In opdracht van: Gemeente Utrecht

2 Monitoring faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01

Tekst, foto's en samenstelling In opdracht van Naam opdrachtgever Rapportnummer Status rapport P.T. Twisk Gemeente Utrecht G. Korsuize RA14076-01 Concept Datum oplevering rapport 03 March 2015 Aantal pagina's 86 Collegiale toets T.P. Molenaar Wijze van citeren Twisk, P.T., 2015. Monitoring faunapassages Gemeente Utrecht. Rapport RA14076-01, Regelink Ecologie & Landschap, Mheer. Foto voorzijde Prenten voorvoeten eekhoorn, stobbenwal A27. Regelink Ecologie & Landschap Papenweg 5 6261 NE Mheer 085-7737676 info@regelink.net www.regelink.net Lid Netwerk Groene Bureaus Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 3

1. Inleiding 9 1.1 Aanleiding 9 1.2 Doel 9 1.3 Leeswijzer 9 2. Overzicht van de passages 11 2.1 Beschrijving voorzieningen 13 3. Werkwijze 15 3.1 Methoden 15 3.2 Bezoekdata 16 3.3 Registratie waarnemingen 16 4. Resultaten per faunapassage 17 4.1 (01A) Louis Bouwmeesterlaan lang 17 4.2 (01B) Louis Bouwmeesterlaan kort 18 4.3 (02) Colignybrug 19 4.4 (03) Prins Hendrikbrug 20 4.5 (04) Stadhoudersbrug 20 4.6 (05A) Weg naar Rhijnauwen voetpad 21 4.7 (05B) Weg naar Rhijnauwen faunabuis 22 4.8 (06A) A27 tunnel oost 23 4.9 (06B) A27 stobbenwal 24 4.10 (06C) A27 tunnel west 25 4.11 (07A) Waterlinieweg noord 27 4.12 (07B) Waterlinieweg zuid 28 4.13 (08) Kromme Rijn 29 4.14 (09) Hommelbrug 30 4.15 (10A) Mozartbrug NW 31 4.16 (10B) Mozartbrug ZO 32 4.17 (11) Sartreweg 33 4.18 (12A) Socratusbrug loopplank 33 Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 5

4.19 (12B) Socratusbrug voetpad 34 4.20 (13) Balijebrug 35 4.21 (14) Sowetobrug 36 4.22 (15) Marnixbrug 37 4.23 (16) De Muinck Keizerbrug 38 4.24 (17) Darwindreef 39 4.25 (18) Moldaudreef 40 4.26 (19) Irenelaan 41 4.27 (20) Archimedeslaan 42 4.28 (21) Julianaparklaan 43 4.29 (22A) Voordorpsedijk west 43 4.30 (22B) Voordorpsedijk stobbenwal 44 4.31 (22C) Voordorpsedijk oost 45 4.32 (23A) Karl Marxdreef NW 46 4.33 (23B) Karl Marxdreef ZO 47 4.34 (24) Koningsweg 47 4.35 (25) Rijksstraatweg onder A2 48 4.36 (26) Maarssenseweg 49 4.37 (27) Grauwaartsingel 50 4.38 (28A) Heijcopperkade onder A12 oost 51 4.39 (28B) Heijcopperkade onder A12 west 51 4.40 (29A) Middelweertbaan midden 52 4.41 (29B) Middelweertbaan west 53 4.42 (30) Vicuslaan 54 4.43 (31) Rivierkom 54 4.44 (32) Moezeldreef 55 4.45 (33) Albert Schweitzerdreef 56 4.46 (34) Utrechtseweg onder A27 56 4.47 (35) Spoorverdubbeling Lunetten 57 4.48 (36) Pompelaan 57 4.49 (37A) Tigrisdreef west 58 4.50 (37B) Tigrisdreef oost 59 4.51 (38) Dorpsstraat 59 6 Monitoring faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01

5. Overzicht gebruik faunapassages 61 5.1 Gebruik door doelsoorten 62 5.2 Effect geleidende structuren 65 5.3 Overige aanwezige faunapassages 68 5.4 Vergelijking van typen passages 68 6. Mogelijkheden voor nieuwe faunapassages 69 6.1 Passage C.H. Letschertweg 69 6.2 Maatregelen voor otter 69 6.3 Voorzieningen voor eekoorn 70 6.4 Bestaande kunstwerken benutten 70 7. Conclusies en aanbevelingen 72 8. Bronnen 74 8.1 Literatuur 74 8.2 Internet 74 Bijlage 1. Lijst met basisgegevens 75 Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 7

In de Gemeente Utrecht liggen tientallen faunapassages, bestaande uit onder andere loopplanken onder bruggen, faunabuizen onder wegen en stobbenwallen. In 2004/2005 en in 2009/2010 is onderzoek uitgevoerd door Bureau Waardenburg naar het gebruik van deze passages. In 2014 is dit onderzoek herhaald, ditmaal door Regelink Ecologie & Landschap. De resultaten moeten duidelijk maken of de voorzieningen aan de beoogde doelen voldoen en zo niet, hoe dit te verbeteren is. Door middel van het uitgevoerde onderzoek worden de volgende vragen beantwoord: Wordt de faunapassage gebruikt? Door welke soorten wordt de faunapassage gebruikt? Doelsoorten zijn hierbij de egel, hermelijn, wezel, bunzing en amfibieën. Worden de doelsoorten die je mag verwachten gezien de omgeving waarin de faunapassage ligt ook daadwerkelijk gezien? Zo niet, waarom niet? Zorgen de nieuw aangebrachte geleidende structuren voor een groter gebruik van de passage? Zo ja, voor welke soorten? Zijn er verbeterpunten voor het gebruik van de faunapassage? In hoofdstuk 2 van dit rapport wordt een overzicht en beschrijving van de faunapassages gegeven. Hoofdstuk 3 beschrijft de gebruikte methoden en bezoekdata van het onderzoek. In hoofdstuk 4 worden de resultaten per faunapassage gegevens, alsmede een vergelijking met eerdere resultaten. Hoofdstuk 5 geeft een overzicht van het gebruik van de passages. In hoofdstuk 6 worden mogelijkheden voor nieuwe passages gegeven, in hoofdstuk 7 volgen conclusies en aanbevelingen. Hoofdstuk 8 geeft de bronnen die gebruikt zijn en in bijlage 1 staat de lijst met basisgegevens van het onderzoek. Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 9

In Figuur 1 en in Tabel 1 wordt een overzicht gegeven van de faunapassages. In totaal gaat het om 38 locaties en 50 voorzieningen. In Tabel 1 staat ook aangegeven bij welke passage en in welk jaar er onderzoek is uitgevoerd. Het aantal voorzieningen is sinds de vorige onderzoeksperiode toegenomen; bij de voorzieningen vanaf nr. 23 is in de meeste gevallen in 2014 voor het eerst onderzoek gedaan. Om het onderzoek mogelijk te maken was het noodzakelijk de plaats van de voorzieningen te kennen. Dit bleek niet altijd eenvoudig na te gaan. Om dit voor vervolgonderzoek eenvoudiger te maken zijn van alle passages de coördinaten vastgelegd. Deze staan eveneens in Tabel 1. Figuur 1. Overzicht faunapassages in Utrecht. Gele stip = loopplank; donkerrood = faunabuis; blauw = stobbenwal; lichtblauw = voetpad; groen = doorgetrokken oever; rood = ecoduct. Ondergrond kaart Topografische Dienst, Emmen, 2014. Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 11

