PERSMEDEDELING VAN HET KABINET VAN MINISTER KRIS PEETERS VLAAMS MINISTER VAN OPENBARE WERKEN, ENERGIE, LEEFMILIEU EN NATUUR 8 november 2006 Voorstel van nieuw mestdecreet Vandaag wordt het voorstel van nieuw mestdecreet voorgesteld, waarvan de besprekingen door minister Peeters samen met de parlementairen van de meerderheid zijn afgerond. Dit voorstel van nieuw mestdecreet is nu klaar om in het Vlaamse Parlement te worden ingediend. Deze besprekingen werden gevoerd door : Minister Peeters Erik Matthijs en Tinne Rombouts (CD & V) Patrick Lachaert en Karlos Callens (VLD) Bart Martens, André Vannieuwkerke, Jos Bex (Sp.a-Spirit) En verder vertegenwoordigers van het kabinet landbouw en andere kabinetten Historiek Juli 2004 - Vlaams Regeerakkoord Er komt een nieuw mestdecreet dat vereenvoudigd, transparant en meer resultaatgericht zal zijn, zonder te raken aan de milieudoelstellingen zoals Europees bepaald. De opbrengst van de heffingen moet aangewend worden voor stimulerende maatregelen in de sector. 22 juli 2005 Visienota van Minister Peeters Naar een nieuw mestbeleid in Vlaanderen goedgekeurd door de Vlaamse regering 22 september 2005 Arrest van het Europees Hof van Justitie in de zaak C-221/03 waarbij de lidstaat België veroordeeld werd omdat zowel Vlaanderen als Wallonië in 1999 op onvoldoende wijze de nitraatrichtlijn van in hun rechtssysteem hadden geïmplementeerd.
28 november 2005 Europese Commissie legt aan Vlaanderen de verplichting op het ganse grondgebied als kwetsbare zone water af te bakenen. 6 december 2005 Aanvang besprekingen met de Europese Commissie betreffende de uitvoering van het arrest van het Europees Hof en betreffende een nieuw Vlaams actieprogramma tot implementatie van de nitraatrichtlijn. 8 februari 2006 Minister Peeters organiseert Ronde Tafel betreffende mestverwerking in Meise 7 juli 2006 Vlaamse regering keurt de concepttekst van een nieuw mestdecreet goed. Tussenliggende maanden 2006 Stuurgroep Vlaamse Mestproblematiek, bestaande uit o.m. de natuurverenigingen, landbouworganisaties en voedingsindustrie, brengt over de concepttekst verschillende adviezen uit. Ook het Vlaams Coördinatiecentrum Mestverwerking wordt door de minister om advies gevraagd. 7 november 2006 Parlementaire werkgroep bestaande uit Vlaamse volksvertegenwoordigers van de meerderheidspartijen en leden van de ministeriële kabinetten bereikt samen met minister Peeters overeenstemming over een nieuw voorstel van decreet, dat door betrokken volksvertegenwoordigers ingediend wordt in het Vlaams Parlement. 1 januari 2007 Het is de bedoeling dat het nieuwe mestdecreet in voege zal treden op 1 januari 2007. Kernpunten van het voorstel van decreet 1. Correct omzetten van Europese richtlijn Het nieuwe mestdecreet is de implementatie van het actieprogramma dat aan de lidstaten van Europa wordt opgelegd op basis van de nitraatrichtlijn, die tot doel heeft de waterverontreiniging die wordt veroorzaakt of teweeggebracht door nitraten uit agrarische bronnen te verminderen en verdere verontreiniging van die aard te voorkomen. Ook de NEC-richtlijn, die de ammoniakemissie viseert, speelt een rol in dit dossier. Tenslotte is ook de Kaderrichtlijn Water gericht op een goede ecologische toestand van het water.
