Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw

Grote Bickersstraat 74 1013 KS Amsterdam Postbus 247 1000 AE Amsterdam t 020 522 54 44 f 020 522 53 33 e info@tns-nipo.com www.tns-nipo.com Rapport Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw Ronald Baden F8339 september 2010 Dit document is uitsluitend voor deze opdrachtgever opgesteld. Alle in het document vermelde gegevens zijn strikt vertrouwelijk. Publicatie en inzage aan derden, geheel of gedeeltelijk, is zonder schriftelijke toestemming van TNS NIPO beslist niet toegestaan. TNS NIPO ISO 9001 rapport nederlands.dot

Inhoud Samenvatting 1 Inleiding en onderzoeksbeschrijving 3 1 Wie zijn favoriet als opdrachtgevers? 4 1.1 (Semi-)overheid prettigste categorie om voor te werken 4 1.2 Architecten: meeste voorkeur voor Royal Haskoning Architecten 7 1.3 Bouwbedrijven: meeste voorkeur voor Koninklijke BAM Groep 9 1.4 Ingenieurs: meeste voorkeur voor Royal Haskoning en ARCADIS 11 1.5 Installateurs: meeste voorkeur voor Imtech 13 1.6 (Semi-)overheid: meeste voorkeur voor gemeente 15 1.7 Projectontwikkelaars: meeste voorkeur voor Bouwfonds MAB Ontwikkeling 17 1.8 Woningcorporaties: meeste voorkeur Ymere 19 2 Wie is meest vernieuwend in de bouwsector? 21 2.1 Onder architecten bevinden zich de sterkste vernieuwers 21 2.2 Architecten: Royal Haskoning Architecten meest vernieuwend 23 2.3 Bouwbedrijven: Koninklijke BAM Groep meest vernieuwend 24 2.4 Ingenieurs: ARCADIS meest vernieuwend 25 2.5 Installateurs: Imtech meest vernieuwend 26 2.6 (Semi-)overheid: Rijkswaterstaat het meest vernieuwend 27 2.7 Projectontwikkelaars: Heijmans IBC Vastgoedontwikkeling meest vernieuwend 28 2.8 Woningcorporaties: Ymere meest vernieuwend 29 3 Wie is meest succesvol in de bouwsector? 30 3.1 Bouwbedrijven worden gezien als meest succesvol 30 3.2 Architecten: Royal Haskoning Architecten meest succesvol 32 3.3 Bouwbedrijven: Koninklijke BAM Groep meest succesvol 33 3.4 Ingenieurs: ARCADIS meest succesvol 34 3.5 Installateurs: Imtech meest succesvol 35 3.6 (Semi-)overheid: Rijkswaterstaat meest succesvol 36 3.7 Projectontwikkelaars: Heijmans IBC Vastgoedontwikkeling meest succesvol 37 3.8 Woningcorporaties: Ymere meest succesvol 38 4 Aan wie verleent men het liefst een nieuwe opdracht? 39 4.1 Men verleent het liefst opdracht aan bouwbedrijven 39 4.2 Architecten: EGM architecten meest favoriet om opdracht aan te verlenen 41 4.3 Bouwbedrijven: Koninklijke BAM Groep meest favoriet om opdracht aan te verlenen 42 4.4 Ingenieurs: ARCADIS meest favoriet om opdracht aan te verlenen 43 4.5 Installateurs: Imtech meest favoriet om opdracht aan te verlenen 44 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010

4.6 (Semi-)overheid: gemeente meest favoriet om opdracht aan te verlenen 45 4.7 Projectontwikkelaars: Ballast Nedam Ontwikkelingsmaatschappij meest favoriet om opdracht aan te verlenen 46 4.8 Woningcorporaties: Ymere meest favoriet om opdracht aan te verlenen 47 Inhoud figuren en tabellen 1 Overzicht ranglijsten: top 1-noteringen 2 2 Belangrijkste drie redenen om als favoriete categorie te kiezen 4 3 Voor welke van de onderstaande opdrachtgevers in de bouw werkt u het liefst (als opdrachtnemer)? 5 4 Voor welke van de onderstaande opdrachtgevers in de bouw werkt u het liefst (als opdrachtnemer)? uitgesplitst naar categorie waar men werkzaam is 6 5 Belangrijkste drie redenen om als favoriete architect te kiezen 7 6 Voor welke van de onderstaande architecten werkt u het liefst (als opdrachtnemer)? Top 20 8 7 Belangrijkste drie redenen om als favoriet bouwbedrijf te kiezen 10 8 Voor welke van de onderstaande bouwbedrijven werkt u het liefst (als opdrachtnemer)? Top 20 10 9 Belangrijkste drie redenen om als favoriete ingenieur te kiezen 11 10 Voor welke van de onderstaande ingenieurs werkt u het liefst (als opdrachtnemer)? Top 10 12 11 Belangrijkste drie redenen om als favoriete installateur te kiezen 13 12 Voor welke van de onderstaande installateurs werkt u het liefst (als opdrachtnemer)? Top 15 14 13 Belangrijkste drie redenen om als favoriete (semi-)overheidsinstelling te kiezen 15 14 Voor welke van de onderstaande bedrijven of organisaties uit de semi-overheid (rijk, provincie, waterschappen, gemeente en semi-overheid samen) werkt u het liefst (als opdrachtnemer)? 16 15 Belangrijkste drie redenen om als favoriete projectontwikkelaars te kiezen 17 16 Voor welke van de onderstaande projectontwikkelaars werkt u het liefst (als opdrachtnemer)? Top 20 18 17 Belangrijkste drie redenen om als favoriete woningcorporaties te kiezen 19 18 Voor welke van de onderstaande woningcorporaties werkt u het liefst (als opdrachtnemer)? Top 20 20 19 Onder welke van de onderstaande partijen bevinden zich de sterkste vernieuwers? 21 20 Onder welke van de onderstaande partijen bevinden zich de sterkste vernieuwers? uitgesplitst naar categorie waar men werkzaam is 22 21 Welke van de onderstaande architecten vindt u de sterkste vernieuwers? Top 20 23 22 Welke van de onderstaande bouwbedrijven vindt u de sterkste vernieuwers? Top 20 24 23 Welke van de onderstaande ingenieurs vindt u de sterkste vernieuwers? 25 24 Welke van de onderstaande installateurs vindt u de sterkste vernieuwers? Top 20 26 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010

