RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2014 IN DE GEMEENTE Beek Plaats : Beek Lb Gemeentenummer : 0888 Onderzoeksnummer : 276791 Datum onderzoek : 25 augustus 2014 Datum vaststelling : 5 november 2014
Pagina 2 van 18
INHOUDSOPGAVE VOORWOORD.......................................... 5 1 INLEIDING............................................ 7 2 VVE IN DE GEMEENTE BEEK................................ 9 3 CONCLUSIES.......................................... 17 Pagina 3 van 18
Pagina 4 van 18
VOORWOORD In de periode 2007-2012 heeft de Inspectie van het Onderwijs een landelijke bestandsopname uitgevoerd naar de kwaliteit van voor- en vroegschoolse educatie (vve). Daarna is het signaalgestuurde toezicht op vve in werking getreden. Het signaalgestuurde toezicht vve begon eind 2013 met het versturen van digitale vragenlijsten naar de 315 middelgrote en kleine gemeenten. Voor de 37 grote gemeenten is er tot en met 2015 een apart monitortraject. Op basis van een analyse van de digitale vragenlijsten is besloten om in middelgrote en kleine gemeenten waar risico s ten aanzien van de uitvoering van de wettelijke vve-verplichtingen lijken te bestaan, een onderzoek uit te voeren. Het onderzoek is uitgevoerd in de tweede helft van 2014. Dit rapport beschrijft in hoeverre de gemeente Beek in 2014 voldoet aan de eisen ten aanzien van vve en welke veranderingen hebben plaatsgevonden ten opzichte van de bestandsopname. De hoofdinspecteur primair onderwijs en speciaal onderwijs, Dr. A. Jonk Pagina 5 van 18
Pagina 6 van 18
1 INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar het gemeentelijke beleid ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie (vve) in de gemeente Beek in 2014. De aanleiding van het onderzoek is het mogelijk bestaan van risico s ten aanzien van het voldoen aan wettelijke eisen ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. De basis van het onderzoek is een digitale vragenlijst die de gemeente heeft ingevuld. De inspectie heeft deze vragenlijst geverifieerd aan de hand van de aangeleverde documenten en de toelichting daarop in een gesprek met betrokkenen van de gemeente. Vervolgens heeft de inspectie de eisen met betrekking tot het vve-beleid beoordeeld en de veranderingen ten opzichte van de bestandsopname in beeld gebracht. Het signaalgestuurde toezicht op de vve-locaties maakt nog geen deel uit van dit onderzoek. De inspectie start na de zomer van 2014 met het signaalgestuurde toezicht op vve op de locaties. De signalen van de GGD zijn leidend om te bepalen welke peuterspeelzalen en kinderdagverblijven met voorschoolse educatie worden bezocht. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Analyse van de beantwoorde digitale vragenlijst in relatie tot de bevindingen tijdens de bestandsopname. Analyse van aanvullend opgevraagde informatie in relevante beleidsdocumenten van de gemeente. Intern overleg met het team Kinderopvang over GGD-toezicht in de gemeente. Een gesprek met de betrokken beleidsambtenaar over het vve-beleid van de gemeente. Beoordeling van vve-beleid van de gemeente Beek. Pagina 7 van 18
Toezichtkader Als basis voor de beoordeling gelden de beoordelingscriteria toezichtkader vooren vroegschoolse educatie voor gemeenten, zoals die te vinden zijn op: www.onderwijsinspectie.nl > onderwijssectoren > voor- en vroegschoolse educatie. Opbouw rapport Hoofdstuk 2 geeft een beeld van het vve-beleid op gemeentelijk niveau. Daar wordt ingegaan op de ontwikkeling van de gemeente sinds de bestandsopname (paragraaf 2.1) en op de door de gemeente aangeleverde vve-documenten (paragraaf 2.2). Tenslotte geeft de inspectie in dit hoofdstuk een oordeel over het gemeentelijke vve-beleid (paragraaf 2.3). Hoofdstuk 3 bevat de conclusies over het vve-beleid in de gemeente Beek. Pagina 8 van 18
