MONITORING DIOXINE-GEHALTE IN EIEREN AFKOMSTIG VAN BIOLOGISCHE LEGBEDRIJVEN J. de Vries KEURINGSDIENST VAN WAREN OOST AFDELING SIGNALERING SECTOR: LABORATORIUM Postbus 202 7200 AE Zutphen tel. 0575-588100 fax 0575-588200 email OT@kvw.nl projectnummer: Project OT 0105A datum: maart 2002 Project OT 0105A 24-04-2002 1 van 7
INHOUDSOPGAVE Samenvatting/summary 3 1. Inleiding 4 2. Materiaal en methoden 4 3. Resultaten 5 4. Discussie 5 5. Conclusie 6 6. Dankbetuiging 6 7. Literatuur 6 Bijlage Project OT 0105A 24-04-2002 2 van 7
Samenvatting Eind 2001 bleek, dat het dioxinegehalte van eieren afkomstig van boeren, die op biologische wijze produceren, verhoogd was ten opzichte van eieren afkomstig van reguliere bedrijven. Bij nader onderzoek van 68 biologische eieren bleken 9 (13%) in een screeningstest positief te zijn. Bij bevestiging door Hoge Resolutie GCMS bleek het dioxinegehalte te variëren van 1,3 tot 5,5 pg TEQ per gram. Het gehalte aan totaal TEQ inclusief de dioxineachtige PCB s varieerde van 2,6 tot 14,9 pg TEQ per gram. In twee monsters werd de warenwettelijke norm van 5 pg/gram overschreden. Echter sinds 2 maanden is deze norm niet van toepassing op Free Range eieren. Pas vanaf januari 2004 zal er voor Free Range eieren een nieuwe Europese eis van kracht zijn van 3 pg TEQ/gram. Uit een landelijk onderzoek, waarbij zowel niet-biologische als biologische eieren werden onderzocht, bleek dat het gehalte aan dioxinen en furanen gemiddeld 1,5 pg/gram bedroeg. Summary At the end of 2001 we found increased levels of dioxin in eggs from free range chickens. In a follow-up study 68 biological eggs were sampled and analysed. Of these eggs 9 (13%) were suspected in the DR-CALUX test. Confirmation by High Resolution GCMS showed, that dioxin concentrations were between 1.3 and 5.5 pg TEQ per gram of fat. The total TEQ including the PCB s with dioxin activity varied between 2.6 and 14.9 pg TEQ per gram of fat. In two samples dioxin concentrations exceeded the legal limit of 5 pg TEQ/gram of fat. However, since two months this limit is not applicable to Free Range eggs. From january 2004 a new European limitvalue of 3 pg TEQ/gram of fat will come into force. From an additional surveillance progam, in which biological and non-biological eegs were included it followed that the concentration of dioxins and furanes showed an average value of 1,5 pg/gram of fat. Trefwoorden Dioxinen, furanen, PCB s, dioxineachtige PCB s. Project OT 0105A 24-04-2002 3 van 7
1. Inleiding Op 16 november 2001 werd de Tweede Kamer geïnformeerd over de resultaten van een onderzoek dat was uitgevoerd naar aanleiding van een dioxineverontreiniging in eieren. Bij 16 biologische/vrije uitloop bedrijven waren eimonsters genomen. Van deze bedrijven bleken 3 monsters een verhoogd gehalte te hebben aan dioxinen. Parallel aan dit onderzoek waren er bij de Keuringsdienst 62 monsters eieren onderzocht waarvan 2 monsters positief waren in de DR-CALUX test. Een van de monsters was afkomstig van een biologisch bedrijf. Naar aanleiding van deze gegevens is er een project gestart, waarin een verdere bemonstering van deze bedrijven plaats zal vinden. Door het RIVM is eind 2001 door J.I. Freijer et al. een rapport gepubliceerd over de intake van dioxinen en dioxineachtige PCB s. Hierin staat vermeld, dat het gemiddelde gehalte aan dioxinen en furanen voor eieren ligt op het nivo van 1,5 