede Broec 34,7 34,5 Westfriesland 35,1 35,1 Nederland 34,3 34,3 Tabel 6 Gemiddeld inkomen (x1.000 euro) per huishouden, naar huishoudentype 1 persoonshuishouden Huishouden zonder kinderen Huishouden met kinderen Eenoudergezin Overig huishouden Drechterland 19,6 38,8 49,3 28,1 53,7 Enkhuizen 19,9 36,5 44,5 25,4 41,5 Hoorn 20,0 39 46,1 26,4 44,3 Koggenland 20,7 38,5 50,4 32,4 53,8 Medemblik 19,4 37,8 47,3 29,0 47,3 Opmeer 22,0 38,6 47,8 36,8 53,1 Stede Broec 19,1 34,7 46,4 28,6 41,4 Westfriesland 20,0 38,0 47,2 27,8 46,2 Nederland 20,4 37,6 47,7 27,5 45,9 Uit een onderzoek van het CBS (Welvaart in Nederland, 2010) komt naar voren dat stellen met alleen minderjarige kinderen gemiddeld een lager inkomen hebben dan stellen met meerderjarige kinderen. CBS geeft hiervoor de verklaring dat ouders met kleine kinderen veelal jonger zijn en vaak minder uur werken dan ouders met wat oudere kinderen. Ook wordt het inkomen van betaald werk van kinderen gerekend bij het huishoudensinkomen. 5
Grootste groep met hoge inkomens is te vinden in Drechterland In Drechterland, Koggenland en Opmeer zijn gemiddeld de hoogste inkomens per huishouden te vinden. Niet verrassend is dan dat in deze gemeenten ook het percentage hoge inkomens het grootst is. In Enkhuizen en Hoorn zijn relatief veel lage inkomens. In vergelijking tot de landelijke verhoudingen heeft Westfriesland minder huishoudens met een laag inkomen. Bepaling laag, midden- en hoog inkomen Het inkomen van de huishoudens zijn in tien gelijke inkomensklassen verdeeld (10%-groepen). De laagste vier inkomensklassen vormen het lage inkomen, groepen 5 tot en met 8 het middeninkomen en de groepen 9 en 10 zijn de hoge inkomensgroep. Tabel 7 Inkomensverdeling huishoudens Laag inkomen (minder dan 25.200) Middeninkomen ( 25.200 tot 47.100) Hoog inkomen ( 47.100 of meer) Drechterland 32% 43% 26% Enkhuizen 43% 41% 16% Hoorn 39% 42% 19% Koggenland 30% 45% 25% Medemblik 36% 42% 22% Opmeer 32% 44% 24% Stede Broec 34% 47% 18% Westfriesland 36% 43% 21% Nederland 40% 40% 20% 6
In regio leeft 7% net boven sociaal minimum. In Westfriesland heeft 7% van de huishoudens een inkomen van 105% van het sociaal minimum. Dit is vrijwel gelijk aan het landelijk gemiddelde van 8%. Sociaal minimum Het sociaal minimum is het bedrag dat men ten minste nodig heeft om in het levensonderhoud te kunnen voorzien. Het sociaal minimum is meestal ongeveer even hoog als een uitkering volgens de Wet Werk en Bijstand (WWB) en is afhankelijk van de gezinssamenstelling. Gemeenten bepalen zelf of zij de inkomensgrens voor het minimabeleid vaststellen op 105%, 110% of 120% van het sociaal minimum. 38% behoort tot Euro-aandachtsgroep Het aantal huishoudens met een belastbaar jaarinkomen van minder dan 32.436,- euro, bedraagt in Westfriesland 38%. Deze huishoudens vallen onder de Euro-aandachtsgroep. Dit percentage is een fractie lager dan in Nederland (41%). Euro-aandachtsgroep De Europese Commissie verplicht Nederland per 1 januari 2011 een nieuwe regel in te voeren voor de sociale huurmarkt. Door deze zogeheten 90-procentnorm mogen woningcorporaties nog maar 10 procent van de sociale huurwoningen toewijzen aan bewoners met een belastbaar jaarinkomen van meer dan 32.436,- euro. De Euroaandachtsgroep bestaat uit het aantal huishoudens dat onder deze inkomensgrens wordt geregistreerd. Deze