Deïnstitutionalisatie is meer dan fysieke integratie! De zorg voor mensen met een verstandelijke beperking vanuit een nieuw perspectief Jos van Loon
Kwaliteit van bestaan als uitgangspunt voor ondersteuning Op weg naar een inclusieve samenleving
Oftewel: institutionalisatie deïnstitutionalisatie recommunalisatie
Belangrijke elementen in dit proces Visie-ontwikkeling: Emancipatie van mensen met een verstandelijke beperking en de nadruk op kwaliteit van bestaan Ontmantelen van de instituutszorg én Ontwikkelen van een ondersteuningsmodel Werken aan inclusie én community building
Mijn achtergrond: Arduin 1994: Een instituut met onvoldoende kwaliteit van zorg in meerdere opzichten; zeer geringe dagbesteding; 280 cliënten in grootschalige woonafdelingen op het terrein Leidraad in de veranderingen: Emancipatie en zelfbepaling zijn voor alle mensen fundamenteel om te komen tot een optimale kwaliteit van bestaan Ontwikkeling: Van zorg naar ondersteuning
Arduin werd een transmurale organisatie: wonen, werken, ondersteuning en scholing. D.V.O.-erkenning: 71 cliënten K.D.C.-erkenning: 20 cliënten Intramuraal: 377 cliënten Logeeropvang // Thuiszorg zo n 920 medewerkers ruim 110 woningen in 21 dorpen / steden, gemiddelde bezettingsgraad 3,8 Volledige dagbesteding voor iedereen in 21 bedrijven en ruim 30 basiseenheden Arduinse school met ruim 50 cursussen
Visie Mensenrechten! Veranderde opvattingen over de aard van een verstandelijke beperking. Kritiek op instituutszorg door de jaren heen Kwaliteit van bestaan: inclusie, zelfbepaling, empowerment van zorgdenken naar ondersteuningsdenken
Nieuwe definitie verstandelijke handicap:1992!/2002 Van: vast kenmerk: hij/zij is verstandelijk gehandicapt en heeft sociale beperkingen ->mensen met absolute beperkingen: defect-denken! Naar: een toestand: deze persoon behoeft op deze gebieden ondersteuning, met deze mate van intensiteit interactie tussen individu en omgeving ->mensen met mogelijkheden
Maatschappij-kritische opvatting over de aard van een handicap (Disability studies) Rioux: een handicap dient niet meer gezien te worden als individueel probleem, maar als een sociaal construct: het product van een sociale, legale, politieke en economische context -> sociale en economische factoren maken een individu gehandicapt
Kritiek op institutionele zorg Goffman: Totale institutie Dennendal Van Gennep: instituut bedreiging voor de persoonlijkheid People First: The Retarding Environment Van Hove: Verdinging Ouders: There is a hell
Uitgangspunten m.b.t. kwaliteit van bestaan (Schalock) Bij de kwaliteit van bestaan voor mensen met handicaps gaat het om hetzelfde als dat wat belangrijk is voor iedereen Kwaliteit van bestaan wordt vergroot als mensen zelf participeren in beslissingen m.b.t. hun eigen leven Kwaliteit van bestaan wordt vergroot door mensen in hun eigen plaatselijke samenleving te accepteren en volledig te integreren
Dimensies kwaliteit van bestaan (Schalock) Emotioneel welbevinden Interpersoonlijke relaties Materieel welbevinden Persoonlijke ontplooiing Lichamelijk welbevinden Zelfbepaling Sociale inclusie / erbij horen Rechten
De dimensies die centraal staan als het gaat om de noodzakelijke vernieuwing inclusie zelfbepaling persoonlijke ontwikkeling Het is belangrijk dat deze nadruk op emancipatie, op deze dimensies van Kwaliteit van Bestaan, consistent wordt doorgevoerd in alle besluiten die worden genomen: m.b.t. wonen en werken dus: ontmantelen van het instituut, de opvattingen van de cliënten spelen een belangrijke rol in het vormgeven van de organisatie ontwikkelen van een ondersteuningsmodel EN ER IS GEEN MAAR..
