Zesde jaarlijkse studiedag Klinische psychotherapie OPZ Geel Donderdag 2 december 2010 in cultuurcentrum de Werft Geel Seksualiteit en relaties: een thema in de geestelijke gezondheidszorg? De thematiek van seksualiteit en relaties is in de praktijk van de geestelijke gezondheidszorg voortdurend aan de orde. Nochtans is deze thematiek relatief minimaal onderwerp van expliciete reflectie in intervisie of op studiedagen. Het lijkt erop dat dit thema wat op de achtergrond geraakt is ten gevolge van de aandacht die bijvoorbeeld gaat naar het vinden van een goed evenwicht in tijden van evidencebased behandelen of van de meest adequate therapeutische methodiek voor een specifieke doelgroep. Vandaar dat ervoor gekozen is om deze thematiek breed te bespreken op de zesde jaarlijkse studiedag klinische psychotherapie. Seksualiteit en relaties: voortdurend worden we er als clinici mee geconfronteerd. Seksualiteit is een basisbehoefte van iedere mens en in de behandeling of therapie speelt het een belangrijke rol. Impliciet of expliciet. Impliciet bijvoorbeeld als een niet uitgesproken gemis of als een verdrongen gegeven. Expliciet wanneer het een thema wordt binnen behandeling of therapie. Vaak hangt de mate waarin het uitdrukkelijk besproken kan worden af van de ruimte die de therapeut of begeleider op dit punt faciliteert. En deze ruimte tot faciliteren hangt op haar beurt af van de mate waarin de betreffende therapeut rond dit thema een weg heeft afgelegd en in staat is om er een open ruimte rond te creëren. Relaties: zij zijn een essentieel gegeven voor het welbevinden van iedere mens en vormen een primaire zingevingsbron. Deze thematiek is uitdrukkelijker dan seksualiteit aan de orde in de behandeling of therapie. Het is een vast item in het kader van de aandacht voor de context van de cliënt. Relaties betreffen de brede waaier van systemen waarin de persoon zich bevindt, zoals de verhouding tot de partner, familierelaties, vriendschapsrelaties, In het kader van ontslagmanagement en reïntegratie is het een centraal gegeven. Relaties spelen ook een rol in de behandelsetting zelf: Ethische Perspectieven 20 (3), 316-320, doi: 10.2143/EPN.20.3.2056295 2010 by Ethische Perspectieven. All rights reserved.
tussen patiënten op een leefeenheid, als dynamiek in de groepstherapie, Ze betreffen een belangrijke dynamiek van het menszijn. Ook in het contact tussen cliënt en zorgverlener speelt de relationele dynamiek. Zo spreken we over de therapeutische relatie en vormt de zorgrelatie een belangrijk uitgangspunt voor de ethische reflectie in de zorg. Relaties en seksualiteit: een brede thematiek dus die vanuit verschillende invalshoeken bekeken kan worden en waarbij differentiatie mogelijk is vanuit verschillende doelgroepen. Zo zijn er heel vanzelfsprekend verschillen tussen bijvoorbeeld jongeren en ouderen. Ook zijn er verschillen in de manier van bespreken van de thematiek al naargelang het gaat om cliënten in een kortdurende opname dan wel om chronische patiënten. Verder is de thematiek te verbinden met het thema van de lichamelijkheid. Zo is het lichaam in therapie een terrein dat enerzijds vrij vanzelfsprekend is, maar anderzijds, gelijkaardig met seksualiteit, niet altijd voldoende geëxpliciteerd en besproken wordt in de geestelijke gezondheidszorg. Vormen van lichaamsgerichte therapie kunnen in die zin een hefboom vormen voor een grotere bespreekbaarheid van het thema. Ten slotte kan de thematiek ook vanuit het perspectief van zingeving, levensbeschouwing en spiritualiteit bekeken worden. Zo vormen seksualiteit en relaties fundamentele zingevingsbronnen, die vaak onbewust vanuit levensbeschouwelijk en religieus opzicht een bepaalde kleur en mogelijk een morele inkadering krijgen. Vanuit spiritualiteit bekeken krijgen seksualiteit en relaties een betekenis in het licht van de ontwikkeling van de persoon: door ze in zekere zin in meditatie te overstijgen vanuit een meer transcendent perspectief kunnen seksualiteit en relaties juist een grotere aarding kennen en kan de persoon op bewustere manier kiezen voor wat hem of haar hierin eigen is. De studiedag biedt een forum voor de inbreng van verschillende invalshoeken en voor dialoog tussen verschillende gezichtspunten. In de plenaire lezingen komen aan bod: een ethisch begeleidingsmodel (ethicus Axel Liégeois), seksualiteit in de adolescentie (kinder- en jeugdpsychiater Lut De Rijdt), en de broosheid van de seksuele relatie (filosofe Ann Van Sevenant). In de keuzesessies wordt voornamelijk interactief gewerkt rond volgende thema s: een systemische en interdisciplinaire kijk op moeilijke en complexe ouder-kind-relaties, betekenisgeving via het gesprek over seksualiteit en relaties op een forensische K-dienst, mogelijkheden en beperkingen van de beleving van seksualiteit en relaties Ethische Perspectieven 20 (2010)3, p. 317
