Varianten dijkverbetering

Transcriptie

1 Pagina 1 van 18 Varianten dijkverbetering Merwededijk Werkendam Mei 2010

2 Pagina 2 van 18 Inleiding De belangrijkste taak van Waterschap Rivierenland is het beheer van de primaire waterkeringen Het waterschap heeft de verplichting om één keer in de zes jaar aan te tonen dat de primaire waterkeringen nog in staat zijn om de dan geldende maatgevende hoogwaterstand te kunnen keren. We noemen dit de veiligheidstoets van de waterkering. Er wordt voor ieder dijkvak een oordeel uitgesproken: voldoet of afgekeurd. Bij de vorige toets van 2006 (2 e toetsronde primaire waterkeringen) is een dijkvak in dijkring 24 (Land van Heusden en Altena) bij Werkendam afgekeurd. Het gaat om een vak met een lengte van 500 meter tussen de dijkpalen 241 en 246 (zie Figuur 1), net ten oosten van de bebouwde kom van Werkendam. Probleem is dat deze dijk niet stabiel is en bij hoogwater kan afschuiven. Figuur 1 Locatie te verbeteren dijkvak bij Werkendam Dijkvakken die bij de toetsing zijn afgekeurd moeten worden versterkt. Het waterschap is voor deze versterking verantwoordelijk. Om te zorgen voor financiering en een gecoördineerde aanpak is voor de versterking van primaire waterkeringen een landelijk programma opgesteld, het zogenaamde Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). De afspraak is om alle dijkvakken in Nederland die niet voldoen vóór 2015 te versterken. De dijkversterking kent een planperiode van 50 jaar. De in deze periode te verwachten ontwikkelingen in waterstand worden in het ontwerp opgenomen. Ook wordt nog een toeslag voor onzekerheden opgenomen. Verder wordt rekening gehouden met de uitbreidbaarheid van het ontwerp. Dit betekent dat nu al wordt aangegeven hoe een latere dijkversterking kan worden uitgevoerd. Bij het ontwerp van de dijkversterking wordt rekening gehouden met de aanwezige waarden op het gebied van landschap, natuur en cultuur. Het HWBP stelt in het kader van de subsidieverlening de eis: sober en doelmatig. Dit betekent dat aanvullende wensen kunnen, mits deze door derden worden gefinancierd. Royal Haskoning heeft in opdracht van en in samenwerking met Waterschap Rivierenland een uitgebreide studie uitgevoerd naar de mogelijkheden om dit dijkvak te versterken. Dit heeft geleid tot de rapportage Dijkverbetering Merwededijk

3 Pagina 3 van 18 Werkendam, Integrale afweging en technische uitwerking ontwerpvarianten. Deze notitie is een samenvatting van deze rapportage. Leeswijzer In hoofdstuk 1 wordt beschreven wat er mankeert aan het dijkvak. Hoofdstuk 2 behandelt de mogelijke oplossingsrichtingen om de dijk te versterken. Een effectbeschrijving aan de hand van een beoordelingskader wordt toegelicht in hoofdstuk 3.

4 Pagina 4 van Probleembeschrijving Iedere zes jaar worden de primaire waterkeringen getoetst. Dit is voorgeschreven in de Waterwet. Er is gebleken dat bij het dijkvak bij Werkendam de zogenaamde binnenwaartse macrostabiliteit kritiek is. Er is sprake van opdrijven van het achterland. In Figuur 2 staat dit geïllustreerd. Bij opdrijven wordt het slappe lagenpakket achter de binnenteen van de dijk tijdens hoogwater opgelicht door de hoge waterdrukken. Deze hoge waterdrukken ontstaan in het onderliggende Pleistocene zandpakket dat goed doorlaatbaar is en in verbinding met de rivier staat. Daardoor wordt het slappe lagenpakket, dat slecht doorlaatbaar is, losgedrukt van het onderliggende zandpakket. Als gevolg hiervan kan de dijk afschuiven. Hierbij ontstaan langgerekte glijvlakken die ver in het achterland kunnen doorlopen. Het dijkvak bij Werkendam voldoet niet aan de norm en moet versterkt worden. Figuur 2 Afschuiven van het dijklichaam door opdrijven (bron: CUR-rapport 219, Inside) Wanneer de dijk versterkt wordt, zal dit op dusdanige wijze gebeuren dat naar verwachting de komende 50 jaar geen versterking van de dijk meer nodig zal zijn. Voor een dergelijke periode moet dan ook rekening gehouden worden met verandering van de waterstanden door zeespiegelstijging en toename van de rivierafvoer en de maatregelen die worden uitgevoerd om de de hoogwaterstand te laten dalen (bijv ontpoldering Noordwaard). Inmiddels is duidelijk dat de dijk niet hoger hoeft. Dit komt omdat de toename van de rivierafvoer door de ruimte-voor-rivier-maatregelen (zoals ontpoldering Noordwaard) niet leidt tot hogere waterstanden. Bij het ontwerpen van een nieuwe dijk gaat het dus vooral over het verbeteren van de stabiliteit. Voor de lange termijn (> 50 jaar) wordt wel met een stijging van de waterstand gerekend. Bij het ontwerp van de dijkversterking wordt hiervoor een uitbreidbaarheidsplan gemaakt waarin staat hoe de dijk later (als het nodig is) kan worden versterkt.