Een leven naar eigen keuze: zelfbepaling Iedereen kan in zijn/haar leven voor hem/haar belangrijke keuzes maken (ondersteuning persoonlijk assistent) Richtinggevend principe voor alle cliënten In een mensbeeld van onderlinge afhankelijkheid Leren keuzes maken Wonen naar eigen keuze: woonbureau Werken naar eigen keuze: vacaturebank
Inclusie: meedoen in de samenleving! Mensen bestaan met andere mensen Alle mensen hebben het recht om volledig en volwaardig deel uit te maken van hun samenleving: gezin, buurt, school, werk, woning, vrije tijd, religie Geen wij en zij Een inclusieve samenleving!
Inclusie in de praktijk van Arduin Normale woningen op de gewone huizenmarkt in de regio voor alle cliënten thuiskomen in een gewone straat, buren, spelende kinderen, boodschappen doen, huisdieren, gewone kerk, verscheidenheid Groter beroep op de samenleving, het sociale netwerk van het gezin / familie, het bedrijfsleven en vrijwilligers Pleeggezinnen voor kinderen Werk of dagbesteding in bedrijven en dag centra geintegreerd in de samenleving
Overzicht woningen Gem. bezettingsgraad 3,8 18 woningen met 1 cliënt 6 woningen met 2 cliënten 29 woningen met 3 of 4 cliënten 13 woningen met 4 cliënten 10 woningen met 5 cliënten 10 woningen met 6 cliënten 2 woningen met 7 cliënten, o.a. appartementen 3 woningen met 8 cliënten, o.a. appartementen 2 woningen met 9 cliënten, appartementen 1 boerderij met 14 cliënten, appartementen 1 boerderij met 17 cliënten, appartementen
Ontplooiing en ontwikkeling Empowerment: mensen in staat stellen om te leren voor zichzelf op te komen en controle over hun eigen leven te nemen Leren doe je via ervaring Scholing en ontwikkeling
Empowerment in de praktijk van Arduin Leren door ervaring Deelnemen aan de samenleving (Ondersteuning in) Je eigen beslissingen nemen Cliënten hebben mogelijkheden die niemand ooit gedacht had Scholing: Arduinse School Gericht op emancipatie en bewustwording Meer dan 50 cursussen voor alle cliënten: Algemene vorming, Sociale vorming, Maatschappelijke vorming, Arbeidsvorming, Creatieve vorming Cursussen opgezet op verzoek van de cliënten Leren leren Een soort inhaalslag
Met als gevolg.. Van zorg naar ondersteuning! Deïnstitutionalisatie vereist het ontwikkelen van een ondersteuningsmodel
Het ondersteunings-, of supportmodel is eigenlijk heel simpel: Je laat mensen wonen in een huis waar zij zelf willen wonen en werken daar waar men wil werken, en je biedt vervolgens de ondersteuning die iemand nodig heeft. Op het moment dat iemand veel ondersteuning nodig heeft, dan biedt je veel ondersteuning. Indien een persoon weinig ondersteuning nodig heeft, dan biedt je weinig ondersteuning. Als iemand 24 uur per dag iemand in de buurt nodig heeft, dan is dat de ondersteuning. Als iemand 1 uur per week iemand nodig heeft, die langs komt voor zijn financiële papieren te regelen, dan wordt die ondersteuning geboden.
Definitie van Supports (A.A.M.R.) Supports zijn bronnen en strategieën die erop gericht zijn om de ontwikkeling, educatie, belangen, en het persoonlijke welbevinden van een persoon te bevorderen en die het individuele functioneren verhogen.
Ondersteuning van de individuele persoon : Ondersteuning veronderstelt dat de persoon met een handicap niet klaar hoeft te zijn om te worden toegelaten tot een bepaalde vorm van wonen of dagbesteding. Ondersteuning wordt in eerste instantie geboden door het natuurlijk netwerk van de persoon: ouders, familie, vrienden, buren, collega s, vrijwilligers.