pg/gram. Op dit moment is wetgeving van kracht, waarin het gehalte aan hoeveelheid TEQ voor eieren op 5 pgteq/g gesteld is. Vanuit Brussel is inmiddels nieuwe wetgeving voor dioxinen en furanen afgekomen. Deze zal vanaf 1 juli 2002 van kracht zijn. Hierin staat voor eieren een limiet van 3 pg TEQ/g vermeld. Echter eieren afkomstig van Free Range bedrijven hoeven pas aan deze limiet van 3 pg TEQ/g te voldoen vanaf 10 januari 2004. Op 4 maart 2002 is een aanbeveling van de commissie van Europese gemeenschappen verschenen inzake de reductie van de aanwezigheid van dioxinen, furanen en PCB s in diervoeder en levensmiddelen. In deze aanbeveling worden actiedrempels en streefwaarden aangegeven voor diervoeders en levensmiddelen. In deze aanbeveling wordt ook aangegeven, dat de gehalten TEQ ook voor dioxineachtige PCB s zouden moeten gelden. Men wil zo spoedig mogelijk een betrouwbare database opzetten voor deze dioxineachtige producten, zodat deze opgenomen kunnen worden in de betreffende richtlijn en verordening. Eind december 2004 moeten de waarden herzien worden inclusief die voor de dioxineachtige PCB s. Mochten er hoeveelheden TEQ aangetroffen worden in levensmiddelen en diervoeders hoger dan de streefwaarden, dan beveelt de Commissie aan om: onderzoek in te stellen naar de bron van de verontreiniging controles op dioxineachtige PCB s uit te voeren maatregelen te nemen om de bron van verontreiniging te reduceren of te elimineren. Voor kippeneieren en eiproducten wordt deze streefwaarde op 2 pg TEQ per gram gesteld. In deze streefwaarde is niet het gehalte aan dioxineachtige PCB s meegenomen. De resultaten van het RIKILT onderzoek waren voor de KvW aanleiding om met spoed eieren te bemonsteren van biologische bedrijven en te onderzoeken op dioxinen en furanen. 2. Materiaal en methoden Van SKAL is een lijst verkregen met bedrijven, die op biologische wijze produceren. De bedrijven, die betrokken zijn bij de productie van eieren zijn hieruit geselecteerd. De selectie leverde 134 bedrijven op. Project OT 0105A 24-04-2002 4 van 7
3. Resultaten Aan de vijf Keuringsdiensten van Waren zijn deze bedrijven doorgegeven met het verzoek monsters te nemen bij ongeveer de helft van het aantal bedrijven. Na bemonstering van de eieren, zijn deze naar de dienst Oost getransporteerd en doorgestuurd naar het RIKILT. Op het RIKILT zijn deze monsters gescreend met behulp van de 'DR-CALUX' methode. Monsters, die met de screeningsmethode als verdacht zijn geclassificeerd, zijn doorgestuurd naar het RIVM om het dioxine gehalte te bepalen met behulp van de referentiemethode, die gebruik maakt van gaschromatografie met hoge resolutie massaspectrometrie. Door het RIKILT is uitgegaan van de op dat moment geldende wettelijke grens van 5 pg TEQ/gram. De resultaten van de screening zijn gerefereerd aan een standaardtoevoeging van ongeveer 2,7 pg TEQ aan boter. Er zijn in totaal 68 monsters onderzocht met behulp van de 'DR-CALUX' screeningsmethode. Van deze onderzochte monsters werden 9 (13%) als verdacht geclassificeerd. Deze monsters werden bevestigd door analyse met de referentiemethode gaschromatografie met hoge resolutie massaspectrometrie. De bevestigingsresultaten van deze 9 monsters staan in tabel 1 inclusief de resultaten van de dioxineachtige PCB s. Voor een volledig overzicht van analyseresultaten zie de bijlage. In deze bijlage staat vermeld de resultaten