LES 1 De camera 1.1 De geschiedenis van de camera De oorsprong van de camera ligt in de camera obscura (Latijn voor donkere kamer ) en is een optisch instrument dat al door de Arabieren in 980 werd beschreven. Het bestaat uit een afgesloten doos of een ruimte met slechts één klein gaatje in een wand. Het licht dat van buitenaf door dit gaatje schijnt wordt op de tegenoverliggende wand geprojecteerd. Het verbazende is dat het beeld ondersteboven verschijnt (zie de illustratie hieronder). Door het beeld over te trekken kan een betrouwbare representatie van de buitenwereld gemaakt worden. Voor kunstenaars was dit een enorme doorbraak en het is bekend dat bijvoorbeeld schilders als Vermeer zeer waarschijnlijk deze methode gebruikte om zijn scenes op doek te krijgen. Door het gaatje groter of kleiner te maken wordt de toestroom van licht gereguleerd. Hoe kleiner het gaatje is, hoe scherper het beeld verschijnt maar ook hoe zwakker. Hoe groter het gaatje, hoe helderder het beeld maar hoe onscherper het wordt geprojecteerd. De lens van uw camera bevat een verstelbaar instrument dat we diafragma noemen ( tussenschot ) dat de doorlating van licht regelt. Het principe van de Camera Obscura: het door kaarsen verlichte hoofd werpt door een kleine opening zijn beeld in een donkere ruimte op de wand. 4
Nu weet u de oorsprong van het woord camera. Maar er is natuurlijk een belangrijk verschil met de aloude camera obscura: de lens. Lenzen werden al ver voor Christus gebruikt als vergrootglas (vaak om brand te stichten). De naam die wij er voor hebben stamt af van het Latijnse woord voor linzen, door de overeenkomst in vorm van deze peulvrucht. Een lens heeft de eigenschap om licht te buigen waardoor men het kan convergeren of focussen. Zo hebben we de basisprincipes van de moderne camera: een doosje met een verstelbaar gaatje en een lens om scherp te stellen. Daarover later meer. De uitvinding van lichtgevoelig materiaal zorgde ervoor dat het licht zijn sporen naliet op een combinatie van chemicaliën en zilver. De drager hiervoor was aanvankelijk glas (in 1839 geïntroduceerd als daguerreotype) en later op cellulose, wat we later film zijn gaan noemen. Met de digitalisering van de 20e eeuw is film in vergetelheid geraakt. Film is nu voor velen een verre herinnering. Tegenwoordig heeft een camera een lichtgevoelige beeldsensor die impulsen doorstuurt naar een microprocessor zodat een beeld ontstaat dat opgeslagen wordt op een chip. Zo n beeldsensor is de afgelopen decennia steeds geavanceerder geworden en zelfs de grootste scepticus moet toegeven dat er grote stappen zijn gemaakt waardoor digitale camera s tot meer in staat zijn dan ooit met film kan worden bereikt. Toch zullen er mensen zijn die de aloude film een warm hart toedragen en weigeren over te stappen naar digitaal, een beetje zoals met vinyl gebeurde toen de compact disc zijn intrede deed. Ieder zijn meug! 1.2 Cameratypes Voor dit cursusboek onderscheiden we twee type camera s: de compactcamera en de spiegelreflexcamera. Als u een compactcamera heeft dan is dat waarschijnlijk omdat deze, het woord zegt het al, kleiner is en gemakkelijk meegenomen kan worden. Een spiegelreflexcamera is nu eenmaal veel groter en zwaarder. Maar het stelt u ook in staat veel verder te gaan in de creatieve invulling van uw foto s. Hoe het ook zij, om met de woorden van de beroemde fotografe Annie Leibovitz te spreken: de beste camera is de camera die je altijd bij je hebt. En daar valt niets op af te dingen. 5
De principes van beide camera s zijn echter gelijk en een goede compactcamera hoeft niet slechtere foto s op te leveren als u de basistechnieken goed begrijpt en u verder durft te gaan dan de standaardinstellingen. Een nadeel van de compactcamera is echter dat de sluitertijden en diaframawaarden doorgaans niet of moeilijk aan te passen zijn, wat veelal afbreuk doet aan de creatieve mogelijkheden. 1.3 De onderdelen van de camera Digitaal of niet, de camera bestaat al meer dan een eeuw uit dezelfde onderdelen: De zoeker Waar vroeger de fotograaf onder een doek zijn beelduitsnede bepaalde, hebben we tegenwoordig de zoeker. Bij eenvoudige compactcamera s kijkt men als het ware door een ruitje langs de lens naar het onderwerp en met de tegenwoordig meer gebruikelijke compactcamera s ziet u het onderwerp op een beeldscherm. Met een spiegelreflexcamera kijkt u echter door de lens. Boven: typische compactcamera (zoekerloos met display achterzijde) Onder: typische Spiegelreflexcamera. Vaak noemt met zo n camera ook wel een DSLR of Digital Single Lens Reflex in het Engels. Zo n spiegelreflexcamera ontleent zijn naam aan het feit dat er een spiegel in de camera is gemonteerd die het licht dat door de lens naar binnenvalt via een prisma omhoog projecteert naar de zoeker van de camera. Als de ontspanknop van de camera wordt ingedrukt dan klapt de spiegel omhoog, valt het licht via een sluiter op een beeldsensor en de foto is gemaakt. 6