Tabel 1. Overzicht faunapassages en uitgevoerd onderzoek (toelichting onderaan tabel). nr locatie Type X-coord. Y-coord. Voorjaar 2009 Najaar 2009 Voorjaar 2010 Najaar 2010 Voorjaar 2014 Najaar 2014 01 A Louis Bouwmeesterlaan lang Loopplank 138665 455305 01 B Louis Bouwmeesterlaan kort Loopplank 138852 455181 1 02 Colignybrug Loopplank 138145 455254 03 Prins Hendrikbrug Loopplank 138257 455401 04 Stadhoudersbrug Loopplank 138383 455465 05 A Weg naar Rhijnauwen voetpad Voetpad 139465 454698 05 B Weg naar Rhijnauwen FB Faunabuis 139441 454767 2 2 06 A A27 tunnel oost Faunabuis 139070 457139 2 2 06 B A27 stobbenwal Stobbenwal 138983 457261 06 C A27 tunnel west Faunabuis 138012 457070 3 3 07 Waterlinieweg Loopplank 138417 456221 08 Kromme Rijn Loopplank 138172 454348 09 Hommelbrug Loopplank 134451 454966 10 A Mozartbrug NW Loopplank 134683 455262 10 B Mozartweg ZO Loopplank 134705 455260 11 Sartreweg Voetpad 138259 456792 4 4 12 A Socratesbrug LP Loopplank 136129 453235 12 B Socratesbrug voetpad Voetpad 136109 453234 4 13 Balijebrug Voetpad 135940 454326 14 Sowetobrug Doorgetr. oever 135175 455246 15 Marnixbrug Stobbenwal 135436 458126 16 De Muinck Keizerbrug Stobbenwal 134338 458980 17 Darwindreef Faunabuis 137815 458322 18 Moldaudreef Faunabuis 136865 458456 19 Irenelaan Faunabuis 134605 458732 20 Archimedeslaan Loopplank 139079 455808 21 Julianaparklaan Faunabuis 134238 457632 22 A Voordorpsedijk West Faunabuis 138560 458449 22 B Voordorpsedijk Stobbenwal Stobbenwal 138599 458440 22 C Voordorpsedijk Oost Faunabuis 138681 458403 23 A Karl Marxdreef NW Loopplank 135437 460045 23 B Karl Marxdreef ZO Loopplank 135445 460042 24 Koningsweg Ecoduct 138731 453631 25 Rijksstraatweg onder A2 Doorgetr. Oever 133758 454954 26 Maarssenseweg Faunabuis 129661 458816 27 Grauwaartsingel Loopplank 132702 456592 28 A Heijcopperkade onder A12 Oost Loopplank 130828 453787 12 Monitoring faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01

28 B Heijcopperkade onder A12 West Loopplank 130824 453788 29 A Middelweerdbaan Midden Faunabuis 130829 455583 29 B Middelweerdbaan West Faunabuis 130354 455647 30 Vicuslaan Faunabuis 131526 455244 31 Rivierkom Faunabuis 128451 457368 32 Moezeldreef Faunabuis 136559 458583 33 Albert Schweitzerdreef Al aangelegd? 34 Utrechtseweg onder A27 Stobbenwal 139192 456681 35 Spoorverdubbeling Lunetten Faunabuis 137867 453771 4 4 36 Pompelaan Faunabuis 138249 456905 37 A Tigrisdreef West Faunabuis 135280 459518 37 B Tigrisdreef Oost Faunabuis 135964 459570 38 Dorpsstraat Loopplank 128469 457667 Grijs vlak = onderzocht; wit vlak = niet onderzocht; 1 = passage opgeheven; 2 = per abuis niet onderzocht; 3 = per abuis verkeerde punt onderzocht; 4 = niet onderzocht in overleg met Gemeente Utrecht. De aanwezige, onderzochte faunavoorzieningen zijn als volgt te beschrijven: Loopplanken Dit zijn planken van 24-50 cm breed die onder bruggen zijn aangebracht zodat dieren daar veilig de weg kunnen passeren. De planken bestaan in veel gevallen uit kunststof, in enkele gevallen uit hout en in twee gevallen uit beton. Hiervan zijn er 18 aanwezig. Faunabuizen Dit zijn ronde of vierkante buizen van 25 50 cm breed die onder een weg doorlopen zodat dieren veilig deze weg kunnen passeren. In een aantal gevallen liggen de buizen direct onder het wegoppervlak en bestaat de bovenzijde uit een rooster. In totaal zijn er 18 faunabuizen aanwezig. Doorgetrokken oevers Bij deze voorzieningen loopt de oever door onder een brug zodat dieren hier veilig kunnen passeren. Hiervan zijn er twee aanwezig, beide betreffen verharde richels. Stobbenwallen Dit zijn stroken onder bruggen of viaducten waar stobben (wortelkluiten van gekapte bomen) zijn neergelegd of waar grote stenen in de grond zijn geplaatst. Hiervan zijn er vijf aanwezig. Ecoduct Dit is een (deel van) een viaduct waarop gras en struiken zijn aangeplant. Tussen het verkeer en de groenstrook bevindt zich een scherm. Hiervan is er een aanwezig. Voetpad Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 13

Dit is geen speciale voorziening voor passerende dieren maar betreft een voetpad voor mensen onder een weg door. De bedoeling is dat dit voetpad ook regelmatig door dieren gebruikt wordt om veilig een weg te passeren. Op vijf plaatsen zijn zulke voetpaden onderzocht. 14 Monitoring faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01

Bij het onderzoek zijn in beginsel dezelfde methoden gebruikt als bij de onderzoeken in 2004/05 en 2009/10. De reden hiervoor is dat het onderzoek monitoring betreft en de gegevens zoveel mogelijk op vergelijkbare wijze verzameld moeten worden zodat de resultaten ook vergelijkbaar zijn. De volgende methoden werden gebruikt: Sporenplanken Dit betreft planken van 1.80 m lang en, waar mogelijk, zo breed als de passage. In het midden bevindt zich een inktbed (in de vorm van een tapijttegel) waarop zich een mengsel van parafineolie en roet (inkt) bevindt. Aan weerszijden van het inktbed zijn vellen papier bevestigd. Dieren die over het plank lopen krijgen de inkt aan hun voeten en laten vervolgens voetafdrukken achter op het papier. Deze methode is zowel in faunabuizen als op loopplanken toegepast. Bij enkele faunabuizen bestaat de bovenzijde aan een rooster waardoor regen naar binnen kon komen. Op die plaatsen zijn de planken zo goed mogelijk afgedekt zodat ze niet direct bloot stonden aan regen. Sporenbedden van zilverzand Op enkele plaatsen was het gebruik van sporenplanken niet mogelijk. Dit betreft de stobbenwallen de doorgetrokken oevers en het ecoduct. Hier is een bed van zilverzand aangelegd. Dieren die hier overheen lopen laten voetafdrukken achter. Na een controle werden de sporenbedden gladgestreken met behulp van een tapijttegel. Op plaatsen waar het niet regent en wel waait (bij winderige omstandigheden) bleek dat zandbedden dusdanig uitdrogen dat ze verstuiven en daarmee ook de sporen verdwijnen. Op zulke plaatsen is geëxperimenteerd met het natmaken van het zandbed. Tegels Het neerleggen van tegels (omgekeerde tapijttegels) is bekend als methode om amfibieën en reptielen waar te nemen. Bij voetpaden, doorgetrokken oevers en het ecoduct is dit, als aanvulling op de andere methoden, toegepast om te proberen de kans op het waarnemen van deze dieren te vergroten. Deze methode werd bij eerdere ronden van het monitoring onderzoek niet gebruikt. Cameravallen en Mostela Een cameraval is een camera voorzien van een bewegingsmelder die een foto of filmpje maakt op het moment dat een dier voor de camera beweegt. In aanvulling op andere methoden zijn cameravallen toegepast bij enkele stobbenwallen en het ecoduct. Een mostela is een kistje dat voor kleine dieren toegankelijk is via ronde openingen en waarin zich een cameraval bevindt. Het is speciaal bedoeld voor de registratie van kleine marterachtigen. Tijdens de ronde in het najaar is een mostela geplaatst op het ecoduct. Ook deze methoden werden bij eerder uitgevoerde ronden van het monitoring onderzoek niet gebruikt. Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 15

