Toolbox SBCM www.toolbox.sbcm.nl Praktische activiteiten Werk en Cultuur 0-2 uur voorbereidingstijd 1
Inhoudsopgave 0 2 UUR VOORBEREIDINGSTIJD NAAR EEN LAGER ZIEKTEVERZUIM!... 3 COLLAGE: WERKBELEVING... 7 Bijlage: Collage Werkbeleving... 8 TEAM-BRAINSTORM ALTERNATIEVEN VOOR LEEGLOOPTIJD... 9 Voorbeeld werkwijze teambespreking leeglooptijd... 11 PLEZIER EN LAST BIJ SAMENWERKEN... 12 PLEZIER EN LAST BIJ SAMENWERKING... 14 Goede samenwerking is... 15 PRETKAART... 18 LASTKAART... 19 Verbeter ieders rol bij samenwerken... 20 MOPPER TOP-10... 21 MOPPER TOP 10... 22 KWALITEITEN IN BEELD... 23 Opdracht Kwaliteiten (bijlage 1)... 25 Spelvorm Kwaliteitenspel (bijlage 2)... 27 Kwaliteitenspel (bijlage 3)... 30 TOOLBOX RESPECT... 31 Inhoud Toolbox Respect... 33 E-LEARNING CURSUS: JIJ EN JE OMGEVING... 34 2 4 UUR VOORBEREIDINGSTIJD DE GEZONDLEVENCHECK EN DE 30 MINUTEN BEWEGEN-TEST... 37 EFFECTIEF EN EFFICIËNT WERKEN: WAAR KAN HET BETER?... 39 Werkvormen bij Effectief en efficiënt werken: waar kan het beter?... 41 EXTRA OOG VOOR VEILIG EN GEZOND WERKEN... 42 Voorbeelden werkvormen veilig en gezond werken... 43 Vragenlijst Persoonlijke beschermingsmiddelen... 46 MMER DAN 4 UUR VOORBEREIDINGSTIJD GEZONDSHEIDSDAG IN HET BEDRIJF... 49 Bijlage Gezondheidsdag... 50 SAMEN MEUBELS OPKNAPPEN VOOR DE VERKOOP... 52 Evaluatie Opknappen van meubels... 53 Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 2
Naar een lager ziekteverzuim! Korte uitleg: Ziekteverzuim in de SW-sector is een actueel thema. In deze bijeenkomst komt het thema aan de orde en bedenken de deelnemers met elkaar hoe het ziekteverzuim in het bedrijf verlaagd kan worden. Individueel/groep (aantal): Individueel 2-6 personen 7-12 personen Doel: Bewustwording van de negatieve gevolgen van hoog ziekteverzuim, mede verantwoordelijk maken voor terugbrengen ziekteverzuim. Resultaat: Bouwstenen voor vernieuwing verzuimbeleid Randvoorwaarden uitvoering Eisen aan de begeleiding: De begeleiding moet kennis hebben van ziekteverzuim in de organisatie, het verzuimbeleid en de maatregelen voor terugdringen van verzuim. De begeleiding moet op een inspirerende wijze het thema ter sprake kunnen brengen en een bijeenkomst kunnen begeleiden. Voorbereidingstijd begeleiding Voorbereiding activiteit: 0-2 uur Duur activiteit: 2-4 uur Ruimte: Groepsruimte Materialen: Flipovers + stiften Bijlage: instructie begeleiders. Kosten: geen Verkrijgbaar bij: n.v.t. Referenties: n.v.t. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 3
Instructie activiteit Naar een lager ziekteverzuim. Vorm: Groepsgesprek. Voorbereiding: - Doel van de bijeenkomst: Formuleer voor uzelf wat u aan het einde van de bijeenkomst bereikt wilt hebben. (bijvoorbeeld bewustwording, medewerkers informeren, afspraken voor de toekomst) - Inhoudelijke voorbereiding: Verzamel de actuele verzuimcijfers van de organisatie/de afdeling, huidige beleid en afspraken ten aanzien van ziekte en verzuim, huidige maatregelen om het ziekteverzuim te verlagen. Wellicht kunt u ook een deskundige die meer weet, uitnodigen (arbocoordinator, bedrijfsarts, iemand van P&O) - Programma en aanpak in de bijeenkomst -Bedenk voor uzelf op welke wijze u inspirerend de bijeenkomst opent en organiseert, zodat het gewenste doel ook wordt gerealiseerd Voorbeeld Programma: Stap 1: Bewustwording van hoogte van en consequenties ziekteverzuim 1. Start met prikkelende vragen bijvoorbeeld: Hoe hoog is het ziekteverzuim in onze organisatie? Is dat veel in vergelijking met de rest van Nederland? Is dat veel in vergelijking met andere SW-bedrijven? Hoeveel zou ziekteverzuim zuiver medisch gezien gemiddeld zijn? (gemiddeld één keer per jaar ziek, gemiddeld 10 dagen, dan +/- 4%). Maar: In de SW werken veel mensen met een zwakkere gezondheid. Het is daarom niet zo gek dat het ziekteverzuim wat hoger ligt dan bij andere bedrijven. Het is alleen de vraag of het ziekteverzuim zo hoog moet zijn als dat het is. Dat geldt niet alleen voor SW-bedrijven, maar voor alle bedrijven in Nederland. 2. Waarom is een lager ziekteverzuim belangrijk? Hieronder staan een aantal voorbeelden. Schrijf op flap de antwoorden uit de groep. Hieronder een paar voorbeelden van antwoorden Voor het bedrijf: minder verzuim en uitval, meer inzetbaarheid voor het werk verbeterde productie en dienstverlening hogere kwaliteit van producten en diensten verbeteren van de concurrentiepositie positiever en aantrekkelijker bedrijfsimago Voor medewerkers: als weinig mensen ziek zijn, is dat meestal een teken dat het goed gaat op de afdeling werk eerlijk samen delen, voor iedereen een beetje minder werkdruk ziek zijn is gewoon niet leuk, dat wil je liever niet. Ziek worden door werk is nog erger. Stap 2: Informatie ten aanzien van aanpak ziekteverzuim Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 4
3. Wat doet het bedrijf al om ziekteverzuim te verlagen: Voorbeelden van wat het bedrijf al doet. Eventueel aanpassen met de eigen verzuimpreventie. veilige en gezonde werkomgeving vergroting van het werkvermogen, ook op langere termijn werkplezier, motivatie en betrokkenheid goede werksfeer andere Stap 3: Verbeterpunten voor verlagen ziekteverzuim 4. Wat kun je doen om ziekteverzuim te verlagen: Wat kan bijvoorbeeld: 1. de bedrijfsleiding 2. individuele werknemers 3. de bedrijfscultuur 4. de arbeidsomstandigheden Verdeel de groep in subgroepen die met een thema aan de slag gaan. 1. bedrijfsleiding Wat kan de bedrijfsleiding doen om tot een lager ziekteverzuim te komen? Stuur zo min mogelijk, maar komt er te weinig uit gebruik dan onderstaande onderwerpen om het gesprek op te gang te krijgen. Voorbeelden om te inspireren, en het gesprek op gang te helpen: - werken procedures rond ziekmelden mee aan verlaging ziekteverzuim? Bij wie moet je je bv. ziekmelden? - Is het makkelijk of moeilijk om je ziek te melden, en hoe draagt dat bij tot verlagen ziekteverzuim? - hoe reageren leidinggevenden op ziekteverzuim, kan dat beter? - Wat kunnen leidinggevenden eraan doen dat het niet tot een ziekmelding komt? - Kan het bedrijf activiteiten organiseren waar mensen gezonder van worden? - Kunnen er in het bedrijf dingen anders georganiseerd worden zodat een gezondere leefstijl wordt gestimuleerd (bv. aanbod eten in de kantine gezonder, bewegen stimuleren tijdens het werk) 2. individuele werknemers Hoe kunnen individuele werknemers zelf meewerken aan het verlagen van hun eigen ziekteverzuim? Stuur zo min mogelijk, maar komt er te weinig uit gebruik dan onderstaande onderwerpen om het gesprek op te gang te krijgen. Voobeelden om te inspireren - stimuleren dat ziekmelden alleen gebeurt als iemand echt ziek is, en ziekteverzuim niet voor andere dingen wordt gebruikt zoals zorg voor anderen, privéproblemen, tijd inhalen om het werk af te kunnen maken etc. - je houden aan de arbeidsomstandighedenwet - met je leidinggevende in gesprek gaan als je het werk niet aan kunt - bij collega s signaleren als het niet lekker loopt, en iemand dreigt uit te vallen - goed voor je lichaam en geest zorgen, zorgen dat je fit en energiek blijft Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 5