grens wordt jaarlijks geïndexeerd. Voor een betere vergelijkbaarheid tussen de inkomens in de huur- en koopsector is voor huishoudens in de koopsector het belastbaar inkomen daarbij gecorrigeerd voor het saldo van inkomsten en aftrekposten met betrekking tot de eigen woning. Tabel 8 Huishoudens met gemiddeld besteedbaar inkomen tot 105%, 110% en 120% van het sociaal minimum (2009) tot 105% sociaal minimum tot 110% sociaal minimum tot 120% sociaal minimum aantal percentage aantal percentage aantal percentage Drechterland 420 6% 560 7% 750 10% Enkhuizen 560 7% 760 10% 1020 13% Hoorn 2400 8% 3050 10% 4220 14% Koggenland 380 4% 510 6% 710 8% Medemblik 820 7% 1040 9% 1340 12% Opmeer 210 5% 260 6% 380 9% Stede Broec 210 5% 260 6% 380 9% Westfriesland 5.300 7% 6.830 9% 9.370 12% Nederland 583.220 8% 720.870 10% 977.570 14% Tabel 9 Huishoudens in de Euro-aandachtsgroep (2009) huish. aandachtsgroep aantal percentage 1 pn-hh Hh zonder kind Hh met kinderen Eenouder Overig hh Drechterland 2.600 41% 23% 8% 4% 5% 1% Enkhuizen 3.360 35% 17% 10% 5% 3% 0% Hoorn 11.850 42% 24% 9% 3% 5% 1% Koggenland 2.830 39% 23% 7% 4% 6% 1% Medemblik 4.170 33% 17% 9% 4% 3% 0% Opmeer 1.560 38% 19% 10% 4% 4% 1% Stede Broec 3.100 35% 17% 10% 5% 3% 0% Westfriesland 29.470 38% 20% 8% 4% 5% 1% Nederland 2.844.460 41% 23% 8% 4% 5% 1% 7
Enkele begrippen verklaard Het persoonlijk inkomen bestaat uit het persoonlijk bruto-inkomen verminderd met betaalde inkomensoverdrachten en premies inkomensverzekeringen met uitzondering van premies volksverzekeringen. Op het persoonlijk inkomen zijn premies ziektekostenverzekering, belastingen op inkomen en vermogen en premies volksverzekeringen niet in mindering gebracht. Personen met een geheel jaar inkomen, worden tot de categorie met 52 weken inkomen gerekend. De categorie zelfstandigen behoort tot deze groep. Personen die in het onderzoeksjaar gedurende kortere tijd of over een qua tijdsduur onbekende periode inkomen hebben, worden samengeteld in de groep 'minder dan 52 weken inkomen'. Ook personen die uitsluitend kinderbijslag, individuele huursubsidie en of tegemoetkoming studiekosten ontvangen worden tot deze categorie gerekend. Vanuit het grondmateriaal is het niet mogelijk om de groep parttime werkers van de fulltimers te onderscheiden. Hierdoor zullen ook bij de personen met een heel jaar inkomen lage inkomens kunnen voorkomen. In de tabellen met de inkomensverdelingen zijn de inkomenseenheden (personen of huishoudens) in tien inkomensklassen verdeeld. De klassengrenzen van de verdeling zijn als volgt bepaald. De inkomenseenheden van geheel Nederland worden gerangschikt naar hoogte van besteedbaar (of gestandaardiseerd) inkomen. Daarna worden de eenheden in tien, qua aantal gelijke groepen (10%-groepen) verdeeld en wordt het hoogste inkomen in elke groep bepaald. De hoogste inkomens vormen de klassengrenzen (decielen). Het besteedbaar inkomen van huishoudens bestaat uit het brutoinkomen verminderd met betaalde inkomensoverdrachten zoals alimentatie van de ex-echtgeno(o)t(e), -premies inkomensverzekeringen zoals premies betaald voor sociale verzekeringen, volksverzekeringen en particuliere verzekeringen in verband met werkloosheid, arbeidsongeschiktheid en ouderdom en nabestaanden, -premies ziektekostenverzekeringen, en - belastingen op inkomen en vermogen. 8