STÄDTEBAU? RÄUMLICHER ENTWURF (PHYSICAL DESIGN)

Vergelijkbare documenten
SANIERUNG NEUBAU REVITALISIERUNG INTENSIVIERUNG UMNUTZUNG UMSTRUKTURIER UNG

Uiteenzetting Duits Duitse naamvallen

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1993 Nr. 44


Marleen Baltussen ROC van Twente. Ger Gankema Gemeente Enschede

Test KAPITEL. Ich habe Angst, den Zug wieder zu

Op het potje Aufs Töpfchen

Anleitung SWS Wireless Display

Studie Tuningmarkt. Exklusive Marktstudie 2007

vor hinter neben links um die Ecke am Ende hier dort nicht weit zwischen geradeaus rechts Dann bis später. Nach dem Weg fragen. Ja / das stimmt.

Hueber Verlag 2012, Wat leuk! A1, Kopiervorlage, ISBN

Over dit boek. Richtlijnen voor gebruik

die Meldung bestätigen nicht jetzt

Willkommen und Abschied: 1J 2D 3E 4I 5C 6M 7R 8O 9Q 10B 11H 12K 13L 14A 15N 16P 17F 18G

Naamvallen Tabel Begrijpen. Klas 3/4

Open Glass. The global leader in door opening solutions* * Leader mondial de la sécurisation des accès

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJKDERNEDER LAN DEN. JAARGANG 1957 Nr. 56

ES-S7A. Außensirene.

Lost Cities Spielanleitung/Spielregeln. Brettspielnetz.de Team Copyright 2016 Brettspielnetz.de

Über dieses Buch. Nutzungsrichtlinien

Vom 8. April Der Bundestag hat mit der Mehrheit seiner Mitglieder und mit Zustimmung des Bundesrates das folgende Gesetz beschlossen:

gezellig Het was een leuke dag en het was leuk om deze dag te doen want beter Toppie leuk man het was prima Echt leuk Dag kan niet meer stuk

Amsterdam - IJburg. Ontwerp voor een nieuwe stedelijke uitbreiding van Amsterdam.

Dort finden Sie weitere Informationen. Ich erkläre Ihnen / wo sich die Räume befinden. Am Ende des Korridors sind die Toiletten.

Geachte gast, Lieber Gast,

Sharing Grammars. Dr. Karijn Helsloot, Hogeschool Windesheim Domein Bewegen en Educatie , Meertaligheid in het Onderwijs

Formale Spezifikation

INSTALLATIONS- UND BEDIENUNGSANLEITUNG GREE KLIMAANLAGEN KONSOLEGERÄT:

Duits - Havo 3 - Hoofdstuk 5 samenvatting

Logboek bij de lessenserie over. Cengiz und Locke. van Zoran Drvenkar. Groep: Leden: Fragment:

GOUVERNEMENTS DE COMMUNAUTE ET DE REGION GEMEENSCHAPS- EN GEWESTREGERINGEN GEMEINSCHAFTS- UND REGIONALREGIERUNGEN

Westlangeweg 1 a Hoofdplaat Village Scaldia

Vakantiehuizen en vakantiewoningen(of Appartementen) Exclusief op het eiland Ameland.

Itterbeck: Gezellige woning - net over de grens in Itterbeck

Illusionen, Hoffnungen, Wirklichkeiten. Harald Kleem,

Groupware: Klassische Anwendungen

Das Betriebs-Historik-Panel (BHP) Version 2.0. Tanja Hethey

Zoals jullie afgelopen jaar geleerd hebben eisen voorzetsels een naamval.

Reisen Unterkunft. Unterkunft - Finden. Unterkunft - Buchen. Nach dem Weg zur Unterkunft fragen

Kapitel 6 Frust oder Lust?

Samenvatting Duits H7 Eigener Herd ist Goldes wert!

Bewerbung Anschreiben

bringen ausleihen bezahlen wären denken auschecken das Handtuch das Problem das Missverständnis das Zimmer die Rechnung die Bettwäsche

Ich möchte eine Fahrkarte nach Schwerin / bitte. Vormittags also.