2 VVE IN DE GEMEENTE BEEK De gemeente Beek heeft een digitale vragenlijst ingevuld. Op basis van de antwoorden heeft de inspectie mogelijke risico s gesignaleerd ten aanzien van het voldoen aan wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie. De digitale vragenlijst levert informatie over: wel of geen afspraken van de gemeente met de schoolbesturen en de houders over de doelgroepdefinitie, toeleiding, doorgaande lijn en resultaatafspraken; het bereik; de veranderingen bij de aspecten ouderbeleid, integraal vve-programma, externe zorg en interne kwaliteitszorg; het aantal vve-locaties en het aantal locaties waar de GGD tekortkomingen heeft gesignaleerd in het eerste domein (pedagogische praktijk). De beoordeling van het gemeentelijke beleid is gebaseerd op de digitale vragenlijst, opgevraagde gemeentelijke beleidsdocumenten, eventuele aanvullende informatie en het gesprek met de gemeente (zie paragraaf 2.3). Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. 2.1 Ontwikkeling van vve in de gemeente Beek sinds de bestandsopname De bestandsopname van het vve-beleid in de gemeente Beek heeft in de tweede helft van 2012 plaats gevonden. Het onderzoek viel samen met het begin van de beleidsperiode vve 2012-2014 van de gemeente. De gemeente heeft voor deze beleidsperiode haar ambities toegespitst op de bepaling van de doelgroep, de realisatie van voldoende vve-kindplaatsen, voldoende bereik van doelgroepkinderen, een inhoudelijke doorgaande lijn tussen voor- en vroegschoolse educatie en de monitoring van de kwaliteit en effecten van vve. Hoewel in de bestandsopname is geconstateerd dat de aanzetten voor de Pagina 9 van 18
realisatie van genoemde ambities wel zichtbaar waren, moest de kwaliteitsslag toch nog voor een belangrijk deel gemaakt worden. Buiten de definitie van doelgroepkinderen (1a1) en de vve-coördinatie op gemeentelijk niveau (1b) zijn de overige indicatoren met betrekking tot de kwaliteit van het gemeentelijk vvebeleid als verbeterpunt beoordeeld. De bestandsopname is in de eerste helft van 2013 door de gemeente gebruikt om de door de inspectie geconstateerde verbeterpunten nader te beschouwen en te inventariseren hoe deze ook feitelijk verbeterd konden worden. De beschouwing is door de beleidsambtenaar vastgelegd in een intern document. De beschouwing en voornemens zijn onderwerp van gesprek geweest in diverse overleggen met de Stichting Peuterspeelzaalwerk Beek, maar zijn niet besproken met het bevoegd gezag van de basisscholen in Beek. Dat is er volgens de gemeente tot nog toe niet van gekomen. De intentie van de gemeente is om in het laatste trimester van 2014 de eerder genoemde beschouwing als uitgangspunt te nemen voor nieuw vve- beleid voor 2015 en daarna. Het voornemen van de gemeente is om het bevoegd gezag van de basisscholen in Beek daarbij te betrekken. Volgens de beleidsambtenaar lijkt in de praktijk het vve-beleid op de vvelocaties goed uit te werken. De eerder genoemde ambities uit het beleid 2012-2014 zijn voor drie van de vijf speerpunten gehaald, maar dat was in 2012 al in de bestandsopname vastgesteld. Een verdere uitwerking van het