5 Pagina 5 van Oplossingsrichtingen Er zijn verschillende oplossingen mogelijk om de dijk te versterken. In dit hoofdstuk worden de varianten op hoofdlijnen besproken en volgt een opsomming van verschillende mogelijkheden: Binnenwaartse dijkversterking in grond Voor verbetering van de macrostabiliteit binnenwaarts is een binnenwaartse versterking van de dijk gebruikelijk. Er wordt dan aan de binnenzijde van de dijk een grondlichaam aangebracht (stabiliteitsberm), dat voldoende tegendruk geeft tegen opdrijven. Bij dit dijkvak is dat echter lastig, omdat aan de binnenzijde van de dijk bebouwing staat. Deze bebouwing moet dan voor de dijkversterking wijken; dit betekent de sloop van een 30-tal woningen. Nadat de stabiliteitsberm is aangebracht en de zakking is uitgewerkt kan op de berm weer herbouw van woningen plaatsvinden. Er moet op gerekend worden dat tussen sloop van de woningen en herbouw een periode van zeker 5 jaar zit. In Figuur 3 is goed te zien dat bebouwing en stabiliteitsberm elkaar in de weg zouden zitten. bebouwingszone stabiliteitberm Figuur 3 Binnenwaartse dijkversterking in grond (t.p.v. hmp 245) Buitenwaartse dijkversterking in grond Wanneer binnenwaarts de ruimte ontbreekt, is het mogelijk de dijk aan de buitenzijde te versterken. In de jaren 80 is de dijk aan de buitenzijde versterkt en zo n 5 à 10 m opgeschoven. In de huidige situatie zal de dijk over enkele tientallen meters richting rivier moeten opschuiven. De huidige kruin wordt deels afgegraven, waardoor de aandrijvende kracht wordt gereduceerd (zie Figuur 4). Een buitenwaartse versterking in grond is technisch gezien een goede oplossing. Grond is erg duurzaam. Het waterschap heeft onderzocht hoeveel meter de bestaande dijk richting rivier zou moeten opschuiven. Dit is gebaseerd op gegevens over de ondergrond, de waterstanden op de rivier, de grondwaterpeilen en de waterstandsverlooplijnen. Voor een deel is nog gerekend met voorlopige rekenwaarden die in de loop van dit jaar worden vervangen door vaststelde rekenwaarden. Dan kan nog een optimalisatie van het ontwerp plaatsvinden. En dat kan invloed hebben op de nu berekende afmetingen.

6 Pagina 6 van 18 Er zijn nu twee oplossingen doorgerekend: een buitenwaartse verschuiving met 55 meter en een verschuiving van 25 meter. Bij een verschuiving van 55 meter kan een duurzame oplossing worden bereikt. Er is dan geen damwand nodig. Ook kan binnen dit ruimtebeslag de uitbreidbaarheid worden opgelost zonder dat een damwand hoeft te worden aangebracht. Bij een verschuiving van 25 meter moet over de oostelijke helft van het dijkvak toch nog een damwand worden aangelegd. Dit komt doordat de waterdruk in de zandlagen door de aanwezige haven direct reageert op de rivierwaterstand. Mogelijk kan een toekomstige optimalisatie hier nog wat verandering geven.. Slappe lagenpakket Pleistoceen zand Figuur 4 Buitendijkse verbetering in grond Damwand In plaats van een stabiliteitsberm aan de binnenzijde van de dijk kan ook een damwand worden geplaatst. Deze damwand moet dan voldoende steun aan de dijk bieden zodat deze bij het opdrijven van het binnenmaaiveld niet kan afschuiven. Lange damwanden zijn technisch goed mogelijk en worden veelvuldig toegepast, voornamelijk op plekken waar de ruimte beperkt is. Vanwege de grote belasting op de damwand is verankering nodig. Het is goed mogelijk om zogenaamde groutankers (trekankers) in de grond te brengen In Figuur 5 staat een voorbeeld afgebeeld. De lange damwand vervangt als het ware het binnentalud en de stabiliteitsberm. De constructie is niet toepasbaar in de buitenkruinlijn omdat de waterkering dan alsnog kan bezwijken en de ontsluitingsfunctie van de weg niet meer functioneert. Slappe lagenpakket Pleistoceen zand Figuur 5 Verankerde lange damwand