3. de bedrijfscultuur Hoe kan een bedrijfscultuur er aan bijdragen dat het ziekteverzuim omlaag gaat? Leg bedrijfscultuur uit als: de manier we met elkaar omgaan, hoe doen we het hier? Stuur zo min mogelijk, maar komt er te weinig uit gebruik dan onderstaande onderwerpen om het gesprek op te gang te krijgen. - hoe wordt er in het bedrijf aangekeken tegen mensen die vaak ziek zijn? Werkt dat mee of tegen een lager ziekteverzuim? - Moet er anders tegen ziekteverzuim aangekeken worden, en hoe dan? - Wat vindt men in het bedrijf onterecht ziekteverzuim? Of worden er nooit vragen gesteld bij welk ziekteverzuim ook? Of weet men welk dat iemand niet echt ziek is, maar wordt het normaal gevonden dat hij/zij zich ziek meldt? - Durf je te praten over onterecht ziekteverzuim van een collega? Hoe kun je onterecht ziekteverzuim bespreekbaar maken, met je leidinggevende, of met collega s? - Hoe wordt in het bedrijf aangekeken tegen gezond en ongezond? Wat is normaal: tv kijken en chips eten of een lange wandeling maken? Hoe helpt de visie op gezond en ongezond aan het bijdragen tot een lager ziekteverzuim? Wat zou je kunnen veranderen? - Wat is ziek? Wanneer is er sprake van een ziekmelding? Als je kind ziek is, ben jij dan ook ziek? Zijn er alternatieve vormen om zo n probleem op te lossen, bv. buitengewoon verlof, of gewoon verlof aanvragen? Waar is ziekteverlof eigenlijk voor bedoeld? 4. arbeidsomstandigheden Hoe kunnen arbeidsomstandigheden eraan bijdragen dat het ziekteverzuim omlaag gaat? Leg arbeidsomstandigheden uit als: de omstandigehden waaronder we ons werk doen, bv. in kou of juist warmte, met beschermende kleding, maar ook of er veel werkdruk is bv. Stuur zo min mogelijk, maar komt er te weinig uit gebruik dan onderstaande onderwerpen om het gesprek op te gang te krijgen. - kunnen mensen in ons bedrijf veilig werken als het gaat om bescherming tegen pesten of intimidatie door anderen? - Is het werk voldoende aangepast een handicaps die mensen hebben? - Wordt er voldoende beschermd bij werk dat fysiek gevaarlijk is? Bv. het gebruik van machines bij Industrie, het gebruik van gereedschappen om te snoeien bij Groen etc. - Wordt er voldoende beschermd bij werken met gevaarlijke stoffen? - Doet de organisatie genoeg tegen werkdruk? 5. Verzamel alle ideeën en sluit af met actiepunten en afspraken. Stap 4: Afspraken voor vervolg Maak duidelijke afspraken wat er gedaan wordt met de uitkomsten van de bijeenkomst, wanneer wie wat gaat doen en wanneer de medewerkers ook een vervolg te horen/zien krijgen. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 6
Collage: Werkbeleving Korte uitleg: Praten over werkbeleving met medewerkers met beperkte verstandelijke vermogens is vaak lastig. Het maken van een collage kan helpen op een andere manier in gesprek te komen over het thema. Individueel/groep (aantal): Individueel 2-6 personen Doel: Reflecteren en in gesprek gaan over hoe je in je werk staat, zonder dat gebrek aan talig vermogen dat onmogelijk maakt. Resultaat: Collages geven inzicht in de beleving van de medewerker. De collage kan aanleiding zijn ook verander- of verbeterpunten aan te pakken. Randvoorwaarden uitvoering Eisen aan de begeleiding: In staat zijn om de doelgroep aan te spreken op visuele aspecten, met talig onvermogen kunnen werken Voorbereidingstijd begeleiding Voorbereiding activiteit: 0-2 uur Indien van toepassing: houd de eerste keer rekening met levertijd. Duur activiteit: 2-4 uur Ruimte: groepsruimte Materialen: Materiaal om te verwerken in collages: behangresten, tijdschriften, gekleurd papier etc. Plaksel en schorten. Vellen blanco papier. Bijlage: instructie voor de begeleider Kosten: materiaalkosten Verkrijgbaar bij: n.v.t Referenties: n.v.t. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 7
Bijlage: Collage Werkbeleving Instructie voor de begeleider Deze activiteit is gericht op medewerkers die niet zo goed kunnen praten over emotionele, abstracte zaken als werkbeleving. Toch moeten zij ook kunnen reflecteren op hoe zij hun werk beleven, zodat anderen weten hoe zij zich eigenlijk voelen in hun werk. Deze activiteit probeert hiervoor een vorm aan te reiken. Voorbereiding: Verzamel knip- en plakmateriaal. Knip een aantal voorbeeldplaatjes voor blij, boos en verdrietig.. Start: groepsgesprek Thema: hoe voel je je als je op je werk bent? - Ben je altijd blij? - Hoe ziet het er uit als je blij bent? (Plak voorbeeldplaatsjes op een flipover of bord: lachende mensen, bloemetjes, vrolijke kleuren, spelende kinderen) - Ben je soms ook niet blij? Ben je dan boos? - Hoe ziet het er uit als je boos bent? (Zie je dan allemaal donkere wolken? Of donkere kleuren? Plak voorbeeldplaatjes op flipover of bord) - Of voel je je wel eens verdrietig? - Hoe ziet het er uit als je verdrietig bent? Laat ze nu zelf verdrietig - plaatjes zoeken uit de plaatsjes die je ter voorbereiding hebt geknipt en ev. uit het materiaal dat er verder al ligt en op de flip-over het bord plakken. Aan de slag: Hoe voel jij je meestal als je aan het werk bent? Probeer het maar met plaatjes en kleuren duidelijk te maken. (leg nog wat verder uit: Denk aan hoe je je voelt als je s ochtends wakker wordt en denkt: ik ga vandaag werken. Denk aan hoe je je voelt als je je collega s s ochtends weer ziet. Denk aan hoe je je voelt als je samen tussen de middag zit te eten, of als je misschien tussendoor een rookpauze hebt. Zijn de kleuren dan vrolijk of niet, schijnt de zon of niet, zijn het mooie vormen of is het een beetje een rommeltje??? Zoek bij je gevoel de goede plaatjes en kleuren, en maak er een mooie collage van. Tip: ga zelf ook een collage maken, en help ondertussen de deelnemers met het visualiseren van hun gevoelens. Nu mag iedereen zijn eigen collage gaan maken. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 8
