Transformatie Oude Harderwijkerweg 9 Doornspijk Gemeente Elburg Notitie Uitgangspunten en Randvoorwaarden 2012
Transformatie Oude Harderwijkerweg 9 Doornspijk Gemeente Elburg COLOFON Contactpersoon gemeente Elburg: Joyce Bloemert / Wim Vierhuizen Initiatiefnemer: Familie van Wijhe Adviseur: Dhr. Bisschop (Architect) Definitief advies november 2012 Gelders Genootschap 026 442 94 04 Ervenconsulent Christel Steentjes Notitie Uitgangspunten en Randvoorwaarden 2012
INLEIDING Opgave De locatie Oude Harderwijkerweg 9 in Doornspijk ligt nabij het buurtschap Hoge Enk. Het is een klein voormalig intensief bedrijf. Het complex bestaat uit enkele stallen en een bedrijfswoning. De familie Wijhe heeft de stallen gekocht en wil gebruik maken van de regeling functieverandering. Op basis van het beleid kunnen ze twee woningen terugbouwen. De bedrijfswoning is van derden. Het doet niet mee met de functieverandering maar wordt vanwege een mogelijke nieuw bijgebouw wel meegenomen in de planvorming. Advies De gemeente Elburg wil dat veranderingen in het buitengebied bijdragen aan de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving. Daarom heeft zij de ervenconsulent van het Gelders Genootschap gevraagd om onafhankelijk advies over de Oude Harderwijkerweg 9 in Doornspijk. Dit advies geeft uitgangspunten en randvoorwaarden voor het ruimtelijk ontwerp van de locatie en de bebouwing. Het vormt een kader bij de welstandsadvisering en de vergunningverlening door het gemeentebestuur. Het advies is opgesteld door de ervenconsulent van het Gelders Genootschap in overleg met de gemeente Elburg en de initiatiefnemer. De vraag is hoe met functieverandering de ruimtelijke kwaliteit en het landschap ter plekke versterkt kunnen worden. Beleidskader In het streekplan 2005 zijn de randvoorwaarden voor functieverandering vastgelegd. Deze zijn regionaal uitgewerkt in de streekplanuitwerking van de regio Noord Veluwe. Gemeente Elburg heeft daarop aanvullend beleid voor functieverandering vastgesteld, de Kadernota VAB-beleid. De belangrijkste voorwaarden zijn: Maximaal 50% van de te slopen oppervlakte wordt met vervangende nieuwbouw teruggebouwd. De nieuwe woningen worden geclusterd in maximaal twee woongebouwen met maximaal zes wooneenheden. Het maximaal aantal wooneenheden bij functieverandering op een kavel is, inclusief de bedrijfswoning, zes. Nieuwe bebouwing wordt op de bestaande bouwkavel gesitueerd. De functieverandering levert een bijdrage aan de ruimtelijke kwaliteit. Onder andere doordat het bouwblok verkleind wordt, het nieuwe erf een ensemble vormt en het landschap versterkt wordt. De nota Zoekzones landschappelijke versterking, Groene wiggen streeft naar het vergroten van de herkenbaarheid en daarmee naar het vergroten van het onderscheid tussen de verschillende landschappen. Hierin wordt aangegeven de open ruimte van de enken rondom het buurtschap Hoge enk open te houden. Doorzichten naar het achterliggende landbouwgebied zijn belangrijk. Deze uitgangspunten worden meegenomen bij de ontwikkelingen aan de Oude Harderwijkerweg 9. De locatie ligt in het door de provincie Gelderland aangegeven, waardevolle landschap van de Veluwe. Verder is het welstandsbeleid van toepassing. Het welstandsbeleid is gericht op een bebouwing die zich voegt naar haar plek in het landschap: eenvoud, natuurlijke materialen en terughoudend kleurgebruik. 3 Gelders Genootschap
ANALYSE Kaart landschap 1900. De locatie is niet bebouwd. De enken, gelegen op de zandrug, zijn duidelijk te zien als open akkers. De bebouwing ligt op de rand van de enken. Kaart landschap 1930. Het landschap is niet veel veranderd. Het contrast tussen de enk en de lager gelegen rationeel verkavelde weide gronden zijn duidelijk te zien. Luchtfoto uit ca. 2010. In de huidige situatie is er veel bebouwing bij gekomen maar de landschapseenheden zijn nog duidelijk te herkennen. De locatie ligt op de enk. Kaart visie Zoekzones landschappelijke versterking en Groene Wiggen. De locatie ligt op de enk en maakt geen onderdeel uit van het lint. 4 Notitie van uitgangspunten en randvoorwaarden ERVENCONSULENT 2012