van het screeningsonderzoek, de bevestigingsresultaten van het RIVM en de resultaten van de zogenaamde indicator PCB s. Tabel 1 Dioxinegehalte van 9 verdachte van de 68 gescreende monsters RIVM pg TEQ/gram (dioxinen en furanen) RIVM totaal TEQ/gram inclusief dioxineachtige PCB s ISI nr Resultaat Resultaat 34241724 2 3.9 34241937 1,7 2.6 35168869 5,5 8.7 35168877 3,4 10.4 35168885 4,3 6.3 35173293 1,3 14.9 35430415 3,9 6.0 38364065 5,5 6.8 38364103 5,4 7.9 4. Discussie Onderzoek naar het gehalte van dioxinen en furanen in eieren, die op biologische wijze geproduceerd zijn laat zien, dat 9 van de 68 monsters verdacht waren. Dat is ruim 13%. De streefwaarde van 2 pg TEQ/gram voor eieren is voor een aantal eieren overschreden. De EU beveelt in dat geval aan een nader onderzoek op te starten. Dit onderzoek is reeds in december 2001 opgestart. Er is een overleggroep opgericht waarin deze problematiek besproken wordt. In deze overleggroep zijn o.a. de ministeries van VWS en LNV, RIVM, en RIKILT vertegenwoordigd. Ook zijn vertegenwoordigers van het PVE, Nutreco en het Platform Biologica hierbij betrokken. Deze werkgroep probeert de dioxine bron(nen) op te sporen. Project OT 0105A 24-04-2002 5 van 7
5. Conclusie 6. Dankbetuiging 7. Literatuur Hiertoe worden momenteel experimenten uitgevoerd bij een biologisch legbedrijf. Hierover zal door de overleggroep gerapporteerd worden. De normen voor de verschillende indicator PCB s werden bij de onderzochte monsters niet overschreden. Hoewel sommige verdachte monsters uit de 'DR-CALUX' methode ook een vrij hoog gehalte hadden aan indicator PCB s is er geen eenduidig verband tussen deze twee bepaalde grootheden. Het aantal monsters, dat nader geanalyseerd werd, had aanzienlijk hoger kunnen zijn als op het moment van onderzoek de nieuwe norm voor eieren, van 3 pg TEQ/gram, van de EU bekend geweest was. Nu is er gerefereerd aan een monster boter van ongeveer 2,7 pg TEQ/gram boter. Van de 68 onderzochte eieren bleken 9 (13%) verdacht uit de 'DR-CALUX' screeningsmethode te komen. Bevestiging door het RIVM leverde 3 overschrijdingen op van de wettelijke norm van 5 pg TEQ per gram. Na de bekendmaking van EU- verordening is de huidige wetgeving niet meer van toepassing en mogen de gevonden overschrijdingen niet vervolgd worden. Aangetoond is wel, dat er inderdaad een dioxineprobleem is bij eieren, die afkomstig zijn van kippenfarms met vrije uitloop. Verder onderzoek naar de oorzaken hiervan is essentieel. SKAL wordt bedankt voor het verstrekken van een adreslijst waarop biologische bedrijven vermeld stonden. Alle diensten worden bedankt voor de goede samenwerking en snelle bemonstering, vooral omdat het hier een project betrof dat niet op de reguliere wijze was opgezet. Ook het RIKILT en het RIVM hebben een grote bijdrage geleverd aan de realisatie van dit project. 7.1 Council Regulation (EC) No 2375/2001. 7.2 Aanbeveling van de Commissie C(2002) 836 def inzake de reductie van de aanwezigheid van dioxinen, furanen en PCB s in diervoeder en levensmiddelen. 7.3 Warenwetregeling Verontreinigingen in levensmiddelen. 7.4 Brief GZB/VVB 2254700 Handhaving dioxinenorm voor eieren van hennen met vrije uitloop. 7.5 Brief aan de Voorzitter van de Tweede Kamer van 16-11-2001 Onderwerp: Verontreiniging van dioxinen in kippeneieren. 7.6 Report 639102022/2001 J.I. Freijer et al. Dioxins and dioxinlike PCB s in foodstuffs: Occurence and dietary intake in the Netherlands at the end of the 20th century. Project OT 0105A 24-04-2002 6 van 7
