Onderwijs en arbeidsmarkt Teveel fricties, of te hoge verwachtingen? Luc Sels Decaan Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen Luc.Sels@kuleuven.be @LucSels Een goede aansluiting realiseren is cruciaal. Niemand heeft baat bij grote groepen jongeren die afstuderen zonder perspectief, en evenmin bij werkgevers die geen mensen kunnen vinden met de juiste vaardigheden bijzonder lastig. Het is niet simpel te bepalen hoeveel afgestudeerden met een bepaalde opleiding er in de toekomst nodig zijn geen gedeeld doel. De overheid voelt zich hoeder van een onderwijs dat in hoge mate algemeen vormend is, terwijl werkgevers vaak een voorkeur hebben voor kant-en-klaar een kwestie van incentieven. De financiering van het onderwijs brengt mee dat het voor opleidingen loont om naar de preferenties van studenten te kijken en minder naar die van werkgevers 1
De zorgen voor morgen Te veel uitstroom van jongeren zonder kwalificatie Te veel richtingen bieden niet wat ze beloven Te veel zittenblijvers Socio-economische achtergrond leerling speelt een te grote rol in schooltraject Eindtermen (bv. wiskunde, Frans) worden onvoldoende bereikt in bepaalde richtingen Ook resultaat sterkst presterende leerlingen daalt Symptoom 1. Arbeidsmarktknelpunten Aantal nwwz per openstaande VDAB-vacature 10 9,3 9 8,8 8,7 8 7 7,4 7,6 6,4 6,9 6 5 4,4 4,4 4,4 5,5 5,1 5,2 4,8 4 3,6 3,6 3 2,6 3,0 2 1 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016* Totaal Hooggeschoold 2
Symptoom 2: Jeugdwerkloosheid NWWZ in Vlaanderen: vergelijking 4 groepen Sept 2010-2016 67 166 60 599 60 252 52 436 51 713 53 568 47 224 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 NWWZ -25 jaar NWWZ +2 jaar werkloos NWWZ +50 jaar NWWZ Allochtonen Bron: VDAB Werkloosheidsberichten (bewerking Steunpunt WSE) 3
Wat jeugdwerkloosheid doet met een mens 1. Scarring effect vooral bij (oververtegenwoordigde) kansengroepen: allochtone en laaggeschoolde jongeren 2. Langetermijneffect (op 35 jaar) vooral zichtbaar bij vroegtijdige schoolverlaters: meer werkloosheid en ziekteverlof, minder verdienen, minder gezonde levensstijl, evasieve vrijetijdsbesteding 3. Negatieve effecten werkloosheid pieken vooral bij 30-50-jarigen 4. Geografische concentratie 5. Bijzondere aandacht voor de N.E.E.T. België: +/- 17% 20-24 en 25-29-jarigen 4
Duaal leren: de ambitie Opstartdatum: september 2017 Leidt naar volwaardige onderwijskwalificatie, en beoogt opwaardering van arbeidsmarktgerichte opleidingen binnen TSO, BSO en leren en werken Gericht op (quasi-)arbeidsrijpe jongeren die vrijwillig kiezen voor deze onderwijsvorm Gemiddeld 60 procent van de tijd ervaring op werkvloer, vanaf 15-16 jaar Schoolbank op de werkplek: chemische procestechnieken (Se-n-Se), elektromechanische technieken (TSO), elektrische installaties, haarverzorging, ruwbouw ((D)BSO), zorgkundige, groenaanleg en beheer (BUSO OV3) 5
LEREN en WERKEN = duaal LEREN = GEÏNTEGREERDE VORMING, met vormings- en arbeidsmarktcomponent waarbij de werkplek vooral leerplek is Goedgekeurde erkenningsaanvragen 3 634 3 893 2 446 180 838 jul/16 aug/16 sep/16 okt/16 nov/16 6
Wie duaal zegt, wijst naar Duitsland. Maar Dalende bereidheid aan de kant van de bedrijven Verklaring (Over-)regulering van het duaal leren Hoge kostprijs Overspecialisatie in bedrijven Verhoging vereisten op de werkplek Dalende arbeidsmarktrijpheid Oplossingen? Verplicht maken? Auftragsausbildung? verstaatlichten Ausbildungsgängen? Veel vraagstukken, maar ze zijn oplosbaar Haalbaar in een landschap van k(m)o s? Flexibele trajecten in meerdere bedrijven? Screening van arbeidsmarktrijpheid? Kenmerken van een krachtige leeromgeving? Garanderen van vak- en pedagogische bekwaamheid? Focus op knelpuntberoepen? Opwaarderen, of verdringen? Leraar op de werkplek? Wachten op de modernisering secundair onderwijs? 7
Evolutie jongerenactiviteitsgraad (15-24 jaar) Vlaams gewest, 1983-2015, projectie 2016-2050 50% 45% 44,8% EU15: 44,2% 40% 35% 32,8% 30% 25% 23,8% 20% 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 + In systemen van alternering: 3% voor België, 12% in EU-15 8
Evolutie aandeel laag-, midden-, hooggeschoolden Vlaams gewest; 25-64 jaar; 1995-2015, projectie 2016-2050 Apostels en hun profetieën Frey & Osborne Arntz, Gregory & Zierahn (OECD, 2016) 9% van de jobs hoog automatiseerbaar Taakgebaseerde benadering i.p.v. beroepsgebaseerde benadering The Future of Employment 47% van de jobs in de VS kan weggeautomatiseerd worden in volgende twee decennia Telemarketeers, verzekeraars, technisch wiskundigen, HRW (2016): 39% van de jobs in België 9
Lessen voor het (hoger) onderwijs 1. Zorgen voor een hoog niveau van digitale geletterdheid, op alle onderwijsniveaus en in alle onderwijsvormen 2. Werken aan de capaciteit en kwalificaties die nodig zijn voor de ontwikkeling van digitale producten en diensten 3. Werken aan ICT-complementaire vaardigheden voor technologierijke omgevingen 4. Bepalen welke jobs die we in menselijke handen willen houden: rechters, verpleegkundigen, generaals,? 5. Focussen op taken die niet (volledig) gedigitaliseerd kunnen worden: menselijke creativiteit, ontwikkeling van nieuwe ideeën, vormen van sociale interactie en beïnvloeding 6. Zuurstof creëren in de curricula, om deeper en meer experiential learning mogelijk te maken 7. Voorbij STEM durven denken 10
11