INSIDE-technieken Mooi van buiten, sterk van binnen
Maatwerk voor dijkversterking Nederland kent een rijke traditie op het gebied van waterkeren. Bedijken doen we al sinds de 11 e eeuw, ter bescherming tegen de kracht van het water. Zonder dijken en polders was Nederland maar half zo groot. Dagelijks staan de dijken bloot aan de krachten van de natuur: golven, wind, erosie, regen, bodemdaling, etc. Daarom is het nodig dat onze dijken tijdig worden versterkt. Zo blijft Nederland veilig. Of Nieuwe uitdagingen Nu het klimaat verandert, staat Nederland voor nieuwe uitdagingen. Door de stijging van de zeespiegel, de hogere rivierafvoer, frequentere en heviger regenval krijgen onze dijken het steeds zwaarder te verduren. Hoe kunnen we blijvend veilig het water keren? Het veranderende klimaat heeft gevolgen voor het veiligheidsniveau dat we hanteren voor de dijken. Als voor een dijk bijvoorbeeld een veiligheidsniveau van 1 op 10.000 is vastgesteld, dan mag er 1 keer in de 10.000 jaar een liter water per meter per seconde over stromen. Door de grotere belasting op de dijken moeten we de dijken extra versterken. Dat betekent in de praktijk vaak dijkverhoging én dijkverbreding. Die verbreding is nodig om de dijk stabieler te maken, bijvoorbeeld door een grondberm op het maaiveld tegen de dijk aan te leggen. Maar zijn die traditionele oplossingen wel altijd haalbaar en wenselijk? Zijn er alternatieven mogelijk? 2 Rijkswaterstaat
Nieuwe oplossingen met Innovatief Waterkeren inside: sterk van binnenuit Met het project Innovatief Waterkeren zoekt winn naar alternatieven voor de traditionele vormen van waterkeren. Meer sterkte in de dijk is een oplossing voor knelpunten waar ruimte een probleem is, zoals in een groot deel van het beheers gebied van Waterschap Rivieren land. Omdat er genoeg ruimte voor de rivier moet zijn, is buitendijkse versterking daar niet toegestaan. Binnendijks is er echter lang niet altijd ruimte aanwezig voor verbreding. Vooral in het beneden rivierengebied staan op veel locaties de huizen dicht tegen de dijk. Op die plaatsen moet de dijk worden versterkt met technieken die weinig ruimte in beslag nemen. Bestaande technieken met damwanden en kistwanden zijn duur en hebben als nadeel dat veel trillingen ontstaan die de bebouwing kunnen beschadigen. curnet en Rijkswaterstaat hebben daar om het initiatief genomen om bedrijven te stimuleren nieuwe technieken voor dijkversterking te ontwikkelen. Dat ini tiatief heet inside: INnovation Stability Improvements enabling Dike Elevations. winn Innovatieprogramma voor Wateruitdagingen 3
bovenaanzicht dwarsdoorsnede klei- en veenlaag zandlaag Mixed in Place Bron: consortium Hakkers Werkendam, Keller Funderingstechnieken, Royal Haskoning De inside-technieken Met medefinanciering van winn zijn de afgelopen jaren drie inside-technieken ontwikkeld om rivierdijken van binnenuit te versterken. Zo krijgt de dijk een sterke ruggengraat, die weerstand biedt tegen afschuiven bij extreem hoge rivierwaterstanden. Bovendien tasten deze technieken de directe omgeving niet blijvend aan. De nieuwe technieken zijn geschikt om te worden toegepast op locaties waar de sterkte van de dijk moet worden vergroot en de ruimte beperkt is. Daarnaast zijn ze kostenefficiënt. De Mixed in Place techniek (consortium Hakkers Werkendam, Keller Funderingstechnieken, Royal Haskoning) is een methode van grondverbetering die reeds vele jaren o.a. in Scandinavië, Duitsland, usa en Japan is toegepast. Met behulp van een mixer wordt de grond in het dijklichaam vermengd met bindmiddel, waardoor na verharding gestabiliseerde grondkolommen ontstaan. 4 Rijkswaterstaat