binnen een PVT, de zoektocht naar een rijkere taal voor de eigen beleving van seksualiteit vanuit systeemperspectief, en creatieve methodieken in het gesprek over relaties. dr. Walter Krikilion, theoloog en psychotherapeut, stafmedewerker patiëntenzorg OPZ Geel. Programma 9.00u Ontvangst Plenaire lezingen 9.30u Verwelkoming door Pieter Jans, administrateur-generaal OPZ Geel 9.35u Inleiding door dr. Tom Geuens, hoofdgeneesheer OPZ Geel 9.45u Situering van de thematiek, door dr. Walter Krikilion, dagvoorzitter, psychotherapeut en theoloog, stafmedewerker patiëntenzorg met aandachtsgebieden zingeving, ethiek en kenniscentrum OPZ Geel en verbonden aan de therapiepraktijk Centrum voor Levensbeschouwing en Zingeving (Turnhout) 10.00u Een ethisch begeleidingsmodel voor seksualiteit en relaties in de GGZ, door prof. dr. Axel Liégeois, ethicus en theoloog K.U.Leuven en stafmedewerker Provincialaat Broeders van Liefde Gent, auteur o.a. van Waarden in dialoog: Ethiek in de zorg (Leuven: LannooCampus, 2009) 11.00u Pauze 11.30u Seksualiteit in de adolescentie: Over kinderlijke wortels, een barre latentietijd en een moeizame lente, door dr. Lut De Rijdt, kinder- en jeugdpsychiater UPC Kortenberg K.U.Leuven en psychoanalytica 12.30u Middaglunch Keuzesessies 13.45u-15.00u Sessie 1: Ontwarren en verbinden. Een systemische kijk op en een multidisciplinaire aanpak van moeilijke en complexe ouder-kind-relaties bij kinderen op een kinderpsychiatrische afdeling. Door Nadine De Wachter, psycho- Ethische Perspectieven 20 (2010)3, p. 318
loge en systeempsychotherapeute reguliere K-dienst divisie Jongeren OPZ Geel, en Lieve Verbruggen, ergotherapeute reguliere K-dienst divisie Jongeren OPZ Geel Sessie 2: Jongere en therapeut samen op zoek naar betekenisgeving. Seksualiteit en relaties op een forensische K-dienst. Door Ann Smets, maatschappelijk werker en master in de criminologie, forensische K-dienst divisie Jongeren OPZ Geel, en Nancy Verstraeten, leerkracht en onderwijsbegeleider K-dienst en forensische K-dienst divisie Jongeren OPZ Geel Sessie 3: Over spontaniteit en over krapte in een eenpersoonsbed. Relaties en seks binnen het PVT. Door An Broos, gegradueerd sociaal verpleegkundige PVT Salto 1 OPZ Geel, en Kristien Feyen, gegradueerd psychiatrisch verpleegkundige PVT Salto 2 OPZ Geel. Sessie 4: Daar zijn geen woorden voor of toch? Over de zoektocht naar een rijkere taal voor de persoonlijke beleving van seksualiteit in systeemtheoretisch perspectief. Door Bert Lodewyckx, teamcoördinator Wijkcentrum Campus divisie Rehabilitatie OPZ Geel, gegradueerd psychiatrisch verpleegkundige en systeempsychotherapeut, dr. Walter Krikilion en Griet Vermeir, psychologe en systeempsychotherapeute OPZ Geel Sessie 5: Werken met beelden spreekt tot de verbeelding. Creatieve methodieken in het gesprek over relaties. Door Veerle Daniels, psychologe en systeempsychotherapeute i.o. Structurerende Zorg divisie Volwassenen OPZ Geel, en verder werkzaam in eigen psychotherapiepraktijk, en Bart Bronckaers, psycholoog en systeempsychotherapeut, Angst en Depressie en Dagkliniek divisie Volwassenen OPZ Geel 15.00u-15.30u Pauze 15.30u Plenaire lezing: De broosheid van de seksuele relatie. Door dr. Ann Van Sevenant, filosofe, voormalig docent filosofie Hogeschool Antwerpen, auteur o.a. van Kleine filosofie van het vrijen (Antwerpen/Apeldoorn: Garant, 2009) en van Sexual Outercourse: Philosophy of Lovemaking (Leuven: Peeters, 2005) 16.30u Drink Ethische Perspectieven 20 (2010)3, p. 319
De studiedag staat open voor artsen, psychologen, therapeuten, pedagogen, maatschappelijk werkers, verpleegkundigen, counselors, pastores en consulenten uit diverse levensbeschouwingen en verder voor belangstellenden in bredere zin. Er is accreditering voor artsen in de rubriek Ethiek & Economie (4,5 CP). De studiedag vindt plaats op donderdag 2 december 2010 van 09.00 tot 17.00 uur in cultuurcentrum de Werft, Werft 32, 2440 Geel en kost / 60, inclusief broodjeslunch. Voor inschrijvingen, volledig programma, abstracts en routebeschrijving kunt u terecht op <www.opzgeel.be> en bij Leen Mostmans op +32 (0)14 57 90 80 of leen. mostmans@opzgeel.be. Ethische Perspectieven 20 (2010)3, p. 320