7 Pagina 7 van 18 Opmerking: Naast een oplossing met een damwand zijn andere technieken denkbaar. Het gaat erom dat de horizontale kracht vanuit de dijk wordt opgevangen. De ervaring leert dat een met groutankers verankerde damwand een goede oplossing is die financieel vaak ook het meest aantrekkelijk is. Ondiep gefundeerde betonnen keermuren of korte damwanden bieden vanwege hun korte lengte geen oplossing voor dit stabiliteitsprobleem van diepe glijvlakken, veroorzaakt door het opdrijfmechanisme. Er is een ontwerp gemaakt voor een verankerde stalen damwand. Uitgebreide geotechnische en hydraulische berekeningen zijn uitgevoerd. De beste locatie voor de damwand is de binnenkruinlijn van de bestaande dijk. De uitvoerbaarheid is bij deze oplossing een belangrijk aspect. Om de aanleg mogelijk te maken moeten de verharding en obstakels in de grond ter plaatse van de damwand worden verwijderd. Er is groot materieel nodig waardoor de rijweg op de dijk moet worden afgesloten. Tijdelijke voorzieningen zijn nodig om de toegankelijkheid van de woningen te waarborgen. Het werken in de buurt van woningen brengt risico s met zich mee. Door trillingen van materieel met het aanbrengen van de damwand kan schade ontstaan. De ervaring (bijv. in de Krimpenerwaard) leert dat in vergelijkbare situaties bij een afstand tussen woning en damwand van meer dan 5 meter en het toepassen van een speciaal trilblok (hoogfrequent met variabel moment) het schaderisico aanmerkelijk kan worden verkleind. Door trillingsmetingen aan de panden en bouwkundige opname van de panden kan e.e.a. goed worden gevolgd en met de vinger aan de pols worden gewerkt. Diepwand Een diepwand is een betonnen wand met een dikte van 0,5 à 1,5 m en wordt als volgt gemaakt: er wordt een sleuf gegraven met een dikte gelijk aan die van de te maken wand. Tijdens het ontgraven wordt een spoeling van zgn. bentoniet in de sleuf gebracht. Bentoniet is zwaar en voorkomt het instorten van de sleuf. Na het graven van de sleuf wordt eerst wapening aangebracht, daarna wordt beton gestort. Beton is zwaarder dan bentoniet en verdrijft het bentoniet uit de sleuf. Een diepwand, al of niet verankerd, heeft een vergelijkbare werking als een stalen damwand en is technisch gezien een goed alternatief. Ook bij deze oplossing is de uitvoerbaarheid een belangrijk aspect. Ten opzichte van de damwand valt op dat hier geen sprake is van trillingen door aanbrengen, afgezien van de trillingen die door het materieel worden veroorzaakt. Daarnaast speelt bij een diepwand mee dat het werken met bentoniet een modderboel geeft. Kistdam Een kistdam bestaat uit twee stalen damwanden die aan elkaar zijn verbonden. De ene damwand wordt geplaatst in de buitenkruinlijn en de andere in de binnenkruinlijn. De damwanden dienen tot in het Pleistocene zand te reiken. In Figuur 6 staat een voorbeeld afgebeeld. Kistdammen worden toegepast als het niet mogelijk is een enkele damwand te verankeren, bijvoorbeeld op trajecten waarop aan beide zijden van de waterkering de bebouwing zich dicht op de dijk bevindt. Dat is op dit gedeelte van de dijk niet aan de orde, daarom is de oplossing kistdam niet verder uitgewerkt.