De met sporenplanken en sporenbedden geregisteerde sporen werden op naam gebracht met behulp van de Veldgids Diersporen (v. Diepenbeek, 1999). Op de volgende data zijn de faunapassages bezocht: Voorjaarsronde: 23 en 24 april: sporenplanken en bedden geplaatst; controleronden: 1 mei, 5 mei, 7 mei, 12 mei, 14 mei, 16 mei, 21 mei, 23 mei, 27 mei, 2 juni. Najaarsronde: 18 en 20 september: sporenplanken en bedden geplaatst; Controleronden: 22 september, 25 september, 29 september, 2 oktober, 6 oktober, 9 oktober, 13 oktober, 16 oktober. De passages met zandbedden werden bij alle bezoeken bezocht, de passages met sporenplanken eenmaal per week. De passages werden in totaal tweemaal vier weken onderzocht. De waarnemingen van sporen die met redelijke zekerheid tot op soort herkenbaar waren zijn ingevoerd via www.telmee.nl. Ook de andere waarnemingen waarbij de soort vastgesteld kon worden, zoals de registraties met camervallen, zijn via die site ingevoerd. 16 Monitoring faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01

Hieronder worden de resultaten per faunapassage besproken, waarbij tevens een vergelijking wordt gemaakt met de resultaten van voorgaande monitoring ronden. De resultaten uit 2004 en 05 worden samengenomen omdat ze ook in de rapportage uit die jaren zo vermeld staan. Beschrijving: Dit is een passage onder de Waterlinieweg, een vierbaansweg met veel verkeer. Het betreft een lange houten loopplank van 35 cm breed langs de oever van de Ridderschapsvaart. Het eerste deel aan de oostzijde bevindt zich in de open lucht en is aantrekkelijk voor spelende kinderen, vissers e.d. Er is wel een voorziening getroffen om dit tegen te gaan. Tussen 2005 en 2009 is de loopplank verbreed van 20 naar 35 cm. Methode(n) 2014: sporenplank. Verwachte soorten: steenmarter, egel, bruine rat, bosmuis, gewone pad. Resultaten: (bruine) rat, duif. Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004/05 2009 2010 2014 Oost West Oost West Oost West Oost West (Bruine) rat 42 42 10 8 20 15 15 14 Muis 5 4 Kat 19 19 1 21 18 Duif Veel aanwezig Discussie: als gevolg van de veelvuldig aanwezige duiven was de sporenplank regelmatig geheel bedekt met afdrukken van duivenpoten. Ook is de sporenplank tweemaal verdwenen. Zodoende moet aangenomen worden dat de resultaten geen volledig beeld geven van het gebruik van de faunapassage. Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 17

Afgaande op de waarnemingen lijkt het gebruik van de verbinding te zijn afgenomen, maar reëler is het aan te nemen dat het gelijk is gebleven. Redenen hiervoor zijn dat het gebruik van de passage door muizen alleen incidenteel is vastgesteld en dat het ontbreken van sporen van katten onder andere het gevolg kan zijn van een verhuizing van de eigenaar van een kat. Incidenten spelen dus een grote rol, met uitzondering van gebruik van de passage door bruine rat. Een omwonende meldde dat hij gezien had dat een eekhoorn van de faunapassage gebruik maakte. Verbeterpunten: geen. Beschrijving: Dit was een passage onder de Louis Bouwmeesterlaan, een weg langs de rand van een woonwijk met betrekkelijk weinig verkeer. Het betrof een houten loopplank van 35 cm breed. In de zomer van 2014 is deze passage weggehaald bij werkzaamheden aan de duiker. Tussen 2005 en 2009 is de loopplank verbreed van 20 naar 35 cm. Methode(n) 2014: sporenplank. Verwachte soorten: egel, bruine rat, bosmuis, gewone pad. Resultaten: geen waarnemingen. Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004 / 05 2009 2010 2014 Oost West Oost West Oost West Oost West (Bruine) rat 61 62 10 11 24 17 Geen Muis 1 waarnemingen Egel 8 8 Kat 1 2 3 Discussie: tijdens de ronden in mei 14 werden geen passages vastgesteld. De sporenplank was bij de tweede controle verdwenen, bij de derde controle is een nieuwe plank geplaatst. Het onderzoek geeft dus geen volledig beeld van het gebruik. Afgaande op de waarnemingen lijkt het gebruik te zijn afgenomen, maar incidenten spelen een te grote rol om een goed onderbouwde uitspraak te doen over veranderingen in het gebruik. Gezien de geringe verkeersintensiteit op de Louis Bouwmeesterlaan en de korte oversteek die dieren hier moeten maken is het verdwijnen van deze faunapassage naar verwachting geen nadeel voor de doelsoorten. 18 Monitoring faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01

Beschrijving: Dit is een passage onder de Hobbemastraat, een weg met weinig verkeer en zonder doorgaand verkeer. Het is een faunaplank van 35 cm breed die langs de Rembrandtkade de oevers van Minstroom verbindt. Methode(n) 2014: sporenplank. Verwachte soorten: steenmarter, bruine rat, bosmuis, egel, huisspitsmuis, gewone pad. Resultaten: (bruine) rat, muis, egel, kat. Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004 / 05 2009 2014 Noord Zuid Noord Zuid Noord Zuid (Bruine) rat 99 86 17 14 49 50 Muis 2 2 3 1 Egel 1 Kat 5 4 2 3 2 5 Waterhoen 21 32 Discussie: deze passage functioneert redelijk. De waarnemingen wijzen op een lichte toename, onder andere door een doelsoort, de egel. Omdat het om slechts een passage door een egel gaat levert de passage geen wezenlijke bijdrage voor deze soort. Verbeterpunten: geen. Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 19

