Enkelprothese Enkelprothese
Inhoud Enkelprothese, december 2014 3 Inleiding 4 De enkelprothese 4 Waarom een prothese? 6 Soorten protheses 7 De operatie 7 Voorbereiden 9 De ingreep uitgelegd 9 Mogelijke complicaties 11 Het herstel 11 Herstel in het ziekenhuis 12 Weer thuis 14 Lange termijn 15 Meer informatie 15 Relevante adressen 16 Woordenlijst Inleiding U heeft veel last van uw enkel. Bewegen is lastig en pijnlijk. U kunt daardoor uw dagelijkse bezigheden niet goed meer doen. Orthopedische maatschoenen helpen onvoldoende. Een operatie is noodzakelijk. Er zijn dan 2 mogelijkheden: u krijgt een nieuw enkelgewricht of uw enkel wordt vastgezet. Uw arts heeft voorgesteld uw enkelgewricht te vervangen door een kunstgewricht: de enkelprothese. Hiervoor is een operatie nodig. Misschien wilt u meer weten over deze operatie voordat u een besluit neemt. U vindt hier informatie over de enkelprothese, de operatie en wat u bij het herstel kunt verwachten. Ook vindt u adressen van organisaties waar u meer informatie kunt krijgen. Houdt u er rekening mee dat de situatie voor iedereen anders is. Ook kan de precieze procedure per ziekenhuis verschillen. 2 3
De enkelprothese Waarom een prothese? U heeft veel last van uw enkel. Aangepaste schoenen helpen niet (meer). Een enkelprothese kan een oplossing zijn. De pijn verdwijnt dan, maar u kunt uw enkel niet meer extreem belasten. Het enkelgewricht De enkel is het gewricht tussen het onderbeen en de achtervoet. Dit gewricht wordt ook wel het bovenste spronggewricht genoemd. Er is ook een onderste spronggewricht. Bewegen is erg pijnlijk Uw enkelgewricht is beschadigd. Dit kan veroorzaakt zijn door artrose. Artrose kan onder andere ontstaan door een standsafwijking (bijvoorbeeld door een breuk) of door herhaaldelijke ontstekingen. Bewegen is pijnlijk. U wordt daardoor belemmerd bij uw dagelijkse bezigheden. Het gebruiken van pijnstillers, oefentherapie en/of orthopedische maatschoenen helpen niet of niet meer. Enkelprothese of enkelartrodese Uw arts bekijkt wat de best mogelijke behandeling is van uw beschadigde enkelgewricht. Een enkelprothese houdt in dat het gewricht vervangen wordt door een kunstgewricht. Het vastzetten van het gewricht kan een andere mogelijkheid zijn, dit heet een artrodese. Enkelgewricht Met een enkelartrodese is er geen beweeglijkheid meer in de enkel, dat merkt u bijvoorbeeld met het lopen. Bij een enkelprothese behoudt u beweeglijkheid in de enkel. Nadeel is dat een prothese bij veel belasting snel slijt. Of u in aanmerking komt voor een artrodese of een prothese hangt af van verschillende factoren, onder andere: De kwaliteit van het bot De stand van de enkel De mate van beschadiging van het gewricht Uw arts kan u uitleggen waarom bij u voor een prothese is gekozen. De meeste mensen hebben na een artrodes of prothese geen pijn meer en zijn tevreden over het resultaat. 4 5
Enkelprothese 6 Soorten protheses Soorten protheses Er zijn verschillende soorten enkelprotheses. Uw orthopedisch chirurg kiest de soort die het beste bij u past. Zware belasting op een klein gewricht Het enkelgewricht is een lastig gewricht om een prothese bij aan te meten. Dit komt doordat het een vrij klein gewricht is dat relatief zwaar wordt belast. Verder is het gewricht niet alleen een scharniergewricht: er vinden ook draai- en schuifbewegingen plaats. Beweeglijkheid Een enkelprothese bestaat uit drie delen: een vlak deel aan de onderzijde van het scheenbeen, een bolvormig deel op het sprongbeen en daartussenin een deel van plastic. Deze moeten zo gemakkelijk