Team-brainstorm alternatieven voor leeglooptijd Korte uitleg: Leeglooptijd kan veel onrust en onzekerheid geven bij de SW-medewerkers. Het onderwerp leegloop/ te kort aan werk kan ook in het team bespreekbaar worden gemaakt. Voordelen van deze werkwijze: Onderwerpen die door de SW-medewerkers zijn ingebracht kunnen ook worden ingepland, vaak zien zij best verbeterpunten en kansen die kunnen worden opgepakt in vrijvallende tijd. Er ontstaat meer draagvlak bij de SW-medewerkers voor het anders invullen van de werktijd. Individueel/ groep (aantal): Onbeperkt. Bij voorkeur werken met het hele team. Wanneer team erg groot is kan men overwegen in twee subgroepen te werken. Doel: Het reduceren van onrustgevoel. Het verzamelen van ideeën. Het creëren van draagvlak voor een andere invulling van de werktijd. Resultaat: Alle SW-medewerkers weten hoeveel werk er is, wat de alternatieven kunnen zijn. Iedereen is betrokken bij het alternatieve plan, de SW-medewerkers zijn niet verrast. Idealiter ontstaat naast een lijst van ideeën ook een planning welke activiteiten wanneer voor/ door wie worden gedaan. Randvoorwaarden uitvoering Eisen aan de begeleiding: De begeleider leidt het thema rustig in: welk werk is voor handen op de korte en middellange termijn. De begeleider maakt zichtbaar hoeveel tijd er bijvoorbeeld in de komende vier weken vrij valt. De vrijvallende tijd wordt gepresenteerd als een kans: Alles wat we altijd al wilden, maar waar nooit tijd voor was. In de bijeenkomst helpt het als de begeleider(s) goed voorbereid is en voorbeelden van alternatieven kan geven. Dit helpt om het denkproces op gang te brengen en geeft vertrouwen. De toolbox crisis en arbeidsontwikkeling kan inspiratie geven voor voorbeelden van alternatieve invulling van tijd. Voorbereidingstijd begeleiding: Voorbereiding activiteit: 0-2 uur. Levertijd: n.v.t. Duur activiteit: 0-2 uur. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 9
Ruimte: Een rustige ruimte waar deelnemers met elkaar in gesprek kunnen gaan. Materialen: Voorbereiding teambespreking (bijlage). Zie ook ideeën in de toolbox crisis en arbeidsontwikkeling via http://toolbox.sbcm.nl Kosten: n.v.t. Verkrijgbaar bij: n.v.t. Referenties: n.v.t. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 10
Voorbeeld werkwijze teambespreking leeglooptijd Voorbereiding - regelen geschikte ruimte voor overleg - voorwerk over mogelijke suggesties voor anders omgaan met tijd - evt. extra begeleider/collega, die de bijeenkomst voorzit, zodat werkleiding in het gesprek kan deelnemen. Uitvoering Stap 1: De begeleider geeft aan hoe het staat met werkvoorraad op de afdeling voor de weken/maanden. Uitleg wat het doel van de bijeenkomst is: In gesprek om ideeën te verzamelen hoe de vrijvallende tijd nuttig en prettig kan worden ingevuld. Medewerkers werken elke dag en zien vaak goed wat beter zou kunnen. Iedereen kan zo meedenken. Stap 2: Korte opdracht alleen of in 2-tallen: Wat zou een goede invulling van de vrijkomende tijd zijn: voor jezelf, voor een groepje binnen de afdeling of voor het hele team? (voorbeelden: stage bij een andere afdeling, afdeling poetsen, leren hoe de machine werkt, ) Stap 3: Alle ideeën verzamelen op flap. Stap 4: Reactie op de ideeën: wat zou men zelf leuk vinden, wat zou men nuttig vinden? Stap 5: Geef duidelijkheid wanneer je terugkomt met een plan, geef daarbij ook aan dat de leiding van het bedrijf ook kijkt naar haalbaarheid. (en dat misschien niet alle ideeën ook worden uitgevoerd). Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 11
Plezier en last bij samenwerken Korte uitleg: In een bijeenkomst van twee uur met de afdeling aan slag met de leuke en de vervelende dingen van het werken op de afdeling. Door het maken van een inventarisatie en het zoeken naar oplossingen voor lasten van medewerkers ontstaat een prettiger sfeer op de afdeling. Individueel/ groep (aantal): 7-12 personen. Doel: Werken aan het verbeteren van de samenwerking en de werksfeer. Resultaat: Medewerkers zien elkaar weer eens op een andere manier en horen op een gestructureerde manier van elkaar waar iedereen van houdt en waar iedereen last van heeft. Resultaat is dat men hierdoor meer bereid zal zijn rekening met elkaar te houden. Randvoorwaarden uitvoering Eisen aan de begeleiding: Begeleider heeft de informatie goed doorlezen en in staat zijn medewerkers uit te nodigen tot gesprek. Voorbereidingstijd begeleiding: Voorbereiding activiteit: 0-2 uur. Levertijd: n.v.t. Duur activiteit: 2-4 uur. Ruimte: Een trainings- of vergaderruimte. Materialen: Werkboekje Plezier en last bij samenwerken (bijlage) Kosten: n.v.t. Verkrijgbaar bij: n.v.t. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 12
Referenties: PSW W: www.psw.nl E: info@psw.nl T: 073 612 43 25 Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 13
Plezier en last bij samenwerking Inleiding Weet je dat mensen met werk gelukkiger zijn dan mensen zonder werk? En mensen met plezier in hun werk zijn weer gelukkiger dan degenen die er de pest in hebben. Tja, en geluk wie wil het niet? Hoe zit het met jou? Ga jij fluitend naar je werk? En ook fluitend naar huis? Dit werkboek Trots op onze afdeling! gaat over jou en jouw collega s. Samen zorgen jullie voor een leuke werksfeer. Zodat jij fluitend naar je werk komt. En fluitend naar huis gaat. In het werkboek staan opdrachten en hulpbladen om te werken aan de sfeer op de afdeling. In groepjes van maximaal 12 mensen kom je vier keer bij elkaar. De nadruk ligt dan op samen dingen doen en afspreken. Daarnaast is er nog een grote bijeenkomst met alle collega s en een feestelijke afsluiting. Dit werkboek helpt je om opdrachten te maken en rustig na te lezen. Trots op onze afdeling! Leuk dat ook jij mee doet! PSW Training & coaching Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 14