Ingebouwd flitslicht (hier uitgeklapt) Aansluitpunt flitslicht ( schoen ) Menuknop Zoeker Ontspanknop Spiegel Camerabehuizing (body) Lenzen Een spiegelreflexcamera biedt iets extra s ten opzichte van een traditionele compactcamera: de mogelijkheid om lenzen te wisselen. Hierdoor kunt u uw camera aanpassen aan het onderwerp dat u fotografeert. Een groothoeklens als u een interieur (een breed beeld) wilt fotograferen en een telelens als u meer geïnteresseerd bent in bijvoorbeeld vogels (u haalt dichtbij wat veraf is). U hoeft geen uitgebreide collectie lenzen te hebben bij de start, u kunt eerst met de bijgeleverde lens uitproberen welke onderwerpen u liggen. Als u op zoek gaat naar een nieuwe lens, bedenk dan dat de kwaliteit van een lens een grote invloed kan hebben op het eindresultaat. Een lens gaat vele jaren langer mee dan de camera zelf, een goede aankoop kan een prima investering zijn. Bedenk vooraf goed waar uw behoeftes liggen en probeer verschillende lenzen uit. Let op dat u lenzen kiest die geschikt zijn voor uw camera. Nikon lenzen werken niet op een Canon camera en andersom. 7
Elk objectief heeft een bepaalde brandpuntsafstand. Maar wat is dit precies? De brandpuntsafstand van een objectief is de afstand in millimeters van het objectief waar lichtbundels samen komen (brandpunt). Klinkt misschien ingewikkeld, maar ik leg het graag uit als de afstand in millimeters tussen de sensor van de camera en het midden van het objectief. Hoe lager het getal van de brandpuntsafstand, hoe meer men ziet. Lenzen met een getal onder de 30mm noemen we dan ook groothoeklenzen. Hoe hoger het getal van de brandpuntsafstand, hoe meer het beeld dichterbij gehaald wordt. We spreken dan over een telelens. Een flinke telelens heeft een brandpuntsafstand van 300mm. Verschillen in beeldhoek van een groothoeklens (links) en een telelens. De kaders representeren de beeldhoeken van verschillende lensgrootten. 8
De menuknop Op elke camera zit een menuknop. Via deze knop is het mogelijk om uw belichtingsinstellingen te bedienen. Met de A(Av)-, M- of S-stand stelt u uw prioriteitsmodus in. In de A stand kunt u het diafragma aanpassen. Zo kunt u de diafragma groter of kleiner maken, de andere instellingen passen zich dan automatisch aan. In de S-stand is het mogelijk om de sluitertijd aan te passen. De overige instellingen passen zich dan aan op de door u gekozen sluitertijdvoorkeur. Opslagmedia De digitale camera heeft altijd een opslagmedium waarop de foto s worden opgeslagen. Dit vervangt samen met de beeldsensor het vroegere fotorolletje. Deze kleine kaartjes zijn te vervangen waardoor u een enorme bibliotheek kunt opbouwen. Er zijn diverse formaten, typen en opslagcapaciteiten. Deze zijn niet onderling uitwisselbaar dus let goed op wanneer u een nieuwe opslagkaart koopt. De meest gangbare formaten zijn: CompactFlash, SD, MicroSD, xd en Sony s Memory Stick. De ontwikkeling hiervan staat niet stil dus hier zullen ongetwijfeld nieuwe systemen bijkomen. De opslagcapaciteit is meestal evenredig aan de prijs van het kaartje: hoe groter de opslagcapaciteit, hoe meer foto s u kunt maken. Maar er zitten ook verschillen in snelheid tussen kaarten en systemen. Dit wordt gemeten in megabytes per seconde en dit bepaalt hoe snel u foto s achter elkaar kunt schieten. En ook hier: hoe duurder, hoe sneller. Laat u zich bij een goede fotozaak hierover informeren. 9
Beeldsensor Dit onderdeel is het magische component van de camera: hierop wordt het licht dat door de lens valt geprojecteerd. Zie het als het netvlies van uw oog. De sensor zet het licht om in een electrisch signaal dat door de geheugenkaart wordt opgeslagen. De meest gangbare sensors zijn de CMOS en CCD chips. in beginsel zijn deze typen gelijk maar CMOS wordt doorgaans in de wat goedkopere camera s gebruikt. Elke sensor bestaat uit miljoenen gevoelige cellen, fotosieten genaamd, die corresponderen met een pixel (wat staat voor picture element ) in de uiteindelijke foto. Deze cellen vangen samen de drie hoofdkleuren waaruit het ons zichtbare licht bestaat: rood, groen en blauw. Wat de ene sensor beter dan de ander maakt hangt af van vier factoren: hoe groot de lichtgevoeligheid is, hoe ruisgevoelig het is en het dynamisch bereik (hoe goed het verschillen in schaduwen en lichte partijen meet). De vierde factor is resolutie: hoe meer lichtgevoelige fotosieten, hoe meer pixels en dus hoe scherper de foto. De waarden hiervan wordt weergegeven in megapixels, afgekort tot MP. Sensors zijn altijd volop in ontwikkeling en het aantal megapixels neemt alleen maar toe. Toch is het aantal megapixels niet zaligmakend: veel hangt af van de kwaliteit van de overige onderdelen. Laat u zich dus vooral niet gek maken wat resolutie betreft. 10