1/ /11 Het Statistisch Toezichtscomité Beraadslaging STAT nr 12/2015 van 9 juni 2015 Betreft: Aanvraag van de Universiteit Gent, Vakgroep Sociologie, omm vanwege de Algemene Directie Statistiek Statistics Belgium mededeling te verkrijgen van gecodeerde studiegegevens uit de gezondheidsenquêtes van 1997, 2001, 2004 en 2008 met het oog op de realisatie van een masterproef Sociologische analyse vann het rookgedrag in België (STAT-MA-2015-012) Het Statistisch Toezichtscomité (hiernaa "het Comité"); Gelet op de wet van 4 juli 1962 betreffende de openbare statistiekk (hierna "wet openbare statistiek"); Gelet op de wet van 8 december 19922 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens (hierna "WVP"); Gelet op het koninklijk besluit van 13 februari 2001 ter uitvoering van de wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens (hierna "koninklijk besluit van 13 februari 2001"); Gelet op het koninklijk besluit van 7 juni 2007 tott vaststelling van de nadere regels met betrekking tot de samenstelling en de werking van het Statistisch Toezichtscom mité opgericht binnen de Commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer; Gelet op de aanvraag van de Universiteit Gent, Vakgroep Sociologie, ontvangen op 09/04/2015; Gelet op de bijkomend ontvangen toelichting op 30/04/2015;
Beraadslaging STAT 12 /2015-2/11 Gelet op de aanvraag van het technisch en juridisch advies gericht aan de Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie (Algemene Directie Statistiek Statistics Belgium) op 04/05/2015; Gelet op het technisch en juridisch advies ontvangen op 19/05/2015; Gelet op het verslag van de Voorzitter; Beslist op 9 juni 2015, na beraadslaging, als volgt: I. VOORWERP VAN DE AANVRAAG 1. De aanvraag strekt ertoe om Universiteit Gent, Faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen, Vakgroep Sociologie, hierna de Onderzoeker genoemd, te machtigen om vanwege de Algemene Directie Statistiek Statistics Belgium (hierna ADSSB) mededeling te bekomen van gegevens uit de gezondheidsenquêtes van 1997, 2001, 2004 en 2008, met het oog op de realisatie door een masterstudent sociologie van diens masterproef Sociologische analyse van het rookgedrag in België, hetwelk kadert in het meer algemeen onderzoeksthema van de sociale ongelijkheid in gezondheid in België. 2. De aanvraag strekt er tevens toe het ingevolge die mededeling af te sluiten vertrouwelijkheidscontract tussen ADSSB en de Onderzoeker goed te keuren. II. ONDERZOEK VAN DE AANVRAAG A. TOEPASSELIJKE WETGEVING A.1. Wet openbare statistiek 3. Op grond van de artikelen 15 en 15bis van de wet openbare statistiek is ADSSB bevoegd, na toestemming van het Statistisch Toezichtscomité en mits een vertrouwelijkheidscontract goedgekeurd is door datzelfde Comité, gecodeerde studiegegevens te leveren aan de in de wet openbare statistiek vermelde bestemmelingen onder de in de wet openbare statistiek gestelde voorwaarden.