mogelijk kunnen bewegen ten opzichte van elkaar. Ook is het de bedoeling dat u uw enkel enigszins in andere richtingen kunt bewegen. Door een zo goed mogelijke stand van de enkelprothese wordt de rest van uw voet ontlast. De operatie Voorbereiden Het is belangrijk dat u weet wat er allemaal komt kijken bij het plaatsen van een enkelprothese. Uw vragen kunt u stellen aan de orthopedisch chirurg. Vraag ook om informatie over anesthesie. Praat met de chirurg Het is belangrijk dat u alles wat te maken heeft met de operatie goed begrijpt. Pas dan kunt u toestemming geven voor de operatie. Bespreek van tevoren uw vragen en zorgen met de orthopedisch chirurg die de operatie gaat uitvoeren. Vragen stellen U kunt de volgende vragen stellen aan de orthopedisch chirurg: Waarom is deze operatie nodig? Hoe bereid ik mij voor op de operatie? Wat wordt er tijdens de operatie gedaan? Welke problemen kunnen tijdens en na de operatie ontstaan? Wat staat mij te wachten na de operatie? Wanneer mag ik naar huis? Wat staat mij te wachten in de herstelfase direct na de operatie? Wat kan ik op langere termijn verwachten? Wat mag ik wel en wat niet na de operatie? Welk resultaat mag ik van deze operatie verwachten? 7
Overleg met uw arts of u tijdelijk moet stoppen met bepaalde medicijnen, bijvoorbeeld NSAID s, bloedverdunners of DMARD s. Meestal stopt u vlak voor de operatie met uw medicijnen. Wat kunt u zelf doen De week voorafgaand aan de ingreep moet u zorgen dat er geen wondjes aan uw voet en been ontstaan. U mag daarom niet uw teennagels knippen, of uw been scheren. Wondjes vergroten de kans op een infectie. De operatiewond moet genezen en uw botten moeten aan elkaar groeien. Bij mensen die roken verlopen deze herstelprocessen langzamer dan bij mensen die niet roken. U kunt het beste voor de operatie stoppen met roken. Overgewicht geeft een grotere belasting op de prothese, waardoor deze minder lang meegaat. Bent u te zwaar? Zorg dan dat u gewicht verliest. Uw huisarts kan u adviseren, of doorverwijzen. Pijnstilling tijdens de operatie Voorafgaand aan de operatie heeft u een afspraak met de anesthesist. Dit is een specialist op het gebied van verdoving. Samen bespreekt u wat bij u de mogelijkheden tot verdoving zijn. De meest gebruikte vormen van verdoving zijn een lokale verdoving van het te opereren been, een ruggenprik en de narcose. Bij de ruggenprik wordt alleen het onderste deel van uw lichaam verdoofd (vanaf uw middel). Bij een narcose wordt u volledig verdoofd en bent u niet bij bewustzijn tijdens de ingreep. Informatie van het ziekenhuis Vraag in het ziekenhuis naar informatie over hoe u zich voorbereidt op de operatie. Veel ziekenhuizen hebben daarvoor een brochure of website. U leest over onderwerpen als nuchter zijn voor de operatie (vanaf middernacht niet meer eten en drinken op de dag van de operatie), het verwijderen van make-up, sieraden en uw kunstgebit, en of u tijdelijk met medicijnen moet stoppen. De ingreep uitgelegd Opname Meestal wordt u een dag voor de operatie opgenomen in het ziekenhuis. De operatie De orthopedisch chirurg maakt uw enkel aan de voorzijde open. Op die plek krijgt u het litteken. De chirurg vervangt uw beschadigde enkelgewricht door een kunstgewricht. De onderdelen van de prothese groeien vast aan de botten. Na de operatie krijgt u gips. Duur De operatie duurt ongeveer anderhalf uur. Mogelijke complicaties Een enkele keer komt een wondinfectie voor. Ook kan uw enkel stijf of instabiel zijn. Soms gebeurt het dat de prothese verzakt of loslaat. Verder gelden dezelfde