Goede samenwerking is Respect voor elkaar; Iets voor elkaar over hebben; Dat iedereen de taken serieus opneemt; Luisteren naar elkaar; Elkaar helpen bij leuke en minder leuke dingen; Op elkaar vertrouwen; Op elkaar kunnen bouwen; Doen wat je belooft; Geintjes maken en humor met elkaar kunnen hebben; Zo werken dat ieders sterke kanten naar voren komen; Positief op elkaar instellen; Open en eerlijk zijn. Dit betekent dus: - Ik wil mij prettig en veilig voelen op het werk. Daarom roddel en pest ik niet. - Ik heb leuke collega s, daar doe ik graag een stapje extra voor. - Mijn collega is net als ik, daarom ga ik met collega s om zoals ik wil dat zij met mij omgaan. - Ik hou mij aan afspraken. Mijn collega s natuurlijk ook. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 15
Bijeenkomst Plezier en last bij samenwerken duur 2 uur Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 16
PRETKAART Daar word ik nou trots van! Dit zeiden mijn collega s Hier word ik trots van 18
LASTKAART Hier heb ik last van 1. 2. 3. 4. 5. Dan voel ik me/mijn 1. 2. 3. 4. 5. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 19
Verbeter ieders rol bij samenwerken De beste samenwerking is er als de verschillen van mensen worden gewaardeerd en benut. Dan krijg je een team dat echt als een gezamenlijk team speelt en waar binnen elk individu zijn beste kwaliteiten tot uitdrukking kan brengen. De begeleider De begeleider van de bijeenkomst geeft iedereen de gelegenheid om de eigen pret en de eigen last kaart in te vullen. Eerst 5 minuten alleen en dan 10 minuten in tweetallen. Zo beide kaarten laten invullen. Daarna in de groep bespreken. Zet alles op een flap. Probeer van iedereen één last te verminderen door er samen over te praten en samen naar een passende oplossing te zoeken. Samen praten over wat er leuk is en wat er niet leuk is verbeterd vaak al de sfeer. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 20
Mopper top-10 Korte uitleg: De medewerkers op sommige afdelingen hebben de gewoonte gekregen om veel te mopperen. Zee klagen over het eten, het werk, de radio en de collega s. Met het opstellen van een mopper top-10 en het zoeken naar verbeteracties worden de medewerkers uit de klaagrol gehaald. Individueel/ groep (aantal): 7-12 personen. Doel: Het in kaart brengen van alle irritaties op de afdeling. Het opstellen van verbeteracties. Resultaat: Medewerkers worden door deze bijeenkomst geattendeerd op hun moppergedrag. Vaak doorbreekt deze methode dit gedrag. Randvoorwaarden uitvoering Eisen aan de begeleiding: Voorbereidingstijd begeleiding: Voorbereiding activiteit: 0-2 uur. Levertijd: n.v.t. Duur activiteit: 2-4 uur. Ruimte: Trainings- of vergaderruimte. Materialen: Werkwijze Mopper top-10 (bijlage) Kosten: n.v.t. Verkrijgbaar bij: n.v.t. Referenties: PSW W: www.psw.nl E: info@psw.nl T: 073 612 43 25 Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 21
MOPPER TOP 10 stap 1 Leg uit dat jullie vandaag gaan werken aan het gemopper op de afdeling. Dat het jammer is wanneer er veel geklaagd wordt. Klagen helpt niet zo. stap 2 Laat iedereen in 2-tallen hun eigen mopper top tien samenstellen. Ze hoeven niet echt hun grootste mopper op 1 te zetten en de minst grootste mopper op 10, maar gewoon 10 moppers op een rij. stap 3 Inventariseer op een flap alle moppers (vergeet niet hierbij af en toe een grap te maken. haal de kou wat uit de lucht). stap 4 Iedereen mag 5 punten uitdelen. Iedereen mag zelf weten hoe: 5 punten voor de ergste mopper of de 5 ergste moppers allemaal 1. Op deze manier kan de mopper top 10 van de afdeling samengesteld worden. De mopper met de meeste punten op 1. stap 5 Welke verbeteracties zijn aan te brengen bij de eerste 3 moppers (of meer) Sluit af met een afspraak met elkaar hoe jullie elkaar gaan aanspreken op het moppergedrag. Mopper top 10 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10 Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 22
Kwaliteiten in beeld Korte uitleg: Iedereen heeft kwaliteiten. Voor iedereen zijn deze verschillend. Kennen van je kwaliteiten geeft vertrouwen en leert je waar je nog aandacht aan moet besteden, waarin je nog kunt groeien. Soms is het lastig de eigen kwaliteiten te benoemen. Door middel van het kwaliteitenspel komen de kwaliteiten van de verschillende medewerkers in het team aan bod. Individueel/ groep (aantal): Onbeperkt (2-6 spelers per tafel, werken met meerdere tafels tegelijk is mogelijk). Doel: SW-medewerkers bewust maken van eigen kwaliteiten en kwaliteiten van collega s. Vergroten van zelfwaardering bij SW-medewerkers. Vergroten van waardering voor collega s. Zoeken van aanknopingspunten voor loopbaanontwikkeling aan de hand van aanwezige, soms onvermoede kwaliteiten. Resultaat: Meer zelfwaardering bij SW-medewerkers. Zicht op de eigen sterke punten in het kader van loopbaanontwikkeling. Betere samenwerking tussen SW-medewerkers op de werkvloer door meer begrip voor elkaar. Meer openheid naar elkaar en teambuilding. Randvoorwaarden uitvoering Eisen aan de begeleiding: De begeleider van het groepsgesprek is in staat het gesprek in goede banen te leiden, met respect voor ieders bijdrage. De begeleider creëert een veilige gesprekssituatie. De begeleider is in staat om de medewerkers uit te dagen en te stimuleren om positieve dingen over elkaar te zeggen en te voorkomen dat negatieve feedback gegeven wordt. Voorbereidingstijd begeleiding: Voorbereiding activiteit: 0-2 uur. Levertijd: Houd rekening met de levertijd van materialen. Duur activiteit: 2-4 uur. Ruimte: Een rustige gespreksruimte waar deelnemers in gesprek kunnen gaan met elkaar. Materialen: Opdracht Kwaliteiten (bijlage). Spelvorm Kwaliteitenspel (bijlage). Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 23
Kwaliteitenspel van P. Gerrickens. Handleiding spelvorm op: http://toolbox.sbcm.nl Meer tips voor spelvormen: www.kwaliteitenspel.nl Kosten: Kwaliteitenspel: 27,95 per kaartenset van 140 kaarten, incl. 3 spelvormen Verkrijgbaar bij: www.sbcm.nl www.kwaliteitenspel.nl de betere boekhandel Referenties: WSD-groep, Boxtel N. Moviat E: n.moviat@wsd-groep.nl Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 24
