Scherp of onscherp? Omgaan met scherptediepte.

Transcriptie

1 Scherp of onscherp? Omgaan met scherptediepte. Lezing door Hannes Voor CGC Fotoclub 22 november 2018 Inleiding Iedere fotograaf wordt vroeg of laat geconfronteerd met onscherpte. Onscherpte kan functioneel zijn door bewust delen van de opname onscherp te laten. Het onderwerp komt dan los van de achtergrond. Vaak is onscherpte echter storend en ongewenst. Hoe kunnen we in de praktijk maatregelen treffen om onscherpte te beperken. In dit verhaal gaat het om optische onscherpte. Belichtingstijd en ISO-waarde spelen in dit verhaal geen rol. Ik heb het dus niet over bewuste ( meetrekken om snelheid te suggereren) of onbedoelde bewegingsonscherpte. Om een aantal vuistregels te kunnen begrijpen eerst en stukje theorie. Een stukje theorie Uit het natuurkundeboek van de middelbare school kennen we nog wel de schematische voorstelling van de stralengang door een positieve lens. In theorie is alleen het punt waar de stralen elkaar kruisen scherp. In de praktijk is s de scherptediepte. Voor en achter dit gebiedje begint de onscherpte. Maar wat is scherp? In de praktijk wordt 0,03 mm aangehouden. In het plaatje aangeduid met x Bij sensors kleiner dan full frame moet dit getal nog gedeeld worden door de cropfactor. Formules om te vergeten Er kunnen een aantal formules worden afgeleid die inzicht geven in het begrip onscherpte en scherptediepte. Zie hiervoor de opgegeven bronnen. [1], [2], [3] en [6]

2 Hierin komt het begrip hyperfocale afstand voor. [7] Dit is de scherpstelafstand waarbij het gebied tussen de helft van deze afstand en oneindig scherp wordt afgebeeld. Vuistregels om te onthouden De formules mag je vergeten, maar er volgen een paar belangrijke vuistregels uit. Regel 1. De scherptediepte is omgekeerd evenredig met het kwadraat van de brandpuntafstand. Voorbeeld: als het brandpunt van 100 naar 50 mm gaat (factor 2 kleiner) dan worde de scherptediepte een factor 4 groter. In de praktijk is de scherptediepte van groothoeklenzen en compact camera s derhalve groter dan bij het gebruik van telelenzen. Regel 2. De scherptediepte is evenredig met het kwadraat van de instelafstand. Waarneming: bij close-up (kleine instelafstand) is de scherptediepte veel kleiner. Regel 3. De scherptediepte is omgekeerd evenredig met de diafragmaopening van de lens. Regel 4. (niet zo belangrijk) De scherptediepte is evenredig met de toegestane onscherptecirkel. De praktijk Hoe vertaalt zich deze theorie naar de praktijk? We zien dat in de tijd van de analoge camera s de scherptediepte vaak visueel werd gemaakt. Tegenwoordig kan met behulp van computers en internet de nodige kennis snel worden vergaard. Vroeger In de tijd van de analoge camera s zeker toen er nog weinig spiegelreflexcamera s waren waren de objectieven vaak uitgerust met een scherptediepte-indicator. Dan was in één oogopslag te zien hoe groot het scherptedieptebereik was. Scherptediepte bij instelling op ca 1,8 m loopt van 1,4 m tot 3 m bij f16 Hoe groter de instelafstand, des te groter het scherptedieptebereik (Regel 2) Scherpstellen bij en spiegelreflex gebeurde met de volle lensopening. Op sommige objectieven zat en knopje om het diafragma te sluiten, zodat in de zoeker de scherptediepte globaal kon worden beoordeeld. Voorbeeld: Olympus OM2n met f1.8/50 mm. Nadeel was dat bij gesloten diafragma het matglasbeeld donker werd. Voor bepaalde objectieven waren scherptedieptetabellen beschikbaar