gemeentelijk beleid echter, waarin activiteiten, taken, verantwoordelijkheden en resultaten zijn vastgelegd en waarop betrokken partijen aangesproken kunnen worden, heeft tot nog toe ontbroken. Het aantal vve-locaties in de gemeente Beek is beperkt. In augustus 2014 bieden dezelfde drie peuterspeelzalen ( t Eigenwijsje, psz De Bron en Dol-Fijn) als in 2012 voorschoolse educatie aan. Kinderdagverblijf De Bron is geen vvelocatie meer. De betreffende doelgroeppeuters bezoeken de aanpalende peuterspeelzaal. De drie basisscholen (OBS De Kring, Brede School De Bron en St. Martinus) hebben elk minder dan 15% kleuters met een weging. Genoemde scholen werken al jaren in een vve-koppel samen met de nabij gelegen peuterspeelzaal. 2.2 Lijst met de vve-documenten die de gemeente Beek heeft aangeleverd De ingevulde vragenlijst was voor de inspectie aanleiding om met de gemeente in gesprek te gaan. Ter voorbereiding op dat gesprek heeft de gemeente geen aanvullende documenten naar de gestuurd. Tijdens het gesprek tussen de beleidsambtenaar vve en de inspectie zijn de volgende documenten en analyses aan de orde gesteld. Van documenten 1 en 4 heeft de inspectie een kopie ontvangen. Pagina 10 van 18
1. Uitwerking van vve-beleid n.a.v. bestandsopname vve 2012. 2. Risico-analyse ggd voor kwaliteit kinderopvanglocaties 2014. 3. Stand van zaken per 1 oktober 2013 over bereik van doelgroeppeuters. 4. Subsidiebeschikking 2013 van gemeente Beek voor peuterspeelzaalwerk. 5. Beleid over werken in ZAT-teams en afspraken met CJG. 2.3 Het gemeentelijk vve-beleid In deze paragraaf geeft de inspectie haar bevindingen weer over het gemeentelijke vve-beleid. Per domein is beschreven op welke punten de inspectie het gemeentelijk beleid en uitvoering als voldoende ( 3 ) beoordeelt, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ( 2 ) als met ( 1 ) afspraken en op welke punten de gemeente als een voorbeeld voor anderen gezien wordt ( 4 ). De inspectie baseert haar bevindingen op de uitkomsten van de verificatie van de digitale vragenlijst door middel van documentenanalyse en gesprekken met vertegenwoordigers van de gemeente. Waar de bevindingen van de inspectie afwijken van het beeld uit de digitale vragenlijst van de gemeente wordt dit vermeld en onderbouwd. HET GEMEENTELIJK VVE-BELEID 1 2 3 4 1A1 1A2 1A3 1A4 1A5 1A6 1A7 1A8 1A9 1B 1C Definitie doelgroepkind Bereik Toeleiding Ouders Integraal vve-programma Externe zorg Interne kwaliteitszorg van de voor- en vroegscholen Doorgaande lijn Resultaten Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau DE VVE-CONDITIES 1 2 3 4 2A 2B GGD-rapport Gemeentelijk subsidiekader Pagina 11 van 18
De inspectie publiceert jaarlijks ook een oordeel over het toezicht dat door de gemeenten op de kinderopvang en peuterspeelzalen wordt uitgevoerd. Voor meer informatie hierover zie www.onderwijsinspectie.nl/onderwijssectoren/ Kinderopvang. Toelichting: 1 Verbeterpunten met een afspraak 1a9 De gemeente Beek heeft, net als tijdens de bestandsopname, nog geen afspraken met het bevoegd gezag van de vroegscholen gemaakt over de resultaten van vroegschoolse educatie (ten behoeve van een goede start in groep 3). Het initiatief daartoe heeft de gemeente tot nog toe niet genomen. De gemeente heeft met de inspectie afgesproken dat vóór 1 januari 2015 in samenspraak met het betrokken bevoegd gezag resultaatafspraken zijn vastgelegd, deze resultaten concreet en meetbaar zijn en afgesproken is wanneer en hoe deze resultaten aangeleverd worden bij de gemeente. Het is overigens de gemeente vrij om ook met de houder van de peuterspeelzalen te komen tot resultaatafspraken voor peuters. 