risico s als bij andere operaties. Wondinfectie Het risico op wondinfectie is klein, maar als dit gebeurt kunnen de gevolgen groot zijn. Soms ontstaat een infectie die zo ernstig is dat de prothese eruit moet, maar dit komt slechts in 1% van de gevallen voor. Meestal is een wondinfectie na 5 dagen zichtbaar. De wond is dan rood en pijnlijk en u heeft last van een verhoogde temperatuur. Behandeling bestaat uit rust en antibiotica. Soms is een operatie nodig om pus te verwijderen. Dit voorkomt een infectie van uw enkel. Wordt de wond roder en pijnlijker, neem dan direct contact op met uw huisarts of specialist. Lukt dit niet, dan kunt u de spoedarts van het ziekenhuis bellen. Instabiliteit Uw pezen en banden kunnen van slechte kwaliteit zijn doordat ze herhaaldelijk beschadigd zijn geraakt. Hierdoor is het moeilijk om het nieuwe gewricht zo af te stellen dat het stabiel is in alle richtingen waarin de enkel zich beweegt. Als uw nieuwe gewricht minder stabiel is, laat het sneller los. 8 9
Risico s bij operatie Verder gelden dezelfde risico s als bij andere operaties: Nabloeding. De kans dat de wond nabloedt is de eerste 24 uur het grootst. Het risico op nabloeding bij een enkelprothese is klein. Langzame wondgenezing. Het komt soms voor dat de wond niet goed of langzaam geneest. Trombose. Alle langdurige operaties verhogen de kans op trombose. Om dit te voorkomen krijgt u vanaf de dag van de operatie bloedverdunnende medicijnen in de vorm van tabletten of injecties. Het kan nodig zijn dat u deze thuis nog een aantal weken gebruikt. De trombosedienst legt u uit hoe u deze medicijnen gebruikt en welke dosering u nodig heeft. Het herstel Herstel in het ziekenhuis De eerste dagen na de operatie herstelt u in het ziekenhuis. Na 1 of 2 dagen krijgt u loopgips. Dit blijft 4 tot 6 weken zitten. De eerste 2 weken mag u uw enkelprothese nog niet belasten. Na de operatie Direct na de operatie krijgt u een gipsverband (achterspalk) aan de achterkant en zijkanten van uw voet. Ter controle wordt een röntgenfoto gemaakt. Vaak wordt een drain in de wond geplaatst om het wondvocht af te voeren. Loopgips Als de wond er rustig uitziet mag de drain eruit. Dit gebeurt 1 of 2 dagen na de operatie. Daarna krijgt u loopgips om uw onderbeen. Dit blijft 4 tot 6 weken zitten. De eerste 2 weken mag u uw geopereerde voet niet belasten. U krijgt krukken om mee te lopen. Medicijnen Direct na de operatie kunt u uw medicijnen weer innemen. Doe dit in overleg met uw arts. Zo nodig past hij de pijnstilling aan. U krijgt dagelijks tabletten of injecties om trombose in uw onderbeen te voorkomen. Verzorging Meestal kunt u de dag na de operatie al uit bed. U kunt uzelf dan wassen bij de wastafel. Zo nodig krijgt u hulp van de verpleegkundige. Een ergotherapeut, fysiotherapeut of verpleegkundige geeft u advies over het uitvoeren van uw dagelijkse bezigheden. 10 11
Pijn De gewrichtspijn die u voor de operatie had is voor een groot deel verdwenen. Wel kunt u nog pijn hebben aan de wond en aan uw spieren. Deze pijn verdwijnt na verloop van tijd. Pijnstilling krijgt u via het infuus. Dit kunt u zelf toedienen door op een pompje te drukken. Het is ook mogelijk dat u pijnstilling krijgt van de verpleegkundige. Naar huis U mag naar huis als: het gips goed zit de wond goed geneest de pijnstilling effect heeft u zelfstandig naar het toilet kunt (met krukken of een looprekje) Bij ontslag uit het ziekenhuis krijgt u mee: Een afspraak op de polikliniek Een recept voor medicijnen Eventueel kunt u meekrijgen: Een afspraak met de trombosedienst