25 Welke van de onderstaande bedrijven of organisaties uit de (semi-)overheid (rijk, provincie, waterschappen, gemeente en semi-overheid samen) vindt u de sterkste vernieuwers? 27 26 Welke van de onderstaande projectontwikkelaars vindt u de sterkste vernieuwers? Top 20 28 27 Welke van de onderstaande woningcorporaties vindt u de sterkste vernieuwers? Top 15 29 28 Onder welke van de onderstaande partijen bevinden zich de meest succesvolle bedrijven of organisaties? 30 29 Onder welke van de onderstaande partijen bevinden zich de meest succesvolle bedrijven of organisaties? uitgesplitst naar categorie waar men werkzaam is 31 30 Welke van de onderstaande architecten vindt u de meest succesvolle? Top 20 32 31 Welke van de onderstaande bouwbedrijven vindt u de meest succesvolle? Top 25 33 32 Welke van de onderstaande ingenieurs vindt u de meest succesvolle? 34 33 Welke van de onderstaande installateurs vindt u de meest succesvolle? 35 34 Welke van de onderstaande bedrijven of organisaties uit de klasse (semi- )overheid (rijk, provincie, waterschappen, gemeente en semi-overheid samen) vindt u de meest succesvolle? 36 35 Welke van de onderstaande projectontwikkelaars vindt u de meest succesvolle? Top 25 37 36 Welke van de onderstaande woningcorporaties vindt u de meest succesvolle? Top 25 38 37 Welke van de onderstaande partijen in de bouw zou u het liefst een opdracht verlenen? 39 38 Aan wie verleent u het liefst een opdracht? uitgesplitst naar sector waar men werkzaam is 40 39 Welke van de onderstaande architecten zou u het liefst een opdracht verlenen? Top 20 41 40 Welke van de onderstaande bouwbedrijven zou u het liefst een opdracht verlenen? Top 25 42 41 Welke van de onderstaande ingenieurs zou u het liefst een opdracht verlenen? 43 42 Welke van de onderstaande installateurs zou u het liefst een opdracht verlenen? Top 20 44 43 Welke van de onderstaande bedrijven of organisaties uit de klasse (semi- )overheid (rijk, provincie, waterschappen, gemeente en semi-overheid samen) zou u het liefst een opdracht verlenen? 45 44 Welke van de onderstaande projectontwikkelaars zou u het liefst een opdracht verlenen? Top 15 46 45 Welke van de onderstaande woningcorporaties zou u het liefst een opdracht verlenen? Top 10 47 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010

Samenvatting De (semi-)overheid is duidelijk de meest favoriete opdrachtgever, zij biedt interessante opdrachten, is een grote opdrachtgever waar veel zaken mee te doen zijn en is betrouwbaar. Voor installateurs en bedrijven in de afbouw zijn bouwbedrijven favoriet als opdrachtgever, voor projectontwikkelaars en aannemers B&U zijn dat de woningcorporaties. Architecten worden als meest vernieuwend gezien. Wat opvalt, is dat men vaak de categorie waar men zelf werkzaam is als meest vernieuwend ziet. De architecten zelf vinden architecten het meest vernieuwend, de installateurs vinden de installateurs het meest vernieuwend, et cetera. Op de vraag wie het meest succesvol is, worden de bouwbedrijven genoemd. Ook hier kiest men vaak de categorie waar men zelf werkzaam is. Architecten echter kiezen de projectontwikkelaars als meest succesvol (en architecten op de tweede plaats). Ook adviesbureaus en bedrijven in de afbouw kiezen projectontwikkelaars als meest succesvol. Men verleent het liefst een opdracht aan een bouwbedrijf, als men mocht kiezen. Bij het opdracht verlenen maakt het uit in welke categorie men zelf werkt. Het verlenen van opdrachten is per categorie verschillend. De architecten geven bijvoorbeeld minder vaak een opdracht uit aan de overheid. Andersom is de overheid een grote opdrachtgever voor verschillende categorieën in de bouw. Als architecten een opdracht verlenen, doen architecten dit het liefst aan bouwbedrijven en andere architecten. De overheid, die aan allerlei ondernemingen in de bouwsector opdracht verleent, doet dit bij voorkeur aan bouwbedrijven, ingenieurs en installateurs. Onder de bouwbedrijven, ingenieurs, installateurs en woningcorporaties is er duidelijk één bedrijf dat eruit springt en op alle vier de aspecten het hoogste scoort. Voor bouwbedrijven is dat Koninklijke BAM Groep, voor ingenieurs is dat ARCADIS, voor installateurs is dat Imtech en voor woningcorporaties is dat Ymere. Van de architecten is het Royal Haskoning Architecten die op drie aspecten het hoogste scoort, maar als het gaat om favoriete opdrachtnemer komt zij na EGM architecten op de tweede plaats. Als we kijken naar de instellingen binnen de (semi-)overheid dan blijken de gemeentes het vaakst als favoriete opdrachtgever en opdrachtnemer te worden gezien, terwijl Rijkswaterstaat het meest vernieuwend en meest succesvol is. Bij projectontwikkelaars komen drie namen als beste uit de bus: Bouwfonds MAB Ontwikkeling is de meest favoriete opdrachtgever, Heijmans IBC Vastgoedontwikkeling is het meest vernieuwend en het meest succesvol, Ballast Nedam Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 1

Ontwikkelingsmaatschappij is de meest favoriete projectontwikkelaar om een opdracht aan te verlenen. In ieder geval zijn de bedrijven die als meest vernieuwend worden gezien ook de bedrijven die als meest succesvol worden aangemerkt. 1 Overzicht ranglijsten: top 1-noteringen Categorie Architecten Favoriete opdrachtgever (Semi-) overheid Royal Haskoning Architecten Koninklijke BAM Groep Royal Haskoning Architecten en ARCADIS Meest vernieuwend Architecten Royal Haskoning Architecten Koninklijke BAM Groep Meest succesvol Royal Haskoning Architecten Koninklijke BAM Groep Favoriete bedrijf om opdracht aan te verlenen EGM architecten Koninklijke BAM Groep ARCADIS ARCADIS ARCADIS Bouwbedrijven Bouwbedrijven Bouwbedrijven Ingenieurs Installateurs Imtech Imtech Imtech Imtech (Semi-) Gemeente Rijkswaterstaat Rijkswaterstaat Gemeente overheid Projectontwikkelaars Bouwfonds MAB Ontwikkeling Heijmans IBC Vastgoedontwikkeling Heijmans IBC Vastgoedontwikkeling Ballast Nedam Ontwikkelingsmaatschappij Woningcorporaties Ymere Ymere Ymere Ymere Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 2

Inleiding en onderzoeksbeschrijving In navolging van de Cobouw top 50 die de meest vooraanstaande bouwbedrijven van Nederland bevat op basis van financiële gegevens, heeft de redactie van Cobouw het plan opgevat om een lijst met meest favoriete opdrachtgevers in de bouw samen te stellen. Deze lijst is, of liever gezegd deze lijsten zijn in samenwerking met TNS NIPO op basis van onderzoek samengesteld. Naast de bepaling van favoriete opdrachtgevers is onderzocht welke bedrijven en organisaties als het meest vernieuwend gezien worden en welke het meest succesvol zijn. Ook is uitgezocht aan wie het liefst een opdracht wordt gegeven. Dit rapport bevat de belangrijkste resultaten van het onderzoek. Het onderzoek is tussen 23 juni en 4 juli van dit jaar online uitgevoerd. Voor het onderzoek zijn 2.075 personen uit de bouwsector ondervraagd. De steekproef bevat naast 1.718 Cobouw-abonnees, 28 Cobouw Linkedin-connecties en 329 bouwprofessionals van het panel TNS NIPObase Business. Het is de bedoeling om het onderzoek bij herhaling op dezelfde wijze uit te voeren om ontwikkelingen in de tijd te kunnen volgen. De respondenten kregen de volgende vragen voorgelegd: - Voor welke opdrachtgevers in de bouw werkt u het liefst (als opdrachtnemer)? - Wat zijn de redenen hiervoor? - Welke bedrijven of organisaties in de bouw vindt u de sterkste vernieuwers? - Welke bedrijven of organisaties in de bouw vindt u het meest succesvol? - Welke bedrijven of organisaties in de bouw zou u het liefst een opdracht verlenen? De vragen zijn zowel gesteld op hoofdniveau ((semi-)overheid, projectontwikkelaars, installateurs, etc. tezamen), als op subniveau (per partij in de bouw). Er is op hoofd- en subniveau gewerkt met lijsten van sectoren en bedrijven in de bouw. Deze lijsten zijn door de redactie van Cobouw opgesteld. De gebruikte toplijsten zijn samengesteld door toe te kennen aan sectoren en bedrijven op basis van de volgorde van noemen. De totalen bepalen de uiteindelijke plaatsing in de toplijsten. Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 3