8 Pagina 8 van 18 Figuur 6 Kistdam Innovatieve dijkversterkingstechnieken Innovatieve dijkversterkingstechnieken zoals Mixed-in-Place en Dijkdeuvels zijn ook overwogen. Als voorbeeld staat de in Figuur 7 de Mixed-in-Place (MIP) techniek afgebeeld. Bij MIP wordt de grond vermengd met een bindmiddel (o.a. cement). Na verharding ontstaan gestabiliseerde grondkolommen die voor een betere stabiliteit zorgen. Recentelijk hebben praktijkproeven met de twee verschillende methodes bij Nieuw- Lekkerland aangetoond dat de vervormingen van het dijklichaam veel groter waren dan verwacht, waardoor schade aan gebouwen kan optreden. De technieken moeten nog verder ontwikkeld worden. Toepassing van deze technieken bij Werkendam brengt teveel risico s met zich mee, o.a. het risico op schade aan de bebouwing. Daarom is de oplossing innovatieve technieken niet verder uit. Figuur 7 Dijkversterking met Mixed-in-Place grondverbetering

9 Pagina 9 van Effectbeschrijving varianten Een eerste schifting van de varianten is op basis van gezond verstand gemaakt. Elke variant moet in ieder geval technisch haalbaar zijn en aan de veiligheidsdoelstelling voldoen. Ook andere redenen waarom de haalbaarheid van een variant onvoldoende wordt geacht, zijn in de keuze meegenomen. De varianten kistdam en innovatieve technieken liggen niet voor de hand en worden niet verder uitgewerkt. Een kistdam omdat deze alleen voordelen biedt als aan beide zijden van de dijk bebouwing staat. De innovatieve technieken worden niet verder uitgewerkt omdat deze technieken een hoog risico op schade met zich meebrengen. In dit hoofdstuk worden de volgende varianten beoordeeld: 1. Stalen verankerde damwand 2. Betonnen verankerde diepwand 3. Buitenwaartse versterking in grond (55m) 4. Buitenwaartse versterking in grond (25m) in combinatie met een damwand langs de oostelijke helft van het dijkvak 5. Binnenwaartse versterking in grond Voor het beoordelen van de varianten zijn effecten bepaald ten aanzien van de volgende aspecten: - Landschap - Natuur - Cultuurhistorie - Woon/werk/leefmilieu - Toekomstvastheid (robuustheid) - Landbouw - Recreatie - Scheepvaart - Bodem & water - Riviermorfologie - Veiligheid panden onder hoogwatersituatie - Beheer & Onderhoud - Kosten Op de volgende pagina vindt u een tabel. Deze tabel geeft aan hoe de verschillende varianten scoren op de genoemde aspecten ten opzichte van de huidige situatie. Een onderbouwing van de scores volgt in het vervolg van dit hoofdstuk. Allereerst zullen de permanente effecten worden besproken, vervolgens de tijdelijke effecten (tijdens de uitvoering).

10 Pagina 10 van 18 Aspect 1. Verankerde stalen damwand 2. Verankerde betonnen diepwand Variant 3. Buitendijkse verbetering in grond (55 meter) 4. Buitendijkse versterking in grond i.c.m. een gedeeltelijke damwand(25 meter) 5. Binnendijkse verbetering in grond Buitenwaartse verplaatsing 0 meter 0 meter 55 meter 25 meter 0 meter Permanente effecten Ruimtelijke kwaliteit - landschap natuur/ ecologie cultuurhistorie Woon-/werk-/leefmilieu - verkeer geluid evt. schade 0 / - 0 / - 0 / - 0/ wooncomfort (uitzicht en verkeer) Toekomstvastheid tot max. 100 jaar Landbouw (pachter) Recreatie Rivierafvoer Scheepvaart Bodem & water Riviermorfologie Veiligheid panden Beheer en onderhoud Tijdelijke effecten Woon-/werk-/leefmilieu - verkeershinder / - 0/ geluidshinder / - 0/ schade wooncomfort Landbouw Recreatie Scheepvaart 0 / - 0 / - 0 / - 0/- 0 Kosten 8,8 miljoen 11,9 miljoen 11,4 miljoen 8,5 miljoen 13 miljoen Tabel 1 Beoordeling varianten t.o.v. bestaande situatie

11 Pagina 11 van 18 Scoremethodiek De beoordeling van de effecten wordt uitgedrukt in kwalitatieve scores. De effecten zijn beoordeeld ten opzichte van de referentiesituatie aan de hand van een vijf puntschaal: ++ sterk positief effect + positief effect 0 geen effect - negatief effect -- sterk negatief effect Met de vijf puntschaal kan de aard en omvang van de effecten goed worden aangegeven. Bij het bepalen van de relevantie van de effecten spelen met name de volgende karakteristieken een rol: - De omvang en de ernst van het effect. - De duur van het effect. - De (on)omkeerbaarheid van het effect.