Opdracht Kwaliteiten (bijlage 1) Uitleg. Kwaliteiten zijn goede eigenschappen die mensen kunnen hebben. Kwaliteiten zeggen ook hoe je bent. Bijvoorbeeld: je bent vrolijk. En dat ben je niet alleen als je gedronken hebt, maar eigenlijk meestal. Je hoeft er geen moeite voor te doen, want je bent zo. Het is een kenmerk van jou. Met kwaliteiten kun je iets goeds doen, ze zijn positief. Daar gaan we eens verder naar kijken: welke kwaliteiten heb jij? Opdracht. Hieronder zie je een lijst met allerlei kwaliteiten die mensen kunnen hebben. Vul achter elke kwaliteit in of je die kwaliteit bezit of niet. Kruis vervolgens in de laatste kolom aan of je die kwaliteit ook (vaak) gebruikt. Kwaliteit Ik bezit deze kwaliteit Ik doe er ook iets mee avontuurlijk behulpzaam belangstellend bescheiden betrouwbaar creatief eerlijk duidelijk enthousiast gevoelig genieter gul handig humoristisch ijverig krachtig kritisch levendig makkelijke prater moedig nieuwsgierig nuchter ordelijk organisator oplettend praktisch rustig speels spontaan tevreden veelzijdig verantwoordelijk voor jezelf opkomen Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 25
vriendelijk Kwaliteit Ik bezit deze kwaliteit Ik doe er ook iets mee vrolijk zelfverzekerd zorgzaam zorgvuldig Zet hieronder de kwaliteiten die je hebt eens op een rijtje. Valt het mee? Valt het tegen?.. Variatie op de uitvoering Vraag de deelnemers welke kwaliteiten ze toekennen aan collega s. Bijvoorbeeld: Noem drie kwaliteiten die je collega bezit.. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 26
Spelvorm Kwaliteitenspel (bijlage 2) 1) Kwartet (2 tot 6 spelers). Het spel wordt gespeeld met de kaarten waarop de kwaliteiten staan. a) De kwaliteiten worden geschud en elke speler krijgt willekeurig vijf kaarten. De overige kaarten komen op een stapel te liggen. b) Vervolgens begint het spel. De bedoeling is dat iedere deelnemer om de beurt een kaart van de stapel pakt, die bij de andere kaarten in zijn hand voegt en vervolgens een kaart uit zijn hand pakt en die bij een andere speler neerlegt. Je legt de kaart die het minst bij je past weg. c) Als je een kaart bij een medespeler neerlegt, geef je daarbij een toelichting. Waarom is die kaart van toepassing op die ander. d) Dan is de volgende speler aan de beurt. e) Dit gaat zo door tot de stapel kwaliteiten op is. f) Tot slot legt iedereen zijn 5 handkaarten op tafel en geven 1 voor 1 een toelichting hierop. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 27
2) Hoe zien anderen zichzelf? a) Leg alle kaarten, kwaliteiten en vervormingen, open op tafel. b) Iedereen kiest een vantevoren afgesproken aantal kwaliteiten en vervormingen (b.v. ieder 5) uit die hij het meest op zichzelf vindt slaan. Deze schrijf je op een lijstje, zonder dat de anderen het zien. c) De begeleider verzameld alle lijstjes en haalt de kaarten die op de lijstjes staan uit het spel. De deelnemers mogen dit niet zien. d) Deze kaarten worden geschud en in een dichte stapel op de tafel gelegd. Alle andere kaarten doen niet mee aan dit spel. e) De spelers pakken om beurt een kaart van de stapel en leggen hem open op tafel. Iedereen schat in wie deze kaart op zijn lijstje heeft staan en geeft daar een toelichting bij. Als iemand deze kaart toebedeeld krijgt en hij heeft hem niet op zijn lijstje staan, dan moet die apart erbij gezet worden. (Je kunt dit met punten doen, dat diegene die het goed raad, een punt krijgt.) f) Zo speel je door tot alle kaarten op zijn. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 28
3) Spelvorm: Vervormingen. a) Spel wordt gespeeld met de kaarten vervormingen. Iedereen krijgt 5 vervormingen in handen. De overige gaan op stok. Om beurten pakt iemand een vervorming van stok en kijkt of deze beter bij hem past, dan de vervormingen die hij al in handen heeft. b) De vervorming die hij weg wil geven, legt hij open op tafel. c) De volgende speler, mag kiezen of hij een vervorming van tafel pakt, of dat hij een nieuwe van de stok pakt. d) Het spel wordt gespeeld totdat alle kaarten aan de beurt zijn geweest. e) Als afsluiter kan er nog gekeken worden of iedereen door de overige groepsleden 1 vervormingskaart toegewezen kan krijgen. Belangrijk dat dit op een goede manier gebeurt, met een toelichting waarom. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 29
Kwaliteitenspel (bijlage 3) KWALITEITENSPEL 'Thema: Wie ben ik?' HANDLEIDING KWALITEITENSPEL Als u van plan bent het Kwaliteitenspel in uiteenlopende situaties in groepen of teams te gaan gebruiken, is het raadzaam ook de Handleiding Kwaliteitenspel aan te schaffen. Een kleurrijk persoonlijkheidsspel dat helpt om meer zicht te krijgen op de vraag: Wie ben ik? Door het spelen van het Kwaliteitenspel kunt u een antwoord vinden op vragen als: Wat zijn mijn sterke en minder sterke kanten? Hoe zien anderen mij? Welke kwaliteiten wil ik ontwikkelen? TOELICHTING TOELICHTING Deze ringband behoort bij het Kwaliteitenspel en bevat 20 spelvormen die met het spel kunnen worden gespeeld. Voorbeelden toepassingsmogelijkheden: het geven van feedback samenwerking kennismaking coaching functioneringsgesprekken Het Kwaliteitenspel bestaat uit twee sets van 70 kaarten met daarop karaktereigenschappen van mensen. Op de ene helft staan woorden die kwaliteiten van mensen aanduiden, bijvoorbeeld: flexibel, betrouwbaar, initiatiefrijk. Op de andere helft staan woorden die vervormingen (of valkuilen) aanduiden, bijvoorbeeld: arrogant, slordig en pietluttig. Tevens zijn bij de meeste spelvormen vervolgopdrachten opgenomen, vaak gekoppeld aan het boek Kwaliteiten. Dit boek is een heel geschikt hulpmiddel om u verder te verdiepen in de theorie over kwaliteiten. Het spel is ook geschikt voor kinderen vanaf 10 jaar. Het is dan wel wenselijk een voorselectie te maken uit de kaarten. Het Kwaliteitenspel is in 12 talen vertaald en is een van de meest gebruikte kaartspellen voor traininig, coaching, opleiding en management in Europa. Download spelregels Kwaliteitenspel (pdf, 73 kb) Lees ervaringen met Kwaliteitenspel TITELGEGEVENS KWALITEITENSPEL Download inhoudsopgave Handleiding Kwaliteitenspel (pdf, 34 kb) TITELGEGEVENS HANDLEIDING Ringband (52 pag.) Auteur: Peter Gerrickens Prijs: 31,50 (incl. 6 % BTW) ISBN: 97890 74123 037 Doosje met 140 kaarten en spelregels voor drie spelvormen Auteur: Peter Gerrickens Prijs: 27,95 (incl. 19 % BTW) ISBN: 97890 74123 013 Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 30