1 Wie zijn favoriet als opdrachtgevers? 1.1 (Semi-)overheid prettigste categorie om voor te werken Bedrijven die in de bouw werkzaam zijn, werken het liefst aan een opdracht van de (semi-)overheid, zoals voor het rijk, de provincie, de waterschappen, de gemeentes en semi-overheidsinstellingen. De (semi-)overheid heeft duidelijk de voorkeur boven andere opdrachtgevers. Bouwbedrijven komen op de tweede plaats en woningcorporaties volgen op de derde plaats. De drie belangrijkste redenen om voorkeur te hebben voor een opdrachtgever in de bouw zijn over het geheel genomen of het bedrijf/de organisatie interessante biedt, of er goede ervaringen uit het verleden zijn en of het een betrouwbare partner is. Voorkeur voor de (semi-)overheid wordt in sterke mate bepaald door de interessante die zij biedt, gevolgd door de omvang van de organisatie(s); er zijn veel zaken mee te doen. Op de derde plaats staat de betrouwbaarheid van de (semi-)overheid. De kennis van zaken/deskundigheid van het personeel van de (semi-)overheid zijn minder dan gemiddeld een reden om deze instanties graag als opdrachtgever te hebben. De drie belangrijkste redenen om voorkeur te hebben voor bouwbedrijven zijn de aantrekkelijkheid van de, de prettige ervaringen in het verleden en het goede persoonlijke contact. Deze redenen zijn nagenoeg even belangrijk. Bij de voorkeur voor woningcorporaties als opdrachtgever worden dezelfde drie redenen voor de voorkeur als bij bouwbedrijven het meest genoemd. Alleen is de volgorde iets anders. Goed persoonlijk contact staat hier op de tweede plaats en het feit dat het grote opdrachtgevers zijn, is de derde reden. 2 Belangrijkste drie redenen om als favoriete categorie te kiezen Categorieën in de bouw in het (Semi-)overheid Bouwbedrijven Woningbouwcorporaties algemeen 1 Interessante Interessante Interessante Interessante 2 Goede ervaringen Grote opdrachtgever Goede ervaringen Goed persoonlijk contact 3 Betrouwbaarheid Betrouwbaarheid Goed persoonlijk contact Grote opdrachtgever Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 4

3 Voor welke van de onderstaande opdrachtgevers in de bouw werkt u het liefst (als opdrachtnemer)? (Semi-)overheid (rijk, provincie, waterschappen, gemeente en semi-overheid 1 2.046 samen) Bouwbedrijven 2 1.538 Woningcorporaties 3 1.356 Projectontwikkelaars 4 946 Installateurs 5 796 Architecten 6 757 Ingenieurs 7 445 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 5

Het kiezen van een favoriete opdrachtgever hangt sterk af van de categorie waarin men zelf werkzaam is. Niet alle categorieën hebben even vaak te maken met opdrachtgevers. De overheid bijvoorbeeld is zelf een grote opdrachtgever en neemt minder vaak een opdracht aan van andere partijen in de bouwsector. Op de vraag om een favoriete opdrachtnemer te kiezen, geeft dan ook een groot deel (42% van de personen die bij de overheid werken) aan dat zij geen keuze kunnen maken (het is niet van toepassing, geen van de genoemde categorieën zijn van toepassing of men weet het niet). In onderstaande tabel is de rangorde weergegeven, uitgesplitst naar waar men zelf werkzaam is. Architecten en ingenieursbureaus kiezen als favoriet de (semi-)overheid. Installateurs en bedrijven in de afbouw kiezen eerder een bouwbedrijf. Projectontwikkelaars en aannemers B&U kiezen vaker woningcorporaties. 4 Voor welke van de onderstaande opdrachtgevers in de bouw werkt u het liefst (als opdrachtnemer)? uitgesplitst naar categorie waar men werkzaam is Werkzaam bij: Favoriete Architect Ingenieursbureau Installateur Overheid opdrachtgevers 1 (Semi-)overheid (Semi-)overheid (Semi-)overheid Bouwbedrijven (Semi-)overheid 2 Bouwbedrijven Projectontwikkelaars/ Bouwbedrijven (Semi-)overheid Woningcorporaties Woningcorporaties 3 Woningcorporatieontwikkelaars Bouwbedrijven Project- Installateurs Bouwbedrijven % weet niet/ geen van deze/ n.v.t. 20% 12% 11% 42% Werkzaam bij: Projectontwikkelaars* Aannemer B&U Aannemer GWW Adviesbureau Afbouw 1 Woningcorporatiecorporaties Woning- (Semi-)overheid (Semi-)overheid Bouwbedrijven 2 (Semi-)overheid (Semi-)overheid Bouwbedrijven Woningcorporaties (Semi-)overheid/ Woningcorporaties 3 Bouwbedrijven/ Projectontwikkelaars Projectontwikkelaars Projectontwikkelaars Projectontwikkelaars Architecten 43% 16% 9% 12% 17% *=resultaten geven alleen een indicatie wegens laag aantal ondervraagden Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 6

1.2 Architecten: meeste voorkeur voor Royal Haskoning Architecten Van de architecten heeft Royal Haskoning Architecten de meeste voorkeur. EGM architecten staat op een goede tweede plaats. Daarna volgen op enige afstand AGS Architekten & Planners en de Architekten Cie (beide op de derde plek). Het bieden van interessante maakt het prettig om voor een architect te werken. Dit is de belangrijkste reden om voorkeur te hebben voor een bepaalde architect. Daarnaast spelen kennis van zaken (deskundig personeel) en goede ervaringen in het verleden een belangrijke rol bij het prefereren van architecten boven andere categorieën in de bouw. 5 Belangrijkste drie redenen om als favoriete architect te kiezen Architecten in het algemeen Vanwege de lage steekproefaantallen per architect is het niet mogelijk om redenen per architect aan te geven 1 Interessante 2 Kennis van zaken 3 Goede ervaringen Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 7

6 Voor welke van de onderstaande architecten werkt u het liefst (als opdrachtnemer)? Top 20 Royal Haskoning Architecten 1 85 EGM architecten 2 75 AGS Architekten & Planners 3 48 de Architekten Cie 3 48 Van Aken Architecten 4 34 Architecten aan de Maas 5 33 IAA Architecten 6 31 Dam en Partners Architecten 7 29 Jorissen Simonetti architecten 8 28 Wiegerinck Architecten 8 28 Kraaijvanger Urbis, bureau voor architectuur en stadsontwerp 9 25 Designed by Erick van Egeraat 10 23 Inbo Holding 10 23 Movares Nederland / Studio SK 10 23 KAW Architecten en Adviseurs 11 22 KOW architectuur en stedenbouw 11 22 Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs 12 21 Van den Oever, Zaaijer & Partners architecten 12 21 Office for Metropolitan Architecture (O.M.A.) Stedebouw 13 20 Takenaka Europe GmbH - Netherlands Branch 13 20 Van den Berg Architecten 14 18 M3H 15 17 UNStudio 16 16 Oomen Architecten 17 14 Kampman Architecten 18 12 Kokon Architectuur & Stedenbouw 18 12 BCT architecten, ingenieurs & adviseurs 19 11 IBG Architectuur en Bouwplanburo 19 11 Rothuizen van Doorn t Hooft Architecten 19 11 LT Architecten BV BNA 20 10 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 8