expander schouders onder de dijk bovenaanzicht klei- veenlagen zand shear key Dijkdeuvels Bron: consortium dhv, Arcadis, gmb Civiel, Fugro, Van Oord Nederland, bam Grondtechniek Bij Dijkdeuvels (consortium dhv, Arcadis, gmb Civiel, Fugro, Van Oord Nederland, bam Grondtechniek) gaan buizen de grond in tot onder de teen van de dijk in de diepere zandlaag. Om de buizen zijn kousen van geotextiel aangebracht, die worden volgepompt met cement-bentoniet. Daardoor zet de kous uit als een langwerpige ballon die de dijk stabiliseert. Een geslaagde praktijkproef of een succesvolle pilot is noodzakelijk om van een innovatieve dijkversterkingstechniek een succes te maken Erwin de Jong, Van Hattum en Blankevoort, consortium inside Squad, techniek Dijkvernageling winn Innovatieprogramma voor Wateruitdagingen 5
detail facing en geotextiel grout klei- en veenlaag zandlaag Dijkvernageling Bron: Consortium Boskalis bv, Grontmij Advies & Techniek bv, Van Hattum en Blankevoort, Witteveen + Bos De derde innovatie is Dijkvernageling (consortium Boskalis bv, Grontmij Advies & Techniek bv, Van Hattum en Blankevoort, Witteveen + Bos). Bij deze techniek worden nagels met een kern van staal of kunststof in de dijk geplaatst. De kern is omhuld met een schil van grout (cement en water) die zorgt voor een goede hechting tussen de nagels en de grond in de dijk. Door innovatie kunnen we maatwerk leveren Gerrit Kok, dijkgraaf Waterschap Rivierenland Toepassing Uit de laatste toets van 2006 bleek dat bepaalde delen van de dijken van de Lek en Nederrijn niet stabiel genoeg zijn. Verbetering is dus noodzakelijk. Om te evalueren of de inside-technieken een volwaardig alternatief zijn voor damwanden en kistwanden, vindt er vanaf september 2009 in het kader van het Hoogwaterbeschermingsprogramma een pilot plaats. Twee locaties in Nieuw-Lekkerland zijn uitgekozen op basis van de samenstelling van de ondergrond en situatie met bebouwing: Mixed in Place en Dijkdeuvels. 6 Rijkswaterstaat
In 2010 komt er waarschijnlijk een pilot voor de derde techniek, Dijkvernageling. Voor iedere techniek bestaat een consortium met aannemers en adviesbureaus die de technieken hebben ontwikkeld en willen doorontwikkelen. Voor deze pilots is medewerking van de bewoners en eigenaren op de proeflocaties essentieel. Daarom is uitgebreid met de belanghebbenden gesproken en het voor stel is met enthousiasme onthaald. Het Expertise Netwerk Waterkeren be schouwt de technieken als implementeerbaar, op voorwaarde dat deze laatste 3 pilots succesvol verlopen. Innovatief Waterkeren: van denken naar doen inside is onderdeel van het project Innovatief Waterkeren voor het winn-thema Waterveilig. Op veel plaatsen is aandacht voor innovatief waterkeren. Verschillende waterschappen willen aan de slag. Daarom is het belangrijk om een overzicht van de beschikbare technieken te ver krijgen. Onderlinge uitwisseling van ideeën en begrip voor elkaars rol is ook van groot belang. Met het project Innovatief Water keren wil winn partijen ertoe aan zetten om creatieve ideeën te implementeren en door te ontwikkelen. winn voelt zich verantwoordelijk voor het proces dat nodig is om inno vaties te concretiseren, en om de benodigde kennis te ontsluiten. Wilt u meer informatie of hebt u interesse om te partici peren? Neem contact op via e-mail winn@rws.nl Overzicht van de innovatieve concepten winn Innovatieprogramma voor Wateruitdagingen 7
winn is het innovatieprogramma voor Wateruitdagingen van Rijkswaterstaat. Rijkswaterstaat gaat in winn, samen met kennisinstituut Deltares en het bedrijfs leven wateruitdagingen aan. winn inspireert, pakt kansen op en experimenteert. Zo werken we aan oplossingen voor de toekomstige wateropgave. Denkt u mee? www.rijkswaterstaat.nl/winn Dit is een uitgave van Rijkswaterstaat in samenwerking met Kijk voor meer informatie op www.rijkswaterstaat.nl of bel 0800-8002 (ma t/m zo 06.00-22.30 uur, gratis) oktober 2009 wd1009cp051/a