Toolbox Respect Korte uitleg: De Toolbox Respect bestaat uit een set kaarten over het onderwerp respect en een handleiding voor een begeleider om dit onderwerp in één uur met een groep medewerkers te bespreken. Individueel/groep (aantal): Onbeperkt. Doel: Inzicht geven in gedrag, daar waar het raakt aan respectloosheid. Resultaat: De leidinggevende heeft het thema Respect besproken met zijn/ haar afdeling. Elke medewerker heeft gelegenheid gekregen iets te vertellen m.b.t. dit onderwerp. De afdeling heeft gezamenlijk één actie afgesproken om respect op de afdeling te bevorderen. Randvoorwaarden uitvoering Eisen aan de begeleiding: In de bijeenkomst helpt het wanneer de begeleiding goed voorbereid is en voorbeelden kan geven van alternatieven. Dit helpt om het denkproces op gang te brengen. De begeleider moet in staat zijn een veilige omgeving voor het gesprek te creëren. Voorbereidingstijd begeleiding Voorbereiding activiteit: 0-2 uur. Levertijd: n.v.t. Duur activiteit: 0-2 uur. Ruimte: Vergader- of trainingsruimte. Materialen: Agenda Toolbox Respect (bijlage) Kosten: Er zijn kosten aan verbonden. De Hameland Groep heeft dit zelf ontwikkeld en zal kosten in rekening willen brengen. Verkrijgbaar bij: Hameland Groep Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 31
Referenties: Hameland Groep, Groenlo Ida Sluiskes W: http://www.hamelandgroep.nl E: sluiskesi@hameland.nl sluiskesi@hameland.nl T: 0544-39 58 00 F: 0544-39 58 01 Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 32
Inhoud Toolbox Respect De toolbox bestaat uit voorbereidingsmateriaal voor de begeleider van de bijeenkomst. Er zitten kaarten in waar discussievragen op staan, kaarten met respecttips die uitgedeeld kunnen worden, een test: hoe respectvol ben je zelf. Allerlei leuke manieren om het onderwerp op de kaart te zetten. Voor de begeleider zitten er veel tips bij om het gesprek goed te leiden en het onderwerp bij de medewerker te brengen. De groepsgrootte is bij voorkeur niet groter dan 20 personen. Voorbeeld kaart Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 33
E-learning cursus: Jij en je omgeving Korte uitleg: Op de site www.groenecursussen.nl staat een aantal cursussen. Deze cursussen worden met gesproken tekst en sprekende plaatjes ondersteund. Jij en je omgeving bestaat uit drie hoofdstukken die afzonderlijk in te zetten zijn: Persoonlijke hygiëne (over schoon naar het werk en besmettingsgevaar); Milieu (hoe gaan we met het milieu om en wat zegt de wet); Omgaan met geld (uitgaven, inkomsten schulden, schuldbemiddeling enzovoorts). Individueel/ groep (aantal): Individueel of 2-6 personen. Doel: Medewerkers met behulp van de cursus het onderwerp laten bespreken. Medewerkers bewust maken van de mogelijkheden rondom het onderwerp omgaan met geld. Medewerkers met eenvoudige taal weer eens op het onderwerp milieu wijzen. Resultaat: Medewerkers zijn zich meer bewust van de deze onderwerpen. Randvoorwaarden uitvoering Eisen aan de begeleiding: Begeleiders hebben het cursusmateriaal zelf bekeken. Begeleiders kennen de mogelijkheden rondom begeleiding van financiële problemen in de gemeente. Begeleiders zijn aanwezig bij de nabespreking nadat het hoofdstuk is bekeken. Voorbereidingstijd begeleiding Voorbereiding activiteit: 0-2 uur. Levertijd: Houd de eerste keer rekening met levertijd van materiaal Duur activiteit: 0-2 uur. Ruimte: Een ruimte met een computer, die beschikt over luidsprekers. Materialen: Te downloaden http://www.groenecursussen.nl Kosten: n.v.t. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 34
Verkrijgbaar bij: n.v.t. Referenties: n.v.t. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 35
Toolbox SBCM www.toolbox.sbcm.nl Praktische activiteiten Werk en Cultuur 2-4 uur voorbereidingstijd Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 36
De gezondlevencheck en de 30 minuten bewegen-test Korte uitleg Op de site van de Hartstichting kunnen mensen individueel een testje maken waarin ze hun eigen leefstijl testen. De site 30minutenbewegen.nl test hoeveel iemand beweegt, en geeft vervolgens tips hoe je je resultaat kunt verbeteren. Aan de hand van de uitslag van de testen krijgen mensen een praktisch advies voor verbetering in de leefstijl. Individueel/ groep (aantal): Individueel Doel: De werknemer krijgt meer inzicht in hoe gezond of ongezond zijn eigen leefstijl is. Resultaat: Een beter inzicht in hoe gezond de werknemer leeft. Die krijgt advies over verbeteringen. Randvoorwaarden uitvoering: Eisen aan de begeleiding: De begeleiding tijdens het maken van de test vereist geen specifieke kennis. De nabespreking met de werknemer vereist gezondheidskundige kennis (bedrijfsarts of verpleegkundige, diëtist). Het advies moet aansluiten bij de leefwereld van de werknemer, daarom ook kennis van de doelgroep vereist. Voorbereidingstijd begeleiding Voorbereiding activiteit: 2-4 uur. Levertijd: n.v.t. Duur activiteit: 2-4 uur. Ruimte: Ruimte met een computer om de test te maken, ruimte om na te bespreken. Materialen: www.gezondlevencheck.nl www.30minutenbewegen.nl Kosten: Ev. extra inzet van bedrijfsarts c.q. verpleegkundige of diëtist o.i.d. Verkrijgbaar bij: n.v.t. Referenties: Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 37
n.v.t. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 38
Effectief en efficiënt werken: waar kan het beter? Korte uitleg: Wanneer de productiedruk lager is, ontstaat ruimte om met elkaar te kijken hoe het werk slimmer of beter georganiseerd kan worden. Het investeren in effectiever en efficiënter werken levert voordeel op als straks de productie weer aantrekt. Vrijvallende werktijd wordt een investering voor de toekomst. Vaak hebben medewerkers wel ideeën, in de bijlage staan voorbeelden van werkvormen om deze ideeën te inventariseren. Individueel/ groep (aantal): 7-12 personen, bij groter team eventueel werken in twee subgroepen of werkvorm aanpassen. Doel: Door samen met medewerkers de blik op het werkproces, de werkomgeving en de organisatie van het werk te richten, ontstaat gedeeld verantwoordelijkheidsgevoel en draagvlak voor eventuele veranderingen. Resultaat: Een verbeterde inrichting van werkomgeving, samenwerking of andere relevante productiekenmerken. Randvoorwaarden uitvoering Eisen aan de begeleiding: De uitvoering van de activiteit in het team vraagt een begeleider die het gesprek kan faciliteren met een open blik: elke suggestie is het onderzoeken waard. De begeleider nodigt de medewerkers uit om zoveel mogelijk ideeën te brengen. Vooraf wordt wel duidelijk uitgelegd het uiteindelijke besluit over te nemen stappen bij de leiding van het bedrijf ligt en niet bij de medewerkers zelf. Voorbereidingstijd begeleiding: 2-4 uur. Levertijd: n.v.t. Duur activiteit: 2-4 uur (mede afhankelijk van de gekozen werkvorm). Ruimte: Een ruimte om met team in gesprek te gaan, eventueel is een deel van de eigen werkomgeving geschikt. Materialen: Werkvormen bij Effectief en efficiënt werken (bijlage) Flapover en stiften. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 39