1.3 Bouwbedrijven: meeste voorkeur voor Koninklijke BAM Groep Bedrijven die in de bouw werkzaam zijn, werken als het gaat om bouwbedrijven het liefst aan een opdracht van Koninklijke BAM Groep. Dura Vermeer volgt, met afstand, op de tweede positie en Heijmans en Ballast Nedam volgen daarna op positie drie en vier. De voorkeur voor een bouwbedrijf wordt voornamelijk door drie redenen bepaald: of het bedrijf interessante biedt, of er goede ervaringen uit het verleden zijn en of er een goed persoonlijk contact is. De keuze voor Koninklijke BAM Groep als favoriete opdrachtgever wordt in sterke mate bepaald doordat BAM interessante biedt. De grootte van het bedrijf speelt ook een belangrijke rol: BAM is een grote opdrachtgever waar veel zaken mee te doen zijn. En daarnaast speelt de betrouwbaarheid van het bedrijf een rol. De redenen om voor Dura Vermeer te kiezen, zijn meer divers: vanwege goede ervaringen, vanwege de betrouwbaarheid, de interessante, de grootte van het bedrijf, de goede naam en de kennis van zaken. Voor Heijmans wordt voornamelijk gekozen vanwege de interessante die het biedt. Andere redenen spelen minder een rol. Heijmans is het bouwbedrijf waarbij het vaakst de interessante als reden wordt genoemd, bij alle andere bouwbedrijven speelt dit wel een belangrijke rol, maar niet zo sterk als bij Heijmans. Ook voor Ballast Nedam is het bieden van interessante opdrachten een belangrijke reden om dit bedrijf als favoriet te kiezen. Andere zaken die meespelen, zijn de grootte van het bedrijf (veel zaken mee te doen), de goede ervaringen uit het verleden en de goede naam. De bedrijven die kiezen voor Ballast Nedam geven minder vaak dan gemiddeld aan dat ze dit doen vanwege het goede persoonlijke contact. TBI Holdings, op de achtste plaats in de ranglijst, valt op vanwege goede kennis van zaken/deskundig personeel. Dit is voor de helft van degenen die de voorkeur hebben voor TBI de reden om voor dit bedrijf te kiezen (gemiddeld kiezen drie op de tien vanwege de goede kennis van zaken voor een bouwbedrijf). Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 9

7 Belangrijkste drie redenen om als favoriet bouwbedrijf te kiezen Bouwbedrijven in het algemeen Koninklijke BAM Groep 1 Interessante Interessante 2 Goede ervaringen Grote opdrachtgever 3 Goed persoonlijk Betrouwbaarheid contact Dura Vermeer Heijmans Ballast Nedam Goede ervaringen Interessante Interessante Betrouwbaarheid Goed persoonlijk Grote contact opdrachtgever Interessante Goede ervaringen Goede ervaringen 8 Voor welke van de onderstaande bouwbedrijven werkt u het liefst (als opdrachtnemer)? Top 20 Koninklijke BAM Groep 1 414 Dura Vermeer 2 258 Heijmans 3 211 Ballast Nedam 4 202 Strukton 5 122 Van Wijnen Holding 6 119 Koninklijke Volker Wessels Stevin 7 116 TBI Holdings 8 115 Hurks 9 57 Plegt-Vos Bouwgroep 10 55 Aan de Stegge Verenigde Bedrijven 11 45 Bouwbedrijf Midreth 12 42 Nijhuis Bouw 13 40 De Combi Groep 14 34 Janssen de Jong Groep 15 31 BVR-Groep 16 29 Heembouw Holding 17 27 Goldewijk 18 26 Van Oord 19 25 Friso Bouwgroep 20 24 MNO Vervat 20 24 Ter Steege Bouw - Vastgoed 20 24 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 10

1.4 Ingenieurs: meeste voorkeur voor Royal Haskoning en ARCADIS Onder de ingenieurs zijn er twee favorieten: Royal Haskoning en ARCADIS. Beide behalen ongeveer evenveel in de strijd om de hoogste notering. Op de derde plek volgt Deerns Groep. De belangrijkste reden om de voorkeur te hebben voor een ingenieur is de kennis van zaken/de deskundigheid van het personeel. Twee andere belangrijke redenen zijn het bieden van interessante en de goede naam en reputatie. Ook voor Royal Haskoning en voor ARCADIS zijn de bovengenoemde drie redenen de belangrijkste om deze ingenieurs te kiezen als favoriete opdrachtgevers. Het goede persoonlijke contact speelt bij Royal Haskoning minder een rol. Deerns Groep heeft zijn derde positie in de ranglijst juist vooral te danken aan het goede persoonlijke contact. Dit is een even belangrijke reden als de goede naam en de interessante die het bedrijf biedt. 9 Belangrijkste drie redenen om als favoriete ingenieur te kiezen Ingenieurs in het Royal ARCADIS Deerns Groep algemeen Haskoning 1 Kennis van zaken Kennis van zaken Kennis van zaken Goede naam en reputatie 2 Interessante Interessante Interessante Goed persoonlijk contact 3 Goede naam en reputatie Goede naam en reputatie Goede naam en reputatie Interessante Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 11

10 Voor welke van de onderstaande ingenieurs werkt u het liefst (als opdrachtnemer)? Top 10 Royal Haskoning 1 123 ARCADIS 2 121 Deerns Groep 3 102 DHV Holding 4 89 Oranjewoud 4 89 Grontmij 5 78 Witteveen+Bos 6 45 Movares Group 7 43 Fugro 8 35 Tauw Group 9 22 ABT Holding 10 18 Aveco de Bondt Holding 10 18 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 12

1.5 Installateurs: meeste voorkeur voor Imtech Imtech is de installateur waar bedrijven uit de bouw het liefst een opdracht voor uitvoeren. Op de tweede plaats komt BAM Techniek en op de derde plaats Cofely Nederland. Bij het kiezen van de meest favoriete installateur speelt het wel of niet hebben van goed persoonlijk contact de belangrijkste rol. Daarnaast zijn kennis van zaken, het bieden van interessant en eerdere goede ervaringen belangrijk in de keuze. Imtech heeft haar toppositie in de ranglijst niet zozeer te danken aan goed persoonlijk contact, maar juist vooral aan haar goede naam en reputatie. Dit bedrijf wordt het vaakst gekozen vanwege de goede naam. Verder is haar goede naam ongeveer even belangrijk als de kennis van het personeel. Als derde belangrijke reden wordt het aanbod van interessante genoemd en als vierde de innovativiteit van het bedrijf. Het goede persoonlijke contact komt daarna pas als reden. BAM Techniek en Cofely Nederland worden beide gekozen vanwege goed persoonlijk contact, het bieden van interessante, goede eerdere ervaringen en kennis van zaken. 11 Belangrijkste drie redenen om als favoriete installateur te kiezen Installateurs in het algemeen Imtech BAM Techniek Cofely Nederland 1 Goed persoonlijk contact Goede naam en reputatie Goed persoonlijk contact Goed persoonlijk contact 2 Kennis van zaken Kennis van zaken Interessante Interessante 3 Interessante Interessante Goede ervaringen Goede ervaringen Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 13