2. Administratieve vereenvoudiging Bij de uitwerking van het voorstel van decreet werd ook rekening gehouden met de vraag naar administratieve vereenvoudiging. De landbouwers krijgen in de toekomst de mogelijkheid om hun percelen in één operatie zowel voor de Mestbank als voor administratie Landbouw en Visserij te laten registreren in het kader van de eenmalige perceelsregistratie. Daarmee werd in het nieuwe mestdecreet rekening gehouden met de nieuwe definities van landbouwer, exploitatie, landbouwgrond, bedrijf : - cfr. de Verordening 1782/2003/EG van de Raad van 29 september 2003 tot vaststelling van gemeenschappelijke voorschriften voor regelingen inzake rechtstreekse steunverlening in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid en tot vaststelling van bepaalde steunregelingen voor landbouwers en - cfr. de Verordening 795/2004/EG van de Commissie van 21 april 2004 houdende bepalingen voor de uitvoering van de bedrijfstoeslagregeling waarin is voorzien bij de Verordening 1782/2003/EG. 3. Vlaanderen volledig kwetsbaar De nitraatrichtlijn legt de lidstaten op ervoor te zorgen dat de meststoffen op het juiste ogenblik in de juiste dosering op het land gebracht wordt. Voor de kwaliteit van oppervlakte- en grondwater wordt verwezen naar de grenswaarde van 50 mg nitraat per liter water. Tevens wordt de mogelijke eutrofiëring van bepaalde wateren zoals kustwateren en zeewater als criterium weerhouden om wateren aan te duiden die door verontreiniging kunnen worden beïnvloed, als de maatregelen opgelegd door de nitraatrichtlijn achterwege blijven. Alle wateren van het Vlaamse Gewest worden als kwetsbaar aangeduid en gans Vlaanderen is kwetsbare zone water. Het voorstel van decreet bevat volgende elementen opgelegd door de nitraatrichtlijn : 1) De periodes die niet geschikt zijn voor het op of in de bodem brengen van meststoffen; 2) De capaciteit van de opslagtanks voor dierlijke mest; 3) De beperking van het op of in de bodem brengen van meststoffen, overeenkomstig de goede landbouwpraktijken en rekening houdend met de kenmerken van de betrokken kwetsbare zone : - waar mag er bemest worden;
- in welke dosis, naargelang de gewasgroep en de soort mest maximum 170 kg N uit dierlijke mest; - de fosfaatverzadigde gebieden; - opbrenging op steile hellingen, drassig, ondergelopen, bevroren of met sneeuw bedekt land; - opbrenging van mest nabij waterlopen; - emissie-arme aanwending. Derogatieverzoek Conform de nitraatrichtlijn zal in de komende weken bij de Europese Commissie ook een derogatieverzoek ingediend worden om te mogen afwijken van de maximale bemestingsnorm van 170 kg stikstof (N) uit dierlijke mest per ha en per jaar. De nitraatrichtlijn laat dit toe op basis van lange groeiperiodes van de gewassen en het feit dat sommige gewassen een hoge stikstofopname hebben. De Europese Commissie beoordeelt dergelijk verzoek en kan dergelijke derogatie toestaan mits aan een aantal voorwaarden wordt voldaan. Indien het Vlaamse Gewest een derogatie op de 170 kg N uit dierlijke mest per ha en per jaar verkrijgt, is in het voorstel van decreet de machtiging voorzien zodat de Vlaamse regering de bijkomende voorwaarden - opgelegd door de Europese Commissie bij deze derogatie - zal kunnen implementeren via een uitvoeringsbesluit. 4. Bedrijven en hun landbouwgronden. Bedrijven worden - in het kader van dit voorstel van decreet - steeds als geheel bekeken met al hun gronden, dit voor het berekenen van zowel de mestoverschotten als de mestverwerkingsplicht. Er kunnen waterkwaliteitsgroepen worden opgericht om de mensen nauw te betrekken bij de nitraat- en fosfatenproblematiek. 5. Inventarisatie en monitoring Het mestbeleid zal steunen op de inventarisatie van de mestproductie, de perceelsregistratie, de monitoring van het nitraatresidu en van de Map-meetpunten in grond- en oppervlaktewater, het jaarlijks voortgangsrapport, de controle en het toezicht. De controle op het vervoer zal hier een voorname rol spelen. Er wordt in dit kader gemikt op ITtoepassingen en op de controle via het AGR-GPSsysteem.