Beraadslaging STAT 12 /2015-3/11 A.2. WVP en koninklijk besluit van 13 februari 2001 4. Op grond van artikel 1, 1 van de WVP en artikel 1, 3 van het koninklijk besluit van 13 februari 2001 zijn gecodeerde studiegegevens betreffende geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke personen persoonsgegevens, waarvan de verwerking slechts mag gebeuren onder de in de WVP en het koninklijk besluit van 13 februari 2001 gestelde voorwaarden. B. RECHTSBASIS 5. De Onderzoeker is één van de in de wet openbare statistiek opgesomde bestemmelingen van gegevens, meer bepaald één in de zin van artikel 15, eerste lid, 4 van de wet openbare statistiek. 6. De Onderzoeker komt derhalve principieel in aanmerking om gemachtigd te worden de gevraagde gegevens te ontvangen. Tegelijk stelt het Comité vast dat het onderzoek een masterproef van een student sociologie betreft die ondersteund en begeleid wordt door de Universiteit Gent, waarbij meer bepaald de promotor van de masterstudent zal instaan voor de begeleiding bij de uitvoering van de masterproef en de consulent inzake informatiebeveiliging van de Universiteit Gent waar nodig zal adviseren en toezien op de correcte naleving van de gemaakte afspraken inzake informatiebeveiliging. C. FINALITEIT 7. Persoonsgegevens dienen voor welbepaalde, uitdrukkelijk omschreven en gerechtvaardigde doeleinden te worden verkregen (artikel 4, 1, 2 WVP). 8. De persoonsgegevens worden gevraagd met het oog op een onderzoek dat, in het kader van het meer algemene thema van de sociale ongelijkheid in gezondheid in België, een sociologische analyse van het rookgedrag in België beoogt. 9. Na een uitgebreid onderzoek in de wetenschappelijk literatuur werd door de Onderzoeker volgende onderzoeksvraag opgesteld: Hoe verschilt de invloed van flexibele resources (opleidingsniveau) op het rookgedrag tussen mannen en vrouwen gedurende elf jaar? In het onderzoek zal de evolutie van het rookgedrag in België bestudeerd door middel van multilevel analyse, waarbij individuen genest zijn binnen geboortecohorten. Er zal worden onderzocht hoe rookgedrag verandert bij jonge cohorten in vergelijking met oudere cohorten. De verschillende geboortecohorten zijn in dit onderzoek het hoger niveau, waarin individuen (lager niveau) zijn genest. Rookgedrag wordt geoperationaliseerd als, enerzijds, wel roken en anderzijds, niet (meer)
Beraadslaging STAT 12 /2015-4/11 roken. Specifiek wordt er gekeken hoe het veranderingsproces verschilt tussen mannen en vrouwen. Er wordt gekeken hoe deze factoren verschillen naargelang de verschillende cohorten. 10. Concreet zal de Onderzoeker volgende verschillende onderzoekshypothesen trachten te beantwoorden: 1. Hypothese 1: Op basis van verschillende onderzoeken kan er besloten worden dat mensen die geen sociale steun genieten van een partner of een sociaal netwerk meer kans maken om te roken dan mensen die wel sociale steun hebben. Deze onderzoeken passen binnen de fundamental social cause theory. 2. Hypothese 2: Op basis van de fundamental social clause theory kan er besloten worden dat mensen met een laag opleidingsniveau meer kans maken om te roken dan mensen met een hoger opleidingsniveau. 3. Hypothese 3: Op basis van de tobacco epidemic diffusion theory kan gesteld worden dat personen uit jongere cohorten zich vaker zullen bevinen bij niet-rokers dan oudere geboortecohorten. Daarnaast zal bij jongere cohorten de genderkloof in rookgedrag kleiner worden. 