12 Voor welke van de onderstaande installateurs werkt u het liefst (als opdrachtnemer)? Top 15 Imtech 1 191 BAM Techniek 2 136 Cofely Nederland 3 112 Unica Installatiegroep 4 102 Wolter & Dros Ingenieursbureau 5 96 GTI Installatietechniek 6 71 Croon Elektrotechniek 7 66 Kuijpers Installaties 8 55 Burgers Ergon Installatietechniek 9 49 Strukton Worksphere 10 43 Feenstra Warmte Totaal Zorg 11 37 Kropman Installatietechniek 12 32 Installatiebedrijf G. van Dam 13 28 HVL 14 26 SPIE Nederland 15 23 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 14

1.6 (Semi-)overheid: meeste voorkeur voor gemeente De gemeente is veruit de populairste opdrachtgever van de (semi-)overheidsinstellingen. Op de tweede en derde positie staan respectievelijk de Rijksgebouwendienst en de Rijksoverheid. Ook als het gaat om overheidsinstellingen is het bieden van interessante de belangrijkste reden om voor een overheidsinstelling te kiezen. Daarna spelen de grootte van de instelling, de betrouwbaarheid en het vertrouwenwekkende karakter en de eerdere ervaringen een belangrijke rol. Gemeentes worden vaker uitverkoren als favoriete opdrachtgever (naast de belangrijkste drie genoemde redenen) vanwege het goede persoonlijke contact en ervaringen uit het verleden. De keuze voor Rijksoverheid en Rijksgebouwendienst wordt vaker gemaakt vanwege het aanbod van interessante. Verder speelt bij de Rijksoverheid de aantrekkelijke betaling en de innovativiteit een belangrijkere rol. Bij de Rijksgebouwendienst wordt de deskundigheid van het personeel en de goede naam vaker als reden genoemd (naast de andere belangrijke redenen). 13 Belangrijkste drie redenen om als favoriete (semi-)overheidsinstelling te kiezen (Semi-)overheid Gemeente Rijksgebouwendienst Rijksoverheid in het algemeen 1 Interessante Interessante Interessante Interessante 2 Grote opdrachtgever Grote opdrachtgever Grote opdrachtgever Grote opdrachtgever 3 Betrouwbaar Betrouwbaar Betrouwbaar Betrouwbaar Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 15

14 Voor welke van de onderstaande bedrijven of organisaties uit de semi-overheid (rijk, provincie, waterschappen, gemeente en semi-overheid samen) werkt u het liefst (als opdrachtnemer)? Gemeente 1 1.328 Rijksgebouwendienst 2 791 Rijksoverheid 3 538 Provincie 4 462 Rijkswaterstaat 5 434 Waterschap 6 294 ProRail 7 218 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 16

1.7 Projectontwikkelaars: meeste voorkeur voor Bouwfonds MAB Ontwikkeling Bouwfonds MAB Ontwikkeling is van de projectontwikkelaars de opdrachtgever waar men het liefst voor werkt. Daarna volgen de drie volgende projectontwikkelaars in de ranglijst: AM Real Estate Development, Rabo Vastgoedgroep en Ballast Nedam Ontwikkelingsmaatschappij. Een projectontwikkelaar is vooral favoriet als het bedrijf interessante biedt, als er goede ervaringen zijn in het verleden en als het bedrijf betrouwbaar en vertrouwenwekkend is. De drie belangrijkste redenen om Bouwfonds MAB Ontwikkeling als favoriet te kiezen, zijn het interessante aanbod van, de betrouwbaar en vertrouwenwekkendheid van het bedrijf en het feit dat het een groot bedrijf is waar veel zaken mee gedaan kunnen worden. Voor AM Real Estate Development speelt grootte van het bedrijf minder een rol en zijn het meer de goede ervaringen die bedrijven voor deze projectontwikkelaar laten kiezen (naast aanbod van interessante en betrouwbaarheid). Ook voor Rabo Vastgoed kiest men vanwege de drie hoofdredenen voor een bepaalde projectontwikkelaar. Goed persoonlijk contact en kennis van zaken spelen bij Rabo Vastgoed minder een rol. Ballast Nedam Ontwikkelmaatschappij wordt als opdrachtgever geprefereerd vanwege het interessante aanbod, de goede reputatie en goede ervaringen. Bij deze projectontwikkelaar speelt aantrekkelijke betaling meer een rol dan bij de andere projectontwikkelaars. Een projectontwikkelaar die opvalt, is Heijmans IBC Vastgoedontwikkeling (vijfde positie). Deze onderneming scoort hoog op kennis van zaken. Bijna de helft van degenen die kiezen voor Heijmans IBC Vastgoedontwikkeling noemt de kennis van zaken als reden (ter vergelijking: 22% gemiddeld). 15 Belangrijkste drie redenen om als favoriete projectontwikkelaars te kiezen Projectontwikkelaars in het algemeen Bouwfonds MAB Ontwikkeling AM Real Estate Development Rabo Vastgoed Ballast Nedam Ontwikkelmaatschappij 1 Interessante Interessante Interessante Interessante Interessante 2 Goede ervaringen Betrouwbaarheid Goede ervaringen Betrouwbaarheid Heeft goede naam 3 Goed persoonlijk contact Grote opdrachtgever Betrouwbaarheid Goede ervaringen Goede ervaringen Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 17

16 Voor welke van de onderstaande projectontwikkelaars werkt u het liefst (als opdrachtnemer)? Top 20 Bouwfonds MAB Ontwikkeling 1 148 AM Real Estate Development 2 120 Rabo Vastgoedgroep 3 112 Ballast Nedam Ontwikkelingsmaatschappij 4 106 Heijmans IBC Vastgoedontwikkeling 5 98 ING Real Estate Development 6 95 Dura Vermeer Vastgoed 7 88 OVG Projectontwikkeling 8 84 Schiphol Real Estate 9 73 NS Vastgoed 10 55 Aan de Stegge Verenigde Bedrijven 11 45 3W Vastgoed Ontwikkeling 12 42 ASR Vastgoed Ontwikkeling 13 26 Bemog Projectontwikkeling Kampen 13 26 TCN Property Projects 13 26 Janssen de Jong Groep 14 24 Corio Nederland 15 22 IPMMC Vastgoed 16 21 Leyten Vastgoedontwikkeling 16 21 Hanzevast Development 17 17 Heembouw Vastgoed 17 17 Van Hoogevest Ontwikkeling 17 17 Fortress Groep 18 16 Heilijgers Projectontwikkeling 18 16 Eurocommerce Robex Groep 19 14 Da Vinci Vastgoed 20 13 De Groene Groep 20 13 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 18