ANALYSE Landschap Het landschap rond Elburg is evenwijdig aan de rand van de stuwwal van de Veluwe georiënteerd. Het bestaat uit een afwisseling tussen laaggelegen veenontginnings- en polderlandschap en hoger gelegen dekzandruggen. De Oude Harderwijkerweg is gelegen aan de rand van de dekzandrug, ten noorden van de Oude Harderwijkerweg liggen de enken. Van oudsher vond op de dekzandruggen de eerste bewoning in het gebied plaats vanwege de iets hogere en daardoor drogere ligging, die meer mogelijkheden bood voor landbouw. Het landschap op de dekzandruggen is van oudsher kleinschalig, met een grillig verkavelingspatroon en met veel kleine landschapselementen als bomenrijen en houtwallen. Hiervan is een groot deel in de loop der tijd verdwenen. De locatie Oude Harderwijkerweg 9 ligt op de enk. Dit in tegenstelling tot de oudere bebouwing aan de zuidzijde van de weg. De enk werd van oudsher door meerdere boeren die rondom de enk gesitueerd waren, gebruikt als landbouwgrond. Door het eeuwenlang opbrengen van bemesting op de landbouwgrond is deze iets hoger komen te liggen. Vandaar de naam Hoge Enk. Kenmerkend voor enken is dat deze zelf vrij zijn van bebouwing en dat aan de randen van de enk de erven zijn gesitueerd. De hogere droge zandgronden waren eeuwen lang te kostbaar als akkerland om te bebouwen. Ook nu nog zijn de open enken te herkennen op de luchtfoto, bebouwing is met name aan de randen verdicht. Linten van boerderijen en woningen zijn aan elkaar gegroeid. Het padenpatroon dat van oudsher over de enken de boerderijen verbond zijn grotendeels verdwenen. 5 Gelders Genootschap
ANALYSE 6 Het voormalige erf met links de voormalige bedrijfswoning en rechts de schuren. De schuren staan dicht bij de weg, achter wat struiken. Zicht vanaf de noordzijde richting de Oude Harderwijkerweg. Het gaat om schuren met een bescheiden hoogte en uitstraling. De Oude Harderwijkerweg richting Hoge Enk. Duidelijk is het contrast te zien tussen de oorspronkelijke lintbebouwing aan de rand van de weg, rechts. Een de open enk aan de linkerzijde. Zicht over de locatie vanaf de weg naar het noorden. De andere zijde van de enk. Akkerland dat deel uit maakt van de locatie. Ook hier is het contrast met de beplante en bebouwde rand van de enk en de open enk zelf goed te zien. Notitie van uitgangspunten en randvoorwaarden ERVENCONSULENT 2012
ANALYSE Locatie en gebouwen Oude Harderwijkerweg is een jong erf, op oude kaarten is de locatie nog onbebouwd. Het is een voormalig intensief bedrijf met een kleine en eenvoudige bedrijfswoning en een aantal kleine en lage schuren die tegen elkaar staan. De hoofdentree loopt tussen de woning en de schuren door. Daarnaast is er een vuile weg langs de oostzijde van de stallen. De bebouwing bestaat uit een laag met zadeldak waarbij alle nokrichtingen evenwijdig aan de weg lopen. Het is een compact en klein erf zonder cultuurhistorisch waardevolle bebouwing. De schuren zijn verloederd doordat ze al een tijd leeg staan. Er staat weinig erfbeplanting, belangrijkste erfbeplanting bestaat uit struiken rondom de schuren zoals vlier, en beplanting in de achtertuin van de woning. De oorspronkelijke bebouwing staat tussen de Oude Harderwijkerweg en de Huisdijk. Langs deze dijk loopt de Doornspijkse beek. Tussen deze bebouwing uit verschillende tijdsperiode staan nog enkele grote oude boerderijen. Ontwikkelingspunten voor het nieuwe erf Locatie op de enk, los van de oorspronkelijke bebouwings- en landschappelijke structuren. Zeer compact erf met gebouwen dicht op elkaar. Mogelijkheden uitstraling van het erf te verbeteren door verloederde leegstaande schuren te slopen. Kansen landschappelijke versterking van de enk door contrast tussen openheid en groene erven te vergroten. Oude Harderwijkerweg De kavel is indicatief aangegeven met de groene stippellijn. In rood de te slopen stallen. In oranje de voormalige bedrijfswoning. 7 Gelders Genootschap