Kosten: n.v.t. Verkrijgbaar bij: Referenties: n.v.t. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 40
Werkvormen bij Effectief en efficiënt werken: waar kan het beter? Werkvorm 1: Scan de afdeling Korte uitleg Het hele team wordt gevraagd mee te denken en kijken naar effectiever en efficiënter werken, door een hele dag in het licht te zetten van het verbeteren werkproces. Voorbereiding Werkleiding bereidt een korte introductie van het doel en het programma van de dag voor. Werkleiding zorgt voor flaps en stiften. Werkleiding zorgt bijvoorbeeld voor iets extra s bij de koffie, maakt er een speciale dag van. Uitvoering Stap 1: Kort werkoverleg bij het begin van de dag om de opdracht uit te leggen. Deze luidt: Iedereen let vandaag op wat kan anders, handiger, beter in het werk of in het leren op het werk?. Punten die opvallen schrijf je op op flaps die op handige plekken op de afdeling worden opgehangen. NB: Wanneer lopen naar de flaps voor onveilige of onrustige situaties zorgt, kunnen ook verbeterkaartjes mee gegegeven worden, zodat tips op de werkplek opgeschreven kunnen worden en de kaarten aan het eind van de dag verzameld kunnen worden. Stap 2: Iedereen begint gewoon te werken. Verbeterpunten worden op de flaps geschreven. De werkleiding loopt rond en bevraagt medewerkers: gaat het zo handig? Zijn er ook andere manieren? De werkleiding of een collega schrijft eventueel voor medewerkers die moeite hebben met schrijven. Stap 3: Na de eerste pauze worden al wat voorbeelden van de flaps genoemd, deze kunnen anderen inspireren om nog weer anders te kijken. Stap 4: Laatste anderhalf uur van de dag worden de flaps verzameld en de resultaten besproken. Belangrijk is goed door te vragen wat bedoeld wordt, suggesties met het team te bedenken hoe je zou kunnen verbeteren? Stap 5: De werkleiding sluit af door uit te leggen wat er gebeurt met de flaps, en wanneer de medewerkers een reactie krijgen. Voor direct uitvoerbare verbeteringen worden smart afspraken gemaakt. Stap 6: Korte evaluatie: wat vond men van deze dag? Wat viel op? Complimenten voor ieders rol! Verbeterpunten voor een volgende keer? Werkvorm 2: Observatieopdracht voor 2 medewerkers Korte uitleg: Twee collega s uit het team krijgen een speciale opdracht: zij gaan als agent slimmer werken een dag op de afdeling opletten op dingen die volgens hen anders, beter of slimmer georganiseerd kunnen worden. De overige collega s worden ingelicht en kunnen de agenten ook tips geven. Aan het einde van de dag worden de tips gepresenteerd aan het team, en kan gezamenlijk worden nagedacht over oplossingen om het werkproces, de instructie of de inrichting van de ruimte te verbeteren. Deze vorm kan bijvoorbeeld maandelijks worden herhaald. Voor het overige: zie boven. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 41
Extra oog voor veilig en gezond werken Korte uitleg Veiligheid en werkinstructies zijn thema s die in elk bedrijf van belang zijn. In de ruimte die ontstaat als er even minder werk is, is er een goede gelegenheid dit onderwerp nog eens extra aandacht te geven. Vanzelfsprekend kunnen de veiligheidsinstructies nog eens worden besproken, maar met de bijgevoegde voorbeeldmaterialen kan het gesprek ook komen op ieders rol en bijdrage aan veiligheid en gezond werken. Individueel/ groep (aantal): 7-12 personen. Bij een groter team afwegen of in 2 subgroepen gewerkt kan worden. Doel: Kennis en bewustzijn van veilig en gezond werken weer ophalen. Iedereen mee verantwoordelijk maken voor het creëren van een veilige en gezonde werkomgeving. Resultaat: Veiligheid & gezondheid wordt een gedeelde verantwoordelijkheid en is weer (even) actueel in het denken van mensen. Randvoorwaarden uitvoering: Eisen aan de begeleiding: Begeleiding is zelf goed op hoogte van veiligheid, arbo-normen en bijvoorbeeld ergonomie die betrekking heeft op de taken in de afdeling. Begeleiding kan ook overdragen aan medewerkers wat waarom belangrijk is. Voorbereidingstijd begeleiding: 2-4 uur. Levertijd: n.v.t. Duur activiteit: 2-4 uur Ruimte: Eigen afdeling, eventueel een groepsruimte voor voorbereiding/nabespreking. Materialen: Voorbeelden werkvormen veilig en gezond werken (pdf, 96Kb) Vragenlijst Persoonlijke beschermingsmiddelen (pdf, 76Kb) Checklist veiligheidsbewustzijn (pdf, 122Kb) Deze checklist is ontwikkeld door het Ministerie van SZW. Delen daaruit zijn zeer goed bruikbaar om het thema veiligheid bespreekbaar te maken in het team. Werkinstructies en veiligheidsinstructies in het eigen bedrijf Kosten: Geen. Verkrijgbaar bij: n.v.t. Referenties: n.v.t Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 42
Voorbeelden werkvormen veilig en gezond werken Het thema veilig en gezond werken kan op diverse manieren in gesprek worden gebracht. Voorbeelden zijn: 1. stellingenlijst: visie op eigen gedrag als aanleiding voor gesprek in het team 2. aangepaste stellingenlijst per team invullen als aanleiding voor gesprek 3. werken met een stille observatie, om vervolgens de resultaten te bespreken in het team Werkvorm 1: stellingenlijst gebruik persoonlijke bescherming Korte uitleg: Het Ministerie van Sociale zaken heeft een checklist veiligheidsbewustzijn ontwikkeld. Het is een uitgebreide vragenlijst met stellingen over veilig werken. De verschillende onderdelen uit de vragenlijst zijn een goede aanleiding om het thema gezond en veilig werken bespreekbaar te maken. Als voorbeeld zijn in een aparte bijlage een aantal stellingen uitgelicht om het thema gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen bespreekbaar te maken. De verkorte lijst kan door iedereen apart ingevuld worden, waarna in een team bijeenkomst de totaalscore wordt besproken, en de verbeterafspraken kunnen worden gemaakt. Voorbereiding: - Alle medewerkers vullen de vragenlijst in (evt in tweetallen wanneer lezen/schrijven moeilijk is - Begeleiding telt de scores per item - Begeleiding bepaalt alvast welke thema s volgens hem/haar aanleiding zijn voor bespreking en verbetering Uitvoering bijeenkomst Stap 1: Inleiding doel bijeenkomst: in gesprek over thema, uitkomst scores en maken van actieplan voor verbetering