Een overdracht voor de thuiszorg of het verpleeghuis Een aanvraag voor fysiotherapie of ergotherapie Weer thuis Het loopgips blijft 4 tot 6 weken zitten. Als het verwijderd is mag u uw enkelprothese voorzichtig gaan belasten. Een kunstgewricht kan geïnfecteerd raken. Pas daarom op met infecties in uw lichaam. Loopgips Enkele dagen na de operatie heeft u loopgips gekregen. Dit blijft 4 tot 6 weken zitten. Belasten Uw arts vertelt u wanneer u uw voet weer mag belasten. Meestal gebeurt dit geleidelijk, eerste met krukken en later zonder krukken. Uw fysiotherapeut geeft u tips, oefeningen en aanwijzingen over het geleidelijk opvoeren van de belasting. Stijfheid Uw enkel kan na de operatie stijver zijn dan u had verwacht. Meestal is daar niets aan te doen. Kwetsbaar Om de botten van het enkelgewricht zitten alleen pezen en huid. Dit maakt het gewricht kwetsbaar. Probeer stoten te voorkomen. Kans op infectie Elk kunstgewricht kan geïnfecteerd raken. De gevolgen van zo n infectie kunnen groot zijn. De kans op een infectie van het kunstgewricht is groter als u een wond heeft of een infectie ergens anders in uw lichaam. Neem daarom direct contact op met uw huisarts als u koorts heeft. Doe dit ook bij bijvoorbeeld een ontsteking aan uw blaas, gebit, keel of nagelriemen, wonden waar pus uit komt of steenpuisten. Bij een infectie krijgt u antibiotica. Eerst via een infuus, daarna in tabletvorm. Werk U kunt weer aan het werk in overleg met uw arts of de bedrijfsarts. Niet overbelasten Met een enkelprothese kunt u niet meer alles doen wat u vroeger deed. Wees zuinig op uw prothese en belast uw enkel zo weinig mogelijk. Aangepaste schoenen Goede schoenen zijn erg belangrijk. Het is mogelijk dat u aangepaste schoenen nodig heeft. Problemen door gips Soms wordt uw voet blauw door uitgezakt bloed. Heeft u daarbij een tintelend of doof gevoel in uw tenen? Neem dan contact op met de gipskamer in het ziekenhuis. 12 13
Lange termijn De enkel is een ingewikkeld en kwetsbaar gewricht. Als uw enkel instabiel is, kan de prothese loslaten. De levensduur van een enkelprothese hangt vooral af van de mate waarin u deze belast. Resultaten Het resultaat op de langere termijn hangt sterk af van verschillende factoren: het herstel van uw voet, uw lichamelijke conditie en hoe uw andere gewrichten eraan toe zijn. Ook is het van belang hoe actief u bent. Bespreek met uw arts wat u kunt verwachten in uw persoonlijke situatie. Verzakken of loslaten Door bijvoorbeeld overbelasting of een infectie kan de prothese verzakken. Dit betekent dat de prothese wegzakt in het bot of loslaat. Een tweede operatie is dan noodzakelijk. Het is heel lastig om dit te herstellen, omdat er bij de operatie bot is weggehaald. Als het niet lukt om de prothese te herstellen zal de enkel vastgezet worden. Levensduur De onderdelen van een enkelprothese slijten snel. Belast de prothese daarom niet te extreem. Het is belangrijk dat uw prothese zo lang mogelijk meegaat, want een enkelprothese is moeilijk te vervangen. Overleg met uw fysiotherapeut en uw arts hoe u de prothese het beste kunt belasten. Meer informatie Relevante adressen Reumalijn U kunt bij de Reumalijn uw vraag stellen. Bel 0900 20 30 300 (3 cent p.m.), bereikbaar op werkdagen tussen 10.00 en 14.00 uur. Nederlandse Orthopaedische Vereniging (NOV) Wetenschappelijke vereniging van orthopedisch chirurgen in Nederland. De consumentensite van de NOV is www.zorgvoorbeweging.nl. Help mee Het Reumafonds is er voor mensen met reuma. Wij vinden het belangrijk om goede voorlichting te geven. Dit voorlichtingsmateriaal is mogelijk gemaakt door mensen die het Reumafonds een warm hart toedragen. Wij krijgen geen subsidie van de overheid. Wilt u ook helpen in de strijd tegen reuma? Alle giften, groot en klein, zijn welkom. Bankrekening NL 86 RABO 0123040000, Reumafonds Amsterdam. 14 15