Wanneer het natuurlijk netwerk te weinig steun kan bieden, treedt het sociaal vangnet in werking: de professionele dienstverleners. Zij proberen diensten zoveel mogelijk af te stemmen met het natuurlijk netwerk. Professionele dienstverleners stimuleren de verantwoordelijkheid en betrokkenheid van mensen uit het natuurlijk netwerk. Daarnaast kan de dienstverlener ook de persoon in kwestie ondersteuning bieden, om hem zelf beter te kunnen laten kiezen en handelen.
Supportgebieden Welke levensgebieden kunnen onderscheiden worden als het gaat om bieden van ondersteuning? persoonlijke ontplooiing onderwijs en educatie wonen community living werk gezondheid en veiligheid gedrag sociale aspecten rechtsbescherming en voor zichzelf opkomen
Support functies Welke functies/rollen in de ondersteuning kunnen onderscheiden worden? Persoonlijke ontplooiing Bijstaan, steunen Financiële planning Hulp m.b.t. werken Gedragsondersteuning Hulp in wonen huishouden Toegang tot en meedoen in de samenleving Ondersteuning m.b.t. gezondheid en medische aspecten
Persoonlijke effecten Welke resultaten dienen bereikt te worden voor de mens die ondersteund wordt? Onafhankelijkheid Relaties Bijdrage leveren Participatie aan school en samenleving Persoonlijk welbevinden
Supports organiseren, bvb. Ondersteuning op basis van een ondersteuningsplan Support van een persoonlijk assistent en support door support werkers 7 x 24 uur bereikbaarheid: bij Arduin zijn dat een orthopedagoog / psychologist, twee coaches (van wie een een verpleegkundige) en een manager Crisisinterventie moet geregeld Een virtuele organisatie via Internet: www.arduin.nl Medische zorg door de huisarts met de ondersteuning van een specialist: bij Arduin de a.v.g.
voorbeeld: De medische zorg na de deïnstitutionalisatie Van één internaatarts, tevens huisarts voor 360 cliënten naar 42 plaatselijke huisartsen, plus ondersteuning van één specialist op het gebied van mensen met een verstandelijke beperking: een a.v.g.! met goede onderlinge afspraken qua taakverdeling
Support is gericht op inclusie: community support! Ondersteunen bij het als burger meedoen in de samenleving! Vermaatschappelijking bij uitstek
Hier ligt echter ook een belang voor de samenleving: Community building: werken aan en vanuit de samenleving: Werken aan het sociaal kapitaal!
Community building: werken aan de samenleving De samenleving heeft de capaciteiten van al zijn individuele burgers nodig om een sterke en goede samenleving te kunnen zijn! We moeten dus de capaciteiten van mensen mobiliseren. We moeten mensen beschrijven met hun talenten. Met hun tekortkomingen kun je niks in de samenleving. Het gaat er om wat mensen te bieden hebben! De samenleving activeren om mensen met een verstandelijke beperking uit te nodigen, ook hun plek te geven: een verrijking naar twee kanten!
Verdere stappen voor Arduin in het proces van recommunalisatie Als zorgorganisatie verder ontmantelen: Zorg gaat naar de thuiszorg Woningen naar de woningbouwcorporatie Werk naar de bedrijven en werkvoorziening Vrije tijd in de samenleving Welzijnstaken naar de gemeente Wat blijft: Een organisatie met support aan burgers bij het participeren in de samenleving als kerntaak
Deïnstitutionalisatie is meer dan fysieke integratie! Duidelijke visie Uitgangspunt de kwaliteit van bestaan van de cliënten: inclusie, zelfbepaling, persoonlijke ontwikkeling Ontwikkelen van een ondersteuningsmodel voor het individu en als organisatie Ondersteuning richten op inclusie: community support (vanuit het belang van de samenleving voor het individu!) Werken aan community building (vanuit het belang van het individu voor de samenleving)
Burgers met een verstandelijke beperking zijn in vele opzichten een verrijking voor de samenleving! Sociaal kapitaal!