6,6. Samenvatting door Y woorden 20 januari keer beoordeeld. Pagina 1 van 7

Samenvatting Duits Grammatica

Uelsen: Grote eengezinswoning met zwembad in Uelsen

Kapitel 8 Nervenkitzel

TWENTSE WATERSPORT VERENIGING

U hebt hier het activiteitenprogramma voor de periode van 20 juli t/m 2. augustus. Het zijn de activiteiten zoals deze georganiseerd worden door


TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 2007 Nr. 108

Highlights Highlights Highlights

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1964 Nr. 184

Samenvatting door een scholier 1996 woorden 19 juni keer beoordeeld. Persoonlijk voornaamwoord. 1e nv ich du er sie es wir ihr sie Sie

Anfahrt Für Benutzer von Navigationssystemen:

goed verzekerd én (dus) vele vakantie-euro s besparen...

Haal je eigen stukje Texel in huis!

Werkwoorden TB 49. wissen = weten müssen = moeten fahren = rijden. Voorbereiding PW hoofdstuk 4 Duits DUK7 - werkblad 3

Op de volgende paginas vindt je alle informatie omtrend de contributie en de kostuums.

bab.la Uitdrukkingen: Zakelijke correspondentie Bestelling Nederlands-Duits

Reizen Accommodatie. Accommodatie - Vinden. Accommodatie - Boeking. Om de weg naar je accommodatie vragen

Reizen Accommodatie. Accommodatie - Vinden. Accommodatie - Boeking. Om de weg naar je accommodatie vragen

Idiom Vertaal de vetgedrukte woorden in het Nederlands. Idiom Vertaal de vetgedrukte woorden in het Nederlands. Test KAPITEL

Bergman Deutschland GmbH.

Geschäftskorrespondenz

Geschäftskorrespondenz

Pers Niemandsland / Press No man s land. Anders kijken naar mensen; Verhoeven biedt ervaringstheater tijdens Festival a/d Werf

lassen fahren finden

Petterson. GRUNDANGABEN: Preis: Baujahr: 1939 Länge: 7,7m Breite: 1,9m Tiefgan: 0,65m Rumpfmaterial: Durchfahrhöhe: Gewicht: Motor:

Solliciteren Sollicitatiebrief

Solliciteren Sollicitatiebrief

Emmerich: Emmerich: GÜNSTIGER als Miete

Winterberg: Wohnungen im Zentrum von Winterberg

Die Brücke von zwei Projekten die Brücke zwischen zwei Ländern De brug tussen twee projecten de brug tussen twee landen

Nordhorn: Vrijstaande eengezins woning in Nordhorn

Commission paritaire pour les entreprises de travail adapté et les ateliers sociaux. Paritair comité voor de beschutte en de sociale werkplaatsen

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1965 Nr. 80

Burgh Haamstede: Dieses, freistehend Objekt liegt mitten im Grünen an einer ruhige Straße in Burgh-Haamstede

Social Media Marketing

Naam: Klas: Van je docent krijg je met je groepje een van de volgende wijken toegewezen: Ehrenfeld Marienburg Sülz Belgisches Viertel

4. Deutsch-Niederländisches Wirtschaftsforum

Ruzie maken Streiten

Stammtisch an der Küste

Zakelijke correspondentie

Zakelijke correspondentie

5,5. Samenvatting door een scholier 543 woorden 19 juni keer beoordeeld. Prüfungsteil Schreiben. Schrijfvaardigheid formele brief

TRACTATENBLAD KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 1975 Nr. 152

von 01/07 bis 28/07 von 29/07 bis 25/08

haben / hatten / hätten können / konnten / könnten dürfen / durften / dürften werden / wurden / würden

1: Motor L1 Ab/Auf (braun/schwarz) 2: Motor L1 Auf/Ab (schwarz/braun) 3: Motor N (blau) 4.2 K3 drücken für Sekundenanzeige

Test KAPITEL. Für diese harte Arbeit ist er wohl nicht

maxe POWER SET NL Gebruiksaanwijzing

2 Kann ich dir helfen? 2 Ik voel me ziek. 3 Bist du hier im Urlaub? 3 Ja, je bent hier op vakantie.

k ga naar school ch gehe zur Schule

RIVIERENWIJK SITE & SERVICES. Entwerfen + Exkursion WS10, 10.0 ECTS ECTS

Sommerfest 2011 Zomerfeest 2011

Transcriptie:

Seite 1 STÄDTEBAU? Städtebau ist das planvolle und sinnvolle Bauen von Städten. STÄDTE BAUEN KONZEPTE UND METHODEN CHRISTIAN SALEWSKI Wahrig, Deutsches Wörterbuch NEUBAU GREENFIELDS SIEDLUNGSBAU SANIERUNG STADTUMBAU REVITALISIERUNG INTENSIVIERUNG UMNUTZUNG UMSTRUKTURIER UNG NEUES IMAGE Städtebau ist - "die räumlich-funktionale Organisation von Grund und Boden - der Entwurf oder die Komposition des Stadtgrundrisses - der Entwurf der Ausgestaltung des öffentlichen Raums - die Bebauungsregeln"* PARZELLIERUNG - DICHTE - GEBÄUDETYPOLOGIE - GESTALTUNGSVORGABEN - MATERIALITÄT -... ERSCHLIESSUNG - ÖFFENTLICHER RAUM - STRASSENPROFILE - LANDSCHAFTSARCHITEKTUR -... RÄUMLICHER ENTWURF (PHYSICAL DESIGN) NEUE KNOTEN ABRISS + NEUBAU RÜCKBAU BROWNFIELDS BRAND BUILDING * Heeling 1997, in: Heeling, Jan; Meyer, Han; Westrik, John; et.al., De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw: Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam: Sun 2002 FUNKTIONEN - NUTZUNG - PROGRAMM - EIGENTUMSVERHÄLTNISSE - ÖFF. INFRASTRUKTUR -... BODEN - WASSER - FAUNA/FLORA - ENERGIE - VER/ENTSORGUNG - LANDSCHAFT -... INHALT (CONTENT) FUNKTIONEN - NUTZUNG - PROGRAMM - EIGENTUMSVERHÄLTNISSE - ÖFF. INFRASTRUKTUR -... BODEN - WASSER - FAUNA/FLORA - ENERGIE - VER/ENTSORGUNG - LANDSCHAFT -... INHALT (CONTENT) FUNKTIONEN - NUTZUNG - PROGRAMM - EIGENTUMSVERHÄLTNISSE - ÖFF. INFRASTRUKTUR -... BODEN - WASSER - FAUNA/FLORA - ENERGIE - VER/ENTSORGUNG - LANDSCHAFT -... INHALT (CONTENT) PARZELLIERUNG - DICHTE - GEBÄUDETYPOLOGIE - GESTALTUNGSVORGABEN - MATERIALITÄT -... ERSCHLIESSUNG - ÖFFENTLICHER RAUM - STRASSENPROFILE - LANDSCHAFTSARCHITEKTUR -... RÄUMLICHER ENTWURF (PHYSICAL DESIGN) PARZELLIERUNG - DICHTE - GEBÄUDETYPOLOGIE - GESTALTUNGSVORGABEN - MATERIALITÄT -... ERSCHLIESSUNG - ÖFFENTLICHER RAUM - STRASSENPROFILE - LANDSCHAFTSARCHITEKTUR -... RÄUMLICHER ENTWURF (PHYSICAL DESIGN) PARZELLIERUNG - DICHTE - GEBÄUDETYPOLOGIE - GESTALTUNGSVORGABEN - MATERIALITÄT -... ERSCHLIESSUNG - ÖFFENTLICHER RAUM - STRASSENPROFILE - LANDSCHAFTSARCHITEKTUR -... RÄUMLICHER ENTWURF (PHYSICAL DESIGN) PROZESSDESIGN - PROZESSMANAGMENT - STAKEHOLDERMANAGMENT - REGELWERKE -... AUFGABEN/PROBLEMDEFINITION - PHASIERUNG - FLEXIBILITÄT - STORY - IMAGE - IDENTITÄT -... KONZEPT (CONCEPT) PROZESSDESIGN - PROZESSMANAGMENT - STAKEHOLDERMANAGMENT - REGELWERKE -... AUFGABEN/PROBLEMDEFINITION - PHASIERUNG - FLEXIBILITÄT - STORY - IMAGE - IDENTITÄT -... KONZEPT (CONCEPT) STRATEGIE (STRATEGY)

