Enkelprothese/ Enkelarthrodese

Transcriptie

1 Enkelprothese/ Enkelarthrodese

2

3 In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten tot een operatie voor een enkelprothese of een enkelarthrodese op de afdeling Reumatologie of Orthopedie van het Radboudumc. Tijdens deze operatie wordt uw beschadigde enkelgewricht vervangen door een kunstgewricht. In deze folder krijgt u informatie over het enkelgewricht, de voorbereiding op de operatie, de operatie zelf en de nabehandeling. Mocht u na het lezen van deze informatie nog vragen hebben, stel deze dan gerust aan uw behandelende arts of verpleegkundige. Inleiding De enkel is het gewricht tussen het onderbeen en de voet. Het onderbeen wordt gevormd door het scheenbeen en het kuitbeen die aan de onderzijde, samen, de enkelvork vormen. De enkelvork vormt samen met het sprongbeen het bovenste spronggewricht, dat zorgt er voor dat u uw voet naar u toe en van u af kunt bewegen. Het onderste spronggewricht is het gewricht onder het sprongbeen, daar waar dit scharniert met het hielbeen (afbeelding 1). Dit gewricht maakt deel uit van de voetwortel, die zorgt voor bewegingen waarmee u op de buiten en binnen zijde van de voet komt te staan. Delen van de botuiteinden die de enkel vormen zijn bedekt met een laagje kraakbeen, zodat de enkel soepel kan bewegen. Als het kraakbeen van een enkel ernstig beschadigd is of versleten, is vervanging of vastzetten van de enkel soms de enige oplossing. De informatie in deze folder heeft betrekking op de vervanging (prothese) of vastzetten (arthrodese) van het enkelgewricht. Afbeelding 1. Enkelgewricht Oorzaken van slijtage Er zijn verschillende afwijkingen die slijtage van de enkel kunnen veroorzaken, zoals kraakbeen- en stofwisselingsziekten en kraakbeenbeschadiging na een botbreuk. Reumapatiënten hebben ook vaak enkelproblemen doordat hun ziekte, en de ontsteking die daarbij hoort, het kraakbeen aantast. In sommige gevallen is de oorzaak van een versleten enkel onduidelijk. 1

4 Klachten Bij een beschadigde of versleten enkel treden pijn, stijfheid en soms krakende geluiden bij bewegen en zwelling van het gewricht op. In de loop van de tijd kunnen min of meer ernstige bewegingsbeperking en vervormingen in het gewricht optreden. Het lopen wordt dan moeilijk. De belangrijkste redenen voor een enkelprothese of arthrodese zijn de pijn en de moeite met lopen. De pijn verdwijnt grotendeels na de operatie. Na de operatie ervaart u tijdelijk een ander soort pijn, die in de loop van de tijd geleidelijk minder zal worden. Het wandelen, (trap)lopen en het fietsen zal verbeteren na de operatie. De bewegingsmogelijkheden van uw enkel na een enkelprothese hangen af van de bewegingen van de enkel die u voor de operatie kon uitvoeren. Het lopen met een prothese gaat over het algemeen wel natuurlijker en gemakkelijker dan na een arthrodese. Maar na een arthrodese neemt de stabiliteit van de enkel toe en is er zekerheid over het resultaat van de operatie, ook op de lange termijn. Voor de opname De ernst van de aandoening wordt vastgesteld aan de hand van uw klachten in combinatie met een lichamelijk onderzoek en röntgenonderzoek. Afhankelijk van de conditie van de spieren, bot, banden en van de situatie van andere gewrichten, besluit de orthopeed om een enkelprothese of een arthrodese te verrichten. Enkelprothese Een enkelprothese (afbeelding 2) heeft de voorkeur bij patiënten waarbij ook andere gewrichten door reuma of artrose zijn aangedaan. Die kunnen dan niet de afgenomen bewegelijkheid van de enkel compenseren. Voorwaarden voor een prothese zijn: een goede stand van de botten ten opzichte van elkaar en stabiele enkelbanden, een redelijke beweging van de enkel voor de operatie (omdat die ook de bewegelijkheid na de operatie bepaalt) en geen zware arbeid of sport na de plaatsing van de prothese. Patiënten met een infectie in het gewricht, gevoelsverlies of slechte doorbloeding van de enkel of voet komen niet in aanmerking voor een prothese. Afbeelding 2. Enkelprothese 2