12 Pagina 12 van 18 Permanente effecten Landschap Het te versterken dijkvak sluit aan op de bebouwde kom van Werkendam. De dijk kenmerkt zich door intensieve bebouwing binnendijks. Bij hm 241 (aan de oostzijde) is tevens buitendijks een pand aanwezig. De dijk is in het landschap duidelijk als waterkering herkenbaar. Bij de varianten diepwand en damwand blijft de dijk op dezelfde locatie liggen. De huidige karakteristieke situatie blijft in deze varianten behouden. Bij een binnendijkse oplossing in grond krijgt de dijk een ander aanzicht door nieuwe huizen op een hoge binnenberm. Dit is een duurzame oplossing voor de toekomst. De kosten zijn hoog, namelijk 15 miljoen voor sloop, aankoop en vervangende woonruimte, 11 miljoen voor dijkverbetering en 9 miljoen voor eventuele nieuwbouw. Bij een buitenwaarste oplossing in grond (55 meter) verandert het landschap duidelijk doordat de dijk over tientallen meters wordt verlegd in buitenwaartse richting. De uiterwaard wordt verkleind. Dat botst met het inrichtingsplan voor de Cloppenwaard van de gemeente Werkendam. De Cloppenwaard wordt deels afgegraven ( m3) en de gemeente wil de recreatieve functie van dit gebied versterken. Als gekozen wordt voor een buitenwaartse dijkverlegging moet hiervoor maximaal m3 extra worden afgegraven. Er zou dan meer vernatting optreden waardoor het terrein moeilijker is te beheren. Verder zou het terrein minder geschikt worden voor recreatie en mogelijk ook ongewenste gevolgen hebben voor de visputten. Bij een buitendijkse oplossing in grond (25 meter) i.c.m. damwand verandert het landschap veel minder dan bij de 55 meter. Er is geen conpensatie nodig wegens het rivierbed en de plannen voor herinrichting van de Cloppenwaard hoeven niet te worden aangepast. Natuur De Boven-Merwede maakt deel uit van de ecologische hoofdstructuur (EHS). In dit gebied mag wat betreft oppervlak en kwaliteit in beginsel geen netto verlies aan natuurwaarden optreden. Uitzondering geldt als kan worden aangetoond dat het gaat om een zwaarwegend maatschappelijk belang en er geen ander minder ingrijpend - alternatief mogelijk is. Veiligheid is zo n maatschappelijk belang. In opdracht van de gemeente is er een natuurtoets uitgevoerd ter beoordeling van het inrichtingsplan voor de Cloppenwaard. Uit de bureaustudie en het terreinbezoek blijkt dat in het plangebied enkele beschermde en strikt beschermde soorten zijn te verwachten. Uit de natuurtoets blijkt dat de inrichtingsplannen voor de Cloppenwaard geen blijvende negatieve effecten worden verwacht en dat geen ontheffing voor de Flora en Fauna wet nodig zal zijn. Voor de varianten damwand, diepwand en binnendijkse versterking in grond is naar verwachting geen sprake van een aantasting van de EHS. Want er is geen sprake van een buitenwaartse dijkverschuiving. Bij een buitenwaartse oplossing in grond wordt er veel ruimte ingenomen. Gezien de verschuiving van de dijk met 25 tot 50 m ligt het verlies aan natuurwaarden voor de hand. De oppervlakte die de dijkversterking inneemt, moet worden gecompenseerd (ca 1 a 2 hectare)