1.8 Woningcorporaties: meeste voorkeur Ymere Ymere is de favoriete opdrachtgever onder de woningcorporaties. Woonzorg Nederland en WonenBreburg komen op tweede en derde plaats. Belangrijkste factoren die de keuze van favoriete opdrachtgever onder de woningcorporaties bepalen, zijn: het bieden van interessante, goede ervaringen uit het verleden en goed persoonlijk contact. Hoewel goed persoonlijk contact in het algemeen een belangrijke reden is om een woningcorporatie als favoriet te kiezen, geldt dat niet voor de corporaties in de top 3. Voor Ymere en voor Woonzorg Nederland kiest men voornamelijk omdat dit een groot bedrijf is en daarnaast omdat het interessante biedt en een goede naam heeft. De belangrijkste redenen om voor WonenBreburg te kiezen, zijn de goede ervaringen, de interessante, de goede naam en het nakomen van afspraken. 17 Belangrijkste drie redenen om als favoriete woningcorporaties te kiezen Woningcorporaties Ymere Woonzorg WonenBreburg in het algemeen Nederland 1 Interessante Grote Grote Goede ervaringen opdrachtgever opdrachtgever 2 Goede ervaringen Interessante Interessante Interessante 3 Goed persoonlijk contact Goede naam Goede naam Goede naam en nakomen van afspraken Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 19

18 Voor welke van de onderstaande woningcorporaties werkt u het liefst (als opdrachtnemer)? Top 20 Ymere 1 192 Woonzorg Nederland 2 114 WonenBreburg 3 88 De Alliantie 4 80 BrabantWonen 5 76 Vivare 6 69 WoonFriesland 7 65 Com.wonen 8 61 Wonen Limburg 9 53 Woonstichting de Key 9 53 Stadgenoot 10 50 Wonen Zuid 11 49 Staedion Wonen 12 44 Lefier 13 42 Woonpunt 14 41 Woonstad Rotterdam 14 41 Mooiland Vitalis 15 40 Acantus Groep 16 37 Mitros 17 36 Woningcorporatie De Woonplaats 17 36 Woonwaard 17 36 Haag Wonen 18 33 Tiwos 19 32 Wonen West Brabant 19 32 DeltaWonen 20 30 Maasdelta Groep 20 30 Woonbedrijf SWS.Hhvl 20 30 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 20

2 Wie is meest vernieuwend in de bouwsector? 2.1 Onder architecten bevinden zich de sterkste vernieuwers Bedrijven die in de bouw werkzaam zijn, vinden architecten het meest vernieuwend. Op de tweede positie staan de installateurs en op de derde positie de ingenieurs. Opvallend is dat men meestal de sector waar men zelf werkzaam is als meest vernieuwend ziet. Zo ziet 80% van de personen die bij een architect werkzaam zijn, de sector met architecten als het meest vernieuwend. 19 Onder welke van de onderstaande partijen bevinden zich de sterkste vernieuwers? Architecten 1 1.962 Installateurs 2 1.396 Ingenieurs 3 1.373 Bouwbedrijven 4 1.004 Projectontwikkelaars 5 956 (Semi-)overheid 6 915 Woningcorporaties 7 551 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 21

20 Onder welke van de onderstaande partijen bevinden zich de sterkste vernieuwers? uitgesplitst naar categorie waar men werkzaam is Werkzaam bij: Sterkste Architect Ingenieursbureau Installateur Overheid vernieuwers 1 Architecten Architecten Ingenieurs Installateurs (Semi-)overheid 2 Installateurs Ingenieurs Architecten Architecten Ingenieurs 3 Ingenieurs (Semi-)overheid (Semi-)overheid Ingenieurs Bouwbedrijven/ installateurs % weet niet/ geen van deze 4% 6% 16% 21% Werkzaam bij: Projectontwikkelaars* Aannemer B&U Aannemer GWW Adviesbureau Afbouw 1 Projectontwikkelaars Architecten Bouwbedrijven Ingenieurs/ Architecten Architecten 2 Architecten Bouwbedrijven Ingenieurs/ (Semi-)overheid Installateurs/ (Semi-)overheid/ Projectontwikkelaars Projectontwikkelaars 3 Ingenieurs Projectontwikkelaars Architecten Bouwbedrijven (Semi-)overheid 6% 17% 22% 14% 33% *=resultaten geven alleen een indicatie wegens laag aantal ondervraagden Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 22

2.2 Architecten: Royal Haskoning Architecten meest vernieuwend Royal Haskoning Architecten is niet alleen de meest favoriete opdrachtgever, de architect wordt ook gezien als het meest vernieuwend onder de architecten. Op de tweede positie komt Office for Metropolitan Architecture (O.M.A.) Stedebouw. Op de derde positie komt EGM architecten. 21 Welke van de onderstaande architecten vindt u de sterkste vernieuwers? Top 20 Royal Haskoning Architecten 1 183 Office for Metropolitan Architecture (O.M.A.) Stedebouw 2 147 EGM architecten 3 118 UNStudio 4 93 Designed by Erick van Egeraat 5 78 de Architekten Cie 6 75 Van Aken Architecten 7 73 Kraaijvanger Urbis, bureau voor architectuur en stadsontwerp 8 67 AGS Architekten & Planners 9 64 IAA Architecten 10 62 Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs 11 61 Dam en Partners Architecten 12 57 Movares Nederland / Studio SK 12 57 Jorissen Simonetti architecten 13 54 Architecten aan de Maas 14 53 Inbo Holding 15 52 KOW architectuur en stedenbouw 16 51 Octatube Space Structures 17 40 Van den Oever, Zaaijer & Partners architecten 17 40 Oomen Architecten 18 39 Van den Berg Architecten 18 39 Kokon Architectuur & Stedenbouw 19 35 KAW Architecten en Adviseurs 20 34 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 23

2.3 Bouwbedrijven: Koninklijke BAM Groep meest vernieuwend Als gevraagd wordt naar het meest vernieuwende bouwbedrijf dan wordt de Koninklijke BAM Groep veruit het meest genoemd. Op afstand volgen Heijmans, Ballast Nedam en Dura Vermeer. 22 Welke van de onderstaande bouwbedrijven vindt u de sterkste vernieuwers? Top 20 Koninklijke BAM Groep 1 419 Heijmans 2 171 Ballast Nedam 3 170 Dura Vermeer 4 168 Koninklijke Volker Wessels Stevin 5 124 Strukton 6 102 TBI Holdings 7 74 Van Wijnen Holding 8 70 Plegt-Vos Bouwgroep 9 39 Hurks 10 36 Koninklijke Boskalis Westminster 11 33 Aan de Stegge Verenigde Bedrijven 12 32 BVR-Groep 13 31 GMB Holding 13 31 Van Oord 13 31 Nijhuis Bouw 14 26 Heembouw Holding 15 23 Bouwbedrijf Midreth 16 21 Friso Bouwgroep 16 21 SBB Bouwgroep 17 18 MNO Vervat 18 17 Ooms Avenhorn Groep 18 17 Rasenberg Holding 19 16 Goldewijk 20 14 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 24

2.4 Ingenieurs: ARCADIS meest vernieuwend ARCADIS is volgens personen die werkzaam zijn in de bouw het meest vernieuwende ingenieursbureau. Het tweede bureau, Royal Haskoning, volgt op kleine afstand. De nummer drie positie is ingenomen door DHV Holding. 23 Welke van de onderstaande ingenieurs vindt u de sterkste vernieuwers? ARCADIS 1 409 Royal Haskoning 2 385 DHV Holding 3 260 Oranjewoud 4 236 Grontmij 5 218 Deerns Groep 6 208 Witteveen+Bos 7 144 Fugro 8 135 ABT Holding 9 95 Movares Group 10 85 Tauw Group 11 68 Bartels Ingenieursbureau 12 60 Aveco de Bondt Holding 13 46 Advin 14 19 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 25