Stap 2: Presentatie uitkomsten Stap 3: Reactie medewerkers op de uitkomsten: wat valt op? Verrassingen? Grote verschillen: hoe kan dat? Stap 4: Wat kan anders beter? Vooral op de thema s die verbetering vragen. Stap 5: Afspraken voor vervolg Stap 6: Korte evaluatie Werkvorm 2: aanpassing van werkvorm 1: in de groep invullen van scores, allemaal op 1 flap Korte uitleg In plaats van het individueel invullen van de stellingenlijst en score door de werkleiding, kan ook een stelling op een flap worden geschreven, met daaronder de scoremogelijkheden. Iedere medewerker zet in de bijeenkomst het kruisje op de plek waar hij/zij staat tussen helemaal eens/helemaal oneens. Deze werkvorm geeft in de groep gelijk een mooi overzicht waar men het eens is, en waar de meningen verdeeld zijn. Het vervolg kan gelijk zijn aan de stappen in de vorige werkvorm. Voorbereiding Flap met stelling en lijn eronder van helemaal eens tot helemaal oneens. Waarschijnlijk is het maximale aantal flappen ongeveer 4 om in een bijeenkomst van ca. 2 uur te kunnen bespreken. Interessant is om flappen te maken over stelllingen waar de meningen verschillen. Uitvoering Stap 1: Inleiding doel bijeenkomst: in gesprek over thema, en uitleg werkwijze actieplan voor verbetering Stap 2: Invullen van de mening/score op de flaps Stap 3: Bespreken uitkomsten flaps + reactie medewerkers op de uitkomsten: wat valt op? Verrassingen? Grote verschillen: hoe kan dat? Stap 4: Wat kan anders beter? Vooral op de thema s die verbetering vragen. Stap 5: Afspraken voor vervolg Stap 6: Korte evaluatie Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 43
Werkvorm 3: afdelingsscan veilig en gezond werken Korte uitleg Het hele team wordt gevraagd mee te kijken naar aandachtspunten voor gezond en veilig werken, door een hele dag in het licht te zetten van het verbeteren werkproces. Voorbereiding Werkleiding bereidt een korte introductie van het doel en de aandachtspunten van de dag voor. Werkleiding zorgt voor flaps en stiften. Werkleiding zorgt bijvoorbeeld voor iets extra s bij de koffie, maakt er een speciale dag van. Uitvoering Stap 1: Kort werkoverleg bij het begin van de dag om de opdracht uit te leggen. Deze luidt: Iedereen let vandaag op Veilig en gezond werken, wat kan beter?. Punten die opvallen schrijf je op op flaps die op handige plekken op de afdeling worden opgehangen. Voorbeelden waar men op kan letten: gebruik veiligheidskleding, veilig werken met machines, opgeruimde ruimte (ook kabels, open lades), gezond werken volgens til-instructie, beeldscherminstructie, communicatie en overleg, etc. NB: Wanneer lopen naar de flaps voor onveilige of onrustige situaties zorgt, kunnen ook verbeterkaartjes mee gegegeven worden, zodat tips op de werkplek opgeschreven kunnen worden en de kaarten aan het eind van de dag verzameld kunnen worden. Stap 2: Iedereen begint gewoon te werken. Verbeterpunten worden op de flaps geschreven. De werkleiding loopt rond en bevraagt medewerkers: Valt al iets op? Geeft eventueel kleine tips wat hem of haar opvalt. De werkleiding of een collega schrijft eventueel voor medewerkers die moeite hebben met schrijven. Stap 3: Na de eerste pauze worden al wat voorbeelden van de flaps genoemd, deze kunnen anderen inspireren om nog weer anders te kijken. Stap 4: Laatste anderhalf uur van de dag worden de flaps verzameld en de resultaten besproken. Belangrijk is goed door te vragen wat bedoeld wordt, suggesties met het team te bedenken hoe je zou kunnen verbeteren? Stap 5: De werkleiding sluit af door uit te leggen wat er gebeurt met de flaps, en wanneer de medewerkers een reactie krijgen. Voor direct uitvoerbare verbeteringen worden smart afspraken gemaakt. Stap 6: Korte evaluatie: wat vond men van deze dag? Wat viel op? Complimenten voor ieders rol! Verbeterpunten voor een volgende keer? Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 44
Werkvorm 4: 3 aangepast: observatie door externe deskundige of 2 geheime observeerders Korte uitleg: Een externe deskundige of twee collega s uit het team krijgen een speciale opdracht: zij gaan als agent slimmer werken een dag op de afdeling opletten op dingen die volgens hen anders, beter of slimmer georganiseerd kunnen worden. De collega s worden ingelicht en kunnen de agenten ook tips geven. Wanneer een externe deskundige komt, kan deze wellicht gelijk ook individuele tips aan medewerkers geven. Aan het einde van de dag worden de tips gepresenteerd aan het team, en kan gezamenlijk worden nagedacht over oplossingen om de werkomgeving veiliger te maken. Deze vorm kan bijvoorbeeld maandelijks worden herhaald. Voor het overige: zie boven. Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 45
Vragenlijst Persoonlijke beschermingsmiddelen Kruis aan wat voor u van toepassing is: 0) Ik denk dat ik veilig werk Helemaal Enigszins Niet eens, Enigszins Helemaal oneens oneens niet oneens eens eens O O O O O 1) Ik gebruik altijd persoonlijke beschermingsmiddelen als dat nodig is Helemaal Enigszins Niet eens, Enigszins Helemaal oneens oneens niet oneens eens eens O O O O O 2) De persoonlijke beschermingsmiddelen die ik nodig heb voor mijn werk zijn makkelijk beschikbaar in dit bedrijf? Helemaal Enigszins Niet eens, Enigszins Helemaal oneens oneens niet oneens eens eens O O O O O 3) In dit bedrijf gebruiken we beschermingsmiddelen van goede kwaliteit Helemaal Enigszins Niet eens, Enigszins Helemaal oneens oneens niet oneens eens eens O O O O O 4) Mijn collega's stimuleren mij om veilig te werken Helemaal Enigszins Niet eens, Enigszins Helemaal oneens oneens niet oneens eens eens O O O O O 5) Ik stimuleer mijn collega's om veilig te werken Helemaal Enigszins Niet eens, Enigszins Helemaal oneens oneens niet oneens eens eens O O O O O 6) Mensen in dit bedrijf wijken af van de veiligheidsprocedures Helemaal Enigszins Niet eens, Enigszins Helemaal oneens oneens niet oneens eens eens O O O O O Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 46
7) Ik gebruik andere manieren van werken, die niet volgens de regels zijn, maar bij mijn werk van pas komen Helemaal Enigszins Niet eens, Enigszins Helemaal oneens oneens niet oneens eens eens O O O O O Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 47
Toolbox SBCM www.toolbox.sbcm.nl Praktische activiteiten Werk en Cultuur Meer dan 4 uur voorbereidingstijd Werk en Cultuur (www.toolbox.sbcm.nl) 48