Seite 2 Die Frage nach den Grenzen hat die Suche nach der Totalen ersetzt. Michel Foucault OMA, Ville Nouvelle Melun-Sénart (1987) OMA, Ville Nouvelle Melun-Sénart (1987) OMA, Ville Nouvelle Melun-Sénart (1987) OMA, Ville Nouvelle Melun-Sénart (1987) OMA, Ville Nouvelle Melun-Sénart (1987) FUNKTIONEN - NUTZUNG - PROGRAMM - EIGENTUMSVERHÄLTNISSE - ÖFF. INFRASTRUKTUR -... BODEN - WASSER - FAUNA/FLORA - ENERGIE - VER/ENTSORGUNG - LANDSCHAFT -... INHALT (CONTENT) PARZELLIERUNG - DICHTE - GEBÄUDETYPOLOGIE - GESTALTUNGSVORGABEN - MATERIALITÄT -... ERSCHLIESSUNG - ÖFFENTLICHER RAUM - STRASSENPROFILE - LANDSCHAFTSARCHITEKTUR -... RÄUMLICHER ENTWURF (PHYSICAL DESIGN) PROZESSDESIGN - PROZESSMANAGMENT - STAKEHOLDERMANAGMENT - REGELWERKE -... AUFGABEN/PROBLEMDEFINITION - PHASIERUNG - FLEXIBILITÄT - STORY - IMAGE - IDENTITÄT -... KONZEPT (CONCEPT) OMA, Ville Nouvelle Melun-Sénart (1987) OMA, Ville Nouvelle Melun-Sénart (1987) STRATEGIE (STRATEGY)

Un stade olympique à Paris, l Architecture d aujourd hui, no. 2, février 1936 Die Geschichte der grossen Städte ist nichts als eine Abfolge von Anpassungen an die Umstände [...], die mit Geschick und Glück genutzt wurden. Scheinbar gibt es betimmte wichtige psychologische Momente, um die grossen Projekte des Städtebaus zu verstehen. Diese Momente können als ein Zusammentreffen dringender Notwendigkeiten und kraftvoller Mittel der Ausführung definiert werden. Zu diesem Opportunismus der Ereignisse kommen zu einem bestimmten Zeitpunkt ein Wille, ein Plan für eine konzertierte Aktion, deren Ausführungsdauer sich über einen langen Zeitraum ausdehnen kann. GESTALTUNG PROZESS DETAIL RAHMEN KONTROLLE LAISSER-FAIRE AUSFÜHRUNG VISION GESTALTUNG PROZESS DETAIL RAHMEN KONTROLLE LAISSER-FAIRE AUSFÜHRUNG VISION Robert Mallet-Stevens, Georges-Henri Pingusson et.al. 1936 FRAGEN ANTWORTEN FRAGEN ANTWORTEN aus: Grands projets urbains en Europe. Conduire le changement dans les metropoles, Les Cahiers de l IAURIF, No. 146, Mars 2007, p. 5 T I M E 3 7 9 11 framework program infill: structure + typology process + stakeholder management + participation + rulesets voids: public space + landscape + roadscapes Städtebau ist Simultanschachspielen. Kees Christiaanse access + connectivity storyline + imaging + communication scenarios + vision PUBLIC TRANSPORT + PARKING AMSTERDAM technical infrastructure + sustainability policy + social infrastructure phasing-out + flexibility + open-endedness Amsterdam Zentrum 1538 Grachtenring 1613-1662 Plan Süd (Henrikus Berlage) 1915 AUP Allgemeiner Ausbreitungsplan (Cornelis van Eesteren, Th.K.Lohuizen u.a.) 1935 Flevoland 1957-1968 Lelystad 1967 Almere (Teun Koolhaas u.a.) 1976 Ijplein (OMA) 1980 Östliches Hafengebiet (Rudi Uytenhaak, Soerd Soeters, West 8, KCAP u.a.) 1990-2000 Ijburg (De Architecten Cie. u.a.) 1996-2015(?) Amsterdam Metropool (dro) 2008- AMSTERDAM 1538 Vogelschau von Amsterdam von Cornelis Anthoniszoon, 1538, aus: DRO Amsterdam, Metropool in ontwikkeling, PlanAmsterdam, 4/2008 Seite 3