3 Nu Met de komst van computers en speciale internet sites is het mogelijk om per camerabody en objectief in een rekenprogramma op het internet een scherptedieptetabel zelf te maken. [7] Met een paar camera-lens combinaties ga ik een en ander uitleggen. Compactcamera s zijn gulzig. Dat wil zeggen dat (bijna) alles van voor tot achter scherp wordt afgebeeld. Dit komt door de relatief groothoekige objectieven. Voor de gemiddelde kiekjesmaker een uitkomst, maar als je bewuste onscherpte wilt toepassen om de aandacht op het onderwerp te vestigen is dat een probleem. Bij lenzen met een normale brandpuntsafstand is meestal wel een bevredigende scherptediepte in te stellen door met de afstand en het diafragma te spelen.. Mijn camera staat standaard ingesteld op Av (diafragmavoorkeur). Met belichtingstijd en ISO-waarde wordt dan een goed belichte opname gemaakt. Telelenzen worden gebruikt om objecten dichterbij te halen. De kleinere scherptediepte wordt daarbij voor lief genomen. Als het diafragma ver gesloten is, wordt de belichtingstijd langer, waardoor kans op bewegingsonscherpte optreedt. In dat geval een statief gebruiken. Een korte telelens ( mm) wordt vaak portretlens genoemd zodat door de wat grotere afstand van de camera tot de persoon een ongedwongen opname kan worden gemaakt met weinig vertekening (zoals bij veel selfies het geval is. Door de wat geringere scherptediepte komt het portret los van de achtergrond. Probleemgebieden Scherptediepte wordt een probleem, als zowel objecten op de voorgrond als de achtergrond scherp moeten zijn. Dan is er geen afstand- en diafragma instelling te vinden om dit voor elkaar te krijgen. Het probleem is ook duidelijk aanwezig in het close-up en macro gebied. Hoe kleiner de afstand, hoe kleiner de scherptediepte. Als voorbeeld de scherptedieptetabel die ik voor mijn camera/lens heb gemaakt met behulp ban de rekenmodule op de website van DOFmaster. [7]

4 Het is wat werk, maar met dit programma is onderstaande scherptediepte tabel samengesteld. Deze tabel geeft inzicht in de scherptediepte. Wil je een voorwerp van 40 mm diep scherp afbeelden met een opnameafstand van 25 cm en diafragma 16, dan is de scherptediepte slechts 8 mm. Er zijn dus minstens 5 opnamen nodig om het hele gebied scherp af te beelden. Gelukkig komt de moderne computertechniek ons hier te hulp. Met Focus Stacking ( in het Nederlands: foto s stapelen) kan in Photoshop een foto worden samengesteld die van voor tot achter scherp is. Er zijn overigens meer programma s beschikbaar, die Focus Stacking kunnen uitvoeren. Focus Stacking. Benodigd zijn: een camera waarbij handmatig scherp gesteld kan worden en een statief. Schat hoe groot het gebied is dat scherp moet worden afgebeeld. Met behulp van het rekenmodel in DOFmaster kan berekend worden hoe groot de scherptediepte bij een gegeven lens, diafragma en afstand zal zijn. Maak met verschillende scherpstelafstanden een serie foto s waarbij de scherptediepte-afstanden iets overlappen. Breng deze serie opnamen over naar de computer waar Photoshop [4]op geïnstalleerd is. Open Photoshop en kies Bestand Scripts Bestanden laden naar stapel. Er wordt een venster geopend waar om de gemaakte serie opnamen gevraagd wordt.

5 Vul de reeks in en druk op ok. Dan zie je in het lagenpalet de opnamen verschijnen. Iedere foto op een eigen laag. Selecteer alle lagen door op de eerste laag te gaan staan en met ingedrukte Shift op de laatste. Ga vervolgens naar Bewerken Lagen automatisch uitlijnen. Als dit klaar is, zie je aan de randen van de het fotopakket kleine verschillen ontstaan. Ga dan naar Bewerken Lagen automatisch overvloeien. Nu zie je op alle lagen laagmaskers ontstaan.. Als dit klaar is, ga dan naar Laag Een laag maken. Nu is er een afbeelding gemaakt waarin van alle foto s de scherpe gebieden zijn samengevoegd. Nu nog een nette uitsnede bepalen en eventueel kleine kleur- en helderheidscorrecties aanbrengen. Toekomst Apple komt in de nieuwste software versies (ios 8 en ios12) met mogelijkheden om Focus Stacking min of meer automatisch uit te voeren.[9] Zie bijvoorbeeld de apps Focus Stacker en Stay Focussed. De Nikon D850 kan ook In de nabije toekomst zullen de mogelijkheden om automatische Focus Stacking uit te voeren ongetwijfeld toenemen. Deze voordracht geeft hopelijk wat basiskennis over deze toepassing. Geraadpleegde bronnen [1] Encyclopedie voor fotografie en cinematografie P. Heyse / A.S.H. Craeybeckx Winkler Prins 1959 [2]Modern optics Earl B. Brown Reinhold publishing Corporation 1966 [3] Macrofotografie Dr. W. Kruyt Focus 1964 [4] Adobe Photoshop CC 2018 [5] Youtube instructies met als zoekopdracht Depth of Field [6] Wikipedia.org/scherptediepte [7] Internet: [8] [9]