2 Verbeterpunten De volgende verbeterpunten komen zowel voort uit de vragenlijst als uit het gesprek met de gemeente. Op deze punten is sinds de bestandsopname geen krachtige ontwikkeling geweest, die kan leiden tot een voldoende waardering. De oordelen die tijdens de bestandsopname zijn gegeven, gelden daarom nog steeds. 1a4 Het beleid is op dit punt niet gewijzigd ten opzichte van het vorige onderzoek. De gemeente heeft nog geen concreet beleid ontwikkeld over welke doelen ze nastreeft op het gebied van ouderparticipatie, welke middelen of instrumenten ze inzet om deze doelen te realiseren, welke instellingen hierbij worden betrokken en tot welke concrete resultaten van ouderbetrokkenheid de inspanningen moeten leiden. Vanwege een effectief beleid is het noodzakelijk om een helder beeld te hebben van de samenstelling van de ouderpopulatie. Een onderliggende analyse op gemeentelijk niveau ontbreekt echter tot op dit moment. De gemeente Beek heeft het afgelopen jaar wel de scholing VVE Thuis voor de leidsters van de peuterspeelzalen bekostigd. Deze inzet van middelen kan gezien worden als één van de activiteiten in het kader van een nog te ontwikkelen gemeentelijk ouderbeleid. Pagina 12 van 18
1a6 Voor peuters met extra ontwikkelingsbehoeften is volgens de gemeente in de praktijk dezelfde externe zorg als op basisscholen beschikbaar. In ZATteams en met het CJG worden peuters met een zorgelijke ontwikkeling besproken en wordt bemiddeld naar een adequate hulpverlening. Ook hier is het beleid niet gewijzigd ten opzichte van het vorige onderzoek. Afspraken en procedures in deze zijn nog niet gemaakt, vastgelegd en gecommuniceerd met de vve-instellingen. Of er gewerkt wordt met casemanagers, voorkomen wordt dat er wachtlijsten ontstaan en de effecten van de verleende extra zorg worden geëvalueerd, is onbekend. 1a7 Het beleid is op dit punt niet gewijzigd ten opzichte van het vorige onderzoek. De gemeente heeft nog geen afspraken gemaakt met de vveinstellingen over de wijze waarop ze hun eigen kwaliteit evalueren, verbeteren en borgen. Het is evenmin nog niet gebruikelijk dat de vve-instellingen op eigen initiatief systematisch aan de gemeente over de kwaliteit van voor- en vroegschoolse educatie rapporteren. 1b De coördinatie van vve op gemeentelijk niveau moet planmatiger en strakker. Het formuleren van een scherp vve- beleid duurt te lang. Het overleg over de uitvoering van vve gaat vooral informeel met de houder van het peuterspeelzaalwerk en vindt niet of nauwelijks plaats met het bevoegd gezag van de vroegscholen. Op de punten waarover duidelijke afspraken in het verleden zijn gemaakt (bijvoorbeeld over plannen van inspectiebezoeken door GGD of indienen van jaarrekening) wordt te weinig bewaakt en/of gehandhaafd. Al met al is te weinig sprake van een gemeente als regievoerder van de ontwikkeling, uitvoering en evaluatie van vve-beleid. 1c Van een systematische evaluatie en verbetering van het eigen gemeentelijk vve-beleid is nog geen sprake. De externe monitor vanuit het project Moeljaan gaf maar beperkt zicht op bereikte resultaten (vnl. bereik) en is na 2014 niet meer in gebruik. Door het ontbreken van een vastgelegd en actueel beleid over de uitvoering van vve wordt een systematische evaluatie ook ernstig bemoeilijkt. Er zijn geen duidelijke kwaliteitseisen geformuleerd, aan de hand waarvan kan worden vastgesteld dat aan de eisen wel of niet wordt voldaan en welke verbeteractiviteiten nodig zijn. Pagina 13 van 18