Seite 4 GRACHTENGORDEL 1613-1662 Amsterdam zwischen Ij und Haarlemmermeer, Karte von Covens, 1649, aus: DRO Amsterdam, Amsterdam waterbestendig, PlanAmsterdam, 2/2008 Karte von Covens, 1649 - aus:heeling, Jan; Meyer, Han; Westrik, John; et.al., De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw: Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam: Sun 2002 links: Plattegrond van de oude en nieuwe roying der stede Amsterdam' Fragment van het ontwerp voor de tweede helft van de grachtengordel van Daniël Stalpaert, 1662 rechts: Fragment van de kaart van Amsterdam van Gerrit de Broen, 1732, een van de laatste kaarten waarop de huizen in perspectief getekend zijn aus:heeling, Jan; Meyer, Han; Westrik, John; et.al., De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw: Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam: Sun 2002 links: Luftbild Amsterdam mit Grachtenring, www.wikipedia.nl rechts: Jacob Bosch, Caarte waarin vertoont werd de plattegrond van de Nieuwe Plantage, 1682 links: Grundeigentum der Stadt Amsterdam, 1986. gelb: städtisches Eigentum, rot: Erbpacht (ab 1900), weiss: Privateigentum. aus: aus:heeling, Jan; Meyer, Han; Westrik, John; et.al., De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw: Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam: Sun 2002 rechts: Amsterdam, Grachtengordel, 2006. Foto Christian Salewski PLAN ZUID 1915 H. Berlage, Plan Zuid, 1915, Vogelflugperspektive von Osten und Plan H. Berlage, Plan Zuid, 1915

links: Strassenprofile, nach Joseph Stübben, Städtebau, 1890. rechts: L. Försters Ringstrassenentwurf für Wien 1858, nach Joseph Stübben, Städtebau, 1890. Seite 5 aus:heeling, Jan; Meyer, Han; Westrik, John; et.al., De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw: Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam: Sun 2002 H. Berlage, Plan Zuid, 1915, Detail Parzellierung und Bebauung links: M.J.E. Lippits en N.H.W. Scholte, woningbouwblok Amsterdam Zuid 1919-1923, overzicht maquette. www.nai.nl rechts: entree woningbouwblok, huidige situatie. Rechts: zicht op binnenstraat vanaf het binnenterrein, huidige situatie. www.nai.nl AUP - ALGEMEEN UITBREIDINGSPLAN 1935 links: Th.K. van Lohuizen, Gewestelijk onderzoek, demographische Entwicklung 1900-1928, 1930 rechts: Het Gewest Amsterdam, Vorbildplan für die C.I.A.M., 1932 links: Amsterdam, schematisch verkeersplan voor de toekomstige westelijke stadsuitbreiding, 25 april 1929 rechts: C. van Eesteren, schets voor Amsterdam-West, juli-augustus 1929 links: W.G. Witteveen, uitbreidingsplan voor Amsterdam-West, 1924-1925 rechts: C. van Eesteren, schematische weergave van de optimale relatie tussen hoogbouw en verkeersvoorzieningen, 1926, axonometrisch perspectief in vogelvlucht. Algemeen Uitbreidingsplan van Amsterdam 1935 AUP 1935 - 'Toekomstige voorzeining van de verschillende stadsdelen met parken en algemeene recreatieterreinen' - Planologisch onderzoek diende ter verantwoording van de opzet van het stedebouwkundige plan en resulteerde in (met namen kwantitatieve) eisen. Bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen die opgenomen dienen te worden in het AUP, uitgaande van de onderzoeksresultaten welke aangeven dat per hoofd van de bestaande bevolking 3,5 m2 groen en per hoofd van de toekomstige bevolking 4,5 m2 groen nodig zou zijn en tevens dat de maximale afstand van een park tot woningen 400 meter mocht bedragen.

links: Algemeen Uitbreidingsplan, südlicher Stadtteil gesehen aus Nordosten, Vogelflugperspektive. www.efl-stichting.nl, Zugriff 29.09.2008 Seite 6 FLEVOLAND 1957-1968 rechts: Osdorp, gebaut ab 1958 links: Algemeen Uitbreidingsplan, kaart C, intercommunale verbindingen rechts: Amsterdam, uitbreidingsplan Tuinstad Slotermeer, 1939 links: Strukturkarte Niederlande, Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening, 2001 rechts: Windkarte, Sturm vom 09. November 2007 links: Überschwemmungen in den Niederlanden am 09. November 2007 rechts: Fernsehberichterstattung zu den Überschwemmungen in den Niederlanden am 09. November 2007 oben: Zuiderzee im 1./10./13./15./17./19. Jahrhundert. unten links: Prinzip Polderentwässerung. aus: DRO Amsterdam, Amsterdam waterbestendig, PlanAmsterdam, 2/2008. Mitte: Testpolder Andijk, Aflsluitdijk im Bau 1932. www.osplatform.nl rechts unten: Afsluitdijk, 2003. Foto: Rotterdam International Architectural Biennial 2004. LELYSTAD 1967 ALMERE 1976 links oben: Zuiderzee im 18. Jahrhundert. links unten: Zuiderzee, 1904 rechts: Plan Lely, 1920. www.osplatform.nl links: Satellitenaufnahme Flevoland, 2008. GoogleEarth rechts: Strassenkarte Flevoland, 2008. http://nl.wikipedia.org/wiki/afbeelding:osm_-_provincie_flevoland.png