6. Gebiedsgericht beleid Het nieuwe mestdecreet geeft aan de Vlaamse Regering de mogelijkheid om een gebiedsgericht beleid te voeren op grond van bepalingen betreffende : - de periodes voor het opbrengen van mest op het land, in functie van de waterkwaliteit - de beperking van de mogelijkheden van overname, omzetting van diersoort en samenvoeging tot dezelfde diersoort - het opkopen van nutriëntenemissierechten in bepaalde gebieden - het regelen of beperken van de afzet van dierlijke mest en van mestoverschotten, door invoer of de vestiging of uitbreiding van bedrijven in bepaalde gemeenten De mestverwerkingsplicht wordt in het voorstel van decreet gekoppeld aan de productiedruk in de gemeenten. 7. De dynamiek van de ondernemingen Uitgangspunt is dat de bedrijven, als ze wensen te produceren, een correcte afzet van hun dierlijke mest organiseren. De beperking van de productie wordt behouden, maar de ondernemingsdynamiek wordt ondersteund. De nutriëntenhalte wordt omgezet in nutriëntenemissierechten, uitgedrukt in NER-D op basis van tabellen gevoegd bij het nieuw mestdecreet, en die vrij gemakkelijk verhandelbaar zijn. Bij deze omzetting zal er moeten op toegezien worden dat het globaal aantal dieren op Vlaams niveau niet stijgt, zonder dat er afbreuk gedaan wordt aan de individuele rechten van de bedrijven. Concreet zal zowel naar dieren als mestproductie gekeken worden en zal een omrekeningstabel vastgesteld worden door de Vlaamse regering. Bedrijven zullen op twee wijzen kunnen groeien : - door nutriëntenemissierechten over te nemen met afroming van 25 %, behalve als het gaat om een eerste installatie of binnen een familie in de eerste graad in rechte nederdalende lijn - door bijkomende nutriëntenemissierechten-mestverwerking te ontvangen, mits een aantal randvoorwaarden (zoals bewezen mestverwerking) en op voorwaarde dat de mestverwerking globaal in Vlaanderen groeit. 8. Het nitraatresidu Als enige regio in Europa gebruikt Vlaanderen het meten van het nitraatresidu op het veld als waardemeter, die in rechtstreeks verband staat met de op het perceel gebrachte meststof.
De nitraatresidumetingen zijn instrumenten in het kader van de handhaving en zijn geen doel op zich. Tot uiterlijk einde 2008 is de grenswaarde 90 kg stikstof per ha op een diepte van 0,90 m. Er worden per jaar duizenden stalen genomen en geanalyseerd in risicogebieden, waar de gemiddelde nitraatconcentratie per jaar in het oppervlaktewater en grondwater een bepaald niveau overschrijdt. De definitieve grenswaarden voor het nitraatresidu worden vastgelegd op basis van een evaluatie van de resultaten van de bijkomende metingen en de aanvulling van bestaand en verder wetenschappelijk onderzoek. 9. De mestverwerkingsplicht Gezien Vlaanderen volledig kwetsbaar zal zijn in de periode van het actieprogramma 2007-2010, zal mestverwerking verder moeten uitgebreid worden in het kader van de verminderde afzetmogelijkheden van dierlijke mest. Een haalbare en realistische mestverwerkingsplicht wordt opgelegd en is noodzakelijk om te kunnen blijven produceren. De mestverwerkingsplicht op het netto stikstofoverschot van de bedrijven of bedrijfsgroepen ziet eruit als volgt : a) Indeling van de gemeenten in 3 soorten volgens de productiedruk in kg N per ha. - kleiner of gelijk aan 170 kg/ha : 10 % verwerkingsplicht - meer dan 170 kg/ha en lager of gelijk aan 340 kg/ha : 20 % - meer dan 340 kg/ha : 30 % b) Bovendien nog verwerking van 0,6 % per volle schijf van 1000 kg netto stikstofoverschot Let wel : er wordt rekening gehouden met de schaalnadelen voor kleine familiale bedrijven, door de verwerking slechts op te leggen voor wie een te verwerken hoeveelheid heeft van meer dan 5000 kg netto stikstof. De substitutiemogelijkheid, die vandaag vooral met pluimveemest bestaat, kan verder gezet worden via de aankoop van mestverwerkingscertificaten, beperkt tot maximaal 5000 kg netto stikstof. 