2.5 Installateurs: Imtech meest vernieuwend Van de installateurs is Imtech niet alleen de meest favoriete opdrachtgever, ook wordt dit installatiebedrijf gezien als meest vernieuwend. Wolter & Dros Ingenieursbureau staat op de tweede plek en Unica Installatiegroep en BAM Techniek delen (bijna) de derde positie. 24 Welke van de onderstaande installateurs vindt u de sterkste vernieuwers? Top 20 Imtech 1 301 Wolter & Dros Ingenieursbureau 2 199 Unica Installatiegroep 3 163 BAM Techniek 4 162 Cofely Nederland 5 160 Burgers Ergon Installatietechniek 6 118 Croon Elektrotechniek 7 111 GTI Installatietechniek 8 96 Strukton Worksphere 9 94 Kuijpers Installaties 10 88 Brink Climate Systems 11 73 Feenstra Warmte Totaal Zorg 12 64 Kropman Installatietechniek 13 50 HVL 14 44 Breman Topholding 15 31 Van den Pol Elektrotechniek 16 26 A. de Jong Installatietechniek 17 24 Installatiebedrijf G. van Dam 18 23 SPIE Nederland 18 23 Schouten Techniek 19 22 Klimaatservice Holland 20 17 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 26

2.6 (Semi-)overheid: Rijkswaterstaat het meest vernieuwend Rijkswaterstaat wordt als het meest vernieuwend gezien in de sector (semi-)overheid. De Rijksgebouwendienst doet hier nauwelijks voor onder en staat op de tweede plaats. Op nummer drie volgt de Rijksoverheid. 25 Welke van de onderstaande bedrijven of organisaties uit de (semi-)overheid (rijk, provincie, waterschappen, gemeente en semi-overheid samen) vindt u de sterkste vernieuwers? Rijkswaterstaat 1 389 Rijksgebouwendienst 2 379 Rijksoverheid 3 347 Gemeente 4 295 Provincie 5 220 ProRail 6 208 Waterschap 7 111 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 27

2.7 Projectontwikkelaars: Heijmans IBC Vastgoedontwikkeling meest vernieuwend De projectontwikkelaar die op de vijfde positie staat als het gaat om meest favoriete opdrachtgever, Heijmans IBC Vastgoedontwikkeling, wordt gezien als meest vernieuwend onder de projectontwikkelaars. Daarna volgen Dura Vermeer Vastgoed en Ballast Nedam Ontwikkelingsmaatschappij vlak na elkaar op de tweede en derde plaats. 26 Welke van de onderstaande projectontwikkelaars vindt u de sterkste vernieuwers? Top 20 Heijmans IBC Vastgoedontwikkeling 1 159 Dura Vermeer Vastgoed 2 142 Ballast Nedam Ontwikkelingsmaatschappij 3 141 Rabo Vastgoedgroep 4 106 OVG Projectontwikkeling 5 88 Bouwfonds MAB Ontwikkeling 6 76 AM Real Estate Development 7 69 Schiphol Real Estate 8 66 ING Real Estate Development 9 56 Van Hoogevest Ontwikkeling 10 49 NS Vastgoed 11 42 Aan de Stegge Verenigde Bedrijven 12 41 TCN Property Projects 13 33 Heilijgers Projectontwikkeling 14 29 ASR Vastgoed Ontwikkeling 15 25 Janssen de Jong Groep 16 20 3W Vastgoed Ontwikkeling 17 18 Kroonenberg Groep 17 18 Fortress Groep 18 17 De Groene Groep 19 16 Corio Nederland 20 15 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 28

2.8 Woningcorporaties: Ymere meest vernieuwend Van de woningcorporaties springt Ymere eruit als het gaat om meest vernieuwend. Op de tweede positie volgt, op afstand, De Alliantie. Op plek drie staat WonenBreburg. 27 Welke van de onderstaande woningcorporaties vindt u de sterkste vernieuwers? Top 15 Ymere 1 106 De Alliantie 2 45 WonenBreburg 3 37 Vivare 4 35 Woonzorg Nederland 4 35 BrabantWonen 5 34 Wonen Limburg 5 34 Woningcorporatie De Woonplaats 5 34 Staedion Wonen 6 33 Com.wonen 7 28 Mitros 8 22 Stadgenoot 8 22 Woonstichting de Key 9 21 Woonwaard 10 20 Accolade Groep 11 19 Woonpunt 11 19 Tiwos 12 18 Wonen Zuid 12 18 Wonen West Brabant 13 17 Woonbedrijf SWS.Hhvl 14 16 Woonstad Rotterdam 14 16 Woonbron Concern Center 15 15 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 29

3 Wie is meest succesvol in de bouwsector? 3.1 Bouwbedrijven worden gezien als meest succesvol Bouwbedrijven zijn het meest succesvol volgens de personen die in de bouwsector werkzaam zijn. Op een goede tweede plaats volgen de projectontwikkelaars en op de derde positie staan de installateurs. 28 Onder welke van de onderstaande partijen bevinden zich de meest succesvolle bedrijven of organisaties? Bouwbedrijven 1 1.605 Projectontwikkelaars 2 1.556 Installateurs 3 1.194 Woningcorporaties 4 1.041 (Semi-)overheid 5 1.004 Ingenieurs 6 929 Architecten 7 851 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 30

Ook bij de keuze voor de meest succesvolle categorie kiest men vaak de categorie waar men zelf werkzaam is. Uitzondering hier zijn de architecten: zij kiezen de projectontwikkelaars als meest succesvol (en architecten op de derde plaats). Ook adviesbureaus en bedrijven in de afbouw kiezen projectontwikkelaars als meest succesvol. 29 Onder welke van de onderstaande partijen bevinden zich de meest succesvolle bedrijven of organisaties? uitgesplitst naar categorie waar men werkzaam is Werkzaam bij: Meest Architect Ingenieursbureau Installateur Overheid succesvol 1 Bouwbedrijven Projectontwikkelaars Ingenieurs Installateurs (Semi-)overheid 2 Projectontwikkelaars Woningcorporaties Bouwbedrijven Bouwbedrijven Bouwbedrijven 3 Installateurs Architecten (Semi-)overheid/ Projectontwikkelaars Projectontwikkelaars Projectontwikkelaars % weet niet/ geen van deze 21% 12% 19% 22% Werkzaam bij: Projectontwikkelaars* Aannemer B&U Aannemer GWW Adviesbureau Afbouw 1 Projectontwikkelaars Bouwbedrijven Bouwbedrijven Projectontwikkelaars Projectontwikkelaars 2 Bouwbedrijven Projectontwikkelaarontwikkelaars Project- Bouwbedrijven Woningcorporaties 3 Woningcorporaties Woningcorporaties (Semi-)overheid Woningcorporaties Bouwbedrijven 13% 18% 19% 17% 22% *=resultaten geven alleen een indicatie wegens laag aantal ondervraagden Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 31