Beschrijving: Dit is een passage onder de Prins Hendriklaan, een weg met vooral druk fietsverkeer. Het is een faunaplank van 35 cm breed die langs de Rembrandtkade de oevers van de Minstroom verbindt. Methode(n) 2014: sporenplank. Verwachte soorten: steenmarter, bruine rat, bosmuis, egel, huisspitsmuis, gewone pad. Resultaten: (bruine) rat, muis, kat, duif. Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004 / 05 2009 2014 Noord Zuid Noord Zuid (Bruine) rat 14 12 47 48 Muis 13 11 Kat 7 6 5 Duif veel aanwezig aanwezig Discussie: ook deze faunapassage functioneert redelijk. De sporenplank is een keer verdwenen zodat aannemelijk is dat de resultaten geen volledig beeld geven van het gebruik van de faunaplank. De waarnemingen wijzen op een toename van het gebruik. Verbeterpunten: geen. Beschrijving: Dit is een passage onder de Stadhouderslaan, een weg met vrij veel doorgaand verkeer. Het is een faunaplank van 35 cm breed die langs de Rembrandtkade de oevers van de Minstroom verbindt. In het voorjaar van 2014 werd de brug gerestaureerd waardoor er geen onderzoek uitgevoerd kon worden. Methode(n) 2014: sporenplank. 20 Monitoring faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01

Verwachte soorten: steenmarter, bruine rat, bosmuis, egel, huisspitsmuis, gewone pad. Resultaten: (bruine) rat, kat. Vergelijking met eerder resultaten: Soort 2004 / 05 2009 2014 Noord Zuid Noord Zuid Noord Zuid (Bruine) rat 88 91 17 14 4 4 Muis 21 20 Kat 12 15 2 3 2 5 Waterhoen 3 5 Discussie: deze faunaplank functioneert redelijk. Doordat in het voorjaar geen onderzoek uitgevoerd kon worden is er geen volledig beeld van het gebruik van de passage. De waarnemingen lijken te wijzen op een afname van het gebruik, maar omdat het onderzoek (noodgedwongen) onvolledig was zijn de gegevens niet goed te vergelijken. Verbeterpunten: geen. Beschrijving: Dit is een passage onder de A27, een drukke vierbaans snelweg. Het is een voetpad van 1.20 m breed dat langs de Kromme Rijn loopt. Het pad wordt overdag veel gebruikt door wandelaars. Methode(n) 2014: zandbed, tegels, cameraval (bevestigd drie meter boven het pad). Verwachte soorten: vos, das, steenmarter, bunzing, hermelijn, wezel, bruine rat, bosmuis, rosse woelmuis, eekhoorn, egel. Resultaten zandbed: muis; tegels: niets; cameraval: niets. Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004 / 05 2009 2014 Noord Zuid Noord Zuid Noord Zuid Muis 4 1 1 1 1 Vos 1 Hond 2 2 Kat 4 1 1 2 Pad 1 Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 21

Blauwe reiger 1 Discussie: Het onderzoeken van deze locatie is moeilijk door de vele wandelaars die hier passeren. Het zandbed werd zodoende voortdurend verstoord. Ondanks twee controleronden per week gedurende de eerste periode werd in het zandbed slechts een keer het spoor van een passerende doelsoort (een muis) vastgesteld. Het toepassen van een cameraval tijdens de tweede periode leverde geen registraties van passerende doelsoorten op. De afstand tot het pad was relatief groot, waardoor mogelijk bewegingen van kleine zoogdieren gemist zijn. De cameraval heeft honderden opnamen gemaakt, maar hierop stonden geen doelsoorten. De waarnemingen lijken te wijzen op een afname maar toeval speelt een te grote rol om een reële vergelijking te maken. Verbeterpunten: Het zandpad wordt intensief door wandelaars gebruikt en is kaal. Dit maakt het pad zowel overdag als s nachts onaantrekkelijk voor kleine dieren als muizen en amfibieën. De passage zou voor deze dieren verbeterd kunnen worden door een faunabuis met aan de bovenzijde een rooster (ook wel amfibieën buis genoemd) in het pad in te graven. Beschrijving: Dit is een passage onder de A27, een drukke vierbaans snelweg. Het is een faunabuis van 40 cm breed die de taluds ten westen en ten oosten van de A27 met elkaar verbindt. Per abuis is deze passage niet in 2014 onderzocht. De oorzaak van deze vergissing is de omschrijving in de lijst die bij het offerteverzoek was gevoegd (onverhard wandelpad). Volledigheidshalve worden hieronder de resultaten van het voorgaande onderzoek vermeld. Soort 2004 / 05 2010 2014 Noord Zuid Noord Zuid Noord Zuid (Bruine) rat Niet Niet Muis onderzocht 17 16 onderzocht Egel Kat 15 24 Discussie: onderzoek naar het gebruik van de buis is gewenst. Verbeterpunten: geen. 22 Monitoring faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01

Beschrijving: Dit is een passage onder de oostelijke afrit van de A27, een weg met dag en nacht veel verkeer. Het is een faunabuis van 40 cm breed die de berm ten oosten van de afrit A27 verbindt met de groenstrook tussen de afrit en de A27. Langs de weg loopt aan beide zijden een faunahek, waarmee voorkomen wordt dat kleine dieren deze weg op lopen. Ter plaatse is ook een afwateringsbuis aanwezig welke uitkomt in de sloot ten oosten van de A27. Per abuis is deze buis verwart met de faunabuis. Onderzoek van deze afwateringsbuis was niet mogelijk omdat er aan beide zijden water in stond. Als gevolg van deze vergissing is deze faunabuis in 2014 niet onderzocht. Verwachte soorten: (uitgaande van een buis waar water in staat) bruine rat, woelrat, muskusrat, bunzing, hermelijn, salamanders, kikkers, padden. Volledigheidshalve worden hieronder de resultaten van het voorgaande onderzoek vermeld. Soort 2004 / 05 2009 2010 2014 Oost West Oost West Oost West Niet (Bruine) rat 1 onderzocht Muis 91 67 103 95 81 101 Egel 10 12 Kat 8 13 1 2 Hond 1 Vos 2 2 Bunzing 2 1 6 3 Hermelijn 5 2 5 6 5 9 Wezel 1 8 7 Haas 11 8 Kikker 1 1 1 Pad 1 Discussie: gezien de resultaten van het eerder uitgevoerd onderzoek is het wenselijk dat deze faunabuis alsnog onderzocht wordt. Verbeterpunten: geen. Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 23

Beschrijving: Dit is een passage onder de A27, een drukke vierbaans snelweg. Het is een stobbenwal van vijf m breed die evenwijdig aan de Biltse Rading loopt en de groenstroken op de taluds van de A27 verbindt. Tussen de Biltse Rading en de stobbenwal bevindt zich een 2 m hoge schutting. Methode(n) 2014: zandbed, tegels, cameraval. Verwachte soorten: vos, das, steenmarter, bunzing, hermelijn, wezel, haas, konijn, eekhoorn, bruine rat, bosmuis, veldmuis, rosse woelmuis, egel, bosspitsmuizen, huisspitsmuis, gewone pad, bruine kikker, kleine watersalamander. Resultaten zandbed: (bruine) rat, muis, eekhoorn, wezel, pad, kraai, zangvogel; tegels: geen; cameraval: bosmuis, eekhoorn. Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004 / 05 2009 2010 2014 Oost West Oost West Oost West Oost West (Bruine) rat 16 16 3 4 1 1 muis 364 362 139 139 122 121 22 24 bosmuis (1) Eekhoorn 2 Egel 6 4 Kat 25 24 1 Vos 1 1 Bunzing 4 7 3 2 Wezel 1 1 Haas 3 3 Kikker 13 19 5 Pad 4 2 13 1 1 Salamander 3 1 9 4 Eend 1 Kraai aanwezig aanwezig Zangvogel aanwezig aanwezig Discussie: de resultaten wijzen op een sterke achteruitgang in het gebruik van deze passage. Een oorzaak hiervoor is niet aan te geven. Een nieuwe soort op deze locatie is de eekhoorn. Deze werd niet alleen aan de hand van sporen vastgesteld maar ook met de cameraval. Met de cameraval werd 24 Monitoring faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01