links: Blokjeskaart, Tweede Nota Ruimtelijke Ordening, 1966 Seite 7 rechts: Decentrale concentratie, Tweede Nota Ruimtelijke Ordening, 1966 Lelystad, 1960 Lelystad, 1971 Lelystad, 1981 Lelystad, 1989 Lelystad, 2000 Lelystad, 2003 Lelystad, 2006 links: strategischer Entwurf für Almere mit 100.000, 150.000 oder 250.000 Einwohnern, 1970 mitte oben: Almere, 2008. GoogleEarth. mitte unten: Almere, Bau des neuen Zentrums, 2002, www.stadshart.nl. rechts unten: Modell, Office for Metropolitan Architecture, 2002.

Seite 8 IJPLEIN 1980 Nördliches Ijufer, historisches Luftbild. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003 Nördliches Ijufer, GoogleEarth 2008 und historisches Luftbild. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003 OOSTELIJK HAVENGEBIED 1990-2000 Office for Metropolitan Architecture, Wettbewerb Parc de la Villette, 1982 Nördliches Ijufer, GoogleEarth 2008 Südliches Ijufer. Foto: Mirande Phernambucq, aus: DRO Amsterdam, Amsterdam terug aan het Ij, PlanAmsterdam, 3/2008 Borneo, Sporenburg, KNSM und Java von Osten, historisches Luftbild. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003 links:bird's eye view of the North Sea Canal, colour lithograph Ennik and Binger, 1876. aus: Buurman, Marlies; Kloos, Maarten (eds.), Impact. Urban Planning in Amsterdam after 1986, Amsterdam: Arcam, Architectura & Natura 2005. rechts: Sumatrakade, the wharf of the KNSM (Royal Netherlands Steamship Company), in 1963.Foto: Frits Weeda, Stadsarchief Amsterdam. aus: DRO Amsterdam, Amsterdam terug aan het Ij, PlanAmsterdam, 3/2008

Ceres Terminal, Westpoort, Amsterdam. aus: DRO Amsterdam, Maakbare stad?, PlanAmsterdam, 2/2005 Ijufer, historisches Luftbild. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003 Östliches Hafengebiet Amsterdam, Bebauung und Architekten, aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003 Seite 9 JAVA EILAND KNSM EILAND JAVA EILAND KNSM EILAND A 10 AMSTERDAMER RING 1990 Südliches Ijufer. Foto: Mirande Phernambucq, aus: DRO Amsterdam, Amsterdam terug aan het Ij, PlanAmsterdam, 3/2008 oben: Java eiland, 2008. aus: DRO Amsterdam, Maakbare stad?, PlanAmsterdam, 2/2005 unten: städtebaulicher Plan von Soerd Soeters, 1992. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003 links: Ästhetische Überlegungen zu Parzellengrösse und Strassenrhythmus. rechts: Studie zu Parzellengrösse und Haustypologie für Steigereiland, Ypenburg. aus:heeling, Jan; Meyer, Han; Westrik, John; et.al., De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw: Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam: Sun 2002 links: Java, Kanalbebauung, 2006. Foto: Christian Salewski rechts:java, Bebauung an der Ij, 2008. http://www.oostelijkhavengebied.nl/:

links: Ton Venhuizen, Jan-Schaefer-Brug, 1997/2001. aus: aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003 Seite 10 SPORENBURG BORNEO EILAND rechts: Kopf von Java, 2007. aus: DRO Amsterdam, Projectgroep Zuidelijke IJ-oever, Stedenbouwkundig Plan Driehoek Kop Java, 2007 Diener & Diener, Wohnhaus Hoogkade, KNSM eiland, 1995/2001 BORNEO EILAND SPORENBURG Südliches Ijufer. Foto: Mirande Phernambucq, aus: DRO Amsterdam, Amsterdam terug aan het Ij, PlanAmsterdam, 3/2008 Blick nach Westen über KNSM zu Zeeburgereiland, Foto: rovorm, aus: DRO Amsterdam, Het Zeeburgereiland, PlanAmsterdam, 7/2007 Borneo/Sporenburg, Grundlegendes städtebauliches Prinzip, 1992. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003 Wohndichten in Amsterdam. aus:heeling, Jan; Meyer, Han; Westrik, John; et.al., De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw: Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam: Sun 2002 Borneo/Sporenburg, West 8, Städtebaulicher Plan, 1998. www.west8.nl Jan van Goyen, Blick auf Dordrecht, 1853