13 Pagina 13 van 18 Cultuurhistorie In het gebied zijn de indicatieve archeologische waarden laag. In de cultuurhistorische waardenkaart wordt verder aangegeven dat de bestaande dijk als geografische lijn van hoge waarde is. Een buitenwaartse oplossing in grond geeft kans op verstoring gezien het grotere ruimtebeslag. Bij een binnenwaartse oplossing in grond vindt geen dijkverplaatsing plaats, maar moeten de panden wel worden geamoveerd. Bij mogelijke nieuwbouw komen de woningen op de nieuwe binnenberm. De bestaande dijk als geografische lijn en het uitzicht vanaf de dijk landinwaarts wijzigt hierdoor. Een diepwand en een damwand geeft weinig kans op verstoring gezien het beperkte ruimtebeslag. De bestaande dijk als geografische lijn wordt niet aangetast. Woon-/werk-/leefmilieu Bij een binnendijkse verbetering in grond moeten de bestaande woningen worden aangekocht en gesloopt. Bewoners moeten zoeken naar vervangende woonruimte. De bestaande kabel- en leidingenstrook zal verder landinwaarts worden omgelegd. Eventuele nieuwbouw kan pas plaatsvinden na een aantal jaren zetting van de grond. Hiervoor zullen door de bewoners de grond weer moeten terugkopen en zal nieuwbouw kunnen plaatsvinden. Deze nieuwbouw moet op zodanig afstand en hoogte van de dijk worden gebouwd dat een toekomstige versterking (uitbreidbaarheid) zonder sloop van deze woningen mogelijk is (buiten profiel van vrije ruimte). Bij de varianten damwand, diepwand en buitendijkse verbetering wordt op de kruin een nieuwe rijweg aangelegd. Bij een buitenwaartse verbetering wordt het uitzicht vanuit de woningen verbeterd. De nu veelal krappe ruimte tussen de dijk en de woningen is vergroot. De weg komt verder van de woningen af te liggen. Een diepwand en een damwand hebben geen effect op lichtinval en uitzicht. Bij een binnendijkse verbetering zal het uitzicht verbeteren vanwege de opgehoogde binnenberm. Aangetekend wordt dat dit alleen geldt wanneer bewoners terugkeren op deze locatie. Toekomstvastheid In alle varianten is toekomstvastheid tot 50 jaar na oplevering meegenomen. Dit effect zal dan ook alleen onderscheidend zijn op langere termijn. De varianten diepwand en damwand zijn op langere termijn het minst toekomstvast omdat ze niet gemakkelijk uitbreidbaar zijn. Om hieraan tegemoet te komen wordt bij de damwand rekening gehouden met een levensduur van 100 jaar en een dimensionering die de uitvoering van het uitbreidbaarheidsprofiel mogelijk maakt. Een binnendijkse oplossingen in grond is de duurzaam omdat hij makkelijk uit te breiden is. Herbouw op de binnenberm moet al voldoen aan het uitbreidbaarheidsprofiel. Een buitendijkse oplossing in grond (55 meter) is duurzaam omdat hij makkelijk is uit te breiden en op te hogen.

14 Pagina 14 van 18 Een buitendijkse oplossing in grond (25 meter) in combinatie met een damwand is minder toekomstvast. Uitbreiding is mogelijk door over een grotere lengte een damwand aan te brengen. Landbouw In de uiterwaard wordt landbouw (veeteelt) bedreven door pachters. De grond is eigendom van de gemeente Werkendam en Domeinen (RWS). Op de percelen van Domeinen liggen meerjarige pachtrechten. Omdat deze percelen nodig zijn voor de afgraving van de Cloppenwaard i.v.m. de havendemping, is met de pachters overeengekomen dat de pachtovereenkomsten per 31 december 2010 beëindigd worden. De pachters kunnen de grond nog dit jaar gebruiken. Daarna niet meer en worden de weilanden afgegraven. De gemeente wordt eigenaar. Het is de vraag of dit terrein opnieuw gebruikt zal worden voor de veehouderij. Want de percelen zullen, gelet op de vernatting, daarvoor minder geschikt zijn. Alleen bij de buitendijkse oplossingen is sprake van enig verlies van landbouwgrond. Bij een binnendijkse oplossing moet binnendijks landbouwgrond worden aangekocht om de berm te kunnen realiseren en de kabel- en leidingenstrook te kunnen verleggen. Het landbouwareaal neemt hierdoor iets af. Recreatie Recreatie vindt momenteel plaats door fietsers op de dijk en vissers in de plassen van de uiterwaard (Cloppenwaard). In de toekomst worden er wandelmogelijkheden gerealiseerd in de uiterwaard. Een buitenwaartse verlegging verkleint het gebied waarin gewandeld kan worden en de mogelijkheden voor recreatie. Bij de 55 meter oplossing wordt de visplas wordt verkleind. Bij de 25 meter oplossing blijft de visplan vrijwel in tact. De overige varianten hebben weinig invloed op recreatie. Rivierafvoer Van groot belang is dat de rivierafvoer geen negatieve effecten ondervindt van de dijkverbetering. Wettelijk is vastgelegd dat projecten rondom de rivier geen negatief effect mogen hebben op de rivierafvoer en de maatgevende hoogwaterstanden. Dat betekent dat er geen verhoging van de rivierwaterstanden mogen onstaan. Verkleining van het doorstroomprofiel, ook al wordt het gecompenseerd door de uiterwaard te vergraven, wordt als negatief ervaren. De gemeente Werkendam heeft aangegeven geen verdere vergravingen te willen om recreatieve doeleinden te willen behouden. Hydraulische berekeningen hebben aangetoond dat wanneer de ligging van de dijk niet meer dan 25 meter buitenwaarts verschuift, de effecten op de rivierwaterstanden verwaarloosbaar zijn. Een buitenwaartse oplossing in grond (55 meter) verkleint het doorstroomprofiel aanzienlijk. Dit zorgt voor een verhoging van de waterstanden op de rivier. Deze negatieve effecten moeten teniet gedaan worden. Er is berekend dat bij deze variant maximaal m3 extra (t.o.v. de m3) uit de Cloppenwaard ontgraven dient te worden om de negatieve effecten van de dijkverlegging te compenseren. Bij de buitendijkse oplossing in grond (25 meter) is geen ontgraving nodig.