3.2 Architecten: Royal Haskoning Architecten meest succesvol Onder de architecten is Royal Haskoning Architecten niet alleen de meest favoriete opdrachtgever en de meest vernieuwende onder de architecten, zij is ook het meest succesvol. Op de tweede plaats in de ranglijst van meest succesvolle architecten komt Office for Metropolitan Architecture (O.M.A.) Stedebouw. Na de tweede plek volgen drie architecten met alle drie ongeveer evenveel : IAA Architecten, EGM architecten en de Architekten Cie. 30 Welke van de onderstaande architecten vindt u de meest succesvolle? Top 20 Royal Haskoning Architecten 1 137 Office for Metropolitan Architecture (O.M.A.) Stedebouw 2 104 IAA Architecten 3 69 EGM architecten 4 65 de Architekten Cie 5 62 Dam en Partners Architecten 6 44 Kraaijvanger Urbis, bureau voor architectuur en stadsontwerp 7 43 Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs 8 42 Inbo Holding 8 42 UNStudio 8 42 Van den Oever, Zaaijer & Partners architecten 9 38 AGS Architekten & Planners 10 37 Architecten aan de Maas 11 35 Designed by Erick van Egeraat 12 34 Movares Nederland / Studio SK 13 32 Van Aken Architecten 14 30 Jorissen Simonetti architecten 15 29 Oomen Architecten 16 25 Takenaka Europe GmbH - Netherlands Branch 16 25 Van den Berg Architecten 17 24 Wiegerinck Architecten 17 24 KOW architectuur en stedenbouw 18 22 KAW Architecten en Adviseurs 19 20 M3H 20 17 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 32

3.3 Bouwbedrijven: Koninklijke BAM Groep meest succesvol In de ranglijst van meest succesvol bedrijf onder de bouwbedrijven voert Koninklijke BAM Groep de lijst aan. De nummer twee volgt op grote afstand: Ballast Nedam. Op nummer drie staat Heijmans, met een bijna gelijk aantal als Dura Vermeer (op positie vier). 31 Welke van de onderstaande bouwbedrijven vindt u de meest succesvolle? Top 25 Koninklijke BAM Groep 1 672 Ballast Nedam 2 335 Heijmans 3 279 Dura Vermeer 4 276 Koninklijke Volker Wessels Stevin 5 258 Van Wijnen Holding 6 151 Strukton 7 131 TBI Holdings 8 126 Koninklijke Boskalis Westminster 9 100 Hurks 10 85 Plegt-Vos Bouwgroep 11 69 Heembouw Holding 12 49 Aan de Stegge Verenigde Bedrijven 13 43 Bouwbedrijf Midreth 13 43 Van Oord 14 40 MNO Vervat 15 37 BVR-Groep 16 32 Trebbe Groep 17 29 M.J. de Nijs en Zonen Holding 18 26 Goldewijk 19 25 GMB Holding 20 24 Friso Bouwgroep 21 23 Jorritsma Beheer 22 22 Nijhuis Bouw 22 22 A. Hak Beheer 23 21 De Combi Groep 24 20 Giesbers Groep 24 20 SBB Bouwgroep 24 20 J.M. Deurwaarder 25 19 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 33

3.4 Ingenieurs: ARCADIS meest succesvol Onder de ingenieurs is het ARCADIS die als meest succesvol wordt gezien. Op de tweede plaats staat Royal Haskoning en op de derde plaats Grontmij. 32 Welke van de onderstaande ingenieurs vindt u de meest succesvolle? ARCADIS 1 352 Royal Haskoning 2 254 Grontmij 3 218 Oranjewoud 4 190 DHV Holding 5 174 Fugro 6 135 Witteveen+Bos 7 128 Deerns Groep 8 120 Movares Group 9 78 Tauw Group 10 53 ABT Holding 11 38 Bartels Ingenieursbureau 12 36 Aveco de Bondt Holding 13 22 Advin 14 13 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 34

3.5 Installateurs: Imtech meest succesvol Imtech is volgens personen die werkzaam zijn in de bouwsector het meest succesvolle bedrijf onder de installateurs. Op de tweede en derde positie komen Wolter & Dros Ingenieursbureau en BAM Techniek met bijna evenveel. 33 Welke van de onderstaande installateurs vindt u de meest succesvolle? Imtech 1 361 Wolter & Dros Ingenieursbureau 2 198 BAM Techniek 3 192 Cofely Nederland 4 160 Unica Installatiegroep 5 148 Croon Elektrotechniek 6 130 GTI Installatietechniek 7 101 Burgers Ergon Installatietechniek 8 86 Kuijpers Installaties 9 74 Feenstra Warmte Totaal Zorg 10 65 Kropman Installatietechniek 11 53 Breman Topholding 12 45 Strukton Worksphere 13 43 SPIE Nederland 14 32 Alewijnse Holding 15 28 Brink Climate Systems 16 27 HVL 17 23 Installatiebedrijf G. van Dam 17 23 Breijer Installatietechniek 18 18 Van den Pol Elektrotechniek 18 18 De Groot Installatiegroep 19 16 Klimaatservice Holland 19 16 Heinen en Hopman Engineering 20 15 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 35

3.6 (Semi-)overheid: Rijkswaterstaat meest succesvol De rangorde in meest succesvolle bedrijven of organisaties in de categorie (semi- )overheid wordt aangevoerd door drie rijksinstellingen. Op één Rijkswaterstaat, op twee Rijksgebouwendienst en op drie Rijksoverheid. 34 Welke van de onderstaande bedrijven of organisaties uit de klasse (semi-)overheid (rijk, provincie, waterschappen, gemeente en semi-overheid samen) vindt u de meest succesvolle? Rijkswaterstaat 1 460 Rijksgebouwendienst 2 417 Rijksoverheid 3 360 Gemeente 4 344 Provincie 5 243 Waterschap 6 213 ProRail 7 190 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 36

3.7 Projectontwikkelaars: Heijmans IBC Vastgoedontwikkeling meest succesvol Heijmans IBC Vastgoedontwikkeling is de meest succesvolle projectontwikkelaar. De twee bedrijven op positie twee en drie zijn respectievelijk de Rabo Vastgoedgroep en Dura Vermeer Vastgoed. 35 Welke van de onderstaande projectontwikkelaars vindt u de meest succesvolle? Top 25 Heijmans IBC Vastgoedontwikkeling 1 242 Rabo Vastgoedgroep 2 213 Dura Vermeer Vastgoed 3 202 Bouwfonds MAB Ontwikkeling 4 197 Ballast Nedam Ontwikkelingsmaatschappij 5 189 OVG Projectontwikkeling 6 152 ING Real Estate Development 7 149 AM Real Estate Development 8 101 Schiphol Real Estate 9 94 Aan de Stegge Verenigde Bedrijven 10 78 NS Vastgoed 11 75 Corio Nederland 12 64 3W Vastgoed Ontwikkeling 13 56 Heilijgers Projectontwikkeling 14 47 Van Hoogevest Ontwikkeling 15 43 TCN Property Projects 16 40 Eurocommerce Robex Groep 17 38 ASR Vastgoed Ontwikkeling 18 37 Heembouw Vastgoed 19 34 Janssen de Jong Groep 20 33 G&S Vastgoed 21 30 Fortress Groep 22 27 Kroonenberg Groep 22 27 Bemog Projectontwikkeling Kampen 23 25 Hanzevast Development 24 24 Cobraspen Vastgoed 25 21 Favoriete opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw F8339 TNS NIPO september 2010 37