ook de aanwezigheid van bosmuis vastgesteld. De meeste sporen van muis hadden wellicht betrekking op deze soort, zodat dit alleen een nadere aanduiding is en geen nieuwe soort voor deze passage. Verbeterpunten: de locatie wordt zo nu en dan door jeugd bezocht om er een vuurtje te stoken. Dit is ongewenst. Mogelijk is de situatie te verbeteren door een hoger hek tussen het fietspad en de faunapassage. In dit hek zou een poort aangebracht moeten worden ten behoeve van controle van een schakelkast. Beschrijving: Dit is een passage onder de westelijke oprit van de A27, een weg met dag en nacht druk verkeer. Het is een faunabuis van 40 cm breed die de berm van de oprit van de A27 verbindt met de groenstrook op het talud van de A27. Langs de weg loopt aan beide zijden een faunahek, waarmee voorkomen wordt dat kleine dieren de weg op lopen. Evenals aan de oostzijde (zie 4.8) is hier een afwateringsbuis aanwezig die verward is met de faunabuis. In dit geval (anders dan bij de oprit ten oosten van de A27) was onderzoek wel mogelijk. De resultaten hieronder betreffen zodoende niet de faunabuis maar de afwateringsbuis. Zie de bijgaande, onderste foto voor een afbeelding van de afwateringsbuis. Methode(n) 2014: sporenplank. Verwachte soorten: (uitgaande van een buis waar water in staat) bruine rat, woelrat, muskusrat, bunzing, hermelijn, salamanders, kikkers, padden. Resultaten: Muis, woelrat. Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 25

Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004 / 05 2009 2010 2014 Oost West Oost West Oost West Oost West (Bruine) 26 26 8 7 rat Muis 32 32 30 27 120 89 aanwezig Egel 28 26 2 2 Kat 4 6 Bunzing 1 Hermelijn 1 5 2 Wezel 2 4 4 1 4 4 Woelrat aanwezig Discussie: Aan de westzijde stond deze buis gedurende het onderzoek vol water, en ook aan de oostzijde ervan stond de meeste tijd een laagje water. Als gevolg hiervan was het papier op de sporenplank vaak doorweekt en waren de sporen erop slecht te onderscheiden. Gezien de aanwezigheid van water in de buis is het weinig verwonderlijk dat de buis maar door een beperkt aantal soorten werd gebruikt. Afgaande op de sporen verbleven de dieren die in de buis kwamen enige tijd op deze plaats. Dit maakt het bepalen van het aantal passages onmogelijk. De (voet)sporen van de woelrat zijn in de regel moeilijk van die van de bruine rat te onderscheiden. Verschillende keren lagen er echter ook uitwerpselen op de plank, en daarbij is het onderscheid tussen woelrat en bruine rat wel goed mogelijk. Op basis van deze combinatie van sporen zijn de voetsporen als woelrat gedetermineerd. Verbeterpunten: Bij een bezoek aan de (juiste) faunabuis in december 2014stond er een laag water van ongeveer 10 cm in de buis. Dit was het gevolg van een ophoping van bladeren voor de ingang. Door voor de buis een kuil te graven tot een diepte van 50 cm onder het huidige maaiveld (waarbij de zijde bij de faunabuis wel toegang moet bieden tot de buis) is dit waarschijnlijk voor een aantal jaren te voorkomen. 26 Monitoring faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01

Beschrijving: Dit is een passage onder de Waterlinieweg, een drukke vierbaans weg met veel verkeer. Het is een faunaplank van 35 cm breed langs de noordzijde van een sloot die de sloten ten oosten en westen van de Waterlinieweg met elkaar verbindt. Deze passage is sinds 2009 aanwezig. Methode(n) 2014: sporenplank. Verwachte soorten: steenmarter, egel, bruine rat, bosmuis, gewone pad. Resultaten: (bruine) rat, kikker, kat. Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2009 2010 2014 Oost West Oost West Oost West (Bruine) rat 10 11 87 56 17 17 Muis 2 Kat 1 1 Pad 1 Kikker 1 1 Discussie: deze passage functioneert redelijk. De waarnemingen wijzen op een gelijkmatig gebruik in de loop der jaren. Verbeterpunten: geen. Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 27

Beschrijving: Dit is een passage onder de Waterlinieweg, een vierbaans weg met veel verkeer. Het is een combinatie van een voetpad en stukken faunaplank van 35 cm breed die langs de zuidzijde de oevers van de verbindt. De delen van de faunaplank liggen onder de blote hemel, en dus onbeschut tegen regen. Het voetpad wordt redelijk druk gebruikt door wandelaars. Deze twee zaken maken onderzoek naar gebruik van de faunapassage bijzonder moeilijk. In 2004 / 05 is hier onderzoek gedaan met een zandbed en werd tweemaal een passerende kat vastgesteld. In overleg met de opdrachtgever is besloten deze passage in 2014 niet te onderzoeken. Eerdere resultaten: Soort 2004 / 05 Oost West Kat 2 Verbeterpunten: De betonnen reling langs het voetpad maakt nu deel uit van de faunapassage. Het gebruik van het voetpad als faunapassage is mogelijk te verbeteren door aan de zijkant van de westelijke trap een ruwe plank aan te brengen. Aan de oostzijde is een metalen constructie aanwezig (zie bijgaande foto) die goed door passerende dieren gebruikt kan worden als deze ruw gemaakt wordt. 28 Monitoring faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01

Beschrijving: Dit is een passage onder de Waterlinieweg, een vierbaans weg met veel verkeer. Het is een faunaplank van 35 cm breed die langs de noordzijde de oevers van de Kromme Rijn met elkaar verbindt. In de tunnel is kunstlicht aanwezig. Deze passage is sinds 2004 aanwezig. Methode(n) 2014: sporenplank. Verwachte soorten: steenmarter, egel, bruine rat, bosmuis, gewone pad. Resultaten: (bruine) rat, muis, kat. Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004 / 05 2009 2010 2014 Oost West Oost West Oost West Oost West (Bruine) 49 53 16 18 75 76 25 23 rat Muis 1 2 3 Kat 1 1 6 7 Meerkoet 1 2 Discussie: de passage functioneert redelijk. De waarnemingen wijzen op een gelijkmatig gebruik in de loop der jaren. Verbeterpunten: de constructie van deze faunaplank is wankel: de plank lijkt het gewicht van een mens maar net te kunnen dragen. Indien ter plaatse onderhoudswerk gedaan moet worden kan dit wellicht gecombineerd worden met het versterken van de faunaplank. Voor doelsoorten als egel en amfibieën is de plank moeilijk te bereiken. Aan de oostzijde is de toegang een vrij steile en dichtbegroeide helling. Dit zou verbeterd kunnen worden door het aanbrengen van verharding die een geleidelijke weg vormt naar de faunaplank. Aan de westzijde hangen planten over de plank die de doorgang ten dele versperren. Deze begroeiing kan verwijderd worden. Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 29