ADVIES Uitgangspunten en randvoorwaarden Schets mogelijke inrichting. H E F A D B G C A = B = C = D = E = F = G = H = Het nieuwe erf wordt zoveel mogelijk gerealiseerd binnen de bestaande bebouwingscontouren. Het wordt zo compact mogelijk gehouden om de openheid van de enk niet verder aan te tasten. Erf als een groen eiland waarbij het contrast met de open enk wordt versterkt. Overig wordt ingericht als weide of akker. Voor de indeling van de kavel wordt uitgegaan van een erfopzet. De nieuwe bebouwing komt achter de rooilijn van de bestaande bedrijfswoning. Ook het nieuwe bijgebouw bij de bestaande woning komt ruim achter de rooilijn van de woning. Door het nieuwe gedeelte iets van de weg te leggen achter een haag krijgt de huidige bedrijfswoningen een meer voorname positie. De bebouwing vormt samen met de voormalige bedrijfswoning en bijgebouwen één ensemble. Er komt één oprit en één gezamenlijk erf. De verharding wordt tot een minimum beperkt waarbij gebruik wordt gemaakt van natuurlijke materialen en halfverharding. Parkeren niet aan de weg. Gebruik geen dominante tuinafscheidingen zoals schuttingen, maak gebruik van natuurlijke scheidingen zoals hagen en struiken. De nieuwe woningen hebben een enkelvoudig hoofdvolume, één laag met kloek zadeldak. Ze hebben een sobere uitstraling waarbij gebruik wordt gemaakt van natuurlijke materialen zoals baksteen, hout, glas en dakpannen met gedempte kleuren. Door een goede situering van leefruimten en beplanting kan veel privacy gecreëerd worden. Gebruik geen dominante tuinscheidingen zoals schuttingen. Bijgebouwen inpandig of als één gezamenlijk bijgebouw. 8 Notitie van uitgangspunten en randvoorwaarden ERVENCONSULENT 2012
ADVIES Toelichting In deze paragraaf worden randvoorwaarden en uitgangspunten geformuleerd voor het ruimtelijk ontwerp van het erf. Het maakt duidelijk wat de ambities zijn en reikt inspiratie aan om mooie plannen te ontwerpen. De schetsen geven een mogelijke uitwerking van het advies, andere uitwerkingen binnen het gegeven advies zijn mogelijk. De initiatiefnemer wordt aangeraden een (landschaps)architect in te schakelen bij de uitwerking van plannen voor deze locatie. Belangrijk voor deze locatie is dat het nieuwe erf compact blijft zodat de enk zo open mogelijk blijft. Voorkeur gaat uit naar twee woningen binnen één hoofdvolume. Binnen het beleid zijn twee vrijstaande woningen mogelijk. Hier gaat de voorkeur van de familie van Wijhe naar uit. Binnen de geformuleerde uitgangspunten is dat mogelijk wanneer de opzet compact is en alle bebouwing één ensemble vomt. Een goede groene erfinrichting waarmee het contrast met de open enk wordt versterkt en er zoveel mogelijk open ruimte blijft is ook een belangrijk uitgangspunt. Door het nieuwe deel van het erf iets van de weg af te leggen zal het minder de aandacht vragen. Streekeigen beplanting Langs de weg: eiken Hagen: beuk, haagbeuk, liguster Solitaire bomen: kastanje, linde of noot Struiken: sering, boerenjasmijn, bessen Enkelvoudig volume met lage kap en eenvoudig silhouet. Door inpandig terras veel privacy en licht op de bovenverdieping. Referentiebeelden De referentiebeelden zijn ter inspiratie. Kapschuurwoning. Bij een kapschuurwoning moet de hoge kant naar het erf gericht zijn. Dubbele woning met inpandige garage in een enkelvoudig volume. Sobere uitstraling door donkere keuren en natuurlijk materiaal gebruik. 9 Gelders Genootschap
Bijlage: de erf-principes Van oudsher zijn erven op een bepaalde manier ontstaan en gegroeid. Daardoor zijn het duidelijk herkenbare eenheden met een logische plek in het landschap. Bij transformatie van erven is het belangrijk om de herkenbare eenheid van erven te behouden. Onderstaande, zogenaamde erf-principes zijn daarom ook het uitgangspunt bij de advisering bij erftransformaties. Zodat het nieuwe erf bijdraagt aan de versterking van het landschap en de ruimtelijke kwaliteit. 1. Een erf is een herkenbaar ensemble in het landschap. Het bestaat uit gebouwen, erfinrichting en beplanting. 4. Er is één duidelijke hoofdentree. 2. Het erf wordt gevormd door een aantal gebouwen waarvan er één de belangrijkste is. Het hoofdgebouw staat voor op het erf. 5. Het erf is verankerd in het landschap door o.a. positie en oriëntatie van gebouwen, erfbeplanting en wandelpaden. 3. De gebouwen staan dicht bij elkaar, gegroepeerd op en rond een gemeenschappelijke ruimte. 10 Notitie van uitgangspunten en randvoorwaarden ERVENCONSULENT 2012
11 Gelders Genootschap
Gelders Genootschap Postbus 68 6800AB Arnhem T(026) 442 1742 ervenconsulent@geldersgenootschap.nl