15 Pagina 15 van 18 Een binnendijkse oplossing in grond, een damwand en een diepwand hebben geen negatieve effecten. Scheepvaart Geen van de varianten heeft invloed op de scheepvaart, aangezien ze op ruime afstand van de vaargeul worden gerealiseerd. Bodem & water Alle vijf de varianten kunnen min of meer een effect hebben op de waterhuishouding. Bij de varianten buitenwaarts in grond, damwand en diepwand wordt de circa 8 meter beneden maaiveld gelegen tussenzandlaag afgesloten met een scherm. Hierdoor wordt de bodem erboven minder gevoed en kan de grondwaterstand enigszins dalen. Dit laatste zou in theorie zettingen en mogelijk schade aan panden tot gevolg kunnen hebben. Gezien de diepe ligging van de zandtussenlaag mag verwacht worden dat de effecten niet significant zullen zijn. In het verleden zijn in de regio namelijk vaker ondiepere tussenzandlagen afgesloten door middel van kleikisten, en wel over grotere strekkingen dan hier het geval is. Bij een binnendijkse versterking in grond moet er in het zettingsgevoelige gebied grond in lagen worden aangebracht. Vervormingen naast de grondaanbermingen zullen zich manifesteren, waardoor er schade aan naast gelegen woningen kan ontstaan. Ten aanzien van de bodem en oppervlaktewater zijn voor de overige varianten geen significante negatieve effecten zoals vervuiling te verwachten. Bij een buitenwaartse versterking in grond moet de veroorzaakte opstuwing van de rivierwaterstand gecompenseerd worden door ontgravingen. Bij de buitenwaarste grondvariant speelt mee dat het verondiepen van de bestaande waterplassen (nu ca. 5 à 6 m diep) de waterkwaliteit en de buitenwaartse stabiliteit van de waterkering bevordert. Riviermorfologie Alle varianten hebben nauwelijks invloed op de riviermorfologie omdat ze zich buiten het stroomvoerende gedeelte bevinden. Het is niet bekend of er oude strangen aanwezig zijn. Uit de hoogtekaart wordt opgemaakt dat er rivierduinen aanwezig zijn. Deze liggen op voldoende afstand. Alleen bij eventuele compensatiemaatregel bij een buitenwaartse oplossing in grond moet hier aandacht aan worden geschonken. Veiligheid panden onder hoogwateromstandigheden Bij de varianten damwand, diepwand en buitenwaarts in grond verbetert de veiligheid van de panden in de eindsituatie ten opzichte van de huidige situatie. Bij de binnendijkse variant in grond worden de woningen geamoveerd en zal de veiligheid van de nieuwbouw sterk verbeterd zijn. Beheer en onderhoud Een damwand heeft als nadeel dat deze roest. Hierbij wordt echter bij de dimensionering al rekening gehouden. De levensduur van de constructie

