Voeding als medicijn Dr. Miek Jong Louis Bolk Instituut
Meer groente en fruit Belang van groente en fruit consumptie Hoe kunnen we dit stimuleren Onderzoeksresultaten bij kinderen/ouderen Nieuwe onderzoeksvragen Dr. Miek Jong Louis Bolk Instituut
Meer groente en fruit Publiekprivaat samenwerkingsinitiatief (2014-2018) GreenPort Noord-Holland Noord, AZ Alkmaar, BDtotaal, Odin-Estafette, Wessanen, IJsterk, KinderDam, Atlantis Handelshuis, Vrijwaard, de Omring, GGZ Noord Holland Noord, s Heeren Loo Zorggroep Regio, UMCG, ZuidOost Zorg, Dienst Jusitiële Inrichtingen, Diverzio, Care Culinair, LEI, LBI. Financiering: Ministerie EZ, bedrijfsleven, fondsen, provincie
Louis Bolk Instituut Onafhankelijk, internationaal kennisinstituut ter bevordering van écht duurzame landbouw, voeding en gezondheid Meer dan 40 jaar bijdrage aan gezonde bodems, planten, dieren en mensen Bekend vanuit participatief onderzoek en integrale aanpak ( making systems work )
Effect op gezondheid Meer groente en fruit:
Effect op gezondheid Meer groente en fruit: Minder overgewicht Minder hart- en vaatziekten Minder diabetes Slavin et al. 2012 Advances in Nutrition 30-50% van de ontwikkeling van kanker wordt beïnvloed door voeding (in niet-rokers)
Risico op kanker
Gezonde stofjes
Nationaal Kompas Volksgezondheid, 2016 Groente en fruit consumptie: Volwassenen: 200 gr groente en 200 gr fruit per dag 5% eet aanbevolen hoeveelheid groente 8% eet aanbevolen hoeveelheid fruit Kinderen: 50 tot 100 gr (1 tot 2 groentelepels) groente en 1,5 stuks fruit per dag. 20% in leeftijd van 2-3 jaar eet de aanbevolen hoeveelheid en 1-5% in de leeftijd 6-18 jaar
Bewegen op recept! - Van < 1 uur per week bewegen naar gemiddeld 5 uur per week - Normalisering van bloeddruk, lagere BMI - Lange-termijn effect: 15 maanden Jong et al, BMC Research Notes, 2011
Groente en fruit op recept! Voorgeschreven door de arts Vergoed door zorgverzekeraar Fruit and vegetable prescription program New York, 2013
Type 2 diabetes is OMKEERBAAR: www.keerdiabetes2om.nl
Type 2 diabetes is OMKEERBAAR p < 0.05
Hoe meer groente en fruit consumptie?
Voorwaarden voor gedragsverandering: MOA Motivation: drijfveren Opportunity: de juiste context Ability: vaardigheden en bekwaamheid
Voorwaarden voor gedragsverandering: MOA Motivation: drijfveren Wat er werkelijk toe doet Opportunity: de juiste context Omgeving: Nudging Ability: vaardigheden en bekwaamheid Educatie
Gedragsverandering: Nudge: duwtje in de goede richting zonder dat hierbij de keuzevrijheid wordt beperkt, maar door een omgeving te creëren waarin mensen een bepaalde goede keuzes maken.
Groente en Fruit
Huidige speerpunten Meer groente en fruit Kinderen: onderdeel van dagelijks eetpatroon Ouderen: ondervoeding, kwaliteit van leven Gesloten settings: kwaliteit van leven, gedrag
Doelstellingen kinderen/ouderen 1. Inventariseren stimulerende en belemmerende factoren die (biologisch-streekgebonden) groente- en fruitconsumptie in kinderdagverblijven en verpleeg/verzorghuis bepalen. 2. Stimulerende factoren benutten en belemmerende factoren op lossen in een te ontwikkelen voedingsaanpak voor beide doelgroepen. 3. Onderzoeken van het effect van een dergelijke voedingsaanpak op de consumptie van groente en fruit te als ook op tevredenheid, kwaliteit van leven en gedrag
Onderzoeksmethodiek Kinderdagverblijven 1. Focusgroep discussies/interviews met betrokkenen (leidsters, ouders, managers, koks, cateraars, etc.) 2. Aan de hand van die input, literatuur en vooronderzoek, met alle stakeholders om tafel (Expert workshops) om voedingsaanpak te ontwikkelen. 3. Implementatie voedingsaanpak in een aantal kinderdagverblijven. 4. Metingen: Nulmeting (huidige situatie), en Nameting (X maanden na voedingsaanpak)
Kinderdagverblijven Snippers (Hoogvliet) t Kleine Rijk (Rotterdam) t Bootje (Rotterdam) Binnenstebuiten (Rotterdam) De Platanen (Amsterdam) Kresj Lindengracht (Amsterdam) De Regenboog (Amsterdam)
Voedingsaanpak kinderdagverblijven: Invoeren extra eetmoment van groente of fruit Herhaald aanbieden en kinderen laten kiezen uit verschillende soorten groenten of fruit Kinderen mee laten helpen met de bereiding