Beschrijving: Dit is een passage onder de Pijperlaan, een tweebaans weg met veel verkeer. Het is een faunaplank van 35 cm breed die langs de noordzijde de oevers van de Leidse Rijn met elkaar verbindt. Methode(n) 2014: sporenplank. Verwachte soorten: steenmarter, egel, bruine rat, bosmuis, gewone pad. Resultaten: kat, (bruine) rat, muis. Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004 / 05 2009 2014 Noord Zuid Noord Zuid Noord Zuid (Bruine) rat 13 18 11 15 Muis 23 22 1 3 1 Kat 39 40 4 5 29 31 Pad 2 1 Meerkoet 1 Zangvogel 2 1 Discussie: deze passage werkt redelijk. Het gebruik lijkt sinds 2009 te zijn toegenomen, maar te zijn afgenomen ten opzichte van 2004/05. Omdat toen twee jaar onderzoek is uitgevoerd is een vergelijking niet helemaal reëel. Aannemelijker is dat het gebruik gelijk is gebleven. Verbeterpunten: Evenals bij de voorgaande faunaplank (Kromme rijn) zijn de toegangswegen steil en dichtbegroeid waardoor de plank moeilijk bereikbaar is voor egel en amfibieën. Dit is op te lossen door een verharding aan te brengen die een geleidelijke toegang vormt tot de plank. 30 Monitoring faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01

Beschrijving: Dit is een passage onder de Mozart / Bartoklaan, een weg met weinig verkeer. Het is een faunaplank van 35 cm breed die langs de noordwestzijde de oevers van de Leidse Rijn met elkaar verbindt. Methode(n) 2014: sporenplank. Verwachte soorten: steenmarter, egel, bruine rat, bosmuis, gewone pad. Resultaten: (bruine) rat, muis, kat, pad. Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004 / 05 2009 2014 Noord Zuid Noord Zuid Noord Zuid (Bruine) rat 8 12 Muis 1 2 7 4 Kat 2 7 13 11 8 11 Duif aanwezig Zangvogel 3 3 Meerkoet 1 Waterhoen 3 3 Pad 1 Discussie: deze passage functioneert redelijk. Het gebruik lijkt in de afgelopen tien jaar te zijn toegenomen. Voor onderzoekers is het deel van de faunaplank dat beschut is tegen regen moeilijk bereikbaar. Verbeterpunten: de begroeiing aan de oostzijde belet de toegang tot de plank in enige mate. Deze kan terug gesnoeid worden. Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 31

Beschrijving: Dit is een passage onder de Mozart / Bartoklaan, een weg met weinig verkeer. Het is een faunaplank van 35 cm breed die langs de zuidoostzijde de oevers van de Leidse Rijn met elkaar verbindt. Methode(n) 2014: sporenplank. Verwachte soorten: steenmarter, egel, bruine rat, bosmuis, gewone pad. Resultaten: (bruine) rat, muis, pad. Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004 / 05 2009 2014 Noord Zuid Noord Zuid Noord Zuid (Bruine) rat 8 6 49 37 Muis 40 40 1 12 7 Pad 1 1 Duif 1 2 Meerkoet 5 5 Zangvogel aanwezig Discussie: deze passage functioneert redelijk. Het gebruik lijkt in de loop der jaren te zijn toegenomen. Voor onderzoekers is het deel van de faunaplank dat beschut is tegen regen moeilijk bereikbaar. Verbeterpunten: de begroeiing aan de westzijde belemmerd de toegang in enige mate. Deze kan terug gesnoeid worden. 32 Monitoring faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01

Beschrijving: Dit is een passage onder de Sartreweg, een vierbaans weg met veel verkeer. Het is een voetpad van 2,5 m breed naast een fietspad van 5 m breed die de Houtmanstraat aan de westzijde met de Ariënslaan aan de oostzijde met elkaar verbindt. Er passeren hier veel fietsers en voetgangers. In de tunnel is verlichting aanwezig. Er zijn geen speciale voorzieningen voor fauna aanwezig. Onderzoek naar gebruik van fauna zou met behulp van een zandbed uitgevoerd moeten worden, maar gezien het drukke gebruik door mensen is de kans klein dat dit bruikbare resultaten op zou leveren. In overleg met de opdrachtgever is daarom besloten hier geen onderzoek uit te voeren. Bij eerder onderzoek is deze passage vrijwel zeker verward met de passage bij de Pompelaan (zie 4.48). Voor zover bekend is hier nog niet eerder onderzoek uitgevoerd. Verbeterpunten: in het voetpad zou een faunabuis ingegraven kunnen worden met een rooster aan de bovenzijde. Deze zou aan moeten sluiten op de beplanting aan weerszijden van de weg. Beschrijving: Dit is een passage onder de Benelux- / Socrateslaan, een vierbaans weg met veel verkeer. Het is een faunaplank van 24 cm breed die langs de westzijde de oevers van het Merwedekanaal met elkaar verbindt. Uit de rapportage over 2004 en 05 is niet op te maken of de vermelde gegevens betrekking hebben de loopplank of op het voetpad (zie hieronder). Methode(n) 2014: sporenplank. Verwachte soorten: steenmarter, bruine rat, bosmuis, pad. Resultaten: (bruine) rat, muis. Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 33

Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004 / 05 2009 2014 Noord Zuid Noord Zuid Noord Zuid (Bruine) rat 4 4 7 13 >22* >24* Muis 4 4-2 2 3 Kat 5 5 *= vanwege Discussie: Dit betreft een relatief smalle loopplank (24 cm), hetgeen de plank moeilijk begaanbaar maakt voor mensen. Om ervoor te zorgen dat de vellen papier droog blijven bij regen moet een sporenplank onder een afdak (in beginsel een brug) liggen. In dit geval moest hiervoor over de smalle loopplank een afstand van tenminste 10 m afgelegd worden. Door een kier in de brug liep er echter toch regenwater op de sporenplank, waardoor er in de meeste gevallen geen herkenbare sporen op de vellen achtergebleven waren. De resultaten geven naar verwachting dan ook geen volledig beeld van het gebruik van de passage. Desondanks lijkt het gebruik van de plank in de loop der jaren te zijn toegenomen. Verbeterpunten: voor de verwachte soorten fungeert de loopplank goed. Voor de monitoring is een bredere loopplank wenselijk. Beschrijving: Dit is een passage onder de Benelux- / Socrateslaan, een vierbaans weg met veel verkeer. Het is een voetpad van een meter breed naast een fietspad. Het verbindt de westelijke oevers van het Merwedekanaal. Zoals hiervoor vermeld is uit de rapportage over 2004 / 05 niet op te maken of de vermelde gegevens betrekking hebben op de loopplank of het voetpad; ze staan alleen vermeld bij de loopplank. Methode(n) 2014: zandbed, tegels. Verwachte soorten: bruine rat, bosmuis, egel, pad. Resultaten zandbed: kat, (bruine) rat, salamander, bruine kikker; tegels: niets. 34 Monitoring faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01

Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004/05 2009 2014 Noord Zuid Noord Zuid Noord Zuid (Bruine) rat Zie tabel bij Zie tabel bij 1 2 muis Kat 4.18 4.18. 5 4 Salamander 1 Bruine kikker Dood in de tunnel Discussie: tijdens het onderzoek in het najaar was de tunnel een groot deel van de tijd grotendeels afgesloten vanwege herstelwerkzaamheden. Onderzoek bij het zandbed was toen niet mogelijk. Door voetgangers werd het zandbed vaak grotendeels verstoord. De twee tegels die in de tunnel werden gelegd werden herhaaldelijk van hun plaats gehaald. Tijdens de voorbereiding werd in de tunnel een dode bruine kikker gevonden waaruit kan worden afgeleid dat dit dier probeerde de tunnel als passage te gebruiken. Verrassend is de waarneming van sporen van een salamander. De beoogde soorten, amfibieën, werden niet onder de tegels aangetroffen. Een vergelijking met de resultaten van de loopplank (zie hiervoor) maakt duidelijk dat de tunnel en loopplank elkaar in enige mate aanvullen. Voor een vergelijking van de resultaten moeten die van de tunnel en van de faunaplank worden samengenomen. Hieruit lijkt te volgen dat het gebruik van de faunapassages is toegenomen. Er zijn in 2014 voor het eerst twee doelsoorten waargenomen, salamander en (bruine) kikker. Laatst genoemde was echter dood, wat uiteraard niet wijst op het goed functioneren van de passage. Aannemelijk is dat het gebruik gelijk gebleven is. Verbeterpunten: De tunnel biedt geen dekking aan kleine dieren als muizen en padden. Het functioneren als faunapassage is wellicht te verbeteren door een faunatunnel met aan de bovenzijde een rooster in het voetpad aan te brengen. Beschrijving: Dit is een passage onder de Koningin Wilhelmina- / Balijelaan, een drukke vierbaans weg. Het is een voetpad van een meter breed naast een fietspad dat de westelijke oevers van Merwedekanaal met elkaar verbindt. In de rapportage van het onderzoek in 2009 / 2010 wordt vermeld dat er ook een loopplank aanwezig is onder deze brug. Die is bij dit onderzoek niet aangetroffen. Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 35

Methode(n) 2014: zandbed, tegels. Verwachte soorten: bruine rat, bosmuis, egel, gewone pad. Resultaten zandbed: (bruine) rat, muis, kat, vos, duif; tegels: niets. Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004 / 05 2009 2014 Noord Zuid Noord Zuid Noord Zuid (Bruine) rat 2 Muis 2 1 1 1 Egel 2 2 3 Kat 5 9 4 4 2 4 Hond 3 2 Vos 1 Duif aanwezig Discussie: de waarneming van een vos is een verrassing. Daarbij moet opgemerkt worden dat de prenten van een vos niet met honderd procent zekerheid van die van een hond te onderscheiden zijn; een foto van de voetafdruk is aan twee sporendeskundigen voorgelegd die beide tot de determinatie waarschijnlijk vos kwamen. Het sporenbed was bij de meeste bezoeken grotendeels of geheel verstoord door passanten. De waarnemingen geven zodoende waarschijnlijk geen volledig beeld van het gebruik van deze passage. Dit jaar is er geen egel op deze passage waargenomen, hetgeen zou kunnen duiden op een achteruitgang. Als gevolg van het verstoren van het zandbed is echter geen uitspraak te doen over toe- of afname. Verbeterpunten: de passage biedt geen dekking aan kleine dieren als muizen en amfibieën. Het functioneren als faunapassage is wellicht te verbeteren door een faunatunnel met aan de bovenzijde een rooster in het voetpad aan te brengen. Beschrijving: Dit is een passage onder de Weg der Verenigde Naties / Graadt van Roggenweg, een vierbaans weg met veel verkeer alsmede een trambaan. Het is een doorgetrokken oever in de vorm van een 90 cm brede betonnen rand die langs de westzijde de oevers van het Merwedekanaal met elkaar verbindt. 36 Monitoring faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01

Het onderzoek in de periode 2004 / 05 betrof ook het voetpad dat evenwijdig loopt aan de doorgetrokken oever. In 2014 is dit pad niet onderzocht. Methode(n) 2014: zandbed, tegels. Verwachte soorten: bruine rat, bosmuis, egel, gewone pad. Resultaten zandbed: (bruine) rat, muis, pad, duif; tegels: niets. Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004 / 05 2009 2014 Noord Zuid Noord Zuid Noord Zuid (Bruine) rat 1 3 3 2 3 Muis 10 7 2 2 1 1 Pad 2 1 Kat 7 3 2 1 Duif Veel aanwezig Veel aanwezig Discussie: deze passage wordt naar verhouding weinig gebruikt. Vanwege het veelvuldig aanwezig zijn van duiven is monitoring met een zandbed echter nauwelijks mogelijk; het zandbed stond de meeste tijd vol met voetafdrukken van deze vogels, zodat sporen van andere soorten nauwelijks waarneembaar waren. De vergelijking met resultaten uit voorgaand onderzoek wijzen op een gelijkmatig gebruik, al is in 2014 voor het eerst een doelsoort waargenomen, de (gewone) pad. Verbeterpunten: De aansluitingen met de oevers aan zowel de noord- als de zuidzijde zijn niet optimaal. Hier is waarschijnlijk aarde verdwenen als gevolg van regen. Hierdoor is een steile betonnen rand ontstaan die voor kleine dieren als padden en muizen moeilijk te passeren is. Wellicht is dit probleem duurzaam te verhelpen door een gemetselde, geleidelijk oplopende overgang. De passage biedt nu geen dekking aan kleine soorten als muizen en amfibieën. Dit is mogelijk te verbeteren door (smalle) schanskorven met grote stenen op de betonnen rand te plaatsen. Beschrijving: Dit is een passage onder de Marnixlaan, een vierbaans weg met veel verkeer. Het is een stobbenwal die is uitgevoerd met grote, ten dele ingegraven keien. De passage verbindt de westelijke oevers van de Vecht met elkaar. Methode(n) 2014: zandbed, tegels. Verwachte soorten: bruine rat, bosmuis, egel, gewone pad. Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 37

Resultaten zandbed: (bruine) rat, muis, egel, kat, hond, zangvogel; tegels: niets. Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004 / 05 2009 2014 Noord Zuid Noord Zuid Noord Zuid (Bruine) rat 4 5 Muis 1 2 2 Egel 1 Kat 12 7 2 1 13 12 Hond 3 4 1 Pad 1 zangvogel aanwezig Discussie: Het zandbed was tijdens de meeste bezoeken grotendeels of geheel verstoort. De aangetroffen sporen zijn dan ook te zien als een minimum. De tijdens het onderzoek in mei neergelegde tegels waren na korte tijd verdwenen; hieronder zijn geen amfibieën aangetroffen. De passage functioneert redelijk. In de tweede helft van oktober was er onder een van de keien een holletje van een muis aanwezig, met daar omheen kriskras sporen. Deze staan niet vermeld in de tabel. De vergelijking met de resultaten uit voorgaande jaren lijkt te wijzen op een toename. Gezien de kleine hoeveelheid gegevens speelt toeval echter een te grote rol om conclusies te trekken. Verbeterpunten: De passage biedt weinig beschutting voor kleine dieren als muizen, padden en kleine marterachtigen. Met behulp van schanskorven, gevuld met grove stenen, is dit te verbeteren: tussen en onder deze stenen zijn schuilplaatsen voor deze dieren aanwezig. Ook wordt daarmee het kunstlicht van het naastgelegen fiets- en voetpad afgeschermd. Voor zover bekend levert aanwezigheid van schanskorven geen problemen met vandalisme op. Beschrijving: Dit is een passage onder de J.M. de Muinck Keizerlaan, een vierbaans weg met veel verkeer. Het is een stobbenwal die is uitgevoerd met grote, ten dele ingegraven keien. De passage verbindt de westelijke oevers van de Vecht met elkaar. Methode(n) 2014: zandbed, tegels. Verwachte soorten: bruine rat, bosmuis, egel, gewone pad. Resultaten zandbed: (bruine) rat, muis, egel, kat, duif, zangvogel; tegels: niets. Vergelijking met eerdere resultaten: 38 Monitoring faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01