ISI nr Rikilt nr CALUX resultaat RIVM pg TEQ/gram (dioxine en furanen) RIVM pg TEQ/gram (dioxine, furanen en PCB's) PCB28 PCB52 PCB101 PCB118 PCB153 PCB138 PCB180 som PCB's 35430326 49911 negatief 0,4 0,8 1,0 0,6 2,9 35430385 49912 negatief 1,1 0,5 1,6 2,2 1,2 6,6 35430393 49913 negatief 0,8 1,0 0,7 2,4 35173323 49914 negatief 0,9 1,2 1,6 0,7 4,4 35168893 49915 negatief 0,8 1,0 0,8 2,7 35430369 49916 negatief 0,9 0,4 1,6 2,1 1,2 6,2 35430342 49917 negatief 0,6 0,7 0,6 1,9 35430334 49918 negatief 0,5 0,5 0,5 1,5 35430377 49919 negatief 0,8 1,0 0,8 2,6 35173331 49920 negatief 0,7 2,8 3,5 2,5 9,4 35173307 49921 negatief 0,7 1,4 1,8 0,9 4,9 35430318 49922 negatief 4,5 5,9 3,1 13,5 35173315 49923 negatief 0,9 0,3 1,0 1,0 0,8 4,0 35173293 49924 verdacht 1,3 14,9 0,2 1,3 13,2 12,2 9,6 36,5 35168869 49925 verdacht 5,5 8,7 0,9 2,2 9,0 8,3 5,7 26,0 35168877 49926 verdacht 3,4 10,4 2,8 5,4 36,4 31,8 23,4 99,8 35168885 49927 verdacht 4,3 6,3 0,8 2,7 5,6 6,5 2,5 18,2 35168915 49928 negatief 1,7 1,4 2,7 3,1 3,4 1,6 13,8 37488852 49929 negatief 2,4 1,0 0,4 1,0 1,1 0,8 6,7 35430415 49930 verdacht 3,9 6 0,8 0,9 5,1 5,3 2,5 14,5 37488836 49931 negatief 0,9 0,8 0,6 2,2 37488844 49932 negatief 0,7 1,2 1,4 0,5 3,9 38403354 49933 negatief 0,9 1,5 1,8 0,9 5,2 35430423 50191 negatief 0,5 1,4 3,7 4,9 3,1 13,6 35430431 50192 negatief 1,1 1,5 0,5 3,0 35430458 50193 negatief 1,6 2,2 0,7 4,6 35168907 50194 negatief 0,5 1,5 1,4 1,8 0,4 5,6 35168923 50195 negatief 0,6 2,8 4,8 6,5 1,6 16,4 35168966 50196 negatief 1,0 0,5 1,6 4,8 6,2 2,3 16,4 35168931 50197 negatief 0,6 4,1 4,6 1,5 10,9 35168958 50198 negatief 1,0 1,8 2,3 1,0 6,1 36550015 50199 negatief 0,9 1,7 2,2 0,8 5,6 36550023 50200 negatief 1,0 2,9 3,8 1,8 9,5 36550031 50201 negatief 0,8 1,8 9,3 11,0 7,3 30,1 36550058 50202 negatief 0,6 0,7 0,1 1,4 36550066 50203 negatief 0,0 36550074 50204 negatief 1,1 1,5 1,3 1,5 0,4 5,8 36550082 50205 negatief 1,0 1,6 0,5 3,2 36550104 50206 negatief 1,7 1,2 1,4 0,4 4,7 36550112 50207 negatief 1,7 1,4 1,5 0,6 5,1 36550139 50208 negatief 1,1 1,4 0,3 2,8 36550147 50209 negatief 1,9 2,7 3,6 1,7 9,9 36550155 50210 negatief 1,5 2,5 3,0 1,8 8,8 38364065 50211 verdacht 5,5 6,8 0,2 0,5 2,4 2,8 1,6 7,6 38364081 50212 negatief 1,3 1,4 0,7 3,4 38364103 50213 verdacht 5,4 7,9 0,2 0,9 4,9 5,3 2,4 13,8 38364073 50214 negatief 1,7 1,9 1,1 4,7 38364405 50215 negatief 1,2 2,1 3,0 3,6 1,8 11,6 35173358 51118 negatief 1,3 1,7 2,0 0,8 5,8 35430466 51119 negatief 1,6 2,8 3,5 1,5 9,4 34241708 51120 negatief 2,4 1,0 1,3 2,4 2,5 3,2 1,8 14,7 34241724 51121 verdacht 2 3,9 1,0 2,3 3,6 4,5 1,8 13,3 34241759 51122 negatief 3,4 10,7 11,5 16,4 4,0 46,0 34241767 51123 negatief 1,6 1,3 1,3 1,6 1,1 6,9 34241775 51124 negatief 1,2 1,7 2,0 1,5 6,4 34241783 51125 negatief 1,2 1,3 1,5 1,2 5,2 34241791 51126 negatief 1,3 0,7 1,2 1,0 4,1 34241805 51127 negatief 0,7 1,0 0,7 2,4 34241813 51128 negatief 1,6 4,1 4,4 5,3 1,9 17,3 34241902 51129 negatief 1,4 1,8 1,7 1,2 6,1 34241929 51130 negatief 0,9 1,4 0,7 3,0 34241937 51131 verdacht 1,7 2,6 0,2 0,4 1,6 1,6 0,9 4,8 34241716 51132 negatief 3,3 3,1 3,4 1,8 11,6 34241732 51133 negatief 3,3 4,3 2,0 9,6 36155299 51134 negatief 5,5 5,7 3,6 14,8 36155302 51135 negatief 3,0 3,3 1,5 7,8 36155329 51136 negatief 3,3 3,7 2,7 9,7 36155345 51137 negatief 2,5 2,6 5,1