3 Voldoende 1a1 In de gemeente Beek wordt een brede definitie voor doelgroeppeuters gehanteerd. Buiten de gewichtenregeling wordt ook gebruik gemaakt van een indicering door JGZ tijdens, soms ook nog na, het 18-maanden consult, op grond van taal- of ontwikkelingsachterstand bij het kind. Het afgelopen jaar heeft JGZ het indicatieprotocol op punten verbeterd, waarmee op meer betrouwbare wijze vastgesteld kan worden of het om een doelgroeppeuter gaat. 1a2 Naar aanleiding van de bestandsopname in 2012 is de gemeente met een overzicht gaan werken, waarin altijd de meest actuele stand van zaken is te zien van het aantal doelgroeppeuters en het bereik daarvan met voorschoolse educatie. Al in 2012 is vastgesteld dat de gemeente 64 kindplaatsen had gerealiseerd en dat is nu nog steeds het geval. Dat is meer dan het aantal doelgroeppeuters, maar volgens de gemeente kunnen ook niet-doelgroepkinderen daarvan profiteren. Mede door de bredere definitie van doelgroepkinderen (alleen voor 2- en 3-jarigen) is het aantal gestegen. Per 1 oktober 2012 waren in Beek 44 doelgroeppeuters, waarvan 27 (=61%) ook feitelijk voorschoolse educatie kregen aangeboden. Per 1 oktober 2013 waren er 45 doelgroeppeuters en 36 (80%) volgden voorschoolse educatie. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de gemeente in het bereik alleen peuters meetelt die tenminste 10 uur voorschoolse educatie volgen. Twee of drie dagdelen (of minder dan 10 uur) is te weinig om meegeteld te worden. De gemeente Beek heeft de ambitie om in 2014 op 90% door doelgroepkinderen bezette kindplaatsen uit te komen. Eind augustus 2014 zijn 51 twee- en driejarige doelgroepkinderen geïndiceerd. Het aantal doelgroepkinderen neemt dus geleidelijk toe. 1a3 Zowel het peuterspeelzaalwerk als JGZ hebben een actieve taak bij het stimuleren van ouders om doelgroepkinderen bij peuterspeelzalen aan te melden. Met hun inspanningen lukt het om veel doelgroeppeuters voorschoolse educatie aan te bieden. Af en toe moeten ouders aangespoord worden om ook de volledige omvang van 10 uur af te nemen. De doelgroeppeuters die geen gebruik maken van de voorschoolse educatie bezoeken een kinderdagverblijf, zijn in behandeling bij een zorginstantie of worden incidenteel tot 4-jarige leeftijd thuis gehouden. De gemeente beschikt tot op kindniveau over relevante informatie. Pagina 14 van 18
1a5 Met de houder van de peuterspeelzalen is afgesproken dat het programma Puk en Ko in de peuterspeelzalen wordt gebruikt en de peutertoets van het Cito wordt gebruikt om het niveau van de voorschoolse cognitieve ontwikkeling te bepalen. Met de betrokken basisscholen of het bevoegd gezag daarvan is geen overleg gepleegd welke programma s een logisch vervolg zouden zijn. Al in 2012 is vastgesteld dat eigen criteria van scholen leidend zijn bij keuzes. 1a8 Binnen de gemeente Beek zijn afspraken gemaakt over de overdracht van kindgegevens van de voor- naar de vroegscholen. Voor alle zorgkinderen betreft dit een warme overdracht. De gemeente heeft geen nadere eisen gesteld aan de doorgaande lijn tussen voor- en vroegschoolse educatie. 