Voedingsaanpak Rotterdam: Fase 1 standaard maaltijden iets gezonder maken (bijv. extra tomaatje bij boterham) Fase 2 als fase 1 plus vervangen van o.a. kaasstengel door extra groente of fruit Fase 3 als fase 2 met ook extra momenten, experimenteren met groente en fruit zoals smoothies en soep binnen 4 kleurenthema s (rode week, gele week, etc)
Voedingsaanpak Amsterdam: Aanstellen van een kok die warme maaltijden kookt Bijeenkomsten tussen de koks van de 3 centra om ideeën uit te wisselen m.b.t. groente en fruit aanbod Extra aandacht tijdens het eten aan de groente en fruit Kinderen helpen mee met bereiding Kinderen kennis laten maken met groente of fruit (voelen, ruiken, proeven rauw en gekookt) Kinderen kennis laten delen over groente en fruit
Resultaten Stimulerende factoren: Ander soort gerechten (soep/smoothie) kinderen zien niet wat erin is verwerkt Herhaald aanbieden Meer variatie Het zien eten van andere kinderen (neofobie) Kinderen zelf laten kiezen Het betrekken kinderen bij de bereiding en verdeling Enthousiasme van leidsters
Resultaten Gemiddeld genomen 20% toename in groente en fruit consumptie door interventie Variatie van groente en fruit steeg van gemiddeld 3,67 naar 7,00 (varianten) Geen direct effect op gezondheid (ziekte, gedrag) Positief effect op thuissituatie (meer aandacht voor groente en fruit)
Verpleeg/Verzorghuizen Stichting Vrijwaard (Den Helder) Stichting de Omring (Den Helder, e.o)
Onderzoeksmethodiek Verpleeg/verzorghuizen Evaluatie voedingsaanpak in de deelnemende instellingen 1. Metingen: Nulmeting (huidige situatie), en Nameting (X maanden na voedingsaanpak) 2. Vragenlijsten voor cliënten 3. Focusgroep en interviews met betrokkenen (voedingsdienst, verpleging/verzorging, managers, koks, etc.) 4. Kwantitatieve analyse inkoop/aanbod en verspilling
Voedingsaanpak Verpleeg/verzorghuizen: Meer streekgebonden producten Meer vers Minder verspilling Meer ambiance
Resultaten Stimulerende factoren: Keuze mogelijkheid Verse groente en fruit (i.v.m. meer smaak) Zachte fruitsoorten (i.v.m. kaakkracht) Portie grootte Verwerking in soepen en smoothies Gastvrijheid
Resultaten Belemmerende factoren: Tijd (bereiden groente en fruit) Budget Vorm van bereiding (hardheid) Streekgebonden en biologisch geen item voor cliënten, wel voor koks
Huidige speerpunten Meer groente en fruit Kinderen: onderdeel van dagelijks eetpatroon Ouderen: ondervoeding, kwaliteit van leven Gesloten settings: kwaliteit van leven, gedrag Verkenning nieuw speerpunten Lage SES: invloed van rolmodellen Werkvloer: fitheid medewerkers Na ziekte: gezond in de thuissituatie
Lage Sociaal-Economische Status: Jeugd (Scholen): AZ spelers als rolmodel
Werkvloer: Nieuwe concepten voor groente en fruit Effecten op productiviteit/fitheid Groeiend aantal chronisch zieken op werk vraagt om snelle aanpak 21 maart 2016 Chronische ziekte is op de werkvloer vaak onbespreekbaar, ondanks het feit dat het probleem snelgroeiende is en nu al eenvijfde van de beroepsbevolking plaagt. Werknemers durven hun klachten veelal niet te delen uit angst dat die tegen ze worden gebruikt. En werkgevers raken pas betrokken op het moment dat de aandoeningen ernstige vormen aannemen, of problemen worden te vaak vooruitgeschoven. Daarvoor waarschuwt voorzitter Mariëtte Hamer van Sociaal Economische Raad (SER). Ze wil werkgevers en werknemers aanzetten tot meer dialoog en aandacht voor preventie. Dat kan bijvoorbeeld via nauwere samenwerking met de bedrijfsarts en reguliere zorgverleners. Dat is ook de strekking van het nieuwe SER-advies over doorwerken met chronische ziekte. Bron: Het Financieele Dagblad d.d. 21-03-2016.
Na ziekte: Gezond in de thuissituatie Ouderen komen uit een kwetsbare positie door ziekenhuis of (tijdelijke) verpleeghuisopname Organiseren dat ze thuis ook gezond eten Door sluiten netwerk formele, informele zorg en welzijn Stimuleren van verse groente en fruit Gezamenlijk eten
DANK VOOR JULLIE AANDACHT