Blick auf Sporenburg. www.west8.nl West 8, Borneo/Sporenburg, städtebauliches Prinzipien, 1998. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003 Seite 11 links oben: MLP Architects/Llouis Mateo, Wohnhaus auf Borneo, 1995/2000 aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003 links unten: Frits van Dongen, de Architecten Cie., Wohnhaus The Whale auf Sporeburg, 1995/2001. rechts: Strassen auf Sporenburg. Fotos Hans Haijtema, aus: DRO Amsterdam, Amsterdam terug aan het Ij, PlanAmsterdam, 3/2008 Borneo/Sporenburg, West 8, Städtebaulicher Plan, Freiräume, 1998. www.west8.nl KCAP, Wohnhaus auf Sporenburg, 1994/1998. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003 Borneo/Sporenburg, West 8, Städtebaulicher Plan, Scheepstimmermanskade, 1998. www.west8.nl Architekturkritik beschränkt sich normalerweise auf eine Kritik des Bauwerks zum Zeitpunkt seiner Fertigstellung. Die meisten der Gebäude im östlichen Hafengebiet stehen jetzt lange genug, um uns ebenfalls eine Diskussion der Erfahrung täglicher Nutzung zu erlauben, in meinem Fall, als Bewohner der Java Insel, ist dies eine persönliche Erfahrung. Abgesehen von der unzweifelhaften Zufriedenheit, in einer Umwelt zu leben, die mit so viel Aufmerksamkeit und Andacht für architektonische und städtebauliche Qualität entworfen wurde, erfahre ich als Bewohner gleichfalls einen merkwürdigen Dualismus, der dieses Gebiet charakterisiert: bezüglich Dichte, Ansehen und Lage direkt neben dem Amsterdamer Stadtzentrum ist es urban, aber zugleich ist es, da das Wohnen beinahe vollständig dominiert, einfach ein Vorort. [...] Das östliche Hafengebiet, wie alle Vororte in den Niederlanden, wird von der arbeitenden bürgerlichen Mittelklasse bewohnt. Das bedeutet, das hier unter der Woche zwischen neun und fünf Uhr eine suburbane Ruhe herrscht, die sogar von der ständig wachsenden Zahl an Kindern kaum gestört wird. Daher ist es ein Segen, dass seit Jahren kaum ein Tag ohne Architekturtourismus vorbeigeht. Herumschlendernd und fahrradfahrend bringen diese Touristen wenigstens ein wenig Leben in das Gebiet. Hans Ibelings 2003 OOSTELIJKE HANDELSKADE Borneo/Sporenburg, West 8, Städtebaulicher Plan, Luftbild und Drachenbrücke, 2008. www.west8.nl aus: Eastern Harbour District Amsterdam : urbanism and architecture, texts: Abrahamse, Jaap Evert; et al., Rotterdam: NAI Publishers ; 2003

Oostelijke Handelskade, 1910. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003 Seite 12 links: Oostelijke Handelskade im Bau, Foto: rovorm, aus: DRO Amsterdam, Stadsvorm Amsterdam, PlanAmsterdam, 1/2006 rechts: Oostelijke Handelskade, 1980s. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003 links: Nielsen, Nielsen & Nielsen, Muziekgebouw a `t Ij, Oostelijke Handelskade, 2004. Foto: Mirande Phernambucq. aus: DRO Amsterdam, Amsterdam terug aan het Ij, PlanAmsterdam, 3/2008 mitte und rechts: Veembroederhof, Gewerbe, Oostelijke Handelskade. Fotos Hans Haijtema, aus: DRO Amsterdam, Amsterdam terug aan het Ij, PlanAmsterdam, 3/2008 links: Oostelijke Handelskade im Bau rechts: Claus en Kaan, Wohngebäude Gibraltar, Oostelijke Handelskade. http://www.oostelijkhavengebied.nl/ links: besetztes Lagerhaus Afrika, Oostelijke Handelskade. www.oostelijkhavengebied.nl rechts: Wohnungen für 3.600 Euro besetzt, 2008. www.nieuwsuitamsterdam.nl Entwicklung der Wohnungspreise in Amsterdam, 2000 und 2005. aus: DRO Amsterdam, Stadskennis - Planologie nieuwe stijl, PlanAmsterdam, 2/2007 VINEX 1995-2005 IJBURG 1996-2015? Nielsen, Nielsen & Nielsen, Muziekgebouw a `t Ij, Oostelijke Handelskade, 2004. aus: DRO Amsterdam, Maakbare stad?, PlanAmsterdam, 2/2005

