Dinsdag 31 mei 2011 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Start zwerfvuilcampagne Indevuilbak - Zelzate Dames en heren, Beste aanwezigen, Mevrouw De Baets, Mijnheer Vermeir, Welkom op deze toch wel bijzondere locatie voor een persconferentie. Het is niet de meest idyllische plek van Vlaanderen (nog niet) maar deze plek maakt de problematiek van zwerfvuil en sluikstorten zeer tastbaar. De voorbije week konden we via De Afvalrace op Radio1 nog eens vaststellen dat de problematiek echt wel leeft bij de Vlaming. Zwerfvuil is een hardnekkig maatschappelijk probleem. Onderzoek 1
van de OVAM wijst uit dat liefst 77% van de Vlamingen - drie op de vier - zegt zich aan zwerfvuil te ergeren. Sluikstorten is nog een andere problematiek. Vaak worden de termen door elkaar gebruikt, maar er is wel degelijk een verschil, vooral in het gedrag van de vervuiler. Zwerfvuil is klein afval dat vaak nonchalant en argeloos op straat wordt gegooid. Voorbeelden genoeg: sigarettenpeuken, kauwgom, etensresten, blikjes, plastic flesjes, tickets, papieren zakjes, kranten, tijdschriften,... noem maar op. Meestal gaat het om kleine hoeveelheden. Maar die vele kleintjes zorgen er wel voor dat onze straten er vuil bij liggen en extra vuil aantrekken. Het zorgt bovendien voor een onveilig gevoel. Sluikstorten is het werk van burgers die bewust afval dumpen, o.a. omdat ze niet willen betalen voor de ophaling en de verwerking. Het gaat vaak om grof huisvuil, bouwafval, maar ook om plastic zakjes 2
met restafval zoals u hier vanochtend kon zien. Dergelijk gedrag met voorbedachte rade is niet tolereerbaar. De vervuiler moet op zijn plaats worden gezet met strenge handhaving. Maar vandaag gaat het dus over de strijd tegen zwerfvuil. Die strijd heeft al jaren een centrale plaats in het Vlaamse afvalbeleid. Het mag duidelijk zijn: handhaving alleen volstaat niet. Zo werkt de Vlaamse overheid sinds 2006 samen met het bedrijfsleven en de lokale besturen om zwerfvuil actief terug te dringen. In september 2006 ondertekende Kris Peeters, toenmalig Vlaams minister van Openbare Werken, Energie, Leefmilieu en Natuur, een intentieverklaring en actieplan om zwerfvuil aan te pakken, samen met de verpakkingsindustrie, vertegenwoordigd door Fost Plus. De bedrijven die verpakte producten op de markt brengen, engageerden zich om via Fost Plus mee het probleem in te dijken. Zwerfvuil vereist dus een gemeenschappelijke aanpak en is een gedeelde verantwoordelijkheid. 3
In 2007 sloten ook de distributiesector vertegenwoordigd door FEDIS, de producenten van kauwgom via FEVIA en de invoerders en producenten van sigaretten met CIMABEL en TABASERV zich aan bij de zwerfvuilcampagne. De jaarlijkse campagnes zijn een hoeksteen van het langetermijnactieplan om de hoeveelheid zwerfvuil in Vlaanderen drastisch te verminderen. Om die opdracht aan te kunnen, moeten alle bestuursniveaus van de overheid samenwerken. Daarom zijn ook de Vlaamse steden en gemeenten nauw betrokken. Zij werken mee aan de jaarprogramma s om de hoeveelheid zwerfvuil op onze straten, pleinen, parken en andere openbare plaatsen te verkleinen. De afgelopen 4 jaar is fors ingezet op 3 pijlers: 1/ Via sensibilisatie overtuigen we de burgers dat zwerfvuil veroorzaken maatschappelijk niet aanvaardbaar is. 4
2/ De infrastructuur verbeteren we via lokale besturen met het plaatsen van vuilnisbakken, peukenpalen, maar ook door de machines om de straten en pleinen schoon te houden. In 2010 was er 1,4 miljoen euro voorzien voor de ondersteuning (50%) voor het verbeteren van de infrastructuur van de lokale besturen waarvan 1,2 miljoen euro voor subsidies voor veegmachines. Sinds 2007 zijn er al 178 subsidieaanvragen voor 266 veegwagens goedgekeurd. De opgeleverde wagens zijn ondertussen druk in de weer in vele Vlaamse gemeenten om de straten proper te vegen. 3/ Ten derde spreken we via handhaving van reglementering burgers aan die toch zwerfvuil blijven veroorzaken, en geven we hen een dringende aanmaning, met of zonder sanctie. Sinds 2008 is de baseline van de gewestelijke zwerfvuilcampagne 'Zwerfvuil in de vuilbak... en nergens anders'. De initiatiefnemers hebben 'indevuilbak.be' opgericht, een platform rond zwerfvuil voor de burgers en de lokale besturen. Maar alle inspanningen ten spijt boeken we maar langzaam winst. 5
Daarom, dames en heren, moet het roer om. Er moet meer ingezet worden op gedragsverandering. Wie zwerfvuil veroorzaakt, kan dit ook voorkomen. Daarom voegen we 2 nieuwe pijlers toe aan het zwerfvuilbeleid: 'omgeving' en 'participatie'. Terwijl we vroeger onze aanpak dikwijls toespitsten op algemene doelgroepen, willen we nu focussen op het gebied zelf. De nieuwe campagne zal ook meer gericht zijn op het participatieve, op het stimuleren van de burgers om gedragsverandering te helpen uitdragen. Overgang naar onthulling campagnebeeld 6
Zoals u kan zien heeft de nieuwe campagne een positieve toon: 'Zwerfvuil is niet meer van deze tijd' Straks zal de heer Vermeir van Fost Plus de campagne in detail toelichten. We zullen acties voeren op 3 niveaus: 1. overkoepelend en globaal, op het niveau van de regio Vlaanderen 2. lokaal 3. en op specifieke doelplaatsen, waaronder wat men noemt transiten icoonplaatsen zoals een markt, een stationsplein of drukke winkelstraten. De lokale besturen nemen een sleutelpositie in: ze staan dicht bij de burgers en de verenigingen, leveren grote inspanningen voor de openbare ruimte en kunnen gebruik maken van verschillende vormen van ondersteuning via 'indevuilbak'. 7
Zo is er financiële projectondersteuning. Het 'indevuilbak' programma geeft financiële steun aan lokale inspanningen die een stapje verder gaan dan alleen opruimen. Lokale projecten die de gemeente of intergemeentelijke vereniging opzet met verenigingen of groepen, komen ook in aanmerking. Hiervoor stellen we ieder jaar 200.000 euro ter beschikking. Daarnaast kunnen de lokale besturen materiële bijstand aanvragen voor opruimacties. Handschoenen, fluovestjes en grijpers worden gratis ter beschikking gesteld en herkenbare logo s en slogans op het materiaal versterken de boodschap dat heel Vlaanderen meewerkt om zwerfvuil aan te pakken. In 2010 werd aan 230 gemeenten materiaal uitgedeeld, in totaal ruim 280.000 afvalzakken, 38.000 handschoenen, 18.000 fluojasjes en 15.000 grijpstokken. Maar, dames en heren, Netheid vraagt om een aanpak die door beleidsdomeinen en bestuurslagen snijdt. Op 1 april 2011 is het Netheidsnetwerk Vlaanderen opgericht. Dit netheidsnetwerk benadrukt de 8
samenwerking tussen de lokale besturen (gemeenten, intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, provincies), het bedrijfsleven en de Vlaamse overheid. De lokale besturen worden gestimuleerd tot een netheidsbeleid dat geïntegreerd is in de andere beleidsvelden en afgestemd is met de Vlaamse overheid, en dit met een doordachte en haalbare langetermijnvisie. Meten is weten. De lokale besturen hebben nood aan een instrument om de netheid van het openbaar domein te bepalen en het effect van hun werk te meten. Met de netheidsbarometer kunnen ze dat doen. Het is echter niet de bedoeling dat gemeenten als in een competitie hun netheid gaan vergelijken. Het is wel een instrument om de evolutie per gemeente te volgen. Vandaag zetten al 15 gemeenten de netheidsbarometer in. Dat aantal moet aanzienlijk stijgen. De netheidsbarometer biedt 2 grote voordelen: De algemene netheid van de gemeente wordt in kaart gebracht en opgevolgd. 9
Het beleid kan geoptimaliseerd worden: bv. met een efficiëntere planning van de opruim- en veeginspanningen, een optimale plaatsing van de straatvuilnisbakken Ook het Vlaamse afvalstoffenbeleid doet er zijn voordeel mee. De OVAM kan de lokale resultaten gebruiken om een Vlaamse netheidsindex te berekenen. Zo kunnen we op gewestelijk niveau nagaan of het de goede richting uitgaat met ons zwerfvuilbeleid. Dames en heren, We moeten het zwerfvuil en de vervuiler altijd een slag voor zijn. Dat kan de overheid niet alleen. Daarvoor zoeken we medestanders. En als ik de Vlaming op zijn woord mag geloven, en waarom zou ik dat niet doen, staan we er goed voor. Dat blijkt althans uit een nieuw onderzoek waarover ik graag het woord geef aan de administrateurgeneraal van de OVAM. Mevr. Henny de Baets zal u de resultaten toelichten van een nieuw onderzoek naar de houding en participatiebereidheid van de Vlamingen t.o.v. acties en campagnes tegen zwerfvuil. 10
Joke Schauvliege Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur & Cultuur 11