2a De gemeente heeft met GGD Zuid-Limburg afspraken gemaakt over de inspecties van instellingen voor kinderopvang, waaronder peuterspeelzalen. Peuterspeelzaal t Eigenwijsje is in juli 2014 onderzocht, de andere twee peuterspeelzalen zullen in de tweede helft van 2014 onderzocht worden. De meest recente beschikbare GGD-rapporten melden dat op het gebied van voorschoolse educatie voldaan wordt aan de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie en pedagogische praktijk van voldoende niveau is. De beleidsambtenaar geeft in het gesprek met de inspectie aan dat ook naar haar kennis geen risico s voor de kwaliteit van de voorschoolse educatie op de betreffende peuterspeelzalen aanwezig zijn. 2b De gemeente Beek heeft een voorlopige subsidiebeschikking 2013 aan de Stichting Peuterspeelzaalwerk Beek gegeven. Daarin zijn de voorwaarden opgenomen conform de wet op Kinderopvang en het Besluit Basisvoorwaarden kwaliteit voorschoolse educatie. Deze beschikking is nog steeds voorlopig omdat de jaarrekening 2013 tot op heden (per augustus 2014) niet is ingediend. De inspectie heeft bij de gemeente aangedrongen op vasthouden aan afgesproken termijnen. 4 Voorbeeld voor anderen Niet van toepassing Pagina 15 van 18
Pagina 16 van 18
3 CONCLUSIES De inspectie heeft op het niveau van de gemeente het beleid voor de voor- en vroegschoolse educatie in de gemeente Beek beoordeeld. Dit vanwege mogelijke risico s ten aanzien van de uitvoering van wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie. Conclusies gemeentelijk vve-beleid Uit het onderzoek blijkt dat de gemeente op enkele punten zich heeft verbeterd ten opzichte van de bestandsopname in 2012. De ingevulde vragenlijst gaf aanvankelijk een somberder beeld, maar de vragen waren voor de beleidsambtenaar niet alle even duidelijk. De slagkracht van de gemeente inzake de ontwikkeling, uitvoering en evaluatie van vve-beleid moet nog groeien. Het gaat nu nog te informeel, niet alle partijen (vroegscholen) zijn er genoeg bij betrokken en er wordt nog te afwachtend gereageerd op mogelijke landelijke beleidsontwikkelingen. Mede omdat de gemeente een veelvoud van de jaarlijkse OAB-gelden van het ministerie van OCW uit eigen middelen aan het budget toevoegt, is het gewenst een actievere rol in de ontwikkeling en regie van vve-beleid te nemen. Verbeterafspraken 1a9 Resultaten. Verbeterpunten 1a4 Ouderbeleid. 1a6 Externe zorg. 1a7 Interne kwaliteitszorg van voor- en vroegscholen. 1b Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau. 1c Systematische evaluatie en verbetering van het gemeentelijk vve-beleid. Voldoende oordelen 1a1 Definitie doelgroepkind. 1a2 Bereik. 1a3 Toeleiding. 1a5 Integraal vve-programma. 1a8 Doorgaande lijn. 2a Beoordeling van basiskwaliteit op voorscholen door GGD. 2b Gemeentelijk subsidiekader. Pagina 17 van 18
Voorbeelden voor anderen Geen. Vervolgafspraken Uitvoeren Verbeterafspraken (1): De gemeente heeft met de inspectie afgesproken dat vóór 1 januari 2015 in samenspraak met het betrokken bevoegd gezag resultaatafspraken zijn vastgelegd, deze resultaten concreet en meetbaar zijn en afgesproken is wanneer en hoe deze resultaten aangeleverd worden bij de gemeente. De inspectie ontvangt uiterlijk op genoemde datum een afschrift van deze afspraken. Signaalgestuurd toezicht: de inspectie zal begin 2015 opnieuw een vragenlijst sturen naar de middelgrote en kleine gemeenten en een inschatting maken van mogelijke risico s. Tevens worden daarbij de uitkomsten van eventuele locatieonderzoeken meegenomen. Op grond van de analyses wordt opnieuw bekeken in welke gemeenten in 2015 een onderzoek plaatsvindt. Pagina 18 van 18