Soort 2004 / 05 2009 2010 2014 Noord Zuid Noord Zuid Noord Zuid Noord Zuid (Bruine) rat 3 2 Geen Geen 2 1 Muis 2 3 waarnemingen waarnemingen 1 1 Egel 1 1 Kat 8 10 12 9 Vos 1 Duif aanwezig Zangvogel aanwezig Discussie: Evenals bij de Marnixbrug was het zandbed op deze locatie tijdens de meeste bezoeken grotendeels of geheel verstoord. De waargenomen sporen zijn dan ook te zien als een minimale aanduiding van het gebruik van de passage. De twee tegels die voor het onderzoek in het voorjaar neergelegd werden waren al snel verdwenen; hieronder zijn geen amfibieën waargenomen. De vergelijking van resultaten uit voorgaande jaren lijkt te wijzen op een gelijkmatig gebruik, maar de hoeveelheid gegevens is te klein om conclusies te trekken. Verbeterpunten: Zie onder 4.22. Beschrijving: Dit is een passage onder de Darwindreef, een vrij drukke vierbaans weg. Het is een faunabuis van 30 cm breed die de groenstrook langs het spoor verbindt. Methode(n) 2014: sporenplank. Verwachte soorten: steenmarter, bruine rat, bosmuis, egel, bosspitsmuizen, huisspitsmuis, gewone pad, bruine kikker, kleine watersalamander. Resultaten: (bruine) rat, muis, steenmarter, kat. Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004 / 05 2009 2010 2014 Oost West Oost West Oost West Oost West (Bruine) rat 14 16 8 6 10 8 Muis 9 9 10 3 10 12 Kat 7 8 2 1 Mol 1 1 Steenmarter 2 3 Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 39

Discussie: Deze passage functioneert redelijk. Het is voor het eerst binnen de monitoring van deze faunapassages dat de steenmarter is vastgesteld. De vergelijking van de resultaten wijzen op een toenemend gebruik. Verbeterpunten: Zoals bij de meeste metalen faunabuizen wordt de doorgang verkleind met een metalen rooster met mazen van 14 x 14 cm. Dit dient om te voorkomen dat kinderen in de buizen kruipen. Voor een dier als de das zijn deze mazen te klein. Gezien de ligging, niet ver van de Voordorpsedijk (zie 4.29-31) waar de das van passages gebruik maakt, is het wenselijk de doorgang te vergroten. Dit kan waarschijnlijk op een kind-veilige manier door de onderste spijl van het rooster te verwijderen. Een das kan er dan onderdoor kruipen, maar een kind niet. Beschrijving: Dit is een passage onder de Moldaudreef, een vrij drukke weg met aan weerszijden vrij liggende fietspaden. Het is een faunabuis van 30 cm breed die de groenstroken aan weerszijden van de Moldaudreef met elkaar verbindt. Aan de noordwest zijde is een betonnen rand aanwezig welke dieren naar de ingang van de passage geleidt. Methode(n) 2014: sporenplank. Verwachte soorten: steenmarter, bruine rat, bosmuis, egel, bosspitsmuizen, huisspitsmuis, gewone pad, bruine kikker, kleine watersalamander. Resultaten: (bruine) rat, egel, kat, pad. Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004 / 05 2009 2010 2014 Oost West Oost West Oost West Oost West (Bruine) rat 2 2 9 6 14 15 Muis 16 16 1 1 Egel 5 10 Kat 6 5 3 5 1 Pad 1 Discussie: de passage functioneert redelijk. De vergelijking met eerdere resultaten lijkt te wijzen op een toename, met name door twee doelsoorten, de egel en de (gewone) pad. 40 Monitoring faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01

Verbeterpunten: aan de zuidoostzijde is geen structuur aanwezig welke dieren naar de ingang van de buis geleidt. Het aanbrengen van een dergelijke structuur zou het functioneren van de passage waarschijnlijk verbeteren. Beschrijving: Dit is een passage onder de Prinses Irenelaan, een vrij drukke weg. Het is een faunabuis van 30 cm breed die een groenstrook aan beide zijden van de weg verbindt. Aan beide zijden van de Irenelaan zijn ter plaatse hekken aanwezig die moeten voorkomen dat kleine dieren de weg oversteken. Methode(n) 2014: sporenplank. Verwachte soorten: steenmarter, bruine rat, bosmuis, egel, bosspitsmuizen, huisspitsmuis, gewone pad, bruine kikker, kleine watersalamander. Resultaten: (bruine) rat, egel, kat, pad. Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004 / 05 2009 2010 2014 Noord Zuid Noord Zuid Noord Zuid Noord Zuid (Bruine) 4 3 11 9 14 14 5 5 rat Muis 11 11 1 1 Egel 3 4 3 5 Kat 7 8 8 4 7 6 23 22 Pad 1 Discussie: de passage functioneert redelijk. Verbeterpunten: De aanwezige faunahekken sluiten niet aan op de toegangen van de faunabuis. Door dit aan te passen zou het functioneren van de faunabuis te verbeteren zijn. Dit kan gedaan worden door korte hekken te plaatsen die dwars staan op de huidige hekken en waarvan een zijde uitkomt bij de toegangen van de buizen. Monitoring Faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01 41

Beschrijving: Dit is een passage onder de afen toerit van de A27, een vierbaans weg met veel verkeer. Het is een faunaplank van 35 cm breed die langs de oostzijde de oevers van de Kromme Rijns met elkaar verbindt. Methode(n) 2014: sporenplank. Verwachte soorten: steenmarter, bunzing, hermelijn, wezel, bruine rat, bosmuis, veldmuis, rosse woelmuis, egel, bosspitsmuizen, huisspitsmuis, gewone pad. Resultaten: kat, bunzing. Vergelijking met eerdere resultaten: Soort 2004 / 05 2010 2014 Noord Zuid Noord Zuid Noord Zuid (Bruine) rat 3 Muis 1 Egel Kat 5 1 1 1 Hermelijn 1 Bunzing 1 Meerkoet 2 Zangvogel 1 2 Discussie: deze passage functioneert slecht. Het is niet bekend wat hiervan de oorzaak is. Verbeterpunten: Alleen met behulp van een faunakerend hek kan het gebruik verbeterd worden. De situatie ter plaatse (aan zowel de noord- als de zuidzijde) maakt het plaatsen van zo n hek echter bijzonder lastig. 42 Monitoring faunapassages Gemeente Utrecht RA14076-01