Woordenlijst Anesthesist Medisch specialist die tijdens operaties voor de verdoving zorgt en de levensfuncties van de patiënt in de gaten houdt. Wordt ook anesthesioloog genoemd. Antibiotica Medicijn tegen bacteriën. Artrose Reumatische aandoening waarbij de kwaliteit van het kraakbeen in de gewrichten verslechtert. Bovenste spronggewricht Dit is het gewricht tussen het onderbeen en de achtervoet. DMARD Afkorting voor Disease-Modifying Anti Rheumatic Drug. Ook wel ontstekingsremmer genoemd. Dit medicijn remt chronische reumatische ontstekingen. Het helpt de schade te beperken en de pijn te verminderen. Drain Buisje waardoor (wond-)vocht, bloed of pus kan worden afgevoerd. Ergotherapeut Een therapeut die onderzoekt en adviseert welke oefeningen en hulpmiddelen u in het dagelijks leven kunt toepassen om klachten te verminderen. Infectie Besmetting door bepaalde ziekteverwekkers die het lichaam binnendringen en zich vermenigvuldigen. Voorbeelden zijn bacteriën en virussen. NSAID Afkorting van Non Steroidal Anti-Inflammatory Drug. Dit zijn medicijnen die de verschijnselen van een ontsteking verlichten en pijn en stijfheid verminderen. Orthopedisch chirurg Specialist die afwijkingen van het steun- en bewegingsapparaat (botten, spieren, pezen en gewrichten) behandelt. Wordt ook wel orthopeed genoemd. Pus Geelgroen vocht dat ontstaat bij ontstekingen. Het bestaat uit afgestorven cellen, bacteriën en witte bloedcellen. Röntgenfoto Een foto die gemaakt wordt met röntgenstralen en waarop compacter weefsel zoals botweefsel goed kan worden bekeken. Trombose Bloedvatverstopping veroorzaakt door een stolsel aan de wand van het bloedvat. Colofon Enkelprothese, december 2014 Coördinatie Afdeling Voorlichting en Informatie, Reumafonds, Amsterdam. Tekst De teksten in deze brochure zijn tot stand gekomen onder eindverantwoordelijkheid van de Nederlandse Vereniging voor Reumatologie, de Nederlandse Health Professionals in de Reumatologie en het Reumafonds. Bij het samenstellen van de teksten zijn diverse deskundigen (referenten) betrokken, die een ruime ervaring hebben met de behandeling en begeleiding van patiënten met reumatische aandoeningen. Ook patiënten hebben een inhoudelijke bijdrage geleverd. Productiebegeleiding pure brand productions Illustraties Paul Maasillustratie, Tilburg Deze brochure wordt uitgegeven door de Stichting Nationaal Reumafonds (afgekort tot Reumafonds). Hierin zijn vertegenwoordigd de patiëntenorganisaties en de organisaties van de behandelaars. Niets van deze uitgave mag vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden, in welke vorm dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de afdeling Voorlichting en Informatie van het Reumafonds in Amsterdam. 2014 Reumafonds, Amsterdam De inhoud van deze brochure kunt u ook lezen of downloaden op www.reumafonds.nl/patienten. U bent dan verzekerd van de meest recente informatie. Voor vragen kunt u terecht bij de Reumalijn, T 0900 20 30 300 (3 cent p.m.). 16 17
526.dec14 Meer informatie Reumafonds Postbus 59091 1040 KB Amsterdam t 020 589 64 64 f 020 589 64 44 info@reumafonds.nl www.reumafonds.nl Reumalijn Voor al uw vragen over reuma t 0900-2030300 (3 cent p.m.), maandag t/m vrijdag van 10.00 tot 14.00 uur. info@reumalijn.nl ANBI erkend