16 Pagina 16 van 18 bedraagt 100 jaar. Onderhoud aan de damwand zal tussentijds niet nodig zijn. Dit is ook niet mogelijk, omdat de damwand volledig in de grond zit. De levensduur van een diepwand is ongeveer 100 jaar. Bij een diepwand is tussentijds geen onderhoud mogelijk en nodig. Een buitendijkse oplossing in grond is tussentijds geen onderhoud nodig, behalve het reguliere onderhoud zoals maaien. Een binnendijkse oplossing in grond heeft als gevolg dat het een aantal jaren zal duren voordat de binnendijkse berm is gezet. Middels verticale drainage kan dit proces worden versneld. Op het gebied van beheer en onderhoud zijn de varianten dus niet onderscheidend. Kosten Het HWBP verleent subsidie en stelt eisen aan de dijkversterking. Om voor subsidie in aanmerking te komen moet het plan Sober en doelmatig zijn en voldoen aan de vastgestelde leidraden. Extra s vallen buiten de subsidieverlening en moeten op andere wijze worden gefinancierd.. Stalen verankerde damwand: 9 miljoen Betonnen verankerde diepwand: 12 miljoen Buitenwaarts versterking in grond 55 meter: 12 miljoen Buitenwaartse versterking in grond 25 meter i.c.m. een damwand: 9 miljoen Binnenwaarts in grond: 13 miljoen

17 Pagina 17 van 18 Tijdelijke effecten Woon-/werk-/leefmilieu Binnendijks staan circa 30 woningen die zijn ontsloten op de dijk door middel van circa 10 op- en afritten. Een noodzakelijke dijkverbetering heeft hoe dan ook (tijdelijke) negatieve effecten op het woon-, werk- en leefmilieu tijdens de uitvoering. Te denken valt aan verkeershinder en geluidshinder en eventuele schade aan woningen en tuinen door trillingen, zettingen of afgravingen. Voor dijkverbetering is het nodig de dijk geheel of gedeeltelijk af te sluiten voor verkeer. Bij alle varianten moet een nieuwe rijweg worden aangelegd. In het geval van een buitenwaartse oplossing in grond kan gedurende de aanleg van de nieuwe rijweg de oude rijweg worden gebruikt. Bij een damwand en een diepwand valt de nieuwe rijweg qua ruimtebeslag samen met de bestaande rijweg. Deze moet geheel worden afgesloten. De op- en afritten zullen bij de varianten buitenwaarts in grond, worden aangepast. Bij de damwand en diepwand oplossingen moet het binnentalud opnieuw worden geprofileerd. De aantasting is bij een diepwand groter dan bij een damwand Bij een goede fasering hoeft het negatieve effect hiervan voor de varianten niet onderscheidend te zijn. De geluids- en trillingshinder wordt bij alle oplossingen vrijwel alleen veroorzaakt door het te gebruiken materieel (kranen, stellingen vrachtauto s etc) Bij een damwand is sprake van trillingshinder door het aanbrengen van damwanden. Er bestaat een risico op schade aan woningen vanwege de trillingen die bij het inbrengen van de damwanden worden veroorzaakt. Door tevoren obstakels te verwijderen en de damwanden met een hoogfrequent trilblok aan te brengen wordt het risico beperkt. Door aan de panden trillingsmetingen uit te voeren kan overschrijding van de normen worden voorkomen. De uitvoeringsduur bij een damwand en een diepwand is korter dan bij de andere twee varianten vanwege het geringere grondverzet en beperkte consolidatietijd (ophoging beperkt). Bij alle varianten vinden binnendijkse afgravingen plaats waardoor (herstelbare) schade ontstaat aan tuinen. Landbouw De effecten voor de landbouw zijn voornamelijk permanent. Recreatie Tijdens de uitvoering zal bij de buitendijkse varianten de Cloppenwaard vermindert toegankelijk zijn. Voor een binnendijkse variant in grond zijn er geen effecten te verwachten. Bij de aanleg van een diepwand en damwand moet de weg worden afgesloten en wordt recreatieverkeer gehinderd. Scheepvaart Afhankelijk van de wijze (per as of per schip) van af- en aanvoer van materieel en materiaal kan de scheepvaart enige hinder ondervinden. Vooralsnog wordt er vanuit

18 Pagina 18 van 18 gegaan dat zoveel mogelijk per schip wordt aan- en afgevoerd. Bij alle varianten kan er mogelijk sprake zijn van hinder voor de scheepvaart.