5 Enkelarthrodese Bij een enkelarthrodese (afbeelding 3) haalt de orthopeed het gewricht weg en zet de botten aan elkaar met schroeven en metaalklemmen. In de maanden na de operatie groeien de botten aan elkaar en wordt de enkel stabiel. 80% van de patiënten is tevreden na deze operatie. Bij sommige patiënten blijven klachten bestaan zoals pijn bij staan, lopen of bepaalde sporten. Een arthrodese is een betere optie dan een prothese bij mensen die na de operatie zware fysieke inspanning willen leveren op werk of op sportgebied. Daarom heeft een arthrodese vaak de voorkeur bij jonge mensen. Een arthrodese slaagt bij ongeveer 85-90% van de patiënten, bij 10-15% groeien de botten echter niet goed aan elkaar vast. Indien nodig wordt voor of bij opname nog bloedonderzoek verricht, een hartfilmpje gemaakt en eventueel röntgenonderzoek gedaan van de longen of de nek. Een operatie is een ingrijpende gebeurtenis en het herstel vraagt veel wilskracht en inspanning van u en uw familie. Een goede voorbereiding is belangrijk. Aangezien u na de operatie enige tijd uw enkel minder kunt gebruiken, bent u afhankelijk van hulp van familie of vrienden bij het zich verplaatsen, doen van boodschappen en het huishouden. Wanneer u geen beroep kunt doen op hun hulp, bespreek dan met uw huisarts en specialist de mogelijkheid van thuishulp of tijdelijke opvang elders. Medicatie Als u medicijnen gebruikt die de bloedstolling beïnvloeden (acenocoumarol of fenprocoumon) dan moet u hier ruim voor de ingreep mee stoppen. Overleg dit vooraf met de anesthesioloog en uw behandelende arts. Anesthesie Omdat de ingreep onder anesthesie (verdoving/narcose) gebeurt, brengt u vooraf een bezoek aan het preoperatieve spreekuur van de anesthesioloog. Tijdens dit gesprek wordt uw algehele Afbeelding 3. Enkelarthrodese 3

6 gezondheidstoestand beoordeeld. Indien nodig worden aanvullende onderzoeken afgesproken. Ook krijgt u uitleg over de mogelijke vormen van anesthesie en de gang van zaken rondom de operatie. Informatie over de anesthesie, het nuchter zijn, de verkoeverafdeling en de pijnbehandeling vindt u ook in de folder Behandeling of onderzoek onder anesthesie. Tijdens de operatie Bij de operatie wordt de enkel opengemaakt door een verticale snee over de voorkant van de enkel. Enkelprothese Tijdens de operatie verwijdert de orthopeed het versleten kraakbeen van het bovenste spronggewricht en plaatst daar twee metalen kunstgewrichtonderdelen die stevig vast gemaakt worden aan het uiteinde van het scheenbeen en aan het sprongbeen. Tussen deze metalen onderdelen wordt een kunststof tussenlaag geplaatst die zorgt dat de prothese goed kan scharnieren en schuiven. Enkelarthrodese Tijdens de operatie maakt de orthopeed het scheenbeen en het bovenste sprongbeen aan elkaar vast met meta len platen en schroeven. In de loop van de tijd zullen deze aan elkaar groeien en zal de enkel daardoor stabiel worden. Tijdens de operatie en soms ook enige dagen na de ingreep krijgt u antibiotica om de kans op een infectie te verkleinen. De ingreep duurt één à twee uren. Na de operatie Na de operatie gaat u naar de verkoeverafdeling waar gedurende de eerste uren intensieve bewaking en controle plaatsvinden. Als deze controles goed zijn, gaat u terug naar de verpleegafdeling. Na de operatie kunt u last hebben van misselijkheid en pijn. Uw anesthesioloog besluit dan soms, in overleg met u, om een regionale anesthesie door middel van een katheter in het been, voor de dag van de operatie en de dag erna te laten voortduren. Andere mogelijkheden kunt u lezen in de folder Behandeling of onderzoek onder anesthesiologie of informeer ernaar bij uw behandelende anesthesioloog en verpleegkundige. Na de operatie heeft u een infuus voor toediening van vocht op de eerste dag(en). Soms hebt u na de operatie een blaaskatheter voor uw urine. Bij de operatie wordt er bijna altijd een drain 4