10. De handhaving De hoeksteen van het voorstel van decreet is de handhaving. Elke landbouwer krijgt de kans om zijn verantwoordelijkheid op te nemen en dient de regelgeving na te leven. Belangrijk is hier ook de rol van de Mestbank, die vertrekt van haar ondersteunende taak in het kader van een participatief milieubeleid. De Mestbank heeft een knipperlichtfunctie en zal de landbouwers maximaal sensibiliseren en verwittigen van een mogelijke overtreding. Aansluitend bij het ontwerp van handhavingsdecreet zullen ambtenaren kunnen optreden met
raadgevingen en aanmaningen. Voor de bestraffing is in hoofdzaak gekozen voor het instrument van de administratieve geldboete. De zwaarste overtredingen zullen strafrechterlijk beteugeld worden. De basis- en superheffingen, die aanleiding gaven tot veel discussies en problemen, worden afgeschaft. Zodra het milieuhandhavingsdecreet in werking treedt, zal de handhaving van het mestdecreet op deze basis gebeuren. 11. Een klantvriendelijke Mestbank De Mestbank krijgt een voorname rol toebedeeld in een beleid dat de landbouwers wil oproepen en sensibiliseren om, in het kader van de goede landbouwpraktijken, duurzaam te ondernemen met het oog op het vrijwaren en verbeteren van de milieukwaliteit. Er wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen de ondersteunende taken en de controletaken van de Mestbank. Het milieuvergunningenbeleid daarentegen behoort tot de essentiële taken van de afdeling milieuvergunningen en de milieuinspectie. De bevoegdheid van de Mestbank m.b.t. de milieuvergunningen is beperkt tot advies. 12. Wetenschappelijk onderzoek De Europese Commissie was het ermee eens dat er tijdens dit actieprogramma nog bijkomend wetenschappelijk onderzoek zou gedaan worden betreffende volgende topics : 1 De bemestingsnorm voor maïs en graangewassen op zandgrond : de resultaten worden verwacht ten laatste in 2009; 2 De resultaten van de staalnames van het nitraatresidu, teneinde de nitraatresiduwaarde vast te stellen in relatie tot de waterkwaliteit. De resultaten worden verwacht ten laatste in de tweede helft van 2008; 3 De kritische grenswaarde voor fosfaatdoorslag. De resultaten van deze studie worden verwacht in de tweede helft van 2009. 13. Natuur Wat betreft de regulering van bemesting in kwetsbare zones van ecologisch waardevolle agrarische gebieden, natuurgebieden en bosgebieden (art. 15bis en 15ter) is het de bedoeling om in het voorjaar 2007 een voorstel van decreet in te dienen dat deze materie regelt, de bestaande regeling moderniseert en op een meer eenvoudige wijze vervangt. Hierbij zal niet geraakt worden aan de milieu- en natuurdoelstellingen en met inbegrip van aandacht voor de specifieke problematiek van de akkerbouwers.
Besluit Nu het voorstel van decreet definitief is, kan aan de Europese Commissie de definitieve goedkeuring van het actieprogramma gevraagd worden, zodat het derogatieverzoek kan ingediend worden.