Amsterdam, GoogleEarth 2008 20 KE Lärmbelästigungs-Kontur des Flughafen Amsterdam-Schiphol. aus: DRO Amsterdam, Stadsvorm Amsterdam, PlanAmsterdam, 1/2006 Ijburg im Bau, aus: DRO Amsterdam, Centrumeiland Ijburg, PlanAmsterdam, 2/2004 Seite 13 Ijburg, städtebaulicher Plan, Frits van Dongen, de Architecten Cie., 1999. www.cie.nl Ijburg, städtebaulicher Plan, Frits van Dongen, de Architecten Cie., 1999. www.cie.nl Ijburg, städtebaulicher Plan, Ebenenkonzept, Frits van Dongen, de Architecten Cie., 1999. www.cie.nl Layer. Prinzip, Jordaan/Amsterdam, Bijlmer/Amsterdam, Prinsenland/Rotterdam. aus:heeling, Jan; Meyer, Han; Westrik, John; et.al., De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw: Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam: Sun 2002 Ijburg, Haveneiland links oben: landwirtschaftliches Standardflurstück aus West-Niederlanden 110m x 1250m zwischen Entwässerungssräben. mitte oben: Polder Gerverskop und Kockengen mit Standardflurstücken rechts oben: Simon Stevin, Idealstadt, 1590. unten: Analyse der Transformation des Standardflurstückes zu städtischen Baufeldern. aus:heeling, Jan; Meyer, Han; Westrik, John; et.al., De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw: Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam: Sun 2002

Ijburg, städtebauliches Konzept Blockbebauung, Frits van Dongen, de Architecten Cie., 1999. www.cie.nl Seite 14 oben: Ijburg, Haveneiland unten: Ijburg, Rieteiland West Ijburg, temporärer Strand. Foto: RoVorm, aus: DRO Amsterdam, Stadsvorm Amsterdam, PlanAmsterdam, 1/2006 AMSTERDAM METROPOOL IJOEVERS MARKERMEER CORNELIS DOUWESTERREIN NDSM-WERF BUIKSLOTERHAM HAMERSTRAATGEBIED OVERHOEKS SIXHAVEN TOLHUISTUIN IJPLEIN IJBURG ZEEBURGEREILAND IJBURG STEIGEREILAND NORD ZUID LIJN SILODAM STATIONSEILAND KNSM EILAND HOUTHAVENS WESTERDOKSEILAND OSTERDOKSEILAND JAVA EILAND BORNEO AIRPORT CITY ZUIDAS OOSTELIJKE HANDELSKADE PIET HEINKADE SPORENBURG Entwicklung der Ijoever, aus: DRO Amsterdam, Amsterdam terug aan het Ij, PlanAmsterdam, 3/2008 Oosterdokseiland, Rendering der zukünftigen Bebauung, Bild: CIIID, aus: DRO Amsterdam, Oosterdokseiland, PlanAmsterdam, 5/2004 links: Schiphol Airport, Blick nach Norden Richtung Amsterdam, 2006. www.nl.wikipedia.org rechts: Frits van Dongen, de Architecten Cie., städtebaulicher Plan, Zuidas Amsterdam. www.cie.nl Steffen Nijhuis, TU Delft, Wassertstände um Amsterdam, aus: DRO Amsterdam, Amsterdam waterbestendig, PlanAmsterdam, 2/2008 Amsterdam Metropool, Dienst Ruimtelijke Ordening Amsterdam 2007

West 8, Markeroog, 1. Preis, Wettbewerb Tegen de stroom in! der Eo-Wijers-Stiftung, 2006 Seite 15