7 in de wond achtergelaten, die na uur verwijderd wordt. De eerste dagen na de operatie draagt u een verband om de beweging van de enkel te voorkomen. Daarnaast wordt het gevoel in uw voet nauwkeurig gecontroleerd. Nabehandeling Wanneer uw enkel tijdens het oefenen ondanks de pijnstilling veel pijn doet en er toename van de zwelling optreedt, moet u de verpleegkundige waarschuwen omdat dit zou kunnen duiden op een nabloeding. Om de zwelling van de enkel en voet te doen afnemen is het belangrijk om uw enkel zoveel mogelijk hoog te houden. Naast de pijnstillers krijgt u tot u voldoende beweegt dagelijks een injectie toegediend om trombose te voorkomen. Regelmatig aanspannen van de kuitspieren en bewegen van de tenen doet ook de kans van trombose en zwelling verminderen. Na afslanken van uw onderbeen en voet krijgt u een onderbeengips aangemeten, dit gips mag niet nat worden. Om te kunnen douchen, kunt u een speciale plastic hoes kopen. De fysiotherapeut en de verpleegkundige leren u na de operatie weer bewegen met behulp van (elleboog)krukken, rollator, looprek of eventueel een rolstoel. Na de periode van gipsimmobilisatie is fysiotherapie zelden noodzakelijk. Wanneer de pijn goed onder controle is en u op een veilige en juiste manier kunt bewegen en oefenen, mag u naar huis. Naar huis Voor u naar huis gaat krijgt u van de fysiotherapeut, de arts en de verpleegkundige instructie over wat u met uw nieuwe enkel wel en niet kunt en mag doen. Van de fysiotherapeut ontvangt u de folder Belast lopen met (elleboog) krukken of de folder Onbelast lopen met (elleboog)krukken afhankelijk van welke daarvan u nodig heeft. Het onderbeengips zult u zes weken dragen. Na een enkelprothese zult u twee weken onbelast (niet staan op de geopereerde voet) en vier weken belast (met een hakje onder uw gips) mobiliseren. Na het verwijderen van het gips mag u volledig belast lopen en afwikkelen. Na een enkelarthrodese zult uw minimaal zes weken onbelast mobiliseren en hierna nog vier weken met een loopgips lopen. Het echte revalidatieproces begint zodra het gips voorgoed verwijderd is. Fietsen kunt u hervatten zodra u veilig op en af kunt stappen, zwemmen zodra het gips verwijderd is, de wond gene 5

8 zen en u veilig in en uit het water kunt stappen. Autorijden kan pas zodra u weer kunt lopen en zeker bent dat u de pedalen met de geopereerde voet kunt bedienen en krachtig kunt remmen. Autorijden met gips of spalk wordt sterk ontraden. Bij schade keert uw verzekering niets uit. Zittend werken mag zodra u in staat bent om naar uw werk te gaan en u de enkel lang genoeg naar beneden kunt houden, normaal lopen en staan zal geen probleem vormen. Sporten waarbij men springt of scherpe krachtige of onverwachte bewegingen met de voet en enkel maakt worden blijvend afgeraden na een enkelprothese. Na een enkelarthrodese mogen die sporten wel. Poliklinische controle bij de orthopeed samen met een nieuwe foto van de enkel vinden plaats zes weken na de operatie. Indien u onder controle bent bij de reumatoloog wordt die afspraak ook voor u geregeld voor ontslag. pijn, zwelling en warmte geldt hetzelfde advies. Ook moet u de huisarts, tandarts of specialist van tevoren inlichten als tanden of kiezen getrokken worden of tandwortelbehandelingen of andere operaties en ingrepen gaan plaatsvinden. U kunt tijdens deze ingrepen beschermd worden met antibiotica om een infectie te vermijden. Infectie Als prothesedrager blijft de kans op infectie bestaan. Wanneer u huidinfecties heeft (bijvoorbeeld ontstoken wondjes, puistjes of een ontstoken ingegroeide teennagel) moet u contact opnemen met uw huisarts of behandelende specialist. Bij plotseling optredende 6

9 Noteer hier uw vragen

10

11

12 Radboud universitair medisch centrum