11. De doeleinden van het onderzoek beantwoorden aan de voormelde vereisten van de WVP. 12. Op grond van artikel 15 van de wet openbare statistiek dienen de gecodeerde persoonsgegevens te worden verkregen voor statistische of wetenschappelijke doeleinden. De gegevens zijn in casu bestemd voor een onderzoek omtrent sociologische analyse van rookgedrag in België. 13. Volgens de beheersinstelling stelt de aanvraag op het vlak van finaliteit geen probleem. De gegevens worden gevraagd in het kader van een masterthesis met louter wetenschappelijke doelstellingen. Het Comité sluit zich daarbij aan. D. GEGEVENS 14. De gegevens die worden gevraagd zijn volgende variabelen en groepen van variabelen uit de Belgische Gezondheidsenquête van 1997, 2001, 2004 en 2008: REGIO: gewest PROV: provincie YEAR: enquêtejaar Hhtype2: soort huishouden WFIN en WFINHH: wegingsfactor HC.01 t.e.m. HC.05 (5 variabelen): samenstelling van het huishouden (informatie over het huishouden)
Beraadslaging STAT 12 /2015-5/11 NBR_PER: aantal personen in het huishouden Age5, age5y, age8 en age9 (4 variabelen): leeftijdsgroepen SO_1, SO_2, SO01 en SO02 (4 variabelen): sociale contacten (schriftelijke vragenlijst) TA.01 t.e.m. TA.15_1 (77 variabelen): consumptie van tabak (schriftelijke vragenlijst) ET_1, ET01 t.e.m. ET.04 (5 variabelen): studies (mondelinge vragenlijst) EM.01 t.e.m. EM.04 en EM11_1 t.e.m. EM11_2 (7 variabelen): tewerkstelling (mondelinge vragenlijst). 15. De Onderzoeker beschrijft alle gevraagde variabelen, evenals de motivatie waarvoor deze nodig zijn in zijn aanvraag. Volgens de beheersinstelling laten de gegevens niet toe om individuen te identificeren en kunnen ze meegedeeld worden. Het Comité neemt hier akte van. E. PROPORTIONALITEIT E.1. Ten overstaan van de noodzaak tot het verkrijgen van gecodeerde gegevens 16. De Onderzoekers mogen de gecodeerde persoonsgegevens enkel ontvangen indien een verwerking van anonieme gegevens niet de mogelijkheid zou bieden de statistische of wetenschappelijke doeleinden die hij betracht te verwezenlijken (artikel 4 WVP). 17. Het onderzoek dat hier wordt beoogd kan het 'informatieverlies' van een eventuele anonimisering door ADSSB (bv. door opname van de gevraagde gegevens in totaliserende tabellen) niet aan. De noodzaak om over niet-geaggregeerde gegevens te kunnen beschikken blijkt duidelijk uit de hoeveelheid en de rijkdom van de variabelen, ook op individueel niveau, en het Comité erkent bijgevolg de behoefte aan de gevraagde gecodeerde persoonsgegevens voor de beoogde onderzoeksdoelstellingen. Een mededeling van louter anonieme informatie kan hier niet volstaan. 18. De doeleinden rechtvaardigen dus de verwerking van gecodeerde persoonsgegevens. Gelet op de hoeveelheid en de rijkdom van de variabelen dient de Onderzoeker zich te onthouden om handelingen te verrichten die er op gericht zijn om gecodeerde gegevens om te zetten in nietgecodeerde gegevens E.2. Ten overstaan van de hoeveelheid aan gegevens 19. Na verzoek om bijkomende toelichting terzake, vervolledigde de Onderzoeker zijn aanvraag op dit vlak en levert hij het bewijs van proportionaliteit per groep van variabelen. Aangezien de Onderzoeker een sociologische analyse wenst te maken van het rookgedrag in België, is het een vereiste om variabelen rond tabaksgebruik te kunnen bekijken en dit doorheen de tijd, vandaar dat verschillende enquêtejaren worden gevraagd.
Beraadslaging STAT 12 /2015-6/11 Er zal ook een socio-economisch profiel worden opgesteld op basis van variabelen als studies, tewerkstelling, leefsituatie (gezinssituatie en andere sociale contacten). Er zal immers worden nagegaan welke socio-economische achtergrondkenmerken het rookgedrag bepalen. Er wordt ook nagegaan wat de invloed van geboortejaar en leeftijd is op rookgedrag -vandaar de gevraagd informatie inzake leeftijdsgroepen-, evenals een gebeurlijk verschil tussen de provincies en gewesten. 20. Volgens de beheersinstelling komen de gevraagde gegevens overeen met de variabelen die nodig zijn om de statistische doelstellingen te bereiken en is het evenredigheidsbeginsel bijgevolg in acht genomen. 21. Het Comité sluit zich daarbij aan en besluit dat de gevraagde gegevens toereikend, ter zake dienend en niet overmatig zijn conform artikel 4, 1, 3 van de WVP. E.3. Ten opzichte van de bewaartermijn van de gegevens 22. Persoonsgegevens mogen niet langer worden bewaard dan voor de verwezenlijking van de doeleinden waarvoor zij worden verkregen of verder worden verwerkt, noodzakelijk is (artikel 4, 1, 5 van de WVP). 23. Het onderzoek zou volledig afgerond moeten zijn tegen 30 september 2016, wat volgens de beheersinstelling aanvaardbaar is voor het realiseren van de wetenschappelijke onderzoeksdoelstellingen. Het Comité neemt hier akte van. 24. Na de bewaartermijn moeten de gegevens en back-ups door de Onderzoeker volledig vernietigd worden. Het is niet toegestaan de (gecodeerde) studiegegevens voor dezelfde doeleinden langer te blijven gebruiken, behoudens toegekende verlenging. Mochten de doeleinden reeds vóór het vervallen van die termijn zijn bereikt, dienen de gegevens en back-ups nog voor afloop van deze termijn door de Onderzoeker te worden vernietigd, met name meteen nadat de doeleinden zijn verwezenlijkt. F. BEVEILIGING F.1. Consulent inzake informatieveiligheid 25. Uit de door de stukken die de Onderzoeker heeft medegedeeld blijkt dat hij over een consulent inzake informatieveiligheid beschikt.
Beraadslaging STAT 12 /2015-7/11 F.2. Veiligheidsbeleid 26. Uit de door de Onderzoeker meegedeelde stukken blijkt dat hij over een veiligheidsbeleid beschikt. 27. Uit de conformiteitsverklaring inzake veiligheid dat de aanvraag tot mededeling van de gegevens en het vertrouwelijkheidscontract vergezelde, kan opgemaakt worden dat alle vragen inzake veiligheid positief werden beantwoord. De Onderzoeker preciseert dat wordt samengewerkt met de dienst ICT en de veiligheidsadviseur van de universiteit Gent om de veiligheid van de gegevens te garanderen: Zo zal de opslag van gegevens gebeuren op de door de directie ICT van de UGent centraal aangeboden storage-infrastructuur. Deze is professioneel beveiligd in het centrale datacenter van de UGent 1. 28. De beheersinstelling levert een positief advies af voor het veiligheidsbeleid van de Onderzoeker. F.3. Verantwoordelijke natuurlijke persoon 29. De identiteit van de verantwoordelijke natuurlijke persoon werd meegedeeld. Deze persoon is persoonlijk verantwoordelijk voor het naleven van alle verplichtingen m.b.t. de uitvoering van de wet openbare statistiek, de WVP, hun uitvoeringsbesluiten, elke andere wettelijke of reglementaire bepaling tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer, de bepalingen van de onderhavige beslissing van het Comité, en de bepalingen van het vertrouwelijkheidscontract. 30. Deze persoon zal daadwerkelijk toezien op de rechtmatige aanwending van de verstrekte gegevens. 31. De maatregelen waarvan sprake in F.1. t.e.m. F.3., die de bescherming en de veiligheid van de verstrekte studiegegevens moeten verzekeren, zoals vereist door artikel 16 WVP en artikel 15bis wet openbare statistiek, zijn doeltreffend, indien ze strikt worden gecontroleerd en (op)gevolgd in de praktijk. 1 De Onderzoeker stelt dat de voordelen qua veiligheid van centrale opslag in plaats van lokale opslag op eigen laptop en/of media duidelijk zijn o.a.: verlies of diefstal van de gegevensdrager is uitgesloten specialisten beheren de infrastructuur, inclusief alle veiligheidsaspecten, ook op netwerkniveau toegang tot de data is strikt geregeld via accountbeheer en daaraan gekoppelde authorisaties er is performante logging en monitoring er zijn betrouwbare backup scenario s actief vernietiging van de data na afloop is beter beheersbaar.
Beraadslaging STAT 12 /2015-8/11 F.4. Scheiding van andere verwerkingen 32. De Onderzoeker dient onderhavige verwerking van onderhavige gegevens voor onderhavige doeleinden gescheiden te houden van de andere verwerkingen van persoonsgegevens die hij eventueel onder zich heeft. F.5. Verbod op decodering 33. De Onderzoeker dient er zich contractueel toe te verbinden alle mogelijke middelen te zullen inzetten om te vermijden dat de identiteit van de personen op wie de meegedeelde persoonsgegevens betrekking hebben, zou worden achterhaald. F.6. Koppelverbod 34. De Onderzoeker mag geen pogingen ondernemen om de bekomen persoonsgegevens te koppelen aan persoonsgegevens die reeds met toepassing van andere machtigingen aan hem werden overgemaakt. F.7. Vertrouwelijkheid 35. De Onderzoeker verbindt er zich toe de vertrouwelijkheid van de studiegegevens in acht te nemen en ervoor te zorgen dat de studiegegevens uitsluitend gebruikt worden door leden van zijn/haar eigen personeel, met het oog op de uitvoering van de bedoelde onderzoeken. G. ANDERE GEBRUIKSVOORWAARDEN G.1. Verspreiding resultaten 36. De stukken vermelden terzake dat de databestanden zullen worden geconverteerd en geanonimiseerd. 37. De Onderzoeker moet er inderdaad voor zorgen dat, na analyse en gebruik van de gegevens, de gepubliceerde resultaten anoniem en globaal blijven, zodat de individuele gegevens er niet rechtstreeks of onrechtstreeks uit geïdentificeerd kunnen worden. 38.De resultaten mogen dus enkel onder globale en naamloze vorm worden verspreid.
Beraadslaging STAT 12 /2015-9/11 39. Tenminste vijftien dagen vóór de verspreiding moet de Onderzoeker de voorgenomen publicatie overigens aan ADSSB ter inzage voorleggen. G.2. Wetenschappelijk doel, wetenschappelijke normen en analysemethoden 40. Voor de Onderzoeker, die bestemmeling is in de zin van artikel 15, eerste lid, 4, van de wet openbare statistiek, stelt zich de eis tot beschrijving van de analysemethoden die zullen aangewend worden bij het onderzoek en het bewijs dat het onderzoek beantwoordt aan de geldende wetenschappelijke normen. 41. Wat betreft de analysemethoden die zullen worden aangewend, licht de Onderzoeker toe dat de gebruikte dataset zal worden geanalyseerd aan de hand van verschillende kwantitatieve onderzoekstechnieken. Er wordt een beschrijvende analyse gedaan van de variabelen, waaronder bivariate analyses met chi 2 voor de categorische variabelen, in dit geval: opleidingsniveau en gewest. Voor de bivariate analyse van de metrische variabelen, namelijk leeftijd en cohorte, wordt gebruik gemaakt van een anova-test. De univariate- en bivariate analyses worden gedaan met het statistische programma SPPS 22. De voornaamste analyse methode voor de hypothese is logistische multilevel analyse, dit met twee verschillende levels, namelijk individueel- en cohorte niveau. Alle modellen worden geschat aan de hand van het softwarepakket MLwiN. 42. Wat betreft de geldende wetenschappelijke normen die zullen worden aangewend, stelt de Onderzoeker zich te engageren door bij te dragen tot maatschappelijk/sociaalwetenschappelijk onderzoek en onderwijs. De resultaten van de onderzoeksprojecten van de Onderzoeker worden gevaloriseerd aan de hand van wetenschappelijke publicaties. De Onderzoeker stelt te moeten voldoen aan normen vastgelegd in het Facultair Onderwijs- en Examenreglement van de UGent. 43. Volgens de beheersinstelling betreffen de onderzoeksvragen een wetenschappelijk en maatschappelijk relevant thema en zijn de door de Onderzoeker vermelde statistische doelstellingen op basis van de gevraagde gegevens mogelijk en zinvol. Voor zover het Comité kan oordelen kan de wetenschappelijkheid van zowel de finaliteit als de methodologie van het onderzoeksproject inderdaad niet betwist worden. G.3. Controle 44. De Onderzoeker stemt er uitdrukkelijk mee in dat vertegenwoordigers van het Comité, te allen tijde zonder voorafgaande ingebrekestelling toegang krijgen tot de lokalen en tot de informaticainfrastructuur waar de verstrekte gegevens worden bewaard, om na te gaan of de bepalingen van de beslissing van het Comité, de bepalingen van de wet openbare statistiek en haar uitvoeringsbesluiten, alsook de bepalingen van het vertrouwelijkheidscontract worden uitgevoerd.
Beraadslaging STAT 12 /2015-10/11 45. Op eenvoudig verzoek kan het Comité toegang krijgen tot andere lokalen en ICT-systemen om te controleren of er geen inbreuk gepleegd wordt op de bepalingen van de beslissing van het Comité, de bepalingen van de wet openbare statistiek en haar uitvoeringsbesluiten en de bepalingen van het vertrouwelijkheidscontract. H. HET VERTROUWELIJKHEIDSCONTRACT 46. De studiegegevens worden medegedeeld aan de Onderzoeker krachtens een vertrouwelijkheidscontract tussen ADSSB en de Onderzoeker. 47. Het vertrouwelijkheidscontract, dat als bijlage werd gevoegd bij de aanvraag tot mededeling van de gegevens, legt de voorwaarden vast waaronder de gegevens door ADSSB doorgegeven en door de Onderzoeker gebruikt mogen worden. 48. Het vertrouwelijkheidscontract bevat minstens de wettelijk verplichte vermeldingen als bepaald in artikel 15bis wet openbare statistiek, waaronder de duur van het vertrouwelijkheidscontract, dat, in de ogen van het Comité, wordt gesloten tot 30 september 2016. Het Comité neemt hier akte van. Dit betekent geenszins dat na afloop van deze contractuele termijn, de vertrouwelijkheid van de gegevens zelf mag worden doorbroken. Die laatste moet dus onbeperkt in de tijd worden gerespecteerd. 49. De contractuele bepalingen die te maken hebben met privacy en vertrouwelijkheid die in het vertrouwelijkheidscontract staan, zijn opgenomen in onderhavige beslissing van het Comité, waardoor personen vreemd aan het vertrouwelijkheidscontract zich ook kunnen wenden tot het Comité, die aldus de naleving van de voorwaarden waaronder de gegevens door de Onderzoeker gebruikt mogen worden kan controleren. III. ALGEMEEN BESLUIT 50. De Onderzoeker dient bij de verwerking van de verkregen persoonsgegevens rekening te houden met de WVP, de wet openbare statistiek, hun uitvoeringsbesluiten en elke andere wettelijke of reglementaire bepaling tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer, de bepalingen van de onderhavige beslissing van het Comité, en de bepalingen van het vertrouwelijkheidscontract tussen ADSSB en de Onderzoeker.
Beraadslaging STAT 12 /2015-11/11 IV. SPECIFIEK BESLUIT 51. Het Comité is van oordeel dat: de Onderzoeker over een rechtsgrond beschikt om de verzochte gecodeerde studiegegevens op te vragen; de mededeling door ADSSB van de gevraagde gecodeerde studiegegevens aan de Onderzoeker toegelaten is met het oog op de voormelde doeleinden van wetenschappelijk onderzoek; deze gegevens leverbaar zijn met inachtneming van het detailniveau in de aanvraag; de retentieduur van de gegevens is beperkt tot de duur van het onderzoek (zijnde 30 september 2016). OM DEZE REDENEN, Het Comité, 1 machtigt ADSSB om de hoger vermelde persoonsgegevens mee te delen aan de Universiteit Gent, Vakgroep Sociologie; 2 beslist dat deze machtiging geldt voor zover en voor zolang de voorwaarden in deze beraadslaging zijn vervuld; 3 keurt het vertrouwelijkheidscontract dat er bij hoort onder de hoger vermelde voorwaarden goed. Voor de Wnd. Administrateur, afw. De Voorzitter, (get.) An Machtens Wnd